D E V L E T L E R H U S U S Î H U K U K U

Ergin Nomer D E V L E T L E R H U S U S Î H U K U K U Y e n i l e n m i fl 18. Bas Prof. Dr. Ergin NOMER stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Prof. Dr. Cemal fianli stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi

II Yay n No : 2340 Hukuk Dizisi : 1157 8. Bas - fiubat 1996 - STANBUL 9. Bas - fiubat 1998 - STANBUL 10. Bas - Ocak 2000 - STANBUL 11. Bas - Ocak 2002 - STANBUL 12. Bas - Ekim 2003 - STANBUL 13. Bas - Ekim 2005 - STANBUL 14. Bas - Ekim 2006 - STANBUL 15. Bas - Kas m 2007 - STANBUL 16. Bas - May s 2008 - STANBUL 17. Bas - Eylül 2009 - STANBUL 18. Bas - Ekim 2010 - STANBUL NOT: Bu esere yap lacak at flar: NOMER, Devletler Hususî Hukuku, 18. Bas : Nomer/fianl, stanbul 2010 fleklinde olmal d r. ISBN 978-605 - 377-363 - 4 Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da- t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : B e t a B a s m A. fi. Bask - Cilt : Kahraman Neflriyat Ofset San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: 12084) Yüzy l Mah. Matbaac lar Cad. Atahan No: 34 K: 4 Ba c lar/ stanbul (0-212) 629 00 01 Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com

III Halûk ve Füsûn a

V ÖNSÖZ Kitab n bu Bask s nda, 27.11.2007 tarihli ve 5718 say l Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk ndaki yeni Kanunun 12 Aral k 2007 tarihinde yürürlü e girmesinden sonraki dönemde doktrin alan ndaki geliflmelere ve çok az miktarda da olsa temin edilen Türk Yarg tay n n kararlar na yer verilmifltir. Ayr ca, özellikle Kanunda yer alan yeni kavram ve hükümlerin daha iyi anlafl - labilmesi maksad yla, yabanc devlet mahkemelerinin kararlar na konu teflkil eden olaylardan da istifade edilmek suretiyle oluflturulan yeni misaller ilgili konulara eklenmifltir. Bu flekliyle, Kitab n hukuk ö rencileri ve uygulamac meslektafllar m için daha yararl olaca n ümit etmekteyim. Bu 18. Bask n n, hatas z ve yanl fls z okuyucuya ulaflmas nda yard m n esirgemeyen stanbul Hukuk Fakültesinin de erli ö retim üyesi Yard. Doç. Emre ESEN ile Arafl. Gör. Mine TAN DEHMEN ve Arafl. Gör. Zeynep NALÇACIO LU na teflekkür ederim. Kitab n dizgisini her bask da oldu u gibi titizlikle yerine getiren Gülgonca ÇARPIK a ve bu Bas y da süratle ve itinayla gerçeklefltiren Beta Bas m Yay m Da t m A.fi. ne ve Say n Seyhan SATAR a, yaln z ben de il, fakat okuyucu da teflekkür borçludur. Ekim 2010, stanbul Prof. Dr. Ergin NOMER

VI Onyedinci Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : 27.11.2007 tarihli ve 5718 say l Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk ndaki Kanun, 12 Aral k 2007 tarihinde yürürlü e girdi. Kanunda, yürürlükten kald rd 2675 say l Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk ndaki Kanunun hukukî yap s ve milletleraras özel hukuka temel yaklafl m aynen muhafaza edildi. 1982 tarihinden bu yana yürürlükte kalan 2675 say l Kanunun baz maddelerinde ço u pek önemli olmayan de ifliklikler yap ld ve özellikle borçlar hukuku alan nda, baz borç iliflkileri için özel maddeler kabul edildi. Bu yap s dikkate al nd nda, 5718 say l Kanunun, yeni bir milletleraras özel hukuk kanunu olmaktan daha çok, 2675 say l Kanunda de ifliklik yapan bir Kanun niteli inde oldu u anlafl l r. Bu niteli ine ra men, 16. Bask da, ilk sat r ndan son sat r na kadar tekrar ele al nmak, gerekli de ifliklikler yap lmak ve eklenen maddeler mümkün olan en genifl ölçüde aç klanmak suretiyle, Kitap adetâ yeniden yaz lm fl; tek kelimeyle yenilenmiflti. stanbul, Eylül 2009 Birinci Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : Devletler Hususî Hukuku ders kitab m ö renciler için haz rlam fl olmakla beraber, ilerideki araflt rmalar nda faydal olaca n tahmin etti im kaynak bilgilere de mümkün oldu u ölçüde yer verdim. Kitab n esas n devletler hususî hukukunun genel teorisi teflkil etmektedir. Bu sebeple genifl ölçüde yabanc literatürden ve yabanc mahkeme kararlar ndan istifade etmek imkân do du. Devletler hususî hukukunun niteli i yabanc hukuklardan mukayeseli hukuk metoduna uygun flekilde yard m görmeyi zaruri de k lmaktayd. Kitapda devletler hususî hukukunun Türkiye'deki uygulamas n gösteren k sm, genel teoriye nisbetle daha öz ve s n rl olarak haz rlanm flt r. Böylece devletler hususî hukukunun müesseselerini ve ona hâkim olan genel prensip ve fikirleri tam olarak de erlendirmek gayesine ulafl lmaya çaba sarf edilmifltir. stanbul, 15.10.1978

VII kinci Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : Kitab n birinci bask s ndan bu yana geçen bir kaç y l içerisinde devletler hususî hukuku alan nda beklenmedik ölçüde bir geliflme görülmüfltür. Hukukun birlefltirilmesi çabalar yo unluk kazan rken, baz ülkelerde devletler hususî hukuku alan nda yeni düzenlemeler yürürlü e girmifl, sviçre, Almanya gibi di er baz lar nda yeni kanun tasar lar haz rl klar hemen hemen tamamlanm flt r. As l önemlisi devletler hususî hukuku ve milletleraras usul hukuku alan nda yeni bir Kanun (Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk nda Kanun) Türk hukuk hayat na girmifltir. Bunlar n yan nda millî hukuklarda, özellikle medenî kanunlarda yap lan de ifliklikler de devletler hususî hukuku problemlerini etkilmekte ve mahkeme kararlar na dayan larak verilen misalleri ve çözüm tarzlar n eskimifl veya yürürlükten kalkm fl medenî hukuk düzenlemelerine ait hale getirmektedir. Bu geliflmelerin fl alt nda, yap lmas gereken zarurî de iflikliklere kitab n 2. Bask s nda yer verilmifl olmakla beraber, yürürlükten kalkm fl maddî hukuk kaidelerine dayanan mahkeme kararlar n konu olan misaller, mevcut sistemlerin devletler hususuî hukuku alan nda ald çözüm flekillerine örnek olmalar itibariyle oldu u gibi b rak lm flt r. Milletleraras medenî usul hukuku, devletler hususî hukukunun komflu bir hukuk dal n teflkil etmesine ra men, Türk hukukunda yeni kabul edilen Kanunun da sistemi dikkate al narak, bir "Ek" fleklinde, aralar ndaki iliflkinin gerektirdi i ölçüde Kitaba ilâve edilmifltir. Bu ilâve ile derslerde ö rencilerin duydu- u bir ihtiyac n giderilmesi gaye edinilmifltir. stanbul, 15.7.1982 Dördüncü Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : 4 y l aflk n bir süreden beri 2675 say l Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk ndaki Kanun yürürlüktedir. Bu dönem içerisinde Türk mahkemelerinde bu Kanunun uygulanmas nda dikkati çeken en önemli özellik, Kanunun genellikle milletleraras usul hukukuna iliflkin hükümlerinin kazanm fl oldu u canl l kt r. Bu arada yabanc mahkeme ilâmlar n n tan nma ve tenfizi hükümleri mahkemelerimizi en ziyade meflgul eden bir konu haline gelmifltir. Bu geliflmeye uygun olarak, Kitab m z n bu bask s nda "Milletleraras Usul Hukuku" k sm yeniden gözden geçirilerek belirli problemlere daha genifl yer verilmifltir.

VIII Buna mukabil, özellikle yabanc kanunlar n da tatbikinin söz konusu olabilece i devletler hususî hukuku kaidelerimizin uygulanmas na, mahkemelerimizde nadiren rastlanmaktad r. Türk hâkimlerinin yabanc bir hukuku uygulamada duyduklar tereddüdün bu konuda böyle k s r bir tatbikata sebep oldu unu zannetmekteyiz. Milletleraras iliflkilerin ço ald ve yabanc lar n da gerek aile hukuklar na gerekse ticarî munasebetlerine ait ihtilaflar n Türk mahkemelerine emanet ettikleri bu geliflme döneminde hâkimlerimizin bu tereddütlerini en k sa zamanda yeneceklerini ümit ediyoruz. stanbul, Ekim 1986 Onikinci Bask ya Ait ÖNSÖZ'den : 12. Bas da esas yenili i, Kitab n 11. Bas s n ilk cümlesinden son cümlesine kadar gözden geçiren de erli meslektafl m Prof. Dr. Cemal fianl ile birlikte Kitaba konmas n gerekli gördü ümüz ilâveler teflkil etmektedir. Bu ilâveler ile, devletler hususî hukuku alan nda çal flan uygulay c hukukçular n beklentilerini de en genifl ölçüde karfl lam fl oldu umuz inanc nday z. Ayr ca, milletleraras doktrin alan ndaki geliflmelerin belirli ölçüde de olsa Kitapta yer almas nda, Arafl. Gör. nci Ataman-Figanmefle nin, kendisine teflekkür borçlu oldu um katk lar olmufltur. Kitab n bask s safhas nda, kitab n okuyucu eline mükemmel ve hatas z bir flekilde geçmesini temin eden Emre Esen e ve ayr ca yard mlar n esirgemeyen F. Kerem Giray a, Levent Yünlü ye, Mine Tan a, Dr. fianl ile birlikte teflekkür etmekteyiz. stanbul, Ekim 2003

IX Ç NDEK LER ÖNSÖZ...V Ç NDEK LER...IX KISALTMALAR... XVII-XX Devletler Hususî Hukukuna G R fi 1. Kavram I. Genel Olarak...3 II. Kanunlar htilaf Kaideleri...4 1. Devletler Hususî Hukuku...4 a) Kavram...4 b) Devletler Hususî Hukuku Kaideleri ve Maddî Hukuk Kaideleri...8 c) Devletler Hususî Hukukunun Niteli i...9 d) sim...20 2. Bölgeleraras Hususî Hukuk...22 3. fiah slararas Hususî Hukuk...27 4. Zamanlararas Hususî Hukuk...29 5. Statü De iflikli i ("conflit mobile")...31 2. Devletler Hususî Hukukunun Komflu Alanlar I. Kamu Hukukuna Giren Komflu Alanlar...34 1. Milletleraras Medenî Usul Hukuku...34 2. Di erleri...36 II. Yabanc lar Hukuku...39 III. Devletler Hukuku...40 1. Devletler Hukuku ile Devletler Hususî Hukuku Aras ndaki S n r liflkisi...41 2. Devletler Hukuku ile Devletler Hususî Hukuku Aras ndaki "Özel" liflkiler...43 IV. Anayasa Hukuku...44 V. Karfl laflt rmal Hukuk...47

X 3. Devletler Hususî Hukukunun Tarihçesi I. Statüler Teorisi (1300-1800)...51 II. lk Kanunlaflt rma Hareketleri...55 III. Devletler Hususî Hukukunun Modern Ça...55 IV. slâm Hukukunda Kanunlar htilâf Kavram...66 4. Devletler Hususî Hukukunun Kaynaklar I. Genel Olarak...68 II. Kanunlar...68 III. Örf ve Âdet ve çtihat Hukuku...69 IV. Milletleraras Sözleflmeler...70 1. ki Tarafl Sözleflmeler...71 2. Çok Tarafl Sözleflmeler...72 5. Literatür I. Türk Devletler Hususî Hukuku...79 II. Yabanc Literatür...80 B ir inci B ö lüm Devletler Hususî Hukukunun GENEL KISMI 6. Devletler Hususî Hukuku Kaidelerinin Niteli i ve Nevileri I. Maddî Hukuk Kaidelerine Gönderme (At f)...83 II. Boflluklar...85 III. Devletler Hususî Hukuku Kaidelerinin Kullan lmas...87 IV. Devletler Hususî Hukuku Kaidelerinin Nevileri...91 7. Ba lanma I. Devletler Hususî Hukuku Kaidelerinin Unsurlar...95 II. Ba lanma Konusu ve Yorumu (Vas fland rma)...95 1. Kavram...95 2. Vas fland rma Hukuku...98 III. Ba lanma Noktas ve Yorumu...103 1. Kavram...103 2. Yorum...104 IV. fiahsî Statü (Ahkâm fiahsiye) Kifli Halleri...107

XI 8. fiahsî Statünün Ba lanma Noktalar : Tabiiyet, kametgâh veya Mutad Mesken I. Genel Olarak...111 II. Tabiiyet (Vatandafll k)...114 1. Kavram...114 2. Birden Fazla Tabiiyet (sujets mixtes)...114 3. Tabiiyetsizlik...116 4. Mülteciler...117 III. kametgâh...117 IV. Mutad Mesken...119 9. Hileli Ba lanma : Devletler Hususî Hukukunda Kanuna Karfl Hile ("fraus legis") I. Kavram...122 II. Hukukî Durum ve Çözüm...124 10. Normlar Çeliflkisi ve ntibak ( adaptation ) I. Problem...131 II. Normlar Çeliflkisi...132 1. Norm Kümelenmesi...132 2. Norm Eksikli i...133 3. Di er Uyumsuzluklar...133 11. Önmesele ("Vorfrage") I. Kavram...135 II. Çözüm...137 III. Statü Kararlar... 140 12. ade - At f ve Devam Eden - At f ("renvoi") I. Kavram...142 II. Renvoi Probleminin Geliflimi...143 III. Çözüm...149 13. Kamu Düzeni ("ordre public") I. Kavram...158 II. Kamu Düzeninin Görevi...164 III. Kamu Düzeninin Müdahalesine liflkin Baz Özellikler...168 IV. Kamu Düzeni Müdahalesinin Sonuçlar...178

XII V. Yabanc Kamu Düzeni...180 VI. Do rudan Uygulanan Kurallar...182 14. Yabanc Hukukun Tatbiki I. Genel Olarak...186 II. Yabanc Hukukun Tesbiti...188 III. Temyiz Mahkemesinde Yabanc Hukuk...197 kinci B ölüm Devletler Hususî Hukukunun ÖZEL KISMI 15. Türk Devletler Hususî Hukukunun Ba lama Kurallar I. Genel Olarak...203 1. 1330 Tarihli Muvakkat Kanun...203 2. Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Kanunu...205 II. Genel Hükümler...206 1. Hukukî fllemlerde fiekil...206 2. Zamanafl m...212 III. fiahs n Hukuku Alan nda...215 1. Gerçek fiah slar...215 a) Hak Ehliyeti...215 b) Fiil Ehliyeti...219 2. Tüzel Kifliler...227 IV. Aile Hukuku Alan nda...232 1. Kar Koca Hukuku...232 a) Niflanlanma...232 b) Evlilik...235 aa) Evlili in Maddî fiartlar...236 bb) Evlili in fieklî fiartlar...244 c) Boflanma...252 d) Evlili in Genel Hükümleri...259 e) Mal Rejimleri...261 2. Soyba (Nesep) Hukuku...263 a) Soyba n n Kurulmas (Nesep Statüsü)...264 b) Soyba n n ptali...271 c) Ana-Baba-Çocuk Aras ndaki liflkiler (Soyba n n Hükümleri)...272 3. Evlâd Edinme...272 4. Nafaka...278

XIII 5. Vesâyet Hukuku...281 V. Miras Hukuku Alan nda...283 VI. Eflya Hukuku Alan nda...292 1. Lex Rei Sitae...292 2. Uygulama Alan...294 3. Statü De iflikli i (Conflit Mobile)...296 4. Lex Rei Sitae Kaidesinin stisnalar...299 a) Res in transitu (Tafl nmakta olan mallar)...299 b) Tafl ma Araçlar (Nakil Vas talar )...299 c) Maddî Olmayan Mallar...300 VII. Borçlar Hukuku Alan nda...302 1. Akitler (Sözleflmeler)...305 a) Genel Olarak...305 b) rade Muhtariyeti Esas...306 c) Hukuk Seçimi...309 d) Hukuk Seçiminin Yoklu unda Uygulanacak Hukuk... 314 e) Akit Statüsünün Kapsam...322 f) Özel Akit Tipleri...328 (1) fl Sözleflmeleri...328 (2) Tüketici Sözleflmeleri...334 (3) Fikrî Mülkiyet Haklar na liflkin Sözleflmeler...338 (4) Eflyan n Tafl nmas na liflkin Sözleflmeler...340 (5) Akreditif...340 (6) Milletleraras Mal Sat m na liflkin Sözleflmeler...341 2. Haks z Fiiller...342 3. Sebepsiz Zenginleflme...354 Ü çüncü B ölüm M LLETLERARASI MEDENÎ USUL HUKUKU 16. Kavram I. Genel Olarak...357 II. Milletleraras Usul Hukukunun Nitelikleri...367 17. Lex Fori Prensibi I. Genel Olarak...372 II. Lex Fori'nin Etki Alan...378 III. sbat Hukukunda "Lex Fori" Prensibi...380 18. Vas fland rma I. Genel Olarak...390 II. Çözüm...390

XIV 19. Maddî Hukuk ile liflki I. Genel Olarak...399 II. Karfl l kl Etki Alanlar...400 20. Milletleraras Yetki I. Kavram...403 II. Kapsam...404 1. Yarg Yetkisi...404 2. Yarg Yetkisinin S n rlar : Yarg Muafiyeti...406 a) Devletin Yarg Muafiyeti...407 aa) Yarg lanma Ba fl kl...407 bb) Cebrî cra Ba fl kl...414 b) Devlet Temsilcilerinin Yarg Muafiyeti...416 c) Yabanc Mahkeme Kararlar n n Yarg Muafiyeti...422 3. De erlendirme ve Sonuç...423 21. Türk Milletleraras Yetki Sistemi I. Genel Olarak...426 II. Milletleraras Yetkinin S n rlar...427 III. Milletleraras Derdestlik...431 22. Milletleraras Yetki Kaideleri I. Genel Olarak...434 II. Türk Milletleraras Yetki Kaideleri...435 1. ç Hukukun Yetki (Selâhiyet) Kaideleri...435 2. Türklerin Kifli Hallerine liflkin Davalar...442 3. Yabanc lar n Kifli Hallerine liflkin Baz Davalar...448 4. Miras Davalar...449 5. Taraflar n Anlaflmas yla Bertaraf Edilemeyen Yetki Kurallar...449 a) fl Sözleflmelerinden Do an Davalar...450 b) Tüketici Sözleflmelerinden Do an Davalar...450 c) Sigorta Sözleflmelerinden Do an Davalar...450 6. stisnaî Hallerde Milletleraras Yetki...451 a) Kamu Düzeninin Müdahalesi... 451 b) Millî Mahkemelere Müracaat Edememe... 452 7. Milletleraras Yetkisizlik tiraz...453

XV 8. Yetki Anlaflmas...454 a) Yetki Anlaflmas ile Türk Mahkemelerinin Milletleraras Yetkisinin Kabulü... 454 b) Yetki Anlaflmas ile Yabanc Mahkemelerin Yetkisinin Kabulü... 456 9. Forum non conveniens...463 23. Teminat 24. Yabanc Mahkeme Kararlar n n Tan nmas ve Tenfizi I. Genel Olarak...470 1. Tan ma...471 2. Tenfiz...474 II. Türk Hukukunda Tan ma ve Tenfiz...474 25. Milletleraras Tahkim I. Tahkimin Unsurlar...513 II. Hakem Mahkemesinin Tatbik Edece i Hukuk...516 III. Daimî (Kurumsal) ve Ad-hoc (Geçici) Hakem Mahkemeleri...516 IV. Millî ve Yabanc Hakem Kararlar...518 V. Tenfiz...521 VI. Hakem Mütalâalar (Hakem Bilirkifli Kararlar )...534 VII. Türk Milletleraras Tahkim Hukuku... 534 26. Milletleraras Adlî Yard m I. Milletleraras stinabe...542 II. Tebligat...544 K a n u n l a r 23 fiubat 1330 tarihli Türkiye'de Bulunan Yabanc lar n Hukuk ve Vazifeleri Hakk nda Muvakkat Kanun, m. 4...549 Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk nda Kanun...550 Bibliyografya...569 Madde ndeksi...593 Milletleraras Sözleflmeler ndeksi...599 Kavram ndeksi...601

XVII K I S A L T M A L A R AB ABD ABGB (AllgBGB) AcP AD AET AfP AHFD A HM A HS BAG Batider BGB BGE BGH (BGHZ) Bkz. (bkz.) BayObLG BVerfG Cass. Civ. Cass. Req. CC CIEC Clunet DHH DIP Dip n. (dip n.) : Avrupa Birli i : Ankara Barosu Dergisi : Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch : Archiv für civilistische Praxis : Adalet Dergisi : Avrupa Ekonomik Toplulu u (Avrupa Toplulu u) : (Archiv für Presserecht) Zeitschrift für Medien- und Kommunikationsrecht : Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi : Avrupa nsan Haklar Mahkemesi : Avrupa nsan Haklar Sözleflmesi : Bundesarbeitsgericht : Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi : Bürgerliches Gesetzbuch : Entscheidungen des schweizerischen Bundesgerichts, Amtliche Sammlung : Bundesgerichtshof (Entscheidungen des Bundesgerichtshofes in Zivilsachen) : Bak n z : Bayerisches Oberstes Landesgericht : Bundesverfassungsgericht : Cour de Cassation, Chambre Civile : Cour de Cassation, Chambre des Requêtes : Code civil, Codice civile, Codigo civil : Commission Internationale de l Etat Civil : Journal du droit international : Devletler Hususî Hukuku : Droit international privé, diritto internazionale privato, derecho internacional privato : Dip not

XVIII D.P. : Recueil Dalloz, Recueil périodique et critiqe de Jurisprudence, de Législation et de Doctrine EGBGB : Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuch EheG : Ehegesetz FamRZ : Zeitschrift für das gesamte Familienrecht Fschr : Festschrift GrZS : Grosser Senat in Zivilsachen GÜHFD : Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi HUMK : Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu BD : stanbul Barosu Dergisi BK : çtihad Birlefltirme Karar ICC : International Chamber of Commerce ICSID : International Center for the Settlement of Investment Disputes HD : fl Hukuku Dergisi HFM : stanbul Hukuk Fakültesi Mecmuas K D : lmî ve Kazaî çtihatlar Dergisi IntRDipl. : Internationales Recht und Diplomatie IPR : Internationales Privatrecht IPRax : Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts IPR-G : Gesetz über das internationale Privatrecht [Devletler Özel Hukuku Hakk nda Kanun] IPRspr. : Die deutsche Rechtsprechung auf dem Gebiete des internationalen Privatrechts IStR : Internationales Steuerrecht JA : Juristische Arbeitsblätter JherJb : Jherings Jahrbücher für die Dogmatik des Bürgerlichen Rechts JW : Juristische Wochenschrift JZ : Juristen Zeitung K. : Kanun, Karar L.R.A. : Locus regit actum M. (m.) : Madde MHAUM : Mukayeseli Hukuk Araflt rmalar Dergisi MHB : Milletleraras Hukuk ve Milletleraras Özel Hukuk Bülteni MK : Medenî Kanun MÖHUK : Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk nda Kanun MTK : Milletleraras Tahkim Kanunu

XIX MTO : Milletleraras Ticaret Odas, Paris MUK : Medenî Usul Kanunu MuvK : Türkiye'de Bulunan Yabanc lar n Hukuk ve Vazifeleri Hakk nda Muvakkat Kanun n. : Not NAG : Bundesgesetz betreffend die zivilrechtlichen Verhältnisse der Niedergelassenen und Aufenthalter NJW : Neue Juristiche Wochenschrift N.Y. : New York Reports OGH : Oberster Gerichtshof OLG : Oberlandesgericht OR : Schweizerisches Obligationenrecht PIL : Private International Law RabelsZ : Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht Rec. (des cours) : Recueil des cours de l'acedemie de droit international de La Haye Rev. crit. dr. i.p. : Revue critique de droit international privé R.G. : Resmî Gazete RG : Reichsgericht RGZ : Entscheidungen des Reichtsgerichts in Zivilsachen RIW : Recht der Internationalen Wirtschaft RKD : Resmi Kararlar Dergisi Rpfleger : Der deutsche Rechtspleger s. : sayfa SchweizJahrbintR : Schweizerisches Jahbuch für internationales Recht Sirey : Recueil général des lois et des arrêts fondé par J.B. Sirey StAZ : Das Standesamt, Zeitschrift für Standesamtswesen t. : tarihli TBBD : Türkiye Barolar Birli i Dergisi TBK : Türk Borçlar Kanunu TK : Ticaret Kanunu TMK : Türk Medenî Kanunu Trib. : Tribunal, Tribunale TYK : Tatbikatta Yarg tay kararlar UCM : Uluslararas Ceza Mahkemesi UNCITRAL : United Nations Commission on International Trade Law VatK : Vatandafll k Kanunu VerschG : Verschollenheitsgesetz VersR : Versicherungsrecht

XX vd. VR v.s. Yar. BHGK. Yar. 2. HD. Yar. D. Yb.P.I.L. YD YHD YKD WM ZfRV ZGB ZvglRW ZZP : ve devam : Verwaltungsrundschau : vesaire : Yarg tay çtihad Birlefltirme Hukuk Genel Kurulu : Yarg tay 2. Hukuk Dairesi : Yarg tay cra- flas Dairesi : Yearbook of Private International Law : Yarg tay Dergisi : Yasa Hukuk Dergisi : Yarg tay Kararlar Dergisi : Wertpapier-Mitteilungen : Zeitschrift für Rechtsvergleichung, Wien : Zivilgesetzbuch : Zeitschrift für vergleichende Rechtswissenschaft : Zeitschrift für Zivilprozess