EĞİTİMDE ETNİKLERARASI ENTEGRASYONDA HUSUSUNDA OKULUN KATKISI. İlkokul ve Liseler İçin Özdeğerlendirme El Kitabı

Transkript

1 Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi EĞİTİMDE ETNİKLERARASI ENTEGRASYONDA HUSUSUNDA OKULUN KATKISI İlkokul ve Liseler İçin Özdeğerlendirme El Kitabı Aralık El Kitabı, İnsan Hakları ve Anlaşmazlıkların Giderilmesi Merkezi Tarafından Hazırlanmıştır

2 Okulun Özdeğerlendirilmesi İşbu El Kitabı, ABD nin Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) Tarafından Desteklenen Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi nin Bir Parçasını Temsil Etmektedir. El Kitabı nın müellifi, Üsküp Aziz Kiril ve Metodiy Üniversitesi Felsefe Fakültesi Psikoloji Hocası ve Üsküp İnsan Hakları ve Anlaşmazlıkların Giderilmesi Merkezi nin Bilimsel Müdürü Olan Violeta Petroska-Beşka dır. İşbu El Kitabı nda gösterilen okul özdeğerlendirme metodolojisi, UNICEF tarafından desteklenen ve Eğitim ve Bilim Bakanlığı Eğitim Geliştirme Bürosu (Çocuklara Göre Özdeğerlendirme: El Kitabı. Eğitim Geliştirme Bürosu, Üsküp, 2011) katkılarıyla İnsan Hakları ve Anlaşmazlıkların Giderilmesi Merkezi tarafından uygulanan Çocuklara Göre Okul Projesi ihtiyaçları kapsamında geliştirilen okulların özdeğerlendirilmesi metodolojisi üzerine kuruludur. İşbu El Kitabı nın Hazırlanması, ABD nin Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) Yardımıyla Amerika Halkının İyiniyet Destekleri Sonucunda Gerçekleşmiştir. El Kitabı Müellifleri Tarafından Kullanılan İfadeler, USAID in veya Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti nin İfadeleridir Anlamı Taşımaz. 2 USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi

3 Okulun özdeğerlendirilmesi İÇERİK ÖZDEĞERLENDİRME UYGULAMALARININ AMAÇLARI 5 ÖZDEĞERLENDİRME SORU FORMLARININ TANIMI 5 ÖZDEĞERLENDİRME SORU FORMLARININ DOLDURULMASI 8 Özdeğerlendirme Kim Tarafından Uygulanmaktadır? Özdeğerlendirmeye Kimler Katılmaktadır? Soru Formların Doldurulması Hangi Şartlar Altında Gerçekleştirilmektedir? Soru Formlarının Doldurulması Nasıl Yapılmaktadır? Özdeğerlendirme Ne Zaman Uygulanmaktadır? BİLGİLERİN HAZIRLANMASI VE SONUÇLARIN YORUMLANMASI 11 HAREKET PLANLARININ GELİŞTİRİLMESİ 17 Özdeğerlendirme Soru Formundaki Göstergelerin Müdahale Kilit Unsurlarıyla Birleştirilmesi Zayıf Tarafların Tanımlanması Hareket Planlarına İlişkin Hazırlık Yapılması EK 1. Göstergelerin Bir Kategoride Gruplanması ile Öğretmenler, Öğrenciler ve Velilere Yönelik Hazırlanan Soru Versiyonlarında Onların Mevcudiyetinin Sağlanması İki/Üç Dilli Okul Soru Formunda Farklı Etnik Kökenli Öğrencilerin Mevcut Olduğu Tek Dilli Okullar Soru Formunda Farklı Etnik Kökenli Öğrencilerin Mevcut Olmadığı Tek Dilli Okullar Soru Formunda EK 2. İki/Üç Dilli Okullardaki Özdeğerlendirme Uygulamalarında Gerekli Olan Malzemeler Soru Formunun Dolsurulmasına Yönelik Ayrıntılı Kılavuz Özdeğerlendirme Soru Formu Öğretmenler Versiyonu Özdeğerlendirme Soru Formu Öğrenciler Versiyonu Özdeğerlendirme Soru Formu Veliler Versiyonu USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi 3

4 Okulun Özdeğerlendirilmesi EK 3. Farklı Etnik Kökenli Öğrencilerin Önemli Sayıda Bulundukları (%10 dan daha fazla) Tek Dilli Okullarda Özdeğerlendirme Uygulamalarına Yönelik Gerekli Malzemeler 46 Soru Formunun Doldurulmasına Yönelik Ayrıntılı Kılavuz Özdeğerlendirme Soru Formu Öğretmenler Versiyonu Özdeğerlendirme Soru Formu Öğrenciler Versiyonu Özdeğerlendirme Soru Formu Veliler Versiyonu EK 4. Farklı Etnik Kökenli Öğrencilerin Önemli Sayıda Bulunmadıkları (%10 dan daha az) Tek Dilli Okullarda Özdeğerlendirme Uygulamalarına Yönelik Gerekli Malzemeler 59 Soru Formunun Doldurulmasına Yönelik Ayrıntılı Kılavuz Özdeğerlendirme Soru Formu Öğretmenler Versiyonu Özdeğerlendirme Soru Formu Öğrenciler Versiyonu Özdeğerlendirme Soru Formu Veliler Versiyonu EK 5. Hareket Planlarının Geliştirilmesi Kapsamında Gerekli Malzemeler 72 Çalışma Listesi 1: Kilit Müdahale Alanları Çalışma Listesi 2: Göstergelerin Kilit Alanlarla Birleşmeleri Tabelaları İki/Üç Dil Okul Versiyonları Farklı Etnik Kökenli Öğrencilerin Önemli Sayıda (%10 üzeri) Bulundukları Tek Dilli Okullar Versiyonu Farklı Etnik Kökenli Öğrencilerin Önemli Sayıda (%10 altında) Bulunmadıkları Tek Dilli Okullar Versiyonu Çalışma Listesi 3: Hareket Planlarının Hazırlık Tabelaları 4 USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi

5 Okulun özdeğerlendirilmesi ÖZDEĞERLENDİRME UYGULAMALARININ AMAÇLARI Okullardaki özdeğerlendirmenin asıl amacı, öğretmenler, öğrenciler ve velilerin etniklerarası entegrasyona ilişkin perspektifleri doğrultusunda mevcut durumun ve okulun ilerlemesini sağlamaktır. Dolayısıyla, özdeğerlendirme sözkonusu olduğu zaman, okullarda daha doğrusu eğitimde aktif bir şekilde bulunan öğretmenler, öğrenciler ve velilerin tüm süreç dahilindeki mevcut durum tanımlamasından tutun, sözkonusu durumun daha iyiye doğru yönlendirilmesi planlarına kadar etniklerarası entegrasyon amaçlarının geliştirilmesi stratejisi bakış açısından göz atılmasının en doğru olacağı savunulmaktadır. 1 Eğitimde etniklerarası entegrasyona ulaşma çalışmaları kapsamında belirli derecelerde ilerlemeler kaydetme faaliyetlerinin öğretmenler ve öğrenciler tarafından yapıldığı gerçeği gözönünde bulundurulacaksa, okuldaki çevre ve atmosfer değişikliği ile okulun veliler, belediye ve diğer okullar ile işbirliği sırasında öğretmenler, öğrenciler ve velilerin mevcut durumlar üzerine değerlendirme yapmaları ve tüm bu kategorilerde okulun kaydetmiş olduğu ilerlemeleri gözönünde bulundurmaları gerekmektedir. Özdeğerlendirme, bahsekonu bütün üç kategorinin, daha büyük bir kısmının doldurulması önemi üzerine hazırlanmış bulunmaktadır. Bununla birlikte onlardan beklenenler şunlardır: Okuldaki mevcut durumu etniklerarası entegrasyon bakış açısına göre algılayabilmek ve Hangi şekilde olması gerekliliği daha doğrusu onların hangi şekilde olması beklentileri üzerine değerlendirme yapmak. Bu şekilde yapılacak olan araştırma çalışmaları sayesinde öğretmenlerin, öğrencilerin ve velilerin okulun etniklerarası entegrasyon çalışmalarına dahil olunmasına ne derece katkı sağlayacağının yanısıra, bu durumun ne kadar büyük önem arzettiğini görmüş olacaklardır. Okuldaki mevcut durum göstergeleri hususlarında çok düşük neticelerin bulunduğu farkedilirse, öyle durumlarda okulun bir an önce tedbirler alması şarttır. Diğer taraftan, mevcut durumun düzeltilmesi doğrultusunda yapılacak olan çalışmaların önemi üzerine farklı bir bakış açısı mevcutsa, öyle durumlarda okul, öğretmenlerin, öğrencilerin ve velilerin etniklerarası entegrasyon hususlarındaki bilinçlerini yükseltmek amacıyla farklı çalışmalar yapmak zorundadır. ÖZDEĞERLENDİRME SORU FORMLARININ TANIMI Özdeğerlendirme soru formları kapsamında, değer kazanma kriterleri olarak kullanılmakta olan bilgiler yer almaktadır. Her bilgi, ideal bir durumu tanımladığı için, etniklerarası entegrasyon göstergelerine sahiptir. Bunların birleştirilmesi durumlarında da etniklerarsı konularda entegrasyonu başaran ideal bir okul ortaya çıkmaktadır 2. Okulun özdeğerlendirilmesi doğrultusunda üç çeşit soru formu mevcuttur: İki/üç dilli okullar için olanlar, Farklı etnik kökenli öğrencilerin önemli sayıda (%10 üzeri) bulundukları tek dilli okullar için 3 ve 1 Okulun özdeğerlendirme metodolojisi eğitimde etniklerarası entegrasyon göstergeleri bakış açısından, UNICEF tarafından desteklenen ve Eğitim ve Bilim Bakanlığı Eğitim Geliştirme Bürosu (Çocuklara Göre Özdeğerlendirme: El Kitabı. Eğitim Geliştirme Bürosu, Üsküp, 2011) katkılarıyla İnsan Hakları ve Anlaşmazlıkların Giderilmesi Merkezi tarafından uygulanan Çocuklara Göre Okul Projesi ihtiyaçları kapsamında geliştirilen okulların özdeğerlendirilmesi metodolojisi üzerine kuruludur. 2 Etniklerarası entegrasyon göstergeleri, USAID in Eğitimde Etniklerarası Enetegrasyon Proje konsepti üzerine kuruludur. 3 Diğer etnik kökenli öğrenciler şu şekilde sayılmaktadırlar: (а) çoğunluğa ait olmayanlar (Örneğin, Makedonca eğitim sunan okullarda, eğitimlerini Makedonca olarak alan öğrenci sayısına nispetle daha az sayıda olmalarına USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi 5

6 Okulun Özdeğerlendirilmesi Farklı etnik kökenli öğrencilerin önemli sayıda (%10 üzeri) bulunmadikları tek dilli okullar için 2 Belirtilmiş olan üç çeşit soru formunun aynıları, hem ilkokullara hem de liselere yönelik hazırlanmışlardır okullarda kullanılacak olan soru formlarının çeşitleri, ilkokul veya lisede kullanılıp kullanılmayacağına bağlı değil, aksine okulun iki/üç dilde, tek dilde fakat diğer etnik köeknli öğrencilerin önemli sayıda bulunup bulunmadıklarına bağlı olan bir durumdur. Her iki çeşit soru formu çerçevesinde üç versiyon mevcuttur daha doğrusu her öğrenci gurubuna ayrı versiyon olmak üzere düşünülmüştür: öğretmenler soru formu, öğrenciler soru formu ve veliler soru formu. Versiyonlar, göstergelerin sayılarına göre kendi aralarında farklılaşırlar öğretmenlere yönelik versiyon en uzun versiyondur, en kısası da, velilere yönelik olanıdır. Öğrencilere ve velilere ilişkin versiyonlar, öğretmenler versiyon göstergelerinden ortaya çıkarak, okullardaki bir takım gelişmelerin bir kısmı için öğrencilerin (ve daha fazla öğretmenlerin) bilgilendirilmemeleri beklenmektedir. Ek 1. Versiyon İki/Üç Dilli Okullar %10 Üzeri Diğer Etnik Kökenli Öğrencilerin Mevcut Olduğu Tek Dilli Okullar %10 Altında Diğer Etnik Kökenli Öğrencilerin Mevcut Olduğu Tek Dilli Okullar Her üç çeşit soru formuna yönelik değişik versiyonlar arasındaki yapı farklılıkları (her kategorideki gösterge sayısı) 4 Gösterge Kategorisi Öğretmenler İçin Gösterge Sayısı Öğrenciler İçin Öğrenci Faaliyetleri Öğretmen Faaliyetleri Okul Atmosferi ve Çevresi Veliler/Belediye/Diğer Okullarla İşbirliği Öğrenci Faaliyetleri Öğretmen Faaliyetleri Okul Atmosferi ve Çevresi Veliler/Belediye/Diğer Okullarla İşbirliği Öğrenci Faaliyetleri Öğretmen Faaliyetleri Okul Atmosferi ve Çevresi Veliler/Belediye/Diğer Okullarla İşbirliği Veliler İçin Soru formlarında yer alan bilgiler kapsamında göstergelerin dört kategorisi mevcuttur (Ek 1.). Bunların tanımlamaları, okullar sınırları içerisinde eğitimde etniklerarası entegrasyon çalışmalarının yapılması gereken değişiklik faaliyetleri doğrultusunda yapılmıştır: (1) Okuldaki öğrenci faaliyetleri, (2) Okuldaki öğretmen faaliyetleri, durumlarında bile Makedonlar çoğunluk olarak sayılmaktadırlar), veya (b) kendi ana dilelrinde eğitim görmeyenler. Örneğin Romanlar ve Mısırlılar ile bazı durumlarda Boşnaklar ve Sırplar arasındaki ilişkiler bu şekilde sayılmaktadırlar. 4 Ek 1 de yer alan tabelalarda, her üç katılımcı gurupta yer alan dört kategorinin göstergeleri mevcuttur. Bunun yanısıra üç tabela verilmiştir, dolayısıyla her üç soru formuna birer tabela mevcuttur. (iki/üç dilli okul için, diğer etnik kökenli öğrencilerin önemli sayıda mevcut olmaları için ve diğer etnik kökenli öğrencilerin önemli sayıda bulunmadıkları okullar için). 6 USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi

7 1-Okulda kesinllikle öyle değildir 2-Biraz öyledir 3-Fazlasıyla öyledir 4-Okulda tamamen öyledir 1-Kesinllikle öyle olmamalıdır 2-Öyle olması biraz önemlidir 3-Öyle olması çok önemlidir 4-Öyle olması kesinllikle çok önemlidir Okulun özdeğerlendirilmesi (3) Okuldaki çevre ve atmosfer ile (4) Veliler/belediye/diğer okullarla işbirliği. Soru formunun kendisinde hangi göstergenin hangi kategoriye ait olduğu durumunun gösterilmemesine rağmen, verilen bilgiler kategorilere en uygun olanlara göre daha doğrusu Ek 1 de ifade edilen guruplanmaya göre hazırlanmış durumdadır. Okulların, herhangi bir konunun işlenmediğini fakat büyük bir önem arzettiğini düşünmeleri durumlarında sözkonusu soru formları kapsamında her boyutun değerlenmesi açısından arzu ettikleri şekilde göstergeler dahil etmeleri işi serbest bırakılmıştır. Bu şekilde yapılacak olan eklemeler sayesinde dış göstergelere iç göstergeler de eklenmiş olacaktır. Öğrenciler tarafından doldurulması gerekli olan soru formlarının her versiyonunda 5, göstergeler listesi (tanımları içeren tüm bilgiler) iki diğer kısımla çevrelenmiş olan sol tarafında bir tane ve sağ tarafında bir tane olmak üzere tam ortada yer almaktadır. Sol tarafta yer alan kısımda, okulda birinci derecede bulunan (Okulda Kesinllikle Öyle Değildir) dörde kadar (Okulda Kesinllikle Öyledir) okuldaki mevcut durum hakkında katılımcıların algılarını göstermektedir. Sağ tarafta bulunan kısım, Arzu Edilen Durum olarak adlandırılmaktadır. Sözkonusu kısım, verilen her göstergenin hangi şekilde olması gerekliliğini daha doğrusu birinci kademedeki (Öyle Olmaması Gerekir) ifadeden başlayarak dördüncü kademedeki (Öyle Olması Kesinllikle Önemlidir) ifadeye kadar beklentilerin hangi doğrultuda olacağını göstermektedir. Ek 2 de gösterilen iki/üç dilli okullardaki öğretmenlere yönelik hazırlanmış olan özdeğerlendirme soru formundaki açıklamalar, tanım olarak kullanılabilmektedirler. Ek 2. İki/Üç Dilli Okullar İçin Özdeğerlendirme Soru Formundan Alıntı (öğretmenler versiyonu) MEVCUT DURUM ARZU EDİLEN DURUM OKUL ÖZDEĞERLENDİRME Soru Formu 1. Farklı etnik kökenli ve farklı dillerde eğitim gören öğrenciler, dersler kapsamında ve teneffüslerde kendi aralarında arkadaşlık kurmaktadırlar. 2. Okul sınırları içerisinde tehditler, provokasyonlar, hakaretler ve/veya farklı etnik guruplara yönelik olumsuz içerikli yazılı metinler YOKTUR. 5 Her üç çeşit soru formu kapsamındaki üç versiyon Ek 2, Ek 3 ve Ek 4 e dahil edilmiştir. (çoğaltmak için hazırdır). USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi 7

8 Okulun Özdeğerlendirilmesi ÖZDEĞERLENDİRME SORU FORMLARININ DOLDURULMASI Özdeğerlendirme Kim Tarafından Uygulanmaktadır? Soru formunun doldurulması işi okul müdürünün sorumluluğu altında bulunmaktadır. Ondan beklenen husus gerekli olan malzemelerin temin edilmesinin yanısıra, özdeğerlendirme çalışmalarına katılacak olan tüm gurupların dahil edilmeleri durumu beklenmektedir. Müdüre, kendi ekibinden, özdeğerlendirme soru formları üzerine çalışmalar yapan kadro yardımcı olmaktadır. Uzman kadronun her mevcut eğitim dilden birer temsilciden ibaret olmadıkları iki/üç dilli okullarda, sözkonusu dillerdeki derslere giren ve bu doğrultuda eğitim sunan öğretmenlerin de destek sağlamaları mümkündür. Çocuklarla çalışma faaliyetleri sözkonusu olduğu zaman, onlarla çalışacak olan öğretmenler, onlara ders veren öğretmenler arasından seçilmemelidir. Bu şekilde yapılacak olan çalışma sırasında anonim bir şekilde yapılacak form doldurma çalışmalarının olumzus etkilenmeleri sözkonusu olabilmektedir. Özdeğerlendirmeye Kimler Katılmaktadır? Özdeğerlendirmeeye ilişkin soru formları, okulda çalışmakta olan tüm öğretmenlere dağıtılır. Dolayısıyla bu dağılım kapsamında tüm öğrenciler ve tüm veliler girmemektedir. İki/üç dilde eğitim sunan okullarda, her eğitim dilinden 30 ar öğrencinin dahil edilmesi tavsiye edilmektedir (15 kız öğrencci ve 15 erkek öğrenci), daha doğrusu tek dilde eğitim sunan okullar kapsmaında toplam 60 öğrenci yer almalıdır (30 kız öğrenci ve 30 erkek öğrenci) 6. Okuldaki mevcut durumlara daha iyi bir şekilde hakim olunabilmek için, en az iki tam yıl eğitim görmüş olan öğrenciler arasından bir seçim yapılması önemli bir hususu temsil etmektedir (şu anda yer alan öğrenciler, son iki yıllarında olanlardan ibarettir). Velilerin dahil edilmeleri doğrultusundaki talepler de benzer bir şekildedir. İki/üç dilde eğitim sunan okullar kapsamında, her eğitim dildeki öğrencilerden 15 er velinin, tek dilde eğitim sunan okullarda ise toplam 30 velinin katılım durumu tavsiye edilmektedir. Dolayısıyla, sözkonusu çalışmalara dahil edilecek olan velilerin, okuldki mevcut duruma yönelik bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Bundan dolayı, veliler seçimi yapılırken, çocuklarının daha üst sınıflarda okuyanların velilerin veya iki ya da daha fazla çocuğunun okuduğu velinin seçilmesine dikkat edilmesi önemlidir. Belitilen her guruptan özdeğerlendirme çalışmalarına katılacak olanlara yönelik ayrıntılar Ek 3 te yer almaktadır. Ek 3. Tek Dilli ve İki/Üç Dilli Okullardan Özdeğerlendirmeye Tavsiye Edilen Katılımcılar ÖĞRETMENLER ÖĞRENCİLER VELİLER İki/Üç Dilli Okullar Bütün Öğretmenler (Her eğitim dilinden en az %90) 30 ar Öğrenci (15 kız öğrenci + 15 erkek öğrenci) Her Eğitim Dilinden (son iki yılda okuyanlar) Her Eğitim Dilinden 15 er Veli (Daha üst yıllarda okuyan çocuklarından) Tek Dilli Okullar Bütün Öğretmenler (Toplam sayının en az %90 ı) Toplam 60 Öğrenci (30 bayan öğrenci + 30 erkek öğrenci) son iki yılda okuyan Toplam 30 Veli (üst sınıflarda okuyan çocukların aileleri) Soru Formları Hangi Şartlar Altında Doldurulurlar? 6 Son iki eğitim yılında 60 öğrenciden daha az öğrenci sayısına sahip olan okullar, soru formlarını öğrencilerin tamamına doldurturlar. 8 USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi

9 Okulun özdeğerlendirilmesi Farklı guruplardaki katılımcılar, farklı alanlardaki özdeğerlendirme soru formunun uygun versiyonuna göre cevaplama yaparlar. Sözkonusu alanlarda bulunan her katılımcı, formun doldurma çalışmalarını bireysel bir şekilde yapmaktadır. Dolayısıyla, soru formunun dağıtımının yapılmasından önce, bireysel bir işin ortaya çıkabilmesi doğrultusunda uygun şartların sağlanması üzerine çalışmalar yapılmaktadır. Katılımcılar, kendi aralarında herhangi bir danışmaya, karşılıklı anlaşmaya mahal vermeden, kendi yerlerini bulmaktadırlar. Doldurma çalışmalarında diğerlerinin formuna hiçbir şekilde bakmamaları gerekmektedir (herkes ayrı ayrı sıralara yerleşir). Soru formunun en uygun versiyonu, okul kapsamında sunulmakta olan tüm dillerde eşit şekilde hazırlanmalıdır. Her katılımcı, kendi ders sınırları içerisinde hangi dili kullandığı hiç farketmeden, soruları cevaplandırırken kendisine en yakın olan dili kullanmalıdır (öğretmenler), ders dinlemede (öğrenciler) veya en iyi bir şekilde anlayabilecekleri bir dil kullanılmalıdır (veliler). Soru Formları Hangi Şekilde Doldurulur? Yetişkin öğrencilere (öğretmenler ve veliler) ve liselerde eğitim gören öğrencilere, kendilerinin okumasına ve cevaplandırılmasına daha doğrusu kendi şahsi çalışma temposuna istinaden hareket etme fırsatı tanınmaktadır. Dolayısıyla, soru formundan birer nüsha herkese dağıtıldıktan sonra, çalışma sistemi üzerine bilgi sunulmaktadır (Ek 4 te ayrıntılı yönlendirmeler; Ek 2, Ek 3 ve 4 te ise her çeşit soru formuna ilişkin ayrıntılar El Kitabı nın son kısmında yer alır). Yönlendirmeye yönelik bilgilerin sunulması sırasında, soru formu bilgi kısmıyla ilgili daha önce hazırlanan kısım eklenebilir (Ek 2 de yer alan kısım gibi). Soru formu üzerine çalışacak olan bu kişi, gösterge aletlerini de bu şekilde kullanmış olabilecektir. Verilen bilgiler kapsamında yönlendirmelerin gerektiği gibi olduğu kesinleştiği vakit, her katılımcının bireysel bir şekilde doldurma çalışmasına başlaması müsaade edilmektedir. Ek 4. Özdeğerlendirme Soru Formu Ayrıntılarından Bir Kısım Herkes OKULUN adını eklemelidir. Hiçkimse imza atmamalıdır isim önemli değildir. Öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerin ayrı bir şekilde yapmış oldukları okul değerlendirme durumlarındaki katkıları üzerine çalışma yapılacaktır. Yapılacak olan değerlendirme sayesinde okulun ileriye gidebilmesi doğrultusunda daha zayıf ve daha sağlam taraflarının bulunması mümkün olabilecektir. Değerlendirmenin yapılabilmesi için okul hayatına yönelik TANIMLANAN ONAYLAR listesinin tamamının okunması ve ondan sonra da cevaplandırılması gerekir (bilgilendirmelerin birinci kısmı okunmaktadır). Değerlendirilecektir: Okuldaki MEVCUT durum verilen bilgiler bugünkü durumu ne derecede temsil etmektedir (okulun şu anki durumunu ne derece tanımlar/tanımlanan durum okul sınırları içerisinde ne kadar mevcuttur/tanımlanan durum ile okul sınırları içerisinde ne derece karşı karşıya kalınır) ve ARZU EDİLEN durum Okula yönelik olması durumunu ne kadar düşünmekteyiz (şahsen siz ne derece o şekilde davranmak istiyorsunuz veya o şekilde davranmanız ne derece önemlidir).... İlkokullardaki özdeğerlendirme durumlarının sözkonusu olmaları hususlarındaöğrencilerin her birine soru formunun birer nüshası takdim edilmektedir. Öğrenciler, sözkonusu forma cevapları yazmaktadırlar. Belirtilen ifade ve bilgileri çocukların kendilerinin okumaları yerine, uygulama yetkilisi alır ve onu yüksek sesle okur. Sözkonusu işler yapılırken, öğrencilere tamamen kendileri tarafından karar verme ve bir sonraki soruya geçme (kend aralarında hiçbir eti altında kalmadan) fırsatı için yeterli derecede süre tanınmaktadır. Bahsekonu çalışmalar yapılırken, yetkili kişi daha doğrusu uygulayan tarafın öğrencilerin USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi 9

10 Okulun Özdeğerlendirilmesi cevap vermeleri durumuna herhangi bir etkisi olmaması için, onlardan belirli açıklamaların yapılması üzerine gelecek sorular dahi olsa son derece dikkatli olması şarttır. Eğitimin birden daha fazla dillerde yapıldığı okullardaki özdeğerlendirme uygulamaları sırasında (ilkokullar ve liseler dahil olmak üzere), bütün çalışmalar, eğitim diline göre oluşturulacak guruplar halinde gerçekleştirilmektedirler. Bu uygulamanın asıl amacı, farklı dillerde eğitim gören öğrenciler arasındaki etkileşimi uzakta tutabilmektir. Bundan dolayıdır ki her öğrenciye kendi eğitim dilinde hazırlanmış olan soru formları ve bunlara yönelik yönlendirme ve bilgilendirme bölümleri takdim edilmektedir. Soru formlarının gurupça doldurulması sırasında her katılımcı (yetişkinler ve lise öğrencileri ile çalışırken neler yapıldığına dair bilgiler), kendi doldurma işlemlerini tamamladıktan hemen sonra uygulama çalışmalarından sorumlu yetkili kişiye teslim etmektedir. Uygulayıcı, her göstergeye cevap verilip verilmediğini hızlıca kontrol etmek zorundadır. Cevapların yetersiz bulunmaları durumlarında uygulayıcı, sözkonusu katılımcıyı tekrardan doldurması için geriye çağırır. Bundan sonraki aşamalarda da doldurulmayan yerlerin bulunması durumlarında bahsekonu cevaplar gözönünde bulundurulmamaktadır. Uygulamalarda çalışmalarını yapan yetkili, soru formlarının kontrol edilmesi çalışmalarını çok hızlı bir şekilde yapmak zorundadır. Katılımcının, kendisi tarafından verilen cevapların, uygulayıcı tarafından hafızada tutma şüpheleri oluşma ihtimalinden dolayı bu duruma özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir. Soru formunun doldurulmuş ve kabul edilmeye uygun olan son versiyonları, uygulayıcı tarafından aynı yere toplamalıdır. Özdeğerlendirme Ne Zaman Gerçekleştirilir? Özdeğerlendirme çalışmaları, okulun etniklerarası entegrasyon bakış açısından (hangi durumda bulunduğu ve arzu edilen durumun nasıl olması gerektiği) başlangıç durumunun belirlenmesi doğrultusunda kullanılabilmektedirler. Sözkonusu amaca ulaşmak için soru formları, okulda değişikliklerin yapılabilmesi doğrultusunda uygulanacak olan faaliyetlerin getirimesinden önce doldurulmalıdırlar. Başlangıç durumu üzerine yapılan özdeğerlendirme sonuçları, değişikliklere yönelik yapılan somut faaliyetlerin bir kısım uygulamaları kapsamında yapılan özdeğerlendirme sonuçlarıyla (genellikle eğitim yılının sonlarına doğru) kıyaslanmaları mümkündür. Bu şekilde yapılacak olan çalışmalar sayesinde okul, değişiklikler kapsamında uygulanmış olan faaliyetlerin, öğretmenler, öğrenciler ve velilerin etniklerarası entegrasyon hususunda ne kadar etkili olacağını görmüş olacaktır. Bu şekilde elde edilecek olan verilerden hareketle okul, ilerideki adımlar doğrultusunda planlı hareket edebilecektir. 10 USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi

11 Okulun özdeğerlendirilmesi BİLGİLERİN İŞLENMESİ VE SONUÇLARIN YORUMLANMASI Her gurupta yer alan katılımcıların tamamı, okuldaki mevcut durum üzerine değerlendirme yapıp, soru formundaki bilgilerin seviyesini belirledikten sonra, onların değerlendirilmeleri (çevrelenmiş olan sayılar) ilk önce, bilgilerin istatiksel anlamda işlem görebilmeleri imkanı sağlayan bir program desteğine sahip olan bilgisayara işlenerek, ondan sonra da cevaplar tabelası oluşturulmaktadır (Örneğin: Ek 5 te gösterilen tabelada olduğu gibi). Oluşturulan tabela, guruplar arasında kıyaslamaların yapılabilmesi ve her gösterge kategorisinin mevcut durumu ile arzu edilen durumu gösterebilmesi amacıyla (soru formunda verilen her bilgi için) ortalama değerler içermelidir. Ek 5. Öğretmenlerden (H), Öğrenciler (Ö) ve Veliler (V), Mevcut Durum (M), Arzu Edilen (A) ve Her Katılımcı Guruba İlişkin Yapılan Hesap Değerlendirilmesinde Elde Edilen Hipotetik Cevaplardan Bir Kısım (М-H, М-Ö ve М-V) M-1 M-2 M-3 M-... A-1 A-2 A-3 A-... Н Н Н Н М-Н 2,23 2,06 2,35 3,10 2,94 3,52 Ö Ö Ö Ö М-Ö 2,29 2,39 2,27 2,91 3,13 3,01 V V V V М-V 2,27 2,37 2,46 2,85 3,02 3,24 Değerlendirilmelere yönelik tüm bilgilerin sonuçları aritmetik olarak verilmekle birlikte, sözkonusu değerlendirmeler sonucunda sunulan bilgilerin yüzdeleri herhangi bir iddianın bireysel değerlendirmeleri, sözkonusu iddianın değerlenmesine dahil olan katılımcı sayısı ile bölünerek elde edilmektedir. Bu şekilde yapılan çalışmalar kapsamında, her üç guruptaki katılımcı altı aritmetik ortam elde etmektedir (ortalama altı değerlendirme): her üç katılımcı gurubu (öğrenciler, öğretmenler ve veliler) tarafından yapılan algılamalar sonucunda ortaya çıkan mevcut durumun tanımlanması işi ve her üç gurup tarafından sunulduğu gibi gösterilen üç taraf. Guruplar katılımcılarının tek veya iki tarafınca ifade edilen bilgilere ilişkin, daha az sayıda aritmetik ortam hesaplanmaktadır (iki daha doğrusu dört). Dört gösterge kategorisine ilişkin sonuç hesaplama çalışmalar yine bu şekilde yapılmaktadır. Belirli kategoriyi tanımlayan tüm göstergelerin şahsi değerlendirme miktarı, sözkonusu gösterge değerlendirilmelerine dahil olan katılımcı sayısı ile bölünmektedir. Böylelikle, bahsekonu gösterge kategorisine yönelik aritmetik ortama ulaşılmaktadır. Her gösterge kategorisi, elde edilen her bilgi için uyum USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi 11

12 ÖĞRETMENLER ÖĞRENCİLER VELİLER ÖĞRETMENLE R ÖĞRENCİLER VELİLER Okulun Özdeğerlendirilmesi içerisinde bulunan altı ortalama değer ile bitmektedir: her üç katılımcı gurubu (öğrenciler, öğretmenler ve veliler) tarafından yapılan algılamalar sonucunda ortaya çıkan mevcut durumun tanımlanması işi ve her üç gurup tarafından sunulduğu gibi gösterilen üç taraf. Hesaplamalardan elde edilen sonuçlar, bir tablo çerçevesinde toplanmaktadırlar. Bu şekilde hazırlanan tablonun bir kısmını oluşturan (Ek 6.) bölümde, Öğrencilerle Birlikte Yapılan Faaliyetler kategorisi göstergelerinin sadece bir kısmı için yapılan özdeğerlendirme hipotetik sonuçları verilmiştir. Ek 6. Özdeğerlendirme Sonuçlarının Gösterildiği Tablodan Bir Kısım MEVCUT DURUM Ortalama Değerlendirmele r ARZU EDİLEN DURUM Ortalama Değerlendirmeler Boyut Tanımlamaları (GÖSTERGELER): 2,47 2,48 2,36 Öğrencilerle Yapılan Faaliyetler 3,26 3,8 3,8 2,23 2,29 2, ,10 2,91 3,52 2,06 2,39 2, ,94 3,13 3,01 2,35 2,27 2, ,7 3,02 3,24 Mevcut durum üzerine elde edilen aritmetik bilgilere göre, okulda şu anki durumun sadece çok az sayıdaki olaylar kapsamında (onların değerleri 1,5 ve 2,5 arasında bulunursa) veya daha fazla durumlarda o şekilde (onların değerleri 2,5 ve 3,5 arasında bulunursa) şeklinde açıklamaları yapılmaktadır. Gösterge kategorilerinin genel manada değerlenmesi ve her kategori kapsamında bulunan ayrı göstergelerin değerlenmesi doğrultusunda aynı durum sözkonusudur. Arzu edilen duruma yönelik iş de aynı şekildedir. Öyle durumlarda, 2,5 ve 3,5 arası değerler ile karşı karşıya gelindiği zaman, okulun göstergedeki tanımına göre olması onlar için oldukça büyük önem ifade ettiğini göstermektedir. 3,5 in üzerinde bulunması durumlarında da, okulun o şekilde olması onlar için en önemli durumu temsil eder anlamı taşımaktadır. Tabelada gösterilen ortalama değerler, farklı şekillerde analiz edilebilirler. Tabelanın, özdeğerlendirmeye ilişkin verdiği bilgilerde bir yetersizlik sözkonusu olmasına rağmen, analizlerden ortaya çıkacak olan kıyaslamaların takip edilmesi için önemli bir bilgiyi temsil ettikleri kesindir. Bundan dolayıdır ki yapılacak olan her kıyaslamanın daha güzel bir şekilde takip edilmesi için ona ilişkin özel grafiklerin hazırlanması tavsiye edilmektedir. (Grafikler 1.-3.). Elde edilen ortalama değerlendirmeler sayesinde, öğretmenler, öğrenciler ve veliler tarafından mevcut durum (Grafik 1.) ve arzu edilen duruma (Grafik 3.) ilişkin sunulan bilgileri içeren guruplar arasında kıyaslamaların yapılması mümkün olabilecektir. Öğretmenler, öğrenciler ve veliler arasında belirli derecelerde algılama ve veya beklentiler üzerine farklılıkların bulunması durumları, gurupların belli durumların üzerine farklı anlayışlara sahip oldukları ve ortak bir noktada birleşme sağlayabilmek doğrultusunda ortak hareketlerde bulunma çabaları içerisine girmeleri gerekliliğini göstermektedir. 12 USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi

13 Okulun özdeğerlendirilmesi Öğretmenlerin, öğrenciler ve velilere kıyasen, okuldaki mevcut durum üzerine daha anlayışlı ve daha doğru değerlendirmelerde bulunmaları son derece beklenen bir husustur. Bu husus, onların mevcut durum üzerine en fazla bilgi sahibi olduklarından değil (genellikle ifadelerde yer aldığı üzere), eğitim süreci kapsamında kendilerini en önemli unsur saymakla birlikte, mevcut durumlar üzerine en önemli ve doğru tespitlerde bulunma şansına sahip olanlar olarak görmelerinden kaynaklanmaktadır. Diğer taraftan öğrenciler, okulun bir bütün olarak ve öğretmenler tarafından yapılacak olan faaliyetlerin sonucunu en objektif, hatta ve hatta en eleştirel bir şekilde görebilme şansına sahip olmaktadırlar. Velilere gelince, onlar okulda mevcut olan durumlardan her zaman ve her durumda haberdar olmamaktadırlar. Bazı olaylar üzerine yargılama veya eleştirme kararlarını, kendi çocukları tarafından kendilerine iletilen bilgiler sonucunda almaları mümkün olmaktadır. Bu yaklaşım şekillerinden ötürü, velilerin yargılama ve eleştirmeler doğrultusundaki düşüncelerinin, öğretmenlerin yerine öğrencilere daha yakın olmaları son derece doğaldır. Grafik 1. Öğretmenler, Öğrenciler ve Veliler Tarafından Mevcut Durum Üzerine Yapılan Ortalama Hipotetik Değerlendirmeler Arasında Kıyaslamalardan Bir Kısım MEVCUT DURUM Наставници Öğretmenler Ученици Öğrenciler Родители Veliler активности öğrencilerle на/со yapılan учениците faaliyetleri во училиштето активности öğretmenlerin на наставниците okul faaliyetleri во училиштето atmosfer атмосфера ve çevre и опкружување соработка veli/belediye/diğer со родителите/ okullarla işbirliği општината/други училишта Grafik Sonuçlarının Yorumlanması: Öğretmenlerin ve öğrencilerin her dört kategori göstergesi kapsamında, okuldaki mevcut durum üzerine herhangi bir fikir ayrışmazlığının bulunduğu sözkonusu değildir. Öğrenciler için, Öğrencilerle Yapılan Faaliyetler durumunun (ortalama değerlendirmenin 2,5 altında olduğu görülür) en sıkıntılı olduğu göze çarpmaktadır. Diğer üç kategori göstergesine yönelik durum daha farklıdır (elde edilen ortalama 2,5 ve 3 tür). Hem öğretmenler için, hem de veliler için Öğrencilerle Yapılan Faaliyetler kısmı en hassas kısımı temsil etmektedir. Diğer üç kategori göstergelerine istinaden, bu kısımdaki mevcut durumun daha iyi olduğu göze çarpmaktadır. Öğretmenler, öğrenciler ve velilerin algılamalarındaki farklılıklar durumu en çok veliler/belediye/diğer okullar ile yapılan işbirliği hususları doğrultusunda görülmektedir. Çoğu kategoride veliler kendi çocuklarına daha yakın olduklarını göstermektedirler. Okulda meydana gelen olayların takibi ve bilgilendirilmesi işi bu sayede olmaktadır. Farklı katılımcı guruplar arasındaki belirli kategori kıyaslamaları sözkonusu olduğu zaman, ortalama değerlerinden elde edilen farklılıklar, öğretmenler, öğrenciler ve velilerin ortalama değerlerinin farklı USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi 13

14 Okulun Özdeğerlendirilmesi sayıdaki göstergelerden elde edildiklerinden kaynaklı olduğu görülmektedir. Bu bir gerçektir ve öğretmenlerin verilen göstergelere göre değerlendirme yaptıkları, öğrencilerin ve velilerin ise daha az sayıda gösterge versiyonu ile çalıştıklarını göstermektedir. Bundan dolayıdır ki, her göstergeye ilişkin kıyaslamalar yapılırken, öğretmenlerin, öğrencilerin ve velilerin, dahil oldukları her gösterge için yaptıkları değerlendirmeler arasındaki farklılıkların bulunması kolaylaşmaktadır. Grafik 2. Öğretmenler, Öğrenciler ve Veliler Tarafından Verilen Hipotetik Ortalama Değerlendirme Kıyaslamalarından Ortaya Çıkan Öğrencilerle Yapılan Faaliyetler Göstergelerinden Bir Kısım Okulda Öğrenciler İle Yapılan Faaliyetler А-1 А А-3 A Наставници Öğretmenler Ученици Öğrenciler Родители Veliler А А А-... Her gösterge kategorisi çerçevesindeki kıyaslamalar aynı şekillerde gösterilebilirler. Grafikteki Sonuçların Yorumlanması: Öğrencilerle Yapılan Faaliyetler kategorisi ile ilgili öğretmen ve öğrenci algıları arasındaki farklılıklar, göstergelerin tamamına her iki tarafça hangi şekilde bakıldığı doğrultusunda olduğu görülmektedir. Birinci göstergedeki farklılıklar en azdır. Bazı durumlarda her üç gurup arasından, bazı durumlarda da gurupların bir kaçında sözkonusu durumu görmek mümkündür. Her üç gurup katılımcı arasında, öğretmenlerin ve velilerin algılamalarında belirgin farklılıkların mevcut olmasına rağmen en belirgin olan dördüncü göstergedir. Bunların yanısıra, her üç katılımcı gurubu arasından en kötü durumda olan beşinci göstergedir. Böyle durumlarda öğretmenler, veliler ve öğrencilerden çok daha eleştirel durumda bulunurlar. Grafikte yer alan bilgilere bakıldığında, altıncı göstergede yer alan soruların, sadece öğretmenler ve öğrenciler tarafından cevaplandırıldığı göze çarpmaktadır, dolayısıyla öğretmenler ve öğrenciler, öğretmenlerin mevcut duruma daha uzak olmalarına rağmen, her iki taraf sözkonusu durumu en kötü durum olarak değerlendirmektedirler. Öğrencilerle Yapılan Faaliyetler hususlarında mevcut olan daha doğrusu sunulan tüm faaliyet göstergeleri konularında veliler öğretmenlere kıyasen daha eleştirel vir tavıra sahiptirler. Hatta ve hatta bazı durumlarda öğrencilerden de daha elştirel oldukları göze çarpmaktadır (Örneğin: diğerlerinin kültürlerini öğrenme faaliyetlerine öğrencilerin katılım durumları). Bunlardan çoğu daha az eleştiri ieçrmektedir. 14 USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi

15 Okulun özdeğerlendirilmesi Farklı gurup katılımcıları arasındaki kıyaslamalar, her gösterge tarafından elde edilen sonuçlara bakıldığında oldukça büyük önem ifade ettiği göze çarpmaktadır (Grafik 2.). Bu şekilde yapılacak olan kıyaslamalar, katılımcılar arasında öğretmenler, öğrenciler ve veliler açısından verilen kategorinin, mevcut durum üzerine yapılan algılamalarda olası farklılıkların nereden kaynaklandığını temsil etmektedir. Ortalama değerlendirmelerin herhangi bir şekilde kullanılmaları, her gösterge kategorisi üzerine mevcut durum ile arzu edilen durum arasında kıyaslamaların yapılabilmesi için, her üç gurup katılımcı tarafından ayrı ayrı değerlendirmelerin yapılabilmesi doğrultusunda mümkündür (Grafik 3). Mevcut durum ile arzu edilen durum arasında yapılan kıyaslamalar sonucunda elde edilen büyük çaptaki farklılıklar, verilen kategori çerçevesinde olası sorun göstergesi olarak ortaya çıkmaktadır. Bu konular üzerine büyük bir titizlikle çalışma yapılması gerekmektedir. Diğer taraftan, 3,5 in altına düşen her arzu edilen durum, eğitim sistemi yardımıyla etniklerarası entegrasyon durumunun iyileştirilmesi kapsamındaki faaliyetlerde alınacak olan tedbirler üzerine katılımcılar arasında yetersiz hassasiyeti göstermektedir. Sözkonusu yöntemlerle elde edilen sonuçlar, verilen kategoriler kapsamındaki göstergeler çerçevesinde hangi faaliyetlerin istenmeyenler arasında yer aldıklarını keşfetmemizde yardımcı olur. Bu husus mevcut durum analizi kapsamında daha önce gösterilen analiz modeline göre yapılması mümkündür (Grafik 2.). Grafik 3. Öğretmenler Tarafından Mevcut Durum ve Arzu Edilen Duruma İlişkin Verilen Hipotetik Ortalama Değerlendirmelerin Arasındaki Farklılıklardan Bir Kısım ÖĞRETMENLER АКТУЕЛНО Mevcut ПОСАКУВАНО Arzu edilen активности öğrencilerle на/со yapılan учениците faaliyetleri во училиштето активности öğretmenlerin на наставниците okul faaliyetleri во училиштето атмосфера и atmosfer ve çevre опкружување veli/belediye/diğer соработка со okullarla родителите/ işbirliği општината/други училишта Geriye kalan her iki katılımcı gurubu çerçevesindeki mevcut durum ve arzu edilen durum arasındaki kıyaslamalar aynı şekilde gösterilebilirler. Grafiklerdeki Sonuçların Yorumlanması: Öğretmenler, her gösterge kategorisiyle ilgili mevcut durumun düzeltilmesini arzu ederler. Bu durum aslında öğretmenlerin okulda etniklerarası entegrasyona yönelik çalışmalarının iyileştirmeleri arzusunda bulunduklarını göstermektedir. Birinci kategori daha doğrusu Öğrencilerle Yapılan Faaliyetler kategorisi sözkonusu olduğu zaman, arzu edilen durumun ideal durumun (3,5) altında olması üzücüdür. Fakat herşeye rağmen bahsekonu kategorideki göstergelerin algılama durumunun en kötü durumda bulunduğundan uzak olduğu kesindir. Bunun yanısıra, bu kategori göstergeleri sözkonusu olduğu zaman, şu anki durum ve hangi şekilde olması gerekliliği durumu arasındaki farklılıklardan oluşmaktadır. USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi 15

16 Okulun Özdeğerlendirilmesi Algılanan gerçek durum kapsamında ortaya çıkabilecek olan olası farklılıkların sözkonusu olduğu guruplariçi kıyaslamalar (mevcut durum) ve arzu edilen durum, her kategori kapsamında ayrı ayrı olarak yapılabilmektedir. Bu şekilde yapılacak olan çalışmalar sayesinde her kategori göstergesindeki mevcut durum ve arzu edilen durum konusunda bir görüş açısının oluşması mümkündür. 16 USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi

17 Okulun özdeğerlendirilmesi HAREKET PLANLARININ GELİŞTİRİLMESİ 7 Hareket planlarının üzerine en uygun bir şekilde hazırlıkların yapılabilmesi için okul, özdeğerlendirme soru formunun her kategori göstergesi için toplam dört çalışma gurubu oluşturmalıdır. Oluşturulacak olan her gurubun görevi, sorumlu olduğu kategori göstergesi dahilinde, okuldaki mevcut durumların iyileştirilmesi doğrultusunda ortaya çıkan durumları düzeltmeye çalışmak ve onların planlanmasını gerşekleştirmektir. Çalışma gurupları genellikle, değişikliklerin (güncel ve potansiyel) yapılabilmesi faaliyetlerinden çok iyi derecede bilgi sahibi olan ve onların kategorilerine yönelik olan ile onlardan çıkan göstergelerden son derece hakim olan öğretmenlerden oluşmalıdır. Planlanan değişiklikler uygulamalarına yönelik duyguların geliştirilmesi ve onların da sözkonusu süreçte aktif birer rol alabilmelerini teminen öğrencilerin ve velilerin sözkonusu çalışma ortamlarına katılmaları önemli derecede tavsiye edilmektedir. Planlanan değişiklikler üzerine aktif olan gurubun çalışma süreci üzerine yapmış oldukları uygulamalar müdür veya uzman ekip tarafından koodine edilmelidir. Hareket planlarının gelişmesi işi, birbirini takip eden üç aşamadan oluşan bir süreçten ibarettir (Ek 7.). Bunlar aslında süreci sonuna doğru daha doğrusu okulun etniklerarası entegrasyon hususlarına daha yakın olmasına doğru taşıyan noktalardan oluşmaktadırlar. Hareket planlarının kullanılabilmesi için, daha önce belirlenmiş olan aşamaların sırasıyla üzerinden geçirilmesi şarttır. Okulun özdeğerlendirilmesine yönelik yapılan bir sonraki çalışmalar, planlanan değişikliklerin ne derece uygulandığını ve öngörülen sonuçların ne kadar olduğunu göstermektedirler. Ek 7. Hareket Planlarının Geliştirilmesi Faaliyetleri Sıralaması Faaliyetler Malzemeler/Uygulama Malzemeleri 8 1. Özdeğerlendirme soru formu göstergelerinin, müdahale kilit alanlarıyla bağlantıları 2. Zayıf Tarafların Tanımlanması 3. Hareket Planlarının Hazırlanması Çalışma Listesi 1.: Müdahalelerin kilit noktaları Çalışma Listesi 2.: Göstergelerin kilit alanlarla birleştirilmesi tabelaları Projektör Özdeğerlendirmeden elde edilen sonuçları içeren sunum Çalışma Listesi 2.: Göstergelerin kilit alanlarla birleştirilmesi tabelaları (Bu aşamanın birinci faaliyetinde doldurulan kısım) Çalışma Listesi 3.: Hareket planlarının hazırlık tabelaları 7 Okul sınırları içerisinde eğitimde etniklerarası entegrasyona yönelik değişikliklerin getirilmesiyle ilgili hareket planlarının hazırlanması durumu, UNICEF tarafından desteklenen ve Eğitim ve Bilim Bakanlığı Eğitim Geliştirme Bürosu (Çocuklara Göre Özdeğerlendirme: El Kitabı. Eğitim Geliştirme Bürosu, Üsküp, 2011) katkılarıyla İnsan Hakları ve Anlaşmazlıkların Giderilmesi Merkezi tarafından uygulanan Çocuklara Göre Okul Projesi ihtiyaçları kapsamında geliştirilen okulların özdeğerlendirilmesi metodolojisi üzerine kuruludur. 8 Sözkonusu tabelada yer alan hareket planlarının gelişimi için faaliyetlerin uygulanması doğrultusunda gerekli olan çalışma listelerinin tamamı Ek 5 te yer almaktadır. USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi 17

18 Okulun Özdeğerlendirilmesi 1. Özdeğerlendirme Soru Form Göstergelerinin Müdahale Kilit Alanlarıyla Birleştirilmesi Çalışma guruplarına herşeyden önce çalışma listelerinden birer nüsha verilmektedir: Müdahale kilit alanı (Ek 8). Listelerde, kilit alanlarının değişiklik yapılmasında ihtiyaç duyulan müdahaleler anlamları taşıdığı bilgileri yer almaktadır. Bunların yanısıra her kilit alan, özdeğerlendirme göstergeleri açısından okulun mevcut durumunun hangi durumda olacağını gösteren unsurlar üzerine açıklanmaktadır. Örneğin: Öğrencilerin kendi aralarındaki farklılıkları, benzerlikleri, kendi şahsi kültürlerini, gelenek ve göreneklerini, diğerlerine ait (gösterge) gelenek ve görenekleri öğrenebilmek maksadıyla okuldaki farklı kollara, çalışma programları ve bu gibi faaliyetlere dahil olunmaları çok önemli bir hususu temsil etmektedir. Bunun sağlanabilmesi doğrultusunda okul kapasitesine ve müfredata/eğitim öğrenim sürecine (kilit alanlar) müdahalelerin yapılması gerekmektedir. Bu şekilde yapılacak olan müdahalelerde bir taraftan öğretmen becerilerinin iyileştirilmesi, diğer taraftan da uzun vadeli dersdışı faaliyetlerinin uygulanması çalışmaları oldukça büyük önem taşımaktadır. Ek 8. Okulda Değişikliklerin Yapılabilmesi Doğrultusunda Gerekli Olan Kilit Noktalar (Çalışma Lisetesi 1.) Müdahale Edilecek Kilit Nokta Yürütmek ve idare etmek Okul kapasitesi müfredat/ eğitim-öğretim süreci Kilit Nokta Durumunun Bağlı Olduğu Faktörler Okulda yazılı evrakların içeriği Okul müdürünün yetkisinde olan işler Okul heyetinin yetkisinde olan işler Veliler heyetinin yetkisinde olan işler Öğretmen kabiliyetleri Mesleki dairenin kabiliyetleri Okul içi ve etrafındaki alan Eğitimin gerçekleşmesi Eğitim malzemelerinin durumu Uzun süreli eğitimdışı aktivitelerin gerçekleşmesi Kısa süreli eğitimdışı aktivitelerin gerçekleşmesi Öğretmenlerin öğrencilere yaklaşımı Çalışma Lisetsi 2 kapsamında yer alan her çalışma gurubu: Göstergelerin kilit noktalarla birleştirilmeleri tabelaları, onun gösterge kategorisine bağlı olanlara sunulmaktadır (Ek 2 de tabelalardan bir tanesinde bir kısım verilir). Çalışma listesinin her dört tabelasında (her kategori göstergesine birer adet), verilen kategoriye ve kilit noktaya ait olan göstergeler yer almaktadır. Her çalışma gurubundan her göstergeye yönelik değişikliklerin yapılabilmesi için üç kilit nokta hususunda hangi yerlere müdahale edilmesine ve her kilit nokta kapsamında bulunan durum değerlendirilmesine dair nerelere ve hangi şekilde müdahale yapılmalıdır. Bu işlemlerin yapılması sırasında mevcut durumun (değişikliklerin yapılması veya yapılmaması işi) yerine, ihtiyaç duyulduğu takdirde gerekli müdahalelerin yapılmasının gerekliliği noktasında durulmalıdır. Ek 9. Diğer Etnik kökenli Öğrencilerin Önemli Sayıda Bulundukları Tek Dilli Okullarda Öğrencilerle İşbirliği Kategorisinin Kilit Noktaları ile Göstergelerinin Birleştirilmesi Tabelasından Bir Kısım (Çalışma Listesi 2 den bir kısım) 9 9 Çalışma Listesinin Tamamı 2.: Göstergelerin kilit noktalarıyla birleştirilmesi tabelası (her üç versiyon iki/üç dilli okullar, farlkı etnik kökenli öğrencilerin önemli derecede mevcut oldukları tek dilli okullar, farlkı etnik kökenli 18 USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi

19 Okulun özdeğerlendirilmesi ÖĞRENCİ FAALİYETLERİ Yürütmek ve İdare Etmek Okul Kapasitesi Müfredat/ Eğitim- Öğretim Süreci 1. Farklı etnik gruplara mensup öğrenciler ders esnasında ve/veya ders aralarında kaynaşırlar 2. Farklı etnik gruplara mensup öğrenciler okul dışında arkadaşlık yaparlar 3. Öğrenciler kendi aralarındaki farklılıkları, benzerlikleri, kendi şahsi kültürlerini, gelenek ve görenekleri, diğerlerine ait gelenek ve görenekleri öğrenebilmek maksadıyla farklı kollara, çalışma programlarına ve bu gibi faaliyetlere dahildirler En sonunda gurupların her biri kendi kapsamlarında yapmış oldukları çalışmaları temsil etmekle birlikte, tabela doldurma şekli üzerine bilgi vermektedir. Her çalışma gurubu arasında ifade edilen göstergeler üzerine mevcut durumun bağlı olduğu unsurların değiştirilmesi üzerine kilit noktalarda belirli derecede anlaşma ve uyum sağlanması beklenen bir durumdur. Sözkonusu faaliyetin asıl amacı, ihtiyaç duyulması halinde müdahale yapılması gerekli olan yerlerin tanımlanması ve eğitim sürecinin belirli unsurlarındaki sorumluluklara odaklanılmasıdır (değerlendireilen göstergelerin durumunu onaylayan unsurlar üzerine). Bunun yanısıra, sözkonusu faaliyetin gerçekleştirilmesi işi okuldaki olası zayıf ve olumsuz tarafların tanımlanmasından önce yapılması önemlidir. Bu sayede yapılacak olan değişikliklerin yerleştirilmesi işi daha somut bir şekilde yapılabilecek ve takip edilebilecektir. Diğer taraftan çok önemli bir husus daha vardır; katılımcıların algılarına göre benimsenecek olan sorumluluklarda herhangi bir pürüzün ortaya çıkmaması için sözkonusu faaliyetlere öğretmenler, öğrenciler ve veliler aynı zamanda aktif bir şekilde katılmalıdırlar. Bu sayede sadece öğretmenlerin değil, veliler ve öğrencilerin de katkısı oldukça önemli olacaktır. 2. Zaafiyetlerin Tanımlanması Zaafiyetlerin tanımlama işlemleri sırasında, özdeğerlendirme çalışmalarındaki soru formlarından elde edilen cevaplar kullanılmaktadır. Grafiğin değerlendirilmesi işlemleri, özdeğerlendirme kapsamında her üç gurup tarafından mevcut duruma yönelik her boyutta yapılan değerlendirmenin üzerine hazırlanacak olan sunumla başlanmaktadır: öğretmenler, öğrenciler ve veliler (Grafik 1 de belirtilen model örneğine istinaden). Sözkonusu grafik şu sonuçları içerir: 1. Her dört gösterge kategorisi için hangi katılımcı gurup en yüksek, hangileri en düşük değer vermiştir ve 2. Her üç katılımcı gurup tarafından hangi kategori göstergeleri en yüksek, hangileri ise en düşük olarak değer verilmiştir (kıyaslamalar prizma üzerinden verilir. Biraz öyledir [ortalama sonuç 1,5 tan 2,5 a kadar] ve çok fazla öyledir [ortalama sonuç 2,5 tan 3,5 a kadar]). Bütün bu verilerin yanısıra sözkonusu grafik sunumlarının yanında mevcut durum üzerine iyi bir derecede bilgi veren ve somut durumu temsil eden veya göstergelerdeki gerçek anlamı yakalayabilmek öğrencilerin önemli derecede mevcut olmadıkları tek dilli okullar) için geçerli olmakla birlikte hareket planlarının geliştirilmesi doğrultusunda mevcut olan çalışma listeleri kapsamında Ek 5 te ifade edilmişlerdir. USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi 19

20 Okulun Özdeğerlendirilmesi için yeterli derecede bilinç sağlayıp sağlayamadıkları bilgilerinin de yer alması önemlidir. Öğrencilerin ve velilerin belirtilen kategoriler arasında yer alan göstergelerdeki değerlendirmelerde yer almadıkları bilgisi anılmaktadır. Fakat diğer taraftan doğrudan öğrencileri ilgilendiren konular sözkonusu olduğu zaman (bazen veliler de), veya öğrencilerle doğrudan bağlantısı bulunan konularda (sonuçları dayandıkları bilgileri mevcutsa), ciddi bir dikkate maruz kalmaları zorunludur. Grafiğin değerlendirilmesi işlemleri, özdeğerlendirme kapsamında her gurup tarafından mevcut duruma yönelik ayrı ayrı bir şekilde her boyutta yapılan değerlendirmenin üzerine hazırlanacak olan sunumla başlanmaktadır (Grafik 3 de belirtilen model örneğine istinaden). Sözkonusu grafikten şu yorumlar çıkabilir: 1. Özdeğerlendirilme kapsamında katılımcı guruplar arasından hangisi her dört gösterge kategorisinden en az, hangisi en fazla önemli olarak değerlendirilir (arzu edilen durum üzerine hangi gösterge kategorisi en yüksek, hangisi en düşük puanı almış durumdadır), 2. Hangi gösterge kategorisinin mevcut durum ve arzu edilen durum arasındaki farklılığın en az veya en çoktur ve 3. Hangi katılımcı gurupta mevcut durum ve arzu edilen durum arasında en çok farklılık gözlemlenmiştir (genel anlamda). Sonunda, her çalışma gurubuna öğretmenler, öğrenciler ve veliler tarafından kendilerinin ait oldukları her göstergeye yönelik (Grafik 2 de daha önce sunulan öğrencilerle yapılan faaliyetler örneğinde olduğu gibi). Her çalışma gurubunun görevleri arasında şu hususlar yer almaktadır: 1. En yüksek olarak değerlendirilen göstergelerin tespit edilmesi (2,5 in üzerine aritmetik ortamları mevcuttur) ve her üç gurup tarafından en düşük olarak değerlendirilenler (2,5 in altında aritmetik ortamları mevcuttur) ve 2. Hangi göstergeler kapsamında bir katılımcı gurup ile diğer katılımcı gurup arasında en büyük farklılıkların mevcut olduğu durumu üzerine yorum yapmak ve bunun neden o şekilde olduğunu keşfetmek. Her gurup kendi çalışmasının tanıtımını yapar, bununla birlikte orada bulunanlar tarafından sonuçların daha iyi bir şekilde takip edebilmeleri için, kendi grafiğini duvarda projektör yardımıyla göstermektedir. Sözkonusu faaliyetin asıl amacı, okuldaki etniklerarası entegrasyon durumunun iyileştirilmesi amacıyla hangi tedbirlerin alınması ve hangi çalışmaların yapılmasını keşfetmektir. Zaafiyetlerin tanımlanması doğrultusunda öğrencilerin ve velilerin düşüncelerine saygı duymak ve onlara ciddi anlamda yer vermek gerekmektedir. Bu şekilde yapılacak olan girişimler sayesinde öğrenciler ve veliler değişikliklerin yapılması sürecinde kendilerini gerçek partner olarak hissetmiş olmakla birlikte değişiklik sürecinin başarılı bir şekilde ilerlemesi çalışmalarında aktif rol almış olacaklardır. 3. Haeket Planlarının Hazırlanması Her çalışma gurubu kendisinin sorumlu olduğu gösterge kategorisi doğrultusunda, okulda yapılacak olan değişiklikler üzerine hareket planlarını hazılamaktadır. Bu amaca ulaşabilmek amacıyla her çalışma gurubu, kendi gösterge kategorisinde en acil bir şekilde müdahale edilmesi gerekli olan yerleri dikkate almaktadır. En acil bir şekilde müdahale edilmesi gereken yerler, ait oldukları her kategori kapsamında elde edilen en az ortalama değerlerin ortaya çıkan yerlerdir. Bundan sonraki aşamalarda acil bir şekilde müdahale edilmesi gereken yerler üzerine değişikliklerin yapılması şarttır. Bu amaca ulaşabilmek doğrultusunda, her çaışma gurubu daha önce doldurmuş olan çalışma listesi 2 de yer alan tabelayı kullanmaktadır: Sorumlu olduğu kategori kapsamında yer alan göstergelerin kilit noktalarla birleştirilmesi tabelaları. 20 USAID in Eğitimde Etniklerarası Entegrasyon Projesi