KARADENİZ'DE AV ARAÇ VE GEREÇLERİ İLE AVLANMA TEKNOLOJİSİNİN BELİRLENMESİ PROJESİ

Transkript

1 T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI TARIMSAL ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü KARADENİZ'DE AV ARAÇ VE GEREÇLERİ İLE AVLANMA TEKNOLOJİSİNİN BELİRLENMESİ PROJESİ TAGEM/IY/91/ Proje Lideri Murat DOĞAN Diğer Araştırmacılar Mustafa ZENGİN Musa ÖZKE Muhammet BOZALİ Temel ŞAHİN TEMMUZ 1992 TRABZON

2 I- ÖNSÖZ Birim av gücünden gidilerek avlanabilir stoku tespit etmek, av gücündeki kapasite kullanımı ve avlanma teknolojisinin yapısını ortaya koyabilmek için bu araştırma yürütülmüştür. Bahsedilen verileri sağlamak için yürütülen bu araştırma projesinden şunlar amaçlanmıştır. 1-Karadeniz Bölgesi ndeki av filomuzun kapasitesi, av miktarı ve zaman içerisindeki değişimin. 2-Teknoloji av ilişkileri, 3-Birim av gücü, ürün ilişkisi 4-Avın pazarlama ve değerlendirme usulleri. 5-Avcılık ve stok ilişkilerindeki değişimler, diğer bir deyimle av gücünden gidilerek stok tespiti 6-Balıkçı barınağı liman ve çekek yerleri 7-Su ürünleri kooperatif ve birliklerinin durumu Belirtilen amaçlar doğrultusunda Enstitümüzün kendi imkanlarıyla yürütülen bu araştırma 1990 yılında başlatılmış, ayrıca 1991 yılında tekrarlanıp tamamlanmıştır. Ancak, gerek av filosunda gerekse avlanma tekniğindeki değişiklikler önümüzdeki yıllarda sürekli izlenecek ve tespit edilecektir. Bu araştırma sonucunda son derece önemli veriler elde edilmiştir. Ülkemiz balıkçılığına hayırlı olmasını diler, emeği geçenlere teşekkür ederim. Murat DOĞAN Enstitü Müdürü

3 II- İÇİNDEKİLER I. ÖNSÖZ... I II. İÇİNDEKİLER... II III. ÖZET... III IV. ABSTRACT... IV 1. GİRİŞ PROJENİN AMACI MATERYAL ve METOD Saha Çalışmaları Verilerin Değerlendirilişi BULGULAR Av Araçları Balıkçı Tekneleri Balık Ağları Balık Bulma Cihazları Balıkçı Filosunun Avlayabileceği ürün Miktarı Balıkçı Alt Yapıları Balıkçı Barınakları Tekne Yapım Atölyeleri ve Tersaneler Sektörün Yapısı Balıkçı Nüfus ve Bu Nüfusa Ait özellikler Üretim Girdileri ve işletme Masrafları İşleme ve Değerlendirme Tesisleri Su ürünleri Kooperatifleri Pazarlama TARTIŞMA ÖNERİLER ÖZET SUMMARY YÜRÜTÜCÜLERİN ÖZGEÇMİŞİ LİTERATÜR LİSTESİ EK-1. BÜYÜK TEKNELERE AİT ENVANTER EK-II. KÜÇÜK TEKNELERE AİT ENVANTER II

4 III- ÖZET KARADENİZ'DE AV ARAÇ VE GEREÇLERİ İLE AVLANMA TEKNOLOJİSİNİN BELİRLENMESİ Bu araştırmada; ülkemiz deniz ürünleri avcılığında birinci sırada yer alan Karadeniz balıkçılığının temel yapısı ortaya konularak, balıkçı filosunun av gücü ile avlanabilir su ürünleri miktarı arasındaki ilişkinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırma Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsünün imkanlarıyla yıllarında yapılmıştır. Çalışma sahası olarak Karadeniz kıyısında yer alan bütün balıkçı merkezleri seçilmiştir. Balıkçı liman ve barınakları ziyaret edilerek balıkçılarla anket yapılmıştır. Tam sayım metoduna göre istatistiki bilgiler alınmıştır. Balıkçı gemileri ve kullandıkları av araçgereçleri tespit edilmiştir. Ayrıca, balıkçı barınakları, limanlar ve bölgede bulunana işleme değerlendirme tesisleri de araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırma sonucunda; Karadeniz'de avcılıkta kullanılan balıkçı teknelerinin sayısı 6626 olarak tespit edilmiştir. Bunların 6024 adedi (%91) küçük balıkçı teknesi, 232 adedi (%3.5) gırgır teknesi, 175 adedi (%2.5) trol teknesi, 75 adedi (%1) çift amaçlı tekne ve 120 (%2) adedi de taşıyıcı tekne olarak faaliyet göstermektedir yılından çalışmanın yapıldığı 1992 yılına kadar Karadeniz'deki balıkçı filosunda %100'lük bir artış meydana gelmiştir. Karadeniz'deki büyük balıkçı teknelerinin %95'inde telsiz, %87'sinde radar, %27'sinde sonar, %18'inde ekosounder gibi teknik cihazlar bulunmaktadır. Karadeniz'deki gırgır teknelerinin av gücü kapasitesi maksimum 6 milyon ton civarındadır. Küçük balıkçı teknelerinde bu rakam 36 bin ton, trol teknelerinde 22 bin ton olarak belirlenmiştir. Oysa en iyi sezonda Karadeniz'de avlanan balık miktarı 500 bin tonu geçmemektedir. Araştırma sırasında Karadeniz'de 22'si liman olmak üzere 202 adet balıkçı barınağı ve çekek yeri bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bölgede 20 adet balık unu ve yağı fabrikası bulunmaktadır. Bu fabrikaların toplam kapasitesi 1 milyon tonun üzerindedir. III

5 IV- ABSRACT DETERMINATION OF CATCHING TECHNOLOGY AND MATERIALS IN THE BLACK SEA This investigation was carried out by the aim of determination of the basic structure of Black Sea which is take the first place about fisheries in our country, and establishment of the relationship between fishing fleet catching power and fishing product that can be catched. This research done by the possibilities of Trabzon Fisheries Research Institute in All fish landing centers have been chosen as working area all around Black Sea coast. The main fisheries harbours and small ports have been visited and expended interviewed. Statistical data have been obtained by using complete exact account method. All vessels catching materials and equipment have been determined. Also small ports, harbours and processing-evaluation facilities in the region have been taken into consideration, in this research. At the and of the research, the number of fishing boat in Black Sea have been found out as This number included 6024 (91%) small fishing boats, 232 (3.5%) purseseiner boats, 175 (2.5%) trawler boats, 75 (1%) double aimed boat and 120 (2%) as carrier boat. From 1986 to 1992; which is this study was been carried out, it has been obtained 100% percentage increase on fishing fleet. Large fishing fleets have wireless with a percentage of 95%, radar 87%, sonar 27% and echosounder 18%. Purseseiner boat s catch power maximum capacity has been determined as around 6 million tons, in case of small fishing boats this number is 36 thousand tons and 22 thousand tons for trawler boats. But is fact, this number is not exceed 500 thousand tons also in most profitable seasons. During the research, 22 harbours and 180 small ports has been found out. Also there are 20 unit fish flour and oil plants present in this region. Total capacity of this plants is more than 1 million tons. IV

6 1. GİRİŞ Bugün ülkemiz balık üretiminin % 93, 7 i Karadeniz ve Marmara denizinden elde edilmektedir.(karadeniz %83.7, Marmara Denizi %10 u DİE,1987)Karadeniz deki ekonomik Balıkçılık sahamız 23 milyon hektar olup, yurdumuzdaki toplam 20 milyon hektarlık orman alanlarından daha fazladır. Bu alana hektarlık Marmara denizi ile Karadeniz ve Marmara yı besleyen zengin akarsuları da ilave ettiğimiz takdirde, mevcut alanın mevcut alanın daha da büyüdüğü görülür. Türkiye nin toplam kıyı uzunluğu 8330 km.dir. Nüfusun%19, 30 u kıyı kesiminde yaşamaktadır. Kıyı nüfusun da %86 sı Karadeniz kıyı kesiminde bulunmaktadır. Toplam 1634 km. uzunluğuna sahip olan Karadeniz de balıkçılık önemli bir hayatiyete sahiptir. Avcılık bakımından ülkemiz balıkçılığı dünya ülkeleri arasında 27.sırada yer almaktadır. Açık deniz balıkçılığının kayda değer bir gelişme göstermediği ülkemizde, balıkçılık büyük ölçüde Karadeniz de yoğunlaşmıştır. Karadeniz balıkçılığının başta Sovyet- Rusya olmak üzere Bulgaristan ve Romanya ile paylaşılmaktadır. Her şeye rağmen günümüzde ve gelecekte Karadeniz deki avcılığın büyük ölçüde ülkemizden yana olduğu ve bu avantajı çok iyi bir şekilde kullanmamız gerektiği bilinmelidir. Bu nedenle Karadeniz deki av potansiyelini direkt etkileyen bir faktör olarak av araç ve gereçleri ile av teknolojisine ait tüm bilgilerin kapsamlı olarak bilinmesinde çok önemli yararlar vardır. Birim av gücü maksimum ürün ilişkisinin belirlenmesi açısından bu önemli araştırmaya gerek duyulmuştur.bu ilişkinin tesbit edilmesi halinde balıkçılığa yön verilemez.. Bu nedenle araştırma yürütülmüş ve sonuçlandırılmıştır Projenin Amacı ve Önemi Bu proje ile Karadeniz deki Av araç ve gereçlerine ait nitelik ve nicelik açısından temel özellikler ile halen avcılıkta kullanılmakta olan av araç ve gereçlerinin teknik özellikleri ele alınmış, kapsamlı bir inceleme ile Karadeniz deki Avcılığın temel yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Hızla gelişmekte olan bir ülke durumdaki Türkiye de diğer alanlarda olduğu gibi, Su ürünleri sektöründe de bir üretim planlaması yoktur Deniz ve iç ve sularımızda rast gele bir avcılık sürülmekte, stokların geleceği düşünülmeden avcılık yapılmakta, insan gıdası olarak tüketilmesi gereken ürünler daha çok balık unu ve yağı olarak işlenmektedir. Mevcut işleme tesisleri %25 kapasite ile bile çalışamazken, yenileri kurulmaktadır. Balıkçı tekne ve ağ sayıları giderek artmakta, boyutları büyümektedir. Bunların balık stoklarımıza yaptığı olumsuz etki ortadadır. Son üç yıldır (1989, 1990, 1991yılları) Karadeniz de yaşanan üretim krizinden sonra gelecek yıllarda balık üretimimiz ne olacaktır? Bu ve buna benzer sorulara yanıt verebilmek için mevcut durumun ortaya konulması gerekmektedir. Bu çalışma ile aşağıdaki genel amaçlara ulaşılması planlanmıştır: - Birim av gücü, maksimum ürün ilişkisini tespit edebilmek, birim av gücünden giderek avlanabilir stoku ortaya koymak, av gücündeki kapasite kullanımını ve av teknolojisinin yapısını ortaya koyabilmek, 1

7 - Karadeniz deki mevcut av filomuzun kapasitesi, av gücündeki kapasite kullanımını ve av teknolojisini yapısını ortaya koyabilmek, - Balıkçılık faaliyetleri için yapılan yatırımlar işletmeler ve bu sektörde çalışanların sosyo ekonomik durumun ortaya koymak, - Kıyı balıkçılığı karakteri taşıyan Karadeniz balıkçılığında, Su ürünleri üretimini etkileyen alt yapı tesislerinin durumunu araştırmak, (Liman, Barınak, Çekek yeri) Bu proje ile bağlantılı olarak ve ileriye yönelik, Karadeniz balıkçılığı hakkında, balıkçılık faaliyetlerinin iyileştirilmesi konularında yetkili mercilerin alacakları önemli kararlarda bir referans oluşturacaktır. 2

8 2. MATERYAL VE METOD 2.1. Çalışma Sahası Hopa Sarp sınırından başlanılmak üzere Kırklareli İğneadaya kadar, tüm Karadeniz sahil şeridindeki balıkçı merkezlerine ait, ayrıntılı yerleşim planı çıkarılmıştır. Karadeniz de kıyısı bulunmayan ancak Karadeniz de avlanan balıkçı merkezleri de bu çalışmaya dahil edilmiştir. Bu merkezlerdeki balıkçı limanı barınak ve çekek yerlerine gidilerek, Direkt sayım ve örnekleme yöntemi ne göre balıkçılarla görüşmeler yapılarak, önceden hazırlanan anket formlarına gerekli olan tüm istatistikî bilgiler alınmıştır (Şekil 1). Anket birimi olarak "profesyonel balıkçılar" seçilmiştir. Sağlıklı sonuçlar elde edebilmek amacıyla anket çalışmalarının yürütüldüğü balıkçı merkezlerinde, özellikle o yerleşim yerinde uzun süredir yaşayan, gelir getirmek amacıyla avcılık yapan, balıkçılıkla ilgili tüm av araç ve gereçlerini kullanan, bunlara sahip olan ve bu işi kendine meslek edinmiş kişilerle görüşülmüştür. Bu çalışmada, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na bağlı il ve ilçe müdürlüklerine; liman başkanlıklarındaki av araç ve gereçlerine ait resmi kayıtlardan da ayrıca yararlanılmıştır. Samsun İstanbul Trabzon Şekil 1. Çalışma Bölgesi 2.2. Çalışma Yöntemi: İstatistiki bilgilerin derlenmesinde kullanılmak üzere 3 ayrı İstatistiki Anket Formu geliştirilmiştir. Büyük Teknelere Ait Bilgi Formu, Küçük Teknelere Ait Bilgi Formu ve Balıkçının Ekonomik Durumu Anket Formu (Ek 1, 2 ve 3 Anket Formları ) Çalışma esnasında, önceden saptanan tüm balıkçı liman, barınak ve çekek yerlerine gidilerek Tam Sayım Yöntemi ve Beyan Usulüne göre balıkçılarla mülakat yapılmıştır. Anket birimi olarak profesyonel balıkçılar seçilmiştir. Sağlıklı sonuçlar elde edebilmek amacıyla, anket çalışmasının yürütüldüğü balıkçı merkezlerinde özellikle o yerleşim yerinde uzun süredir yaşayan, gelir getirmek amacıyla denizde avlanan, balıkçılıkla ilgili av araç ve gereçlerini kullanan, bu işi kendine meslek edinen kişilerle görüşülmüştür. 5- Anket Formlarında yer alan sorular özet olarak şöyledir: Küçük Teknelerde: Tekne boyu, motor gücü, kullandıkları ağların türleri, boyları, kaç parçadan oluştukları. 3

9 Trol, Gırgır ve Çift amaçlı olarak kullanılan büyük teknelerde ise; Tekne boyu, motor gücü, yapım yılı, yapıldıkları malzeme, teknik cihazlar, yardımcı ekipmanlar, mevcut ağlar, ağların teknik özellikleri, maliyetleri gibi av araç ve gereçlerini içeren bilgiler ile Balıkçılıkla geçinen nüfus, üreticilerin yıllık masrafları, kullanılan işgücü miktarı, teknenin hangi amaçla kullanıldığı (profesyonel amatör ) gibi Sosyo-ekonomik yapıyı içeren bilgiler yer almıştır. 6- Çalışmanın yürütüldüğü balıkçılık merkezlerine ait, mevcut durum hakkında ayrıntılı bilgi alınmıştır. Balıkçı barınakların ihtiyacına yetebilecek kadar genişlikte mi? Barınak teknelerin manevra yapabilecekleri su alanı derinliğine ve geri saha alanına sahip mi? Yükleme boşaltma, bağlama rıhtımları ile suyu, elektriği, ağ kurutma sahası, satış yeri, lokali, soğuk hava deposu, barınma yeri mevcut mu? (Balıkçı Barınaklarının özellikleriyle barınaklarda mevcut alt yapının durumu tespit edilmiştir.) 7- Bu araştırma av araç ve gereçleri konusunda resmi kayıtlara sahip olan Tarım ve Köy işleri bakanlığı, Tarım İl Müdürlükleri ayrıca Ulaştırma Bak. Bağlı Liman Başkanlıkları gibi kurumlarda mevcut veriler doğrulama amaçlı olarak kullanılmıştır. Birebir sayımda elde verilerle Resmi kayıtlar arasında farklılıklar olduğu görülmüştür. Fiilen mevcut olan birçok balıkçı teknesi ile av araç ve gereçlerinin resmi kayıtlarda bulunmadığı tespit edilmiştir. 2.3.Projenin Süresi: Proje çalışmalarına 1990 yılında başlanılmış olup, 1990 yılına ait ara rapor hazırlanmıştır yılına ait sonuç raporu, iki yıllık bir araştırma sonucunda elde edilen bütün verileri kapsamaktadır. Karadeniz deki av gücü kapasitesinde ve av miktarında zaman içerisindeki değişimleri tespit edebilmek amacıyla bu araştırmanın önümüzdeki her iki yılda bir tekrarlanması planlanmaktadır Verilerin Değerlendirilmesi Bu çalışmada elde edilen bulguların değerlendirilmesinde istatistiksel yöntemler kullanılmıştır (DÜZGÜNEŞ, 1988). Araç cinslerine ve özelliklerine göre çeşitli tasnifler yapılmıştır. Balıkçı tekneleri, avcılık türlerine, sahip oldukları teknik özelliklerine ve yerleşim birimlerine göre ayrı ayrı gösterilmiştir. Bulguların karşılaştırılmasında Devlet İstatistik Enstitüsünün yıllarında yayınlamış olduğu su ürünleri üretimi, ile av araçlarına ait bilgilerin yer aldığı "Su Ürünleri İstatistikleri" adlı yayından yararlanılmıştır. Tahmini av miktarının saptanmasında BİNGEL (1990) tarafından hazırlanan BALIKİST adlı bilgisayar programı kullanılmıştır. Farklı özelliklere sahip av araçlarından oluşan filonun toplam tahmini av miktarını hesaplamak için, örnekleme yapılan balıkçı limanlarına kayıtlı, teknelerde bireysel av miktarları belirlenmiş ve filoya ait toplam tahmini av miktarı hesaplanmıştır. 4

10 3. BULGULAR 3.1. Balıkçı Barınakları Özellikle kıyı Balıkçılığı karakterini taşıyan Ülkemiz balıkçılığında su ürünleri üretimini etkileyen en önemli yapılardan birini oluşturur, Balıkçı Barınakları Denizde kısa ve uzun süreli avcılık yaparak ürün artışını sağlayacak balıkçı teknelerine ve onların ihtiyaçlarına cevap verecek av araç ve gereçlerinin geliştirilmesine üretim artışı ve değerlendirme ile pazarlamayı entegre bir bütünlük içinde temine yönelik liman, balıkçı barınağı ve çekek yerleri Su Ürünleri Sektörünün önemli alt yapılarından birini oluşturur. Balıkçı Limanı : Her boy ve her su kesimindeki balıkçı teknelerine hizmet vermek maksadı ile mendireklerle korunmuş, yöre balıkçılarının ihtiyacına yetebilecek kadar havuz ve geri kullanım alanına sahip yükleme, boşaltma, bağlama rıhtımları ile suyu, elektriği, ağ kurutma sahası, satış yeri, lokali, soğuk hava Balıkçı Barınağı: Çeşitli boy su kesimindeki balıkçı teknelerinin kötü hava şartlarında barınmaları maksadı ile mendirekle çevrilmiş bulunan ve barınacak teknelerin manevra yapabilecekleri kadar su alanı ve derinliğine sahip, faydalanan teknelerin demirlemeye veya baştankara bağlanarak belli zamanlarda konakladıkları, önemli alt yapısı bulunmayan yapılardır. Çekek Yeri: Balıkçı barınakları içerisinde veya dalga tesiri olmayan koy, göl ve nehirlerde balıkçı teknelerin bakım ve onarımlarının yapılması için karaya alınmalarına imkan sağlayacak teçhizatı bulunan ve karaya alındıktan sonra bakım ve onarım çalışmalarına yetecek kadar kumsal veya betonlaşmış meyilli alana sahip kıyı yapılarıdır Yer Seçimi Balıkçı barınağı olarak seçilecek yerin bazı temel kıstasları içermesi gerekmektedir. Barınak tesislerinin kurulacağı yerlerde öncelikle ele alınması gereken önemli noktaları şu şekilde ortaya koyabiliriz. 1- Üretimin ve pazarlamanın entegre bir bütünlük içerisinde gereçleştirilmesini sağlayacak nitelikte olmalıdır. 2- Balıkçı nüfusun yoğun olarak yaşadığı yerleşim merkezlerine yakın olmalıdır. 3- Üretim ve pazarlama girdilerinin en ucuz olarak temin edileceği bir konuma sahip olmalıdır. 4- Planlamada inşaatların yapılabilirliği ve bedellerinin ekonomikliği ön planda tutulmalıdır. 5- Kötü hava koşullarına karşı doğal koruyucu özelliklere sahip bir konumda olmalıdır. 6- Planlamada inşaatların yapılabilirliği ve bedellerinin ekonomikliği ön planda tutulmalıdır. 7- Projenin sosyal ve ekonomik yönden su ürünleri sektöründe gelişmeyi sağlayıcı yönde olması düşünülmesi. 8- Su ürünleri kaynaklarının koruma ve kontrol ve muhafaza hizmetlerinin etkinlikle yürütülmesini temin etmeli. 5

11 3.3. Mevcut Durum Araştırma sonucuna göre Sarp tan İğne ada ya kadar Karadeniz sahili boyunca balıkçılığa hizmet eden kıyı yapıları adet olarak şöyledir: Liman 25 adet, Balıkçı Barınağı 76 adet ve Çekek Yeri 107 adet olmak üzere toplam 208 adet olarak saptanmıştır. Karadeniz de avcılık yapan büyük teknelerin barındığı Tekirdağ ve Bursa illerine ait barınaklarda ele alınmamıştır. Bu yapılarının illere göre dağılımı ve yerleşim yeri olarak isimleri Tablo 1 ve 2 de, söz konusu tesislerin yerleri (Harita de) gösterilmiştir. İlgili tabloların incelenmesinden de anlaşılacağı gibi tesisler büyük oranda Doğu Karadeniz Bölgesi nde yoğunlaşmıştır. Bu durum balıkçı teknelerinin illere göre dağılımı ile paralellik göstermektedir. Bu durumu yaratan birçok neden olmakla birlikte, en önemli faktörün, üretim ve av yoğunluğunun bölgeler arası farklılığından kaynaklandığı söylenebilir. Mevcut kıyı yapılarının fiziki durumuna göz attığımızda barınaklar arasındaki mesafelerin yörelere göre 5-20 km. mesafeyle birbirlerini takip ettiği görülür. Tablo -1. Karadeniz kıyı kesiminde bulunan balıkçı barınaklarının illere göre dağılımı. İLİ LİMAN BALIKÇI BARINAĞI ÇEKEK YERİ ARTVİN RİZE TRABZON GİRESUN ORDU SAMSUN SİNOP KASTAMONU ZONGULDAK BOLU 1 1 SAKARYA 3 KOCAELİ 1 5 İSTANBUL 16 3 KIRKLARELİ 2 TEKİRDAĞ 2 BURSA 1 3 TOPLAM GENEL TOPLAM 208 Avlanma sezonunda ürünün kıyıya çıkarıldığı ve gemilerin ikmallerin yapıldığı, ölü sezonda bakım, tamir ve onarım işlerinin yürütüldüğü ve aynı zamanda balıkçıların sosyal manada iletişim kurdukları ortamlar olarak hizmet veren balıkçı yapılarındaki mevcut sorunları şu şekilde sıralayabiliriz. 1- İnşa edilen balıkçı barınaklarının yer seçimleri hatalı yapılmıştır. İhtiyaçları ne ölçüde karşılayacağının hesaplanmadığı, kapasite açısından uzun vade de yeterli olmadıkları tespit edilmiştir. 2- Balıkçı yapılarının yerlerinin seçimi yanında genel inşa ve projelendirmelerde büyük çoğunlukla isabetli karar verilmemiş. Hakim rüzgarlara ve dalgalara hedef, sığınmaya müsait olmayan, girinti, koy özelliğine sahip olmayan yerler seçilmiştir. Mevcut doğal barınma olanağına sahip yerlerden istifade edilmiştir. 6

12 3- Yanaşma sahaları her kapasitedeki (boy yükseklik) teknenin yanaşabileceği derinliğe sahip değildir. Dalga hareketleri ile zemin taş, çakıl, kum ile dolmuş vaziyettedir. Sığlaşma nedeniyle büyük tekneler barınağa yaklaşmakta zorluk çekmektedir. Aynı durum küçük tekneler içinde geçerlidir. 4- Dolmayı önleyen tarama ve bakım işleri yapılmamıştır. 5- Mendirek (dalga kıran - mahmuz) olarak adlandırılan ve barınak sahası için hayati bir işleme sahip yapay uzantılar çoğu yerde yetersiz ya da tahrip edilmiş ve onarılmamış durumdadır. 6-Ürün boşaltma ve pazarlama işleri için yeterli büyüklükte rıhtım, bakım için kullanılan geri saha alanı yeterli değildir. Özellikle küçük tekneleri çeşitli iklim koşullarında korunmak için inşa edilen ve salaş adı verilen muhafaza evleri çok ilkel olup, birçok yerde mevcut değildir. 7- Barınaklarda kapasitenin üstünde balıkçı teknesi barınmaktadır. Balıkhane, soğuk hava deposu, dondurma, işleme, ağ kurutma, yakıt deposu, elektrik, su, idari binalar gibi alt yapı tesisleri çoğunlukta mevcut değildir. 8- Balıkçı yapıları, teknik manada bir planlama düşünülerek inşa edilmemiş. Uzun vadeli ve geleceğe yönelik hizmet edecek özelliklere sahip bulunmamaktadır. Tablo 2. Karadeniz kıyı kesiminde yer alan balıkçı, liman, barınak ve çekek yerlerinin yerleşim birimlerine göre dağılımı. İLİ ÇEKEK YERİ BARINAK LİMAN ARTVİN SARP LİMAN KÖY ESEN KIYI SU GÖREN ÇAMLI KÖY KEMALPAŞA ARHAVİ-MERKEZ HOPA-MERKEZ RİZE TRABZON FINDIKLI-GÜZELYALI FINDIKLI -SÜMERYALI FINDIKLI -MERKEZ MH FINDIKLI -YENİ MH FINDIKLI -YENİ KÖY ARDEŞEN-YENİYOL PAZAR-SOĞUKSU MH ÇAYELİ-LİMANKÖY (BURUN BAŞI) ÇAYELİ-LİMANKÖY-MERKEZ ÇAYELİ-HAMUDA MH MERKEZ-ÇİFTEKAVAK MERKEZ-ALİPAŞAKÖY MERKEZ -UZUNKAYA KÖY DEREPAZARI-SANDIKTAŞ İYİDERE -SARAYKÖY İYİDERE -YALIKÖY OF-ESKİPAZAR OF-SOĞUKPINAR SÜRMENE-KASTEL ARAKLI-KALECİK ARAKLI -YALIBOYU MERKEZ-YALINCAK AKÇABAT-DARICA AKÇABAT -SALACIK AKÇABAT -AKÇAKALE ÇARŞIBAŞI-KEREMKÖY FINDIKLI-KIYICIKKÖY FINDIKLI-TOROSİS LİMAN MH FINDIKLI-AKSU MH ARDEŞEN-IŞIKLI PAZAR -SİVRİKALE PAZAR -BALIKÇIKÖY ÇAYELİ -TAŞHANE MH ÇAYELİ -B.CAFER PAŞA MH MERKEZ -SÖĞÜTLÜ KÖY MERKEZ -BOZUKKALE MERKEZ-ÇAMLIK MERKEZ -GÜLBAHAR MH MERKEZ -MÜFTÜ MH MERKEZ -KÜÇÜK İSKELE MERKEZ -BOĞAZ MH DEREPAZARI-ERİKLİMAN İYİDERE-MERKEZ SÜRMENE-ÇAMBURNU SÜRMENE -YENİKÖY MERKEZ-BALIKÇI MH MERKEZ ARSİN-MERKEZ MERKEZ-FAROZ AKÇABAT-MERSİN ÇARŞIBAŞI-FENERKÖY VAKFIKEBİR-YALIKÖY BEŞİKDÜZÜ-MERKEZ ARDEŞEN- MERKEZ PAZAR- MERKEZ RİZE-MERKEZ- BÜYÜK LİMAN TRABZON-MERKEZ ARAKLI- MERKEZ YOMRA- MERKEZ AKÇABAT- MERKEZ ÇARŞIBAŞI- MERKEZ 7

13 Tablo 2.(devam) Kıyı kesiminde yer alan balıkçı, liman, barınak ve çekek yerlerinin yerleşim birimlerine göre dağılımı İLİ ÇEKEK YERİ BARINAK LİMAN GİRESUN EYNESİL-ARAKLI KÖY GÖRELE-ÇAVUŞLU GÖRELE ÇAVUŞLU - FİRİDİNOĞLU TİREBOLU-YALIKÖY TİREBOLU -ÇİVİLKÖY TİREBOLU -DEMİRCİKÖY ESPİYE-ARIDURAK ESPİYE -GÜLBURNU KEŞAP-DEĞİRMENAĞZI KEŞAP -KALECİK KEŞAP -DÜZKÖY KEŞAP -KULAKİSKELESİ KEŞAP -MRK-BELEDİYEÖNÜ MERKEZ-GEMİLER BULANCIK-KARABURUN BULANCIK -UÇARLI MH BULANCIK -İNCİVEZ PİRAZİZ-MADENKÖYÜ EYNESİL-BOZTEPE MH TİREBOLU-MERKEZ MRK-HACIHÜSEYİN MH BULANCAK -YALIKÖY BULANCAK -KÜÇÜKLÜKÖY PİRAZİZ -MERKEZ GÖRELE MRK GİRESUN-MRK BULANCAK- PAZARSUYU ORDU SAMSUN SİNOP KASTAMONU MERKEZ -MELET-IRMAK AĞZI MERKEZ -KİRAZ LİMAN MERKEZ -KUMBAŞI MH PERŞEMBE-ÇERLİKÖY PERŞEMBE -ÇAYTEPE PERŞEMBE -BÜYÜKAĞIZ PERŞEMBE -MENDERESÖNÜ FATSA-BELİCE FATSA -KURTULUŞ MH ÜNYE-YALIKAHVESİ ÖNÜ TERME-MİLİÇ-II.IRMAK AĞZI TERME -YALI MH TERME -YENİ IRMAK MH TERME -SİMENET ÇARŞAMBA-ABTAL IRMAĞI ÇARŞAMBA -TEMELLİ-FENER MH ÇARŞAMBA -ÇINARLI KÖY BAFRA-IRMAK AĞZI-KOŞUYOLU 19 MAYIS-KUMCAĞIZ ALAÇAM-TOPLU KÖY ALAÇAM -GÖKÇÜN MERKEZ-AKLİMAN-AYANCIK- GEBELİT AYANCIK-ERFELEK-ŞEREFİYE TÜRKALİ-HELALDI TÜRKALİ -MRK BOZKURT-YAKAÖRENKÖY İNEBOLU-GEMİCİLER İNEBOLU -ÖZLÜCE DOĞANYURT-AKBAYIR KÖY DOĞANYURT -UĞURLU KÖY CİDE-GRİDOS GÜLYALI-MRK MRK-KUMBAŞI PERŞEMBE-KOCAALİ MH PERŞEMBE -KIŞLA ÖNÜ PERŞEMBE -MERSİN KÖYÜ FATSA-YALIKÖY FATSA -BOLAMAN ÜNYE-CEVİZDERE MERKEZ-BELEDİYE EVLERİ ONDOKUZMAYIS-DEREKÖY ALAÇAM-YAKAKENT AYANCIK-MRK AYANCIK -USTABURNU ÇATALZEYTİN-GİNOĞLU ABANA-MRK DOĞANYURT-MRK FATSA-LİMAN MRK-LİMAN GERZE-MRK MRK-LİMAN İNEBOLU-MRK CİDE-MRK 8

14 Tablo 2.(devam) Kıyı kesiminde yer alan balıkçı, liman, barınak ve çekek yerlerinin yerleşim birimlerine göre dağılımı : İLİ ÇEKEK YERİ BARINAK LİMAN ZONGULDAK KURUCAŞİLE-KAPISU AMASRA-ÇAKRAZ BARTIN-NEHİRAĞZI ÇAYCUMA-HİSARÖNÜ(FİLYOS) KİLİMLİ-TÜRKALİ KÖY KİLİMLİ - MRK -HİSARARKASI MERKEZ-GÜBÜ KÖYÜ MERKEZ -KOZKÖY MERKEZ -ÖMERAĞZI MERKEZ -ÇATALAĞZI MERKEZ -İNAĞZI MERKEZ -KAPUZ MH MERKEZ -KARAKUM ALAPLI-NEHİRAĞZI KURUCAŞİLE-MRK KURUCAŞİLE -TEKKEÖNÜ MERKEZ -KOZLU BOLU AKÇAKOCA-MELENAĞZI AKÇAKOCA-MRK SAKARYA KOCAELİ İSTANBUL KIRKLARELİ TEKİRDAĞ KARASU-KOCALİ KARASU -KÖROZ KARASU -NEHİRAĞZI KANDIRA-KERPE KANDIRA -SEYREK KANDIRA -KIŞLAÖNÜ KANDIRA-BOLULU KANDIRA -BAĞIRGANLI ŞİLE-İMRENLİ MRK-GARİPÇE ÇATALCA-YALIKÖY ŞİLE-AĞVA MERKEZ-ŞİLE MERKEZ ANAD. FENERİ MERKEZ -POYRAZ KÖY MERKEZ ANAD. KAVAĞI MERKEZ -BEYKOZ MERKEZ -PAŞABAHÇE MERKEZ -ANADOLU HİSARI MERKEZ -SALACIK MERKEZ -PENDİK MERKEZ -RUMELİ FENERİ MERKEZ -RUMELİ KAVAĞI MERKEZ -YENİMAHALLE PAZARYERİ SARIYER- MRK MERKEZ -KUMKAPI ÇATALCA-KARABURUN VİZE-KIYIKÖY. İĞNEADA- MERKEZ AMASRA-MRK MRK-LİMAN K.EREĞLİSİ-MRK KANDIRA- KEFKEN MRK-LİMAN M.EREĞLİSİ-MRK BURSA GEMLİK-KAPALIKÖY GEMLİK -FISTIKLIKÖY MUDANYA-ZEYTİNBAĞI GEMLİK-MRK 9

15 3.4. Balıkçı Tekneleri Kıyı ve kıyı ötesi balıkçılık karakterini koruyan ülkemizde, balıkçı tekneleri büyük ölçüde kıyılarda avlanan yakın sahil teknesi olma özelliklerini göstermektedir. Son zamanlarda, devlet tarafından sağlanan kolaylıklar sonucu, balıkçı filosunda özellikle 1983 yılından sonra önemli gelişmeler kaydedilmekle birlikte, halen açık deniz ve okyanus balıkçılığına geçmiş bir balıkçı filosundan söz edilememektedir. Karadeniz de su ürünleri sektörüne hizmet veren balıkçı teknelerini belli başlı avcılık türleri itibariyle; gırgır tekneleri, trol tekneleri, taşıyıcı tekneler ve küçük tekneler olmak üzere 4 ana grup altında toplamak mümkündür. Bunun yanında av sezonuna ve av türüne bağlı olarak hem gırgır hem de trol avcılığı yapan çift amaçlı tekneleri de ayrı bir gurup olarak ele almak mümkündür. Balıkçı teknelerini boy ve motor güçlerine göre karşılaştırdığımızda, teknelerde boy olarak büyüme, kullanılan deniz motorlarının güç olarak büyümelerini de beraberinde getirmiştir. Karadeniz de avlanan teknelerin %91 in boyları 3-15 metre, motorların güçleri HP arasında değişen küçük tekneler oluşturmaktadır. Karadeniz de toplam balıkçı teknelerinin %3, 5 oluşturan gırgır teknelerinin boyları 7-40 metre, motor güçleri HP arasında değişmektedir. Trol tekneleri ise; toplam sayısının %2, 64 ü oluşturmakta olup, boyları 9-28 metre ile motor güçleri HP arasında değişmektedir. Çift amaçlı tekneler de, toplam tekne sayısının %1, 13 oluşturmakta olup, boyları 9-27 metre, motor güçleri HP arasında değişmektedir. Balıkçı teknelerinin % 1,81 taşıyıcı tekneler oluşturur. Bunların boyları 5-27 metre, motor güçleri ise HP arasındadır. Mülga su ürünleri Daire Başkanlığınca 1982 yılında Karadeniz de yapılan araştırmalarda tespit edilmiş bulunan balıkçı teknelerine ait adet, uzunluk ve motor güçlerini gösteren 3 ve 4 nolu tablolar ile, Devlet Planlama Teşkilatı, Su Ürünleri ve Su Ürünleri Sanayi Özel İhtisas Komisyonu nca hazırlanan yılları arasında Karadeniz deki balıkçı teknelerinin sayısal dağılımı ve teknelerin avcılık türü itibariyle dağılımı 5 ve 6 nolu tablolarda verilmiştir. Bu tablolardan da açıkça görüleceği gibi 1986 yılında 132 adet olan gırgır tekne sayısı 232 adede, 85 adet olan trol tekne sayısı 175 adede yükselmiştir. Görüldüğü gibi balıkçı teknelerinde %100 lere varan ve son derece hızlı bir artış sağlanmıştır. Karadeniz deki balıkçı teknelerime ait bazı temel sayısal özellikler aşağıda sıralanmış olan Tablo ve Grafiklerde verilmiştir. 1-Küçük Teknelerin İllere Göre Sayısal Dağılımı (Tablo 7, Grafik 1) 2-Büyük Teknelerin Boylarına Göre Dağılımı (Tablo 8, Grafik 2) 3-Küçük Teknelerin Boylarına Göre Oransal Dağılımı (Grafik 3) 4- Küçük Teknelerin Motor Güçlerine Göre Dağılımı (Tablo 9, Grafik 4) 5-Büyük teknelerin Yerleşim Birimlerine ve Avcılık Türüne Göre Sayısal Dağılımı (Tablo 10) 6-Büyük Teknelerin İllere Göre Sayısal Dağılımı (Tablo 11) 10

16 7-Gırgır Teknelerinin İllere Göre Sayısal Dağılımı (Grafik 5) 8-Trol Teknelerinin İllere Göre Sayısal Dağılımı (Grafik 6) 9-Çift Amaçlı Teknelerin İllere Göre Dağılımı (Grafik 7) 10-Taşıyıcı Teknelerin İllere Göre Dağılımı (Grafik 8) 11-Büyük Teknelerin Boylarına Göre Dağılımı (Tablo 12) 12-Gırgır Teknelerinin Boylarına Göre Dağılımı (Grafik 9) 13-Trol Teknelerinin Boylarına Göre Dağılımı (Grafik 10) 14-Çift Amaçlı Teknelerin Boylarına Göre Dağılımı (Grafik 11) 15-Taşıyıcı Teknelerin Boylarına Göre Dağılımı (Grafik 12) 16-Gırgır Teknelerinin Motor Güçlerine Göre Dağılımı (Tablo 13, Grafik 13) 17-Trol Teknelerinin Motor Güçlerine Göre Dağılımı (Tablo 14, Grafik 14) 18-Çift Amaçlı Teknelerinin Motor Güçlerine Göre Dağılımı (Tablo 15, Grafik 15) 19-Taşıyıcı Teknelerinin Motor Güçlerine Göre Dağılımı (Tablo 16, Grafik 16) 20-Büyük Teknelerin Yapıldığı Malzemeye Göre Dağılımı (Tablo 17, Grafik 17) 21- Büyük Teknelerin Yapılış Yıllarına Göre Dağılımı (Tablo 18, Grafik 18) İlgili Tablo ve Grafikler incelendiğinde Karadeniz balıkçılığında kullanılan, mevcut balıkçı teknelerinin temel özellikleri ortaya çıkmaktadır Balıkçı Teknelerinin Yerleşim Birimlerine Göre Sayısal Yoğunluğu İle Avcılık Türlerine Göre Dağılımı: Karadeniz de avcılık yapan balıkçı teknelerinden gırgırlar, genel olarak İstanbul ve Rize-Trabzon illerinde yoğunlaşmış olup, Teknelerdeki sayısal yoğunluk en fazla metredeki (%25) boylar ile HP (%36) motor gücünde toplanmıştır. Trol tekneleri daha çok Samsun, Batı Karadeniz ve İstanbul da toplanmış bulunmaktadır. Bunun en önemli nedeni trol avcılığına getirilen yasaklama, sınırlama ve yükümlülüklerin gittikçe yoğunluk kazanması ve Doğu Karadeniz in trol avcılığına kapalı olmasından kaynaklandığı bilinmektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi nde bulunan trol teknelerinin sadece bakım amacı ile bölgeye gelmiş olanlardır. Trol tekneleri de sayısal olarak en fazla metre (%25) boylarda ve HP (%17) motor güçlerinde yoğunlaşmıştır. Çift amaçlı tekneler Batı Karadeniz ve özellikle İstanbul ilinde yoğunlaşmış olup, bu tür teknelerdeki tekne boyları sayısal olarak m.(%25, 3) ve motor güçleri de HP (%30, 6) olarak tespit edilmiştir. Taşıyıcı tekneler genel olarak Trabzon ve İstanbul illerinde yoğun olarak yer almaktadır. Bunlardaki sayısal yoğunluk, tekne boylarında m.de (%34) ve motor güçlerinde ise HP (%30) da toplanmıştır. Küçük balıkçı tekneleri yoğun olarak bulunduğu iller, Doğu Karadeniz de (Rize, Trabzon, Giresun), Orta Karadeniz de (Samsun, Sinop), Batı Karadeniz de (Zonguldak, ve 11

17 İstanbul) ilidir. Genel olarak boylar 6 m.(%33, 8), 7m.(%23, 6), ve 5m. (%19, 4) gruplarında toplanmıştır. Küçük teknelerin motor güçleri düzenli bir dağılım göstermemektedir. Çok değişik güçte ve markaya sahip deniz motorları küçük balıkçı teknelerinde kullanılmaktadır Balıkçı Gemilerinin Yapım Malzemesi Karadeniz deki mevcut balıkçı teknelerinin önemli bir kısmı ahşap malzemelerden yapılmaktadır. Ancak 1982 yılından sonra saç ve çelik malzeme kullanılarak yapılan balıkçı teknelerinin sayısında önemli artışlar olmuştur. Halen 20 m. üzerindeki gemilerin inşasında genellikle saç malzeme kullanılmaktadır. Karadeniz de avlanan balıkçı teknelerinden gırgır teknelerinin %65.5 saç, %34.5 ahşap, trol teknelerinin %13 saç, %87 ahşap, çift amaçlı teknelerin %20 si saç ve %80 i ahşap malzemeden yapılmıştır Balıkçı Gemilerinin Yapım Yıllarına Göre Durumu Karadeniz de avcılık yapan büyük tekneler yapıldığı yıllara göre tasnif ettiğimizde, mevcut teknelerin büyük bir oranının ( %61 ) 1980 yılından sonra imal edildiğini ve özellikle bu yıldan sonra imal edildiğini ve özellikle bu yıldan sonra yaygın olarak saç malzeme kullanıldığı görülmektedir. Buradaki artış oranının yıllar itibarı ile hemen hemen aynı olduğu ilgili grafikte görülmektedir. Diğer bir sonuçta eldeki mevcut teknelerin çok eski olmadığı, büyük bir oranının 1980 yılı sonrasında yapılmış olmasıdır. Karadeniz de avcılık yapan balıkçı teknelerine ait 4 yılında meydana gelen sayısal artışlar aşağıda verilmiştir. Tablo 3. Balıkçı teknelerinin yıllara göre sayısal değişimi. YIL TROL TEKNESİ GIRGIR TEKNESİ ÇİFT AMAÇLI TEKNE TAŞIYICI TEKNE KÜÇÜK TEKNE 1996 (DPT) (SÜAE) ATIŞ ORANI (%) , 6 184, 6 211, 0 Tablodan da görüldüğü gibi Karadeniz deki av gücü kapasitesindeki 4 yılda yüzde iki yüz oranında artmış ancak, avlanan balık miktarında aynı oranda artışlar olmamış aksine oransal olarak sürekli azalmalar gözlenmiştir. Bu azalmanın en önemli nedeni aşırı avcılık veya av gücündeki aşırı artışlar. Enstitümüzce yürütülen ve sonuçlandırılan araştırmalarda avcılıkta kullanılan teknelerin ortalama av gücü kapasitelerinin şu şekilde olduğu görülmüştür. KÜÇÜK TEKNE : Bir günlük av operasyonunda ortalama 2 kasa balık yani 40 kg. balık avlayabilmektedir. Bu av operasyonu için av bölgesine gidiş ve dönüşte kat ettiği mesafe ortalama 20 km dir. TROL TEKNESİ (Gemi): Bir günlük av operasyonunda ortalama 800 kg. balık avlayabilmektedir. 12

18 GIRGIR TEKNESİ (Gemi):Bir günlük av operasyonunda maksimum 350 ton/gün hamsi avlayabilmektedir. Tablo 3 Doğu Karadeniz Bölgesi balıkçı tekneleri 1982 BALIKÇI TEKNELERİ UZUNLUKLARI (metre) MOTOR GÜÇLERİ İlin Adı Toplam Motorlu Motorsuz (+) (+) Artvin Rize Trabzon Giresun Ordu Samsun Sinop Toplam 2,804 2, ,047 1, , Tarım Orman ve Köy işleri Bakanlığı, Su Ürünleri Dairesi Başkanlığı 1982 yılı Türkiye Su Ürünleri Ekonomik Araştırması. Tablo 4. Batı Karadeniz Bölgesi balıkçı tekneleri 1982 Balıkçı Tekneleri Uzunluklar (Metre) Motor Güçleri (HP) İlin Adı Top. Motorlu Motorsuz (+) (+) Artvin Rize Trabzon Giresun Ordu Samsun Sinop Toplam 2, 804 2, , 047 1, , Tarım Orman ve Köy işleri Bakanlığı, Su Ürünleri Dairesi Başkanlığı 1982 yılı Türkiye Su Ürünleri Ekonomik Araştırması Tablo 5. Ülkemiz Karadeniz balıkçı teknelerinin sayısal dağılımı. YILLAR DOĞU KARADENİZ BATI KARADENİZ TOPLAM Tablo 6. Ülkemiz Karadeniz Bölgesi nde balıkçı teknelerinin avcılık türleri itibariyle bölgelere dağılımı (1986) yılı BÖLGELER TROL GIRGIR TAŞIYICI DİĞER TOPLAM 13

19 TEKNESİ TEKNESİ TEKNE Doğu Karadeniz Batı Karadeniz TOPLAM Tablo 7. Küçük Teknelerin İllere Göre Dağılımı TEKNE ADEDİ İLİN ADI Artvin 157 Rize 707 Trabzon 870 Giresun 548 Ordu 517 Samsun 569 Sinop 324 Kastamonu 275 Zonguldak 929 Bolu 68 Sakarya 80 Kocaeli 113 İstanbul 743 Kırklareli 124 Genel Toplam 6024 Adet TABLO :8.BOYLARINA GÖRE KÜÇÜK TEKNELER Tekne Boyu (m) Adet 3 m 53 4 m m m m m m m m m m m 5 15 m 7 Genel Toplam 6024 TABLO 9. KÜÇÜK TEKNELERİN AMOTOR GÜÇLREİNE GÖRE DAĞILIMI Motor Gücü (HP) Adedi Motor Gücü Adedi 14

20 (HP) Toplam :

21 Tablo Büyük teknelerin yerleşim birimlerine göre dağılımı BALIKÇI MERKEZİNİN ADI GIRGIR TROL ÇİFT AMAÇLI TAŞIYICI Fındıklı 1 Pazar 13 7 Çayeli 6 6 Rize Merkez 7 Sürmene Çamburnu 1 Sürmene Yeniay Sürmene Balıkçı Mh. 11 Araklı 3 Trabzon Merkez Salacık 10 1 Akçakale 1 Mersin 3 4 Yoroz Çarşıbaşı Beşikdüzü 1 Eynesil 2 1 Görele 5 7 Bulancak 7 10 Kışlaönü 9 9 Fatsa Yalıköy Bolaman 1 2 Samsun Merkez 30 2 Bafra Irmakağzı 1 Dereköy 11 Yakakent 10 2 Sinop Gerze 1 3 Sinop Merkez Sinop Ayancık 2 4 Ustaburnu 1 İnebolu 1 5 Zonguldak (Kapısuyu Köyü) 1 Kurucaşile 1 2 Tekkeönü 4 2 Amasra Zonguldak Merkez Ereğli Akçakoca Melenağzı 9 2 Karam Yeni Mh 9 1 Kefken 13 1 Bağırganlı 1 2 Şile Anadolu Kavağı 6 1 Poyrazköy Anadolu Hisarı 2 R. Feneri R. Kavağı Y.Mah. Pazarbaşı Sarıyer Kumkapı 2 1 Karaburun Kıyıköy İğneada 2 Tekirdağ Merkez 1 Marmara Ereğlisi 1 Gemlik Merkez Kabaklı Köyü 5 1 Fıstıklı 5 1 Zeytinbağı 1 16

22 Tablo Büyük teknelerin illere göre dağılımı İLİ GIRGIR TROL ÇİFT AMAÇLI YEDEK RİZE TRABZON GİRESUN ORDU SAMSUN 52 4 SİNOP KASTAMONU 1 5 ZOMGULDAK BOLU SAKARYA 9 1 KOCAELİ 14 3 İSTANBUL KIRKLARELİ 1 2 TEKİRDAĞ 2 BURSA T O P L A M Tablo Büyük teknelerin boylarına göre dağılımı. GIGIR TEKNELERİ TROL TEKNELERİ ÇİFT AMAÇLI YEDEK TEKNELER TEKNELER BOYU (M) ADET BOYU(M) ADET BOYU (M) ADET BOYU(M) ADET TOPLAM 175 TOPLAM 75 TOPLAM TOPLAM

23 Tablo Gırgır teknelerinin motor güçlerine göre dağılımı. MOTOR GÜCÜ (HP) ADET MOTOR GÜCÜ (HP) ADET TOPLAM

24 Tablo Trol teknelerinin motor güçlerine göre dağılımı. MOTOR GÜCÜ (HP) ADET MOTOR GÜCÜ (HP) ADET TOPLAM 175 Tablo Çift amaçlı teknelerin motor gücülerine göre dağılımı. M.GÜCÜ(HP) ADET M.GÜCÜ(HP) ADET TOPLAM 75 19

25 Tablo Taşıyıcı teknelerin motor güçlerine göre dağılımı. M.GÜCÜ(HP) ADET TOPLAM 120 Tablo Yapıldığı malzemeye göre büyük tekneler. TEKNENİN CİNSİ YAPILDIĞI MALZEME TOPLAM AHŞAP SAÇ GIRGIR TROL ÇİFT AMAÇLI GENEL TOPLAM :

26 Tablo Büyük teknelerin yapım yıllarına göre dağılımı. YAPIM YILI ADET YAPIM YILI ADET BELİRSİZ GIRGIR TROL ÇİFT AMAÇLI 75 TOPLAM Balıkçı Gemisi Yapım Yerleri Ülkemiz bugün, alt yapı imkanları ile her tip balıkçı teknesinin inşasını gerçekleştirebilecek düzeydedir. Tekne inşa sanayinde kamu ve özel sektöre alt tersaneler yoğun olarak Marmara Bölgesi nde, özellikle İstanbul İli, Tuzla yöresinde faaliyet göstermektedir. Ancak Karadeniz Bölgesi nde özellikle Zonguldak Kurucaşile, Trabzon Sürmene, Rize Pazar ve Çayeli gibi kıyı şeridinde yer alan gemi yapım atölyeleri, tersanelerin dışında balıkçı teknelerinin inşasında da büyük rol oynamaktadır. Bu atölyeler, bilimsellikten uzak, deneylere ve geleneksel usullerin günümüze adapte olmuş şekilleri ile balıkçı teknelerinin yapımını gerçekleştirmekte ve ülkemiz ihtiyacının hemen hemen yarısını karşılamaktadır. Bu olguya çarpıcı bir örnek vermek gerekirse Zonguldak İli, Kurucaşile ilçesinde yer alan 170 haneye sahip Kapısuyu Köyü sahil yerleşiminde yöre sakinlerinin büyük bir çoğunluğu tekne imalatı ile geçimlerini temin etmektedir. Yılda toplam irili ufaklı 40 adet tekne imal edilmekte ve bu işte 50 kişi usta olarak çalışmaktadır Balık Ağları Balık ağları su ürünleri üretiminde rol oynayan en önemli avlanma vasıtalarıdır. Balıkçılık denildiğinde ilk akla gelen materyal balık ağlarıdır. Petrol ürünlerinden elde edilen sentetik maddelerin balık ağı imalinde kullanılması sonucunda, ağların yapımında da büyük gelişmeler kaydedilmiştir. Avlanma araçlarına uygun kalitede ağların yapımı giderek hız kazanmıştır. Bugün ülkemizde av sahasının özellikleri, avlanma metottu, av mevsimi dikkate alınarak boy, derinlik, göz açıklığı itibariyle hemen hemen her çeşit ağın imali gerçekleşebilmektedir. Ülkemizde balık ağı sanayi 1962 yılından itibaren faaliyet göstermeye başlamıştır. Ancak 1982 yılına kadar yerli ağların istenilen miktarda ve kalitede üretilememesinden 21

27 dolayı, ağ ihtiyacı ithal yolu ile karşılanmış, 1980 sayılı SU Ürünleri Kanunun 18. Maddesi istinaden, balık ağlarının ithalinde gümrük muafiyeti uygulaması yapılmıştır yılından itibaren yerli ağ sanayini geliştirmek için teşvik ve özendirici tedbirler getirilmiştir : Bu tedbirlerin sonucu ağ fabrikalarımızda kapasite artışı sağlanmış ve her türlü balık ağının imali gerçekleştirilebilmektedir. Halen bir tanesi Afyon, bir tanesi Giresun ve diğerleri İstanbul da olmak üzere 6 adet balık ağı fabrikası bulunmaktadır. Fabrikaların toplam üretim hacmi ton /yıl civarında olup, halen fabrikalarda üretilen balık ağı 500 ton civarındadır. Bu fabrikalar genellikle PETKİM den sağlanan hammadde ile yapılan ağ ipliklerini kullanmaktadır. İmal edilen balık ağı miktarı ülke ihtiyacını karşıladığı gibi, Orta Doğu ülkelerine de ihraç edilmektedir. Karadeniz de balıkçı teknelerinde kullanılan balık ağlarını, kullanılma özelliklerine ve av türüne göre üç ana grupta toplamak mümkündür. 1-Sürütme ağları 2- Çevirme ağları 3- Uzatma ağları Sürütme (Trol) Ağları Trol ağları su ürünleri üretiminde kullanılan sürütme ağlarının bir türüdür. Bu ağlar deniz dibinden veya pelajik ortamdan çekilerek avcılık yapılır. Trol ağları kullanılış şekline göre iki çeşittir. Dipte sürtülen dip trolleri ve su içinde sürütülen orta su veya pelajik troller. Trol ağları ile Barbunya, İzmarit, Kalkan, köpek balığı, Vatoz, Dil, Pisi, Mezgit gibi Karadeniz de mevcut bulunan ve ekonomik değeri olan balık türlerinin avcılığı yapılır. Karadeniz de genellikle troller dip balıklarının (Demersal Türleri) avcılığında kullanılır. Türkiye Su Ürünleri İstihsali 627 bin ton (1989) dur. Bu toplam üretimin %5-6 sını trolle avlanan su ürünleri oluşturur. Karadeniz, balık avcılığı bakımından verimli olmasına karşın trol ağı ile avlanan türlerin çeşitliliği bakımından düşük değerdedir. Karadeniz deki trol ağı ile avlanan balıkların genel üretime göre oranı % 9, 5 dır. Dip trol ağlarında göz açıklığı 18, 20, 22 mm dir. Ağız açıklığı vertikal ( dikey ) 1-1, 5 m. dir. Yatay olarak ise, 6-7 m dir. Bir trol ağı, ağız, karın, tünel ve torba olmak üzere 4 kısımdan meydana gelir. Trol ağlarının boyu ortalama m dir. Bir trol teknesinde ortama 3 ile 5 adet trol ağı bulunur. Karadeniz de trol teknelerinde kullanılan sürütme ağlarının çeşit ve adetleri Tablo 19 ve Grafik 19 da verilmiştir. Ayrıca, Ek II adlı bölümde, Karadeniz deki mevcut trol teknelerinde kullanılan sürütme ağlarına ait miktarlar tek tek verilmiştir Çevirme (Gırgır) Ağları Gırgır ağları pelajik ortamdaki balık türlerinin avcılığında kullanılır. Çok çeşitli çevirme ağları vardır. Karadeniz de en fazla üç modeli kullanılır. Bunlar ; 1- Yan yüksekliği aynı derinlikte olan dikdörtgen şeklindeki ağlar, 22

28 2- Orta kısmı en yüksek derinlikte olup, kanat uçlarına doğru daralan ağlar, 3- Kanatlarda en yüksek derinlikte olup, ortaya doğru daralan ağlardır. Ayrıca, çift veya tek gemi ile kullanılma durumuna göre gırgır ağlarının yapısında farklılıklar vardır. Avcılıkta, avlanacak balık türüne, avlanma sahasının derinliği ne ve teknenin motor gücüne göre gırgır ağlarının Karadeniz deki balıkçıların elindeki mevcut çevirme ağlarının çeşit, adet ve uzunlukları Tablo 19, Grafik 20 de verilmiştir. EK-II adlı bölümde ise tüm gırgır teknelerinde kullanılan ağların miktarı, çeşit, adet olarak verilmiştir. Gırgır avcılığında kullanılan tüm donanımlar göz önüne alındığında balıkçılığımızın 20 yıl öncesi ile mukayese edilemez büyük bir mesafe kat ettiğimiz ortaya çıkar. Pamuk ipliği ağlardan dev polmadi ağlara, elle basılan halatlardan triflxe uzanan en ileri teknik ve hammadde kullanılmaktadır. Bugün ülkemizde ağ yapımında kullanılan pek çok yeni teknikler vardır. Gırgır ağlarının her türlü teknik kapasiteye sahip olduğu söylenebilir. Artık her operasyondan sonra kurutulup yeniden boyanması gereken iplik ağlar devri çoktan geçmiştir. Kesim gerekli olduğu halde verev kesim sistemleri palamut ve orkinos gırgırlarında geniş bir kullanım alanı bulmuş, hatta bazı yenilikçi Hamsi avcıları, hamsi ağlarında yetersiz kalan verev kesim sistemleri yerine yeni verev sistemleri geliştirmiştir. Bu sistemde yapılan ağlarda ağ üzerinde ağırlık yapmaktan başka hiçbir görevi olmayan ağ parçaları atılarak, hem daha ekonomik bir ağ, hem de avcılık dinamizmi ve seleksiyon gücü bakımından yüksek değerli ağlar elde edilmiştir. Gırgır avcılığında power blok yerine triflex kullanımı özellikle hamsi gibi, bir molada 350 ton kadar balığın avlanabileceği durumlarda ağın rahatlıkla toplanabilmesine imkan sağlamaktadır. Bir gırgır teknesinde gırgır ağlarından birer adet bulunur. Bunların yedeği yoktur. Sadece tamir edilirler. Bir ağın maliyetinin ortalama TL olduğu düşünülürse, yedeğinin olmayacağı kolayca anlaşılır. Ayrıca her teknede her çeşit gırgır ağının olmayışı da tamamiyle maliyetle ilgilidir. Karadeniz de avcılık yapan gırgır teknelerinde kullanılan başlıca ağ çeşitleri ve bunlara ait belirgin özellikler aşağıda verilmiştir. Hamsi Ağı : Bir hamsi ağında göz açıklığı 6 mm dir. Derinlik 165 m, ve bir hamsi ağının boyu m dir. Bir gırgır bir takım hamsi ağı bulunur. Palamut Ağı : Bir palamut ağının ağ göz açıklığı çok çeşitli varyasyonlar gösterir. 28, 30, 32, 36, 38, 40, 42 mm, boyutlarında olabilmektedir. Derinlik 110 m dir. Bir palamut ağının boyu 900 m dir. Bir gırgır teknesinde genellikle 1 takım palamut ağı bulunur. Orkinos Ağı : Bir orkinos ağının ağ göz açıklığı, mm. arasında değişir. Ağın derinliği 265 metre ve boyu da, m dir. Bir takım olarak bulunur. Kıraça (istavrit) Ağı : Bir kıraça ağının ağ göz açıklığı 12 mm dir. 140 m. ve derinliği de 640 m. uzunluğundadır. Bir gırgır teknesinde genellikle bir takım olarak bulunur. Sardalya Ağı : Bir sardalya ağının ağ göz açıklığı 12, 5 mm. dir. Derinliği 140 m., uzunluğu ise 1000 m. dir. Bir gırgır teknesinde genellikle bir takım olarak bulunur. Voli Ağı : Bir voli ağının ağ göz açıklığı bölgelere ve avlanan balığın türüne göre farklılıklar göstermektedir. Genellikle ağ göz açıklığı 22, 25, 28, 30 mm. olarak çeşitlilik gösterir. Uzunluk 350 m., derinlik ise 20 m. dir. 23

29 Uzatma Ağları Avlanan balık türüne göre çok çeşitli uzatma ağları kullanılmaktadır. Ağlardaki göz açıklıkları, hem bir ağın kaç parçadan ibaret olduğu, bir parçanın uzunluğu gibi ağ aksamını oluşturan özellikler ile Karadeniz de tüm yerleşim birimlerindeki mevcut uzatma ağlarının miktarları Tablo Grafik 21 de ve Ek-I adlı bölümde ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Araştırma sonucuna göre Karadeniz de avcılıkta kullanılan belli başlı uzatma ağları ve bunlara ait özellikler aşağıda çıkarılmıştır. İstavrit Ağı : Bir istavrit ağı 96 m. uzunluğunda göz yüksekliğindedir. Takım 5-6 ağdan oluşmaktadır. Genişliği 12 mm. dir. Lüfer Ağı : Bir lüfer ağı 96 m uzunluğunda göz yüksekliğindedir. Takım 2-3 ağdan oluşturulmaktadır. Göz genişliği 36-38mm.dir. Kötek Ağı : Bir kötek ağı m. veya 192 m. uzunluğunda göz yüksekliğindedir. Bir takım 3 ağdan oluşur. Göz genişliği mm.dir. Palamut Ağı : Palamut ağı çoğunlukla tek parçadır. Uzunluğu m. yüksekliği m. dir. Zargana Ağı : Bir zargana ağı m. uzunluğunda 400 göz yüksekliğindedir. Takım 3 ağdan oluşmaktadır. Göz genişliği 14 mm. dir. Kalkan Ağı : Bir kalkan takımı tonozlardan oluşmakta, her tonozda 8 12 ağ bulunmaktadır. Donanmış bir ağın uzunluğu 95 veya 106 m dir. Takım uzunluğu av bölgesine göre 60 ağ kadar değişmektedir. Göz genişliği cm. dir. Bir motorun Kalkan ağı genellikle iki takımdır. Bir takım denizden alındıktan sonra ikinci takım kurulmaktadır. Mersin Ağı : Mersin avında genellikle iki ağ bir takım oluşturur. Ancak tek bir ağda kendi başına kurulabilir. Bir ağda uzunluğuna göz vardır. Yaka uzunluğu yaklaşık olarak m. arasında değişmektedir. Göz genişliği mm. dir. Barbunya Ağı : Bir barbunya takımı tonozlardan, tonozlarda ağlardan oluşmaktadır. Bir ağ m. uzunluğundadır. Bir tonoz 3 ağdan oluşmaktadır. Takımdaki tonoz sayısı 10 a kadar değişmektedir. Göz genişliği mm. dir. Marya Ağı : Bir marya takımı tonozlardan, tonozlarda ağlardan oluşmaktadır. Bir ağ 16 m. dir. Bir tonoz 3 4 ağdan oluşmakta ve takımdaki tonoz sayısı 10 a kadar değişmektedir. Göz genişliği mm. dir. Karışık olarak iskorpit, kırlangıç, kefal, pisi, dil, karagöz ve kötek gibi balıklar avlanır. Molozma Ağı : Bir molozma takımı bir veya iki kayık ağdan, kayık ağda ağlarda oluşmaktadır. Bir ağ çoğunlukla m. uzunluğunda olmakla birlikte 56 m.ye kadar da yapılmaktadır. Bir kayık ağın uzunluğu m. dir. Göz genişliği mm. dir. Molozma ağı ile torik, palamut, lüfer, kefal ve kötek balıkları avlanmaktadır. Köpek Balığı Ağı : Bir köpek balığı ağı takımı 5 parçadan oluşmaktadır. Ağın derinliği 4 m. uzunluğu ise 500 m.dir. Ağ göz açıklığı cm. arasında değişir. Mezgit Ağı : Bir mezgit ağının ağ göz açıklığı m. dir. Bir ağın uzunluğu 500 m., derinliği ise 2 m..dir. Bir takım mezgit ağı 4 parçadan meydana gelir. 24