SU KAYNAKLARININ KORUNMASINDA HAVZA YÖNETİMİ İLKELERİNİN ÖNEMİ

Transkript

1 SU KAYNAKLARININ KORUNMASINDA HAVZA YÖNETİMİ İLKELERİNİN ÖNEMİ Ayten Erol Y. Doç. Dr. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi, Isparta ÖZET Su kaynaklarının sürdürülebilir bir şekilde kullanılabilmesi amacıyla yürütülen çalışmalarda, havza yönetimi ilkelerinin değerlendirilmesi ve havza ölçeğinde plânlanması giderek yaygınlaşırken, ülkemizde havza yönetimi ilkelerine göre henüz yeterince hareket edilmediği görülmektedir. Havza yönetimi, su üretimimizin her zaman arzu edilen düzeyde olabilmesi açısından önemlidir. Bu nedenle baraj havzaları; iklim, jeoloji, topografya, toprak, bitki örtüsü, arazi kullanım şekilleri ve sosyo-ekonomik unsurlar gibi yetişme ortamı koşulları ve bunlar arasındaki ilişkiler gözetilerek belirlenen yönetim ilkeleri açısından ele alınmalı ve havzalarımızın yenilenebilir doğal kaynakları su üretimi amacıyla plânlanmalıdır. GİRİŞ 21. Yüzyılın tüm dünyayı ilgilendiren en önemli çevre konularından birisi olan su kalitesinin bozulması ve su azlığı bir çok ülkenin en önemli sorunudur. Tatlı su varlığı ise, öteden beri doğal kaynakların sürdürülebilirliğindeki en önemli gösterge olmuştur. Tüm dünyanın tatlı su kullanımı 1940 yılında yaklaşık 1500 km³/yıl iken, 2000 yılında bu değerin 5000 km³/yıl olacağı öngörülmüştür (1). Su kıtlığı çeken ülkelerin sayısı 1955 yılında 7 iken 1995 yılında bu sayı 20 ye yükselmiş ve 2025 yılında da bu sayının 34 e yükseleceği öngörülmüştür (2). Su kıtlığının olması su kalitesinin bozulmasına da işaret etmektedir. Havza sınırları içerisinde ve havza yönetim ilkeleri benimsenerek belirli bir soruna ilişkin yürütülen çalışmalarda, su veriminin istenilen kalite ve miktarda olacağı belirtilmektedir (3,4). Bir havzadaki sorunların çözümü ise, her ülkenin kendi arazi koşulları ve maddi olanakları ile bilgi birikimlerinin o havzada toplanması ile olanaklı olabilecektir. Bu nedenle, su kullanımı ve yönetimi, yalnızca bir tek unsur örneğin ulaşım, sulama, enerji üretimi, sportif faaliyetler ya da ticari balıkçılık gibi konular üzerinde tek tek yoğunlaşılmadan, sistemdeki kaynakların bütünlüğünü koruyacak şekilde ele alınmalıdır (5). Bu durumda su kaynakları ile ilgili sorunların, tüm dünyanın ortak sorunu olduğu ve bu sorunun da havza yönetimi yaklaşımı ile ilgili olduğu söylenebilir. Ülkemizde baraj niteliğinde olan su depolama tesislerinin yapımı DSİ tarafından yatırım programları çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. DSİ bu tesislerin yalnızca planlanması,

2 projelendirilmesi, inşa edilmesi ve işletilmesinden sorumludur (6). DSİ (7) ve Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (8) verileri incelendiğinde de ülkemizin günümüzde içme, kullanma ve sulama suyu sıkıntısı ile karşılaşmasının nedeninin tesis yetersizliği olduğu söylenebilir. Öte yandan, doğal felaketler ve insan faaliyetleri sonucu geri dönüşümü olmayan kirlenmeler, bu tesislerin içerisinde yer aldığı su toplama havzalarının ve akarsu hidrolojisinin değişimi üzerinde de etkili olmaktadır (9). Benzer şekilde, son 200 yıldan beri bilinçsiz arazi kullanımının giderek artmasıyla birlikte ülkemiz ikinci erozyon evresini yaşamaya başlamıştır (10). Bu olgu, günümüzde ülkemizin su gereksiniminin büyük bir bölümünü karşılayan mevcut su depolama tesisleri (baraj, gölet vb.) ile gelecekteki su ihtiyacını karşılayacak yeni depolama tesislerine ilişkin havzaların gelişigüzel kullanıldıklarını göstermektedir. Bu nedenle, su kaynaklarımızın gelecekleri tehlikededir ve bundan en kısa bir sürede kurtulmanın yolları araştırılmalıdır. Bu bağlamda atılması gereken en ivedi ve önemli adım; özellikle su üretimine ayrılmış ve ayrılacak havzalarda, bu havzaların yönetim ilkeleri dikkate alınarak amaçlar doğrultusunda plânlanmaları ve bunların uygulamaya sokulması olmalıdır. Bu bildiride, havza yönetimi ve havza yönetim ilkeleri tanıtılmış ve bunların su kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve plânlanması açısından önemleri vurgulanmıştır. AMAÇ Bu bildiri, havza yönetimi ilkelerinin tanıtılması ve su toplama havzalarının yenilenebilir doğal kaynaklarının su üretimi bakımından plânlanmasının önemini vurgulamak amacıyla hazırlanmıştır. Bildiri kapsamında, birer havza yönetimi ilkesi olan örneklere yer verilmiştir. Su Kaynaklarının Korunması, Geliştirilmesi v Plânlanmasında Havza Yönetimi İlkelerinin Önemi Havza, tüm doğal kaynakları içinde barındıran bir arazi parçası olarak tanımlanırken, tüm kaynakların bütünlük içinde korunmasını sağlayacak yönetim kavramı da havza yönetimi olarak belirlenmiştir (10, 11). Başka bir ifade ile havza yönetimi, bir havza sınırı içerisinde kalan toprak, su, bitki örtüsü varlığı ile bunları etkileyen bir faktör olarak da insan faaliyetlerinin birlikte ele alındığı bir doğal kaynak yönetimidir. İlgili yönetimin plânını oluşturacak ve işletecek anahtar ise havza yönetim ilkeleridir. Bunları genel ve özel yönetim ilkeleri 1) olmak üzere iki grupta toplamak mümkündür. İlk gruptakiler, havzalara ve amaçlara göre değişmeyen diğer bir anlatımla sabit olan ilkelerdir. Örneğin; havzaların korunmaları ve bir bütün olarak algılanmaları ve havzalardaki canlı çeşitliliğinin sürekliliğinin sağlanması gibi. İkinci gruptaki ilkeler ise, havzaların iklim, jeoloji, topografya, toprak, bitki örtüsü, arazi kullanma şekilleri ve sosyo-ekonomik yapı gibi yetişme ortamı koşulları ile bunlar arasındaki ilişkilere göre değişen ilkelerdir. Örneğin ; bir tanesi iyi, diğeri de bozuk bir orman örtüsüyle kaplı ve erozyona uğramış iki havzanın su üretimi amacıyla kullanılacaklarını düşünelim. İlk havzada özel yönetim ilkesi; plânlı bir müdahale ile orman örtüsünün yoğunluğunu azaltmak, ikincisinde ise erozyonu önlemek ve bitki örtüsünün iyileştirilmesidir. İlk havzada amaç odun hammaddesi üretimi ise, bu taktirde plânlı bir müdahale ile orman örtüsünün yoğunluğunun artırılması özel yönetim ilkesi olmaktadır. Bu açıklamalar özel yönetim ilkelerinin amaçlara göre de değişebileceğini göstermektedir. Kısacası, genel ve özel havza yönetim ilkeleri ; havzaların su, toprak ve bitki örtüsü gibi yenilenebilir doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesi amacıyla plânlanmasında kullanılan temel unsurlardır. Ancak ülkemizde yenilenebilir doğal kaynaklardan yararlanılması çalışmalarında su ve bitki kaynaklarının

3 yönetim biçimleri ayrı düşünülmüş ve havza yönetim ilkeleri gözetilmemiştir. Buna ek olarak, yenilenebilir doğal kaynaklarımızla ilgili değişik sorunların çözümünde uygulamacı olarak rol oynayan kurum ve kuruluşların hareket noktası, her bir uygulama biriminin ya da kurumun kendi çalışma konusu içerisinde belirlenmiştir. Bütün bu olgular, havzalarımızın gelişi güzel kullanılmalarına yol açmıştır. Böylece havzalarımızda su, toprak ve bitki örtüsü üçlüsü arasındaki doğal denge bozulmuş ve buna paralel olarak erozyon olayları ortaya çıkmıştır. Örneğin, Gutberlet (12) nin 1956 yılında işletmeye açılmış olan Sarıyar baraj gölüne her yıl ortalama 6 milyon m³ toprak sürüklendiğini, Balcı (13) nın 2.34 milyon m³ kapasitede inşa edilen Elmalı I barajının aktif hacminin kısa sürede taşıntı materyali ile dolmasını ortaya koymaları, Günay (14) nın 1974 yılında işletmeye açılan Keban barajında 1986 yılına kadar (12 yılda) biriken sedimentin 378 milyon tona ulaştığını belirlemesi bu baraj havzalarındaki erozyon olaylarının sonucunu göstermektedir. Özyuvacı (15) ise, havzaların gelişi güzel kullanımından kaynaklanan bu sorunların önlenmesi için baraj havzalarındaki bitki örtüsü, arazi kullanım şekilleri ve bu kapsamda alınması gereken önlemleri belirleyen bir arazi sınıflamasının yapılması ve tüm uygulamaların buna göre yürütülmesi gerektiğini vurgulamıştır. Havza ve havza yönetimi kavramları, toprak, su ve bitki varlığının bir bütün olarak ele alınmasının ve bu ilke doğrultusunda proje ve planlama yapılmasının gerekliliğini göstermektedir. Ancak, ülkemizde doğal kaynakların korunmasına yönelik çalışmalarda, toprak, su ve bitki kaynaklarının yönetim biçimleri birbirlerinden ayrı düşünülmüş, uygulamada koruma ve kullanımlara bir bütünlük kazandırılamamıştır. 1) Prof. Dr. Ahmet HIZAL ın önerisine dayanarak. Öte yandan, doğal kaynaklarla ilgili değişik sorunların çözümünde uygulamacı olarak rol oynayan kurum ve kuruluşların faaliyetleri birbirlerinden kopuk olarak her bir uygulama birimi ya da kurumun kendi çalışma disiplini içerisinde sürdürülmektedir. Havza yönetimi ise tüm bu kurum ve kuruluşların aynı hareket noktasından, fakat birbirini tamamlayan çalışmalarla ortak çözüm yolları üretmelerini ve bu çalışmaların ortak plan ve projelerle uygulanmasını gerekli kılmaktadır. Ülkemizde sulama, içme ve kullanma suyu temininde, enerji üretiminde ve sel ile taşkın kontrollerinde ağırlıklı olarak barajlardan yararlanıldığı anımsandığında, bu tesislerin işlevlerini yerine getirebilmeleri için bunlara giden sediment miktarının en düşük düzeyde tutulması gerekmektedir. Bu olgu, su havzalarımızdaki erozyon olaylarının ivedilikle önlenmesinin gerekli olduğunu göstermektedir. Bu konuda önemli olan diğer bir husus da barajların projelendirilmesi ve plânlanması, yalnız barajları değil, onların havzalarını da kapsayacak bir şekilde düzenlenmeli ve bunların uygulamaya aktarılması çalışmaları aynı anda başlatılarak birbirlerini tamamlayacak bir biçimde yapılmalıdır. Aksi durumda, su toplama havzalarının plânlanması sırasında yapılan hata ve eksiklikler, su depolama tesislerinin inşa edilmesi ile çok sayıda sosyal, ekonomik ve ekolojik zararlar doğurabilir (16). Havza kavramının değişik sorunların çözümünde oynadığı rol; erozyon sonucu oluşan sediment miktarının azaltılması, su ve toprak kaynaklarının sürekliliklerinin sağlanmasıdır. Bu konuda ülkemizde yapılmış çok değerli çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmalar, baraj havzalarımızın mutlaka su üretimi amacıyla havza yönetimi ilkelerine göre planlanması gerektiğini ve bu planların öncelikle uygulamaya konulmasını göstermesi bakımından çok önemlidir. Yine bu çalışmalar, su üretiminde orman ekosisteminin çok önemli bir işleve sahip

4 olması nedeniyle bu ekosisteme yapılacak bilinçli müdahalelerin su üretimini olumlu yönde etkileyeceğini göstermektedir (13, 15, 17, 18, 19). Örneğin; Özyuvacı ve ark. (3), su kaynaklarının kirletilmeden en kısa sürede kullanıma sunulması amacıyla sürdürülen çalışmalarda, havza yönetimi ilkelerine göre hareket edildiğinde su veriminin her zaman arzu edilen bir düzeyde olabileceğini vurgularken, su verimindeki artışın havzaların toprak, bitki örtüsü, arazi kullanım şekilleri ve sosyal ve ekonomik yapı gibi dinamik koşullarına yapılan bilinçli müdahalelerle akış tiplerinin değiştirmesiyle sağlanmakta olduğunu belirtilmişlerdir. Zengin ve ark. (20) ise Yuvacık barajı havzasında yaptıkları çalışmada; havza yönetimi ilkelerinden bir tanesinin, sorunların başlamadan veya başlangıç aşamalarında çözümlenmesi olduğunu belirtilmiş, bu şekilde hem daha etkili hem de daha ekonomik sonuçlar elde edileceğini ifade etmişlerdir. Bu çalışmalar da göstermektedir ki, zaten sınırlı olan tatlı su kaynakları korunarak kullanıldıkları takdirde sürdürülebilirlik ilkesi yerine getirilebilmektedir. Kaynakları koruyarak kullanmak ise ortak sorumlulukların paylaşılmasını gerektirmektedir. Bir havzada sorunlar bütünü olabileceği gibi tek bir sorun da olabilir. Havza içerisinde amaca ya da soruna uygun alternatif çözümlerin getirilmesi ve bunların da havza boyutu ile ele alınması, ortak sorumlulukların paylaşılmasının önemini göstermektedir. Su kaynaklarımıza ilişkin sorunları çözebilmek için, baraj havzalarımız mutlaka su üretimi amacıyla havza yönetimi ilkelerine göre plânlanmalı ve bunlar ortak kararlarla uygulamaya konulmalıdır. Baraj havzalarımızın genellikle ormanlık alanlarda olması su üretiminde orman ekosisteminin çok önemli bir işleve sahip olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, orman ekosistemine yapılacak bilinçli müdahalerle su üretiminin olumlu yönde etkileneceği bilinmelidir. Orman örtüsü erozyonun önlenmesi, dolayısıyla su üretiminin olumlu yönde gelişmesi için bir garantidir. Su üretiminin derecesi ise orman örtüsünün yapraklı ve ibreli oluşuna göre değişmektedir. Örneğin orman örtüsünün tamamının yapraklı ağaçlardan meydana gelmiş koru ve baltalık kuruluşundaki ormanlardan oluşması su üretimini miktar açısından olumlu etkileyecektir (20). Örneğin ; su üretim havzalarında yapraklı ağaçlara, bunlardan da az su tüketen türlere yer verilmeli, buna karşılık havzalardaki heyelan olaylarının önlenmesinde iğne yapraklı ve kazık köklü ağaç türlerine öncelik verilmelidir. Bunun nedeni, ağaçlardan intersepsyonla meydana gelen su kaybının yapraklı ağaçlarda iğne yapraklı ağaçlara oranla daha az olmasıdır. Hızal ve Özer (21) de İstanbul Ömerli havzasında iğne yapraklı ağaçlandırmaların ve koru ormanlarının artmasından dolayı su kayıplarının ortaya çıktığını belirtmişlerdir. Baltalık ormanlarının koru ormanlarına göre daha az su tükettikleri de yapılan araştırmalarla saptanmıştır (15), (22). Diğer taraftan erozyon ve sellerin kontrolünde; akış sularının havzanın üst kesiminden dere yatağına düzenli bir şekilde geçişini sağlamak, bu sularla yamaçlardan dere yataklarına taşınan katı materyali normal ölçülere indirmek ve bu materyali yatak boyunca zararsız şekilde akıtmak gerekmektedir (23). Bu ifadeler, su üretimine ayrılan havzaların, belirlenen sorunlar göz önüne alınarak, bir plânlama kapsamında korunması gerektiğini göstermektedir. Örneğin, erozyonla mücadele çalışmalarının söz konusu olduğu su üretim havzalarında önceliğin oyuntu ve kanal erozyonuna verilmesi ve bundan sonra diğer erozyon tipleriyle mücadele edilmesi özel bir havza yönetimi ilkesi olarak algılanmalıdır. O halde, yapılacak plânlamada uzmanlık alanı havza yönetimi olan mühendislerin yanında soruna ilişkin ilgili tüm disiplinlerin de, uzmanlık alanları doğrultusunda, plânlamaya dahil edilmeleri gerekmektedir

5 SONUÇ Havza, çok farklı doğal kaynakları içeren bir ekosistemler topluluğudur. Örneğin; orman, çayır ve mera ve su ekosistemleri gibi. Bu kaynakların bilinçsiz kullanımları; bu ekosistemlerin bazı unsurlarının tahrip edilmesiyle doğal kaynaklarla ilgili erozyon, sel, taşkın, sedimentasyon, çığ, enerji yetersizliği, canlı çeşitliliğinin yitirilmesi, su ve gıda kıtlığı ile çevre (su ve toprak) kirliliği gibi başlıca sorunlara yol açılmaktadır. Örneğin; ormanların bilinçsiz kullanılması hem bu ekosistemin giderek yok olmasına, hem de ortaya çıkacak erozyonla toprak kaynağının yitirilmesi ve buna bağlı olarak su kaynaklarının olumsuz yönde etkilenmesine yol açmaktadır. Tüm bu sorunların çözümü, bunlara ve yeni sorunlara yol açmamak için havzalarımızın, genel ve özel havza yönetim ilkeleri gözetilerek amaçlar doğrultusunda plânlanmaları ve bu plânların havza yönetimi birimlerinin eşgüdümünde ilgili disiplinler tarafından uygulamaya aktarılması gerekmektedir. Örneğin ; önceden odun üretimi amacıyla kullanılan bir havzanın su üretimine ayrılması durumunda yenilenebilir kaynaklarının bu amaç doğrultusunda plânlanması ve bu plânın uygulanması için orman ve tarım gibi ilgili kuruluşlar ve havzada yaşayan halkla işbirliğine gidilmesi gereklidir. KAYNAKLAR Engelman, R., Roy, L., Sustaining Water: Population and the Future of Renewable ater Supplies, Population and Environment Program, Population Action nternational, pp: 56, Washington, D.C. 2. Lal, R., Integrated Watershed Management in The Global Ecosystem, Chapter 1, pp. -16, CRC Press Boca Raton London New York Washington, D.C. 3. Özyuvacı, N., Hızal, A., Gökbulak, F., Su Üretimine Tahsis Edilen Yağış Havzalarını Planlama ve Kullanım İlkeleri, I. Türkiye Su Kongresi, 8-10 Ocak, Cilt I, s. 7-15, İstanbul. 4. Brooks, K. N., Folliott, P. F., Gregersen, H. M., Thames, J. L., Hydrology and the anagement of Watersheds, Iowa State University Press, Ames, Iowa, USA. 5. Abramovitz, N.J., Sürdürülebilir Tatlı Su Ekosistemleri, Tema Vakfı Yayınları, Dünyanın Durumu 1996, ( 6. DSİ, İnşa Halindeki Barajlar ve Hidroelektrik Santraller, ( ) 7. DSİ, Krizden Çıkmanın Yolu Enerji ve Tarımda ( 8. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Toprak ve Su Kaynakları Envanteri ( Swift, L. W. Jr., Flexner, M., Burns, R., Melville, B Impacts of human activities. In: Southern Appalachian Man and the Biosphere (SAMAB). The Southern Appalachian Assessment Aquatics Technical Report. Report 2 of 5. Atlanta, GA. U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Southern Region: , Chapter Balcı, A.N., 1996, Toprak Koruması, İ.Ü. Orman Fakültesi, Havza Amenajmanı Anabilim Dalı, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 439, İ.Ü. Basımevi ve Film Merkezi, İstanbul

6 11. Özyuvacı, N., Havza Amenajmanı Ders Notları, İ.Ü. Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü, Bahçeköy, İstanbul. 12. Gutberlet, F., Türkiye de Sakarya Nehrinde Vukubulan Erozyon ve Süspanse Materyalin Taşınması Hadisesi, Bunun Baraj ve Göllerin Dolması Üzerine Olan Tesiri (Çeviri: Selman Uslu), Orman Fakültesi Dergisi, Cilt VII, Sayı: 2, İstanbul. 13. Balcı, A. N., Elmalı Barajının Siltasyondan Korunması İmkanları ve Vejetasyon-Su Düzeni Üzerine Araştırmalar (Doktora Tezi, Yayınlanmamış. 14. Günay, T., Keban Baraj Havzasına Uzaydan Bir Bakışın Düşündürdükleri, Orman Genel Müdürlüğü Dergisi, Temmuz, syf: 29-30, Ankara. 15. Özyuvacı, N., Arnavutköy Deresi Yağış Havzasında Hidrolojik Durumu Etkileyen Bazı Bitki-Toprak-Su İlişkileri, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 2082, Kutulmuş Matbaası, İstanbul. 16. Sadove, R., 1972, Basin Planning Can Be Hazardous?, Environmental Impact on Rivers (River Machanics III), Edited and published by H. W. Shen, Professor of Civil Engineering, Colorado State University, Colorado- USA, Chapter 19, pp: , İzmit- Türkiye. 17. Yamanlar, O., Kağıthane ve Alibey Derelerinde Toprak Taşınmaları ve Haliç in Depolanmasını Önleyecek Teknik ve Kültürel Tedbirler Üzerine Araştırmalar, İ.Ü. yayın No: 257, Orman Fakültesi No: 48, İstanbul. 18. Uluocak, N., Sakarya Kirmir Çayı Havzasında Mera Amenajmanı Araştırmaları, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Sıra No: 384, Seri No: 3, Ankara. 19. Hızal, A., Şengönül, K., Efe, A., Utku, M., Sığırcı Deresi Havzasında Erozyon Olgusu ve Bunun Manyas Kuşgölünün Kirlenmesine Etkileri, İ.Ü. Orman Fakültesi, Orarum Proje No: 1290/004, İstanbul. 20. Zengin, M., Hızal, A., Karakaş, A., Serengil, Y., Tuğrul, D., Ercan, M., İzmit Yuvacık Barajı Su Toplama Havzasının Yenilenebilir Doğal Kaynaklarının Su Üretimi (Kalite, Miktar ve Rejim) Amacıyla Plânlanması, Çevre ve Orman Bakanlığı Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten, Teknik Bülten No: Hızal, A., Özer, C., The Vegatation Changes of the Ömerli Watershed and Their Effects on the Water Yield, İnternational Symposium on Water Supply and Treatment, pp: 77-86, May, İstanbul. 22. Balcı, A. N., Özyuvacı, N., Özhan, S., Şengönül, K., Calibration of Paired Experimental Watersheds with Respect to Streamflow Characteristics in Mature Oak- Beech Forest Ecosystem Near İstanbul-Turkey, Presented at the İnternational Union of Forestry, September 1992, Berlin Eberswalde, Germany. 23. Görecelioğlu, E., Sel ve Çığ Kontrolü, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 4415, ISBN: , s , İstanbul

7 IMPORTANCE OF WATERSHED MANAGEMENT PRINCIPLES ON CONSERVED OF WATER RESOURCES Ayten Erol ABSTRACT Although there have been wide spread studies in the World for the purpose of sustainable usage of water resources, the principles of watershed management evaluation and planning of these resources in the scale of watershed, it seems that watershed management principles are still not sufficiently applied in our country. It is a known fact that watershed management is an important tool for a sustainable and desirable level of water production. For that reason, dam watersheds should be given to climate, geology, topograpy, soil, vagetation, land use, social and economical conditions. And also, relations between these element should be taken in to account in the line of watershed management principles. Thus, renewable watershed natural resources should be planned in order for water production