Transkript

1 DEFİNE HİKÂYELERİ Bu makalemizde her biri arşiv belgesi olan ilginç hikâyeleri ele alacağız. Genelde bu tür hikâyeler ya bir rüyaya, ya bir rivayete ya da doğruluğundan emin olmanın şüphe taşıdığı harita vs. bilgelere bağlı olmaktadır. Hiç şüphesiz bunların her biri kendi arasında doğru da olabilmekte tamamen hayal ürünü de olabilmektedir. Son zamanlarda bu işi su-i istimal ederek bu gibi hususlara meyilli olanları aldattıkları sıklıkla duyulan şeylerdendir. Bu nedenle bu hususlarda son derece duyarlı ve dikkatli olmak, yasal düzenlemelere uymak gerekmektedir. İncelenen belgelerde de kurallar dairesinde hareket edildiği anlaşılmaktadır. Bu hususta inceleyeceğimiz üç hikâye bulunmaktadır. Buna göre: İlk belgemiz 1745 tarihlidir. Gördüğü bir rüya üzerine Niğde den Halep e giden, orada gördüğü rüya üzerine Antep e gelen ve orada yine bir mucizevi olayla bulduğu altını başka yerde bozduramayınca tekrar Halep e giden bir adamın hikâyesi bulunmaktadır. İkinci belgemiz 1889 tarihlidir. Büyükçekmece de Angorya çiftliği denilen yerde çobanların eski para bulduğunun haber alınması yapılan yaşanan gelişmeler konu edilmiştir. Angurya Çiftliği denilen yerin doğusunda Anbarlı ve Avcılar köyü, batısında Kavaklı köyü, kuzeyinde Yakuplu köyü bulunmaktadır. Çiftlik, Tanzimat döneminin ünlü sadrazamı Mustafa Reşit Paşa ya aitti. Bu yüzden de halk arasında Reşitpaşa Çiftliği diye de isimlendirilirdi. Mustafa Reşid Paşa nın vefatından sonra çiftlik, oğlu Mazhar Paşa ya ondan sonra ise torunları Necmeddin ve Veliyeddin Beylere kaldı. Angurya Çiftliği nin en değerli arazisi Kulak Çayırı idi. Angurya çiftliğini araştırırken bulduğum bir makalede konu gayet güzel anlatılmıştır. Beylikdüzü nün de içinde yer aldığı bölge, eskiden beri definecilerin ilgisini çeken bir yerdi. Kuşkusuz bunun en önemli nedeni, İmparatorluk ordularının seferlere çıkarken kullandıkları güzergâhın buradan, Büyükçekmece den geçmesiydi. Trakatya ile Gardan arasında bulunan Angurya Çiftliği çobanları Petro ve Neser, hayvan otlatırken, çiftlik merasının bir köşesinde âsâr-ı atika bulmuştu. Eski eserlerden sayılan bu buluntular aslında, sikkeydi. Çobanlar, meranın o köşesinde delikli bir taş bulup kaldırmışlar, sonra da karıştırdıkça yerden

2 sikkeler çıkmaya başlamıştı. Sikkeler Kanuni Sultan Süleyman dönemine aitti ve onun mührünü taşıyordu. Doğrusu, topraktan, Sultan Süleyman sikkesinden mecidi yirmi paralığı hacminde gümüş akçe zuhur eylemekte idi. Çobanların eski akçeler bulduğu haberi hemen yayılmış, daha sonra da Kaza Kaymakamlığı durumdan haberdar edilmişti. Çorlu Kaymakamlığı nın gerekli araştırmasından sonra 11 Nisan 1889 tarihinde konuyla ilgili Maliye Nezareti ne bilgi verilmişti. Bakanlık verdiği cevapta, Osmanlı İmparatorluğu nda define olarak bulunacak İslamî ve ecnebi sikkelerin antika nevinden olduğunu bildiriyordu. Ayrıca elde edilen sikkelerin ayarlarına göre Bab-ı Âli de gözden geçirileceğini ve verilecek karar doğrultusunda hareket edileceğini kaydeden Bakanlık, eğer antika olmadığına karar verilirse yürürlükteki kanunlar doğrultusunda bulan kişiye aynen iade edileceğini ifade ediyordu. Maliye Bakanlığı, o dönem müzeler Maarif Nezareti ne bağlı olduğu için antikaların nevinin belirlenmesi için numuneleri, buraya gönderiyordu. Oradan gelen cevapta ise söz konusu sikkelerin Osmanlı eski sikkelerinden olduğu ve Müze-i Hümâyûn tarafından teşhire layık bulunduğu, bu nedenle de alıkonulduğu bildiriliyordu. Buna ilaveten, Çatalca Mutasarrıflığı ndan sikkeleri bulan Petro ile Neser in elinde kalanları da Eski Eserler Nizamnamesi gereğince getirilmesi talep ediliyordu. Aslında İstanbul a bulunan akçelerden sadece 4 tanesi gönderilmişti. Bu nedenle Bakanlık, Petro hakkında soruşturma açılarak, elinde kalan diğerlerinin de gönderilmesi gerektiğini hatırlatıyordu. 1 Üçüncü belgemiz ise 1903 tarihlidir. Bu belgede ise şimdi İstanbul un merkezi sayılan semtlerden olan Kuruçeşme ile Arnavutköy arasında bulunan sırtlarda Sultan Mahmut Han zamanından kalma çok değerli hazinenin olduğunu işiten 3 kafadar dilekçe vererek kazı için izin istemiştir. İzin isterken de bütün masrafların kendileri tarafından karşılanacağını belirterek, çıkarılan hazinenin % 60 ının hazineye, % 40 ının kendilerine ait olmasını önermiştir. İlginç olan ise Almanların da hazinenin peşinde olduğunu belirtmiş olmalarıdır. Sonucu ne oldu bilinmez ama izin vermişlerdir her halde. İzin vermedilerse de devlet kendisi kazmıştır. Belgenin okunmasındaki katkılarından dolayı Hamza Soysal, Musa Elçiboğa, Bayram Pehlivan, Murat Karavelioğlu, Semih Osmanoğlu, Pascal Numas (nam-ı müstear) ve Hafize Bozkurt a teşekkür ederim. BOA Fon Kodu: C..DRB. Dosya No: 52, Gömlek No: 2596, Tarihi: 17 (B) Receb 1158 (15 Ağustos 1745), Konusu: Tılısımlı bir define hakkında Haleb Kadısı Mustafa imzalı ilam. 1

3 Der-i devlet mekine arz-ı dai-i kemine oldur ki: Konya sancağında vaki Niğde nam kasaba ahalisinden İbrahim bin Hasan nam kimesne meclis-i şer -i hatırda takrir-i kelam ve tabir-i ani l-meram idüb tarih-i ilâmdan altı sene mukaddem (önce) kasaba-i merkûmede iken ehlim (eşim) İstemihan nam hatun ile ba de l-müşacere (çekişmeyle) yatur (yatar) iken rüyamda bana Halep e git deyu emr olundukda ben dahi ana binaen medine-i Halep e gelüb medine-i mezburede vaki üç handa iki gece misafiret üzere kalub üçüncü gece de rüyamda bana Ayıntab a (Antepe) git deyu emir olundukda medine-i mezburdan gider iken esna-yı rahda Ayntab a bir buçuk saat karib bir mahalde nuzul ve mahall-i merkumda leylen yatur (geceleyin yatar) iken bir tarafı cây-ı bir yüce mekân açılub bir kubbe ve bir mikdar altun yığılub altundan ahz u murad eylediğimde (almak istediğimde) kubbe-i merkumda mevcud tılsım şekli bir suret zahir olub (ortaya çıkıp) havf eylediğimde (korktuğumda) kısmetini al deyu bana emr etmekle ben dahi bir mikdar altundan ahz ve taşra çıkub yine mekân-ı mezburda ile's-sabah (sabaha kadar) yatub ba dehu kalkub mahal-i merkum hali üzere kapanub ben dahi Ayntab a varub altun-ı merkumdan harç eylemek (harcamak) eda eylediğimde bir kimesne benden almayub Halep de harç olunur (harcanabilir) deyu cevab olmağla yine medine-i Halep e avdet (dönüp) ve üç hana nüzul üç hanında zikr olunan altunu malumum olmayan bir Yahudiye dörtyüz zincirli altun ile ikiyüz cedid (yeni) guruşa bey idüb (satıp) ve andan vatanım olan kasaba-i mezkûreye varub meblağ-ı merkumu mesalihime sarf eyledim deyu takriri tescil olunduğu bi liltimas arz ve ilam olundu. Baki emr u ferman hazret-i men-lehu l-emrindir. Hurrira fi'lyevmi'sâbi'a aşere min Recebi'l-ferd min semânin ve hamsîne ve mietin ve elfin (1158) El-abdü d-dai-i li d-devleti l âliyyeti l-osmaniye Mustafa el-kadı Medine-i Haleb-i Mahmiye BOA Fon Kodu: DH. MKT. Dosya No: 1659, Gömlek No: 82, Tarihi: 25 Muharrem 1307 (21 Eylül 1899), Konusu: Büyükçekmece'de Angorya Çiftliği çobanlarının bulduğu define akçelerinin antika olup olmadığının tesbiti için akçelerin Maarif Nezareti'ne gönderildiği.

4 Maarif Nezaret-i Celilesine Fi 25 Muharrem Sene (1)307 ve fi 9 Eylül Sene (1)305 (21 Eylül 1889) Büyükçekmece kazası dâhilinde vaki Angorya çiftliğindeki çobanların mezkûr çiftlik mer asının bir tarafında asar-ı atikadan olarak akçe çıkardıkları haber alınması üzerine zikr olunan çiftlik mer asının bir tarafı hafr ile (kazılarak) büyücek bir delikli taş çıkarılub toprak

5 karıştırıldıkça Sultan Süleyman sikkesinden mecidiye yirmi paralığı hacminde gümüş akçe zuhur eylemekde olduğu kaza-i mezkûr kaim-makamlığından bildirildiği ve işbu akçelerden buldurulan dört adedinin gönderildiği gibi mezkûr akçelerden bir mikdarı nezdinde bulunduğu haber alınan Petro nam kimesne hakkında tahkikat icrasının dahi Çorlu kaim-makamlığına bildirildiği beyanıyla istifsar-ı muameleyi ve bazı ifadeyi havi Çatalca mutasarrıflığından varid olan (gelen) tahrirat üzerine Maliye Nezaret-i Celilesiyle bi l-muhabere alınan cevabda memalik-i mahrusa-i şahanede define olarak bulunacak meskûkât-ı İslamiye (İslami sikkeler) ve ecanibiyenin (ecnebi paranın) antika nevinden olub şayeste-i hıfz ve tevkif olunanları vezn edilerek (tartılarak) derece-i ayarlarına göre bedeli her kaç kuruşa baliğ olur ise Bâb-ı Âlî den vuku -bulacak karar ve iş ar üzerine tamamen ve antika nevinden olmadığı halde aynen bulan adama verilmesi usul-i mer iye (geçerli usul) iktizasından olduğundan bu halde zikr olunan meskûkât hakkında dahi irade-i mezkûre dairesinde muamele olunmak iktiza edeceği dermeyan olunmuş bu babdaki muhabereyi mutazammın tezkere melfufatıyla ve mezkûr akçelerle beraber irsal-i suy-i âlî-i daverileri kılınmış olmağla mahalline tebligat-ı lazıme icra olunmak üzere evvel emirde mezkûr akçelerin antika nevinden olub, olmadığının bi t-tetkik beyan ve iş arına himem-i âliyye-i asafaneleri derkâr buyurulmak babında. BOA Fon Kodu: Y..PRK.AZJ. Dosya No: 46, Gömlek No: 64, Tarihi: 29 Zilhicce 1320 (29 Mart 1903), Konusu: Kuruçeşme ile Arnavutköy arasında bulunan define.(tt)

6 Hû Cenâb-ı Hak, padişah-ı mekârim iktinah efendimiz hazretlerinin ömr ü ikbal ve şevket ve iclal-i hümayunlarını efzun buyursun âmin. Boğaz içinde Kuruçeşme ile Arnavudköyü arasında ve yüksek tepelere tesadüf iden hali mahallerdeki mer alardan biri derununda hiçbir mahalle irtibat ve karabeti olmayan ve asla bir nevi mahzuru bulunmayan Onnik Beğ nam atiki meşhur yalnız familyasının mer ası civarında cedd-i emced-i şahaneleri adn-aşiyân Sultan

7 Mahmud Han Hazretlerinin zaman-ı saltanatlarında darbhane-i âmire müdiri bulunan Düzoğulları ailesinin rivayat ve mevâsîk-i tarihiye ve tevatür-i sahiha ile birçok kimselerce malum ve fakat mahalli bu güne kadar meçhul olan ve tahminen üçmilyon Mahmudiye altını ve mücevherli evani-i sim (gümüş kap kacaklar) ve zer in (altının) medfun (gömülü) bulunduğu mahalli ol zaman-ı hal-i hayatında bulunub Düz oğullarının komşusu bulunan rüfekamızdan (arkadaşlarımdan) Mihal in büyük validesinin validesi cariyelerine verdiği malumat-ı mevsukaya (sağlam malumata) göre merkumların mücazatlarından (cezalandırılmalarından) bir gece mukaddem (önce) muhteviyatı yedi yağ tulumu ile bir kazgan (kazan) derununa (içine) servetlerini defn eyledikleri (gömdükleri) kullarınca tevatüren (saplam duyumla) sabit ise de beş on seneden beru oralarda geşt ü güzar (dolaşarak) ve ancak bu sene işaret ve nişaneleri gösteren mahall-i lazımı (gerekli mahali) keşf edebilmiş ve müsaade-i seniyyeleri şeref-sadır olduğu takdirde saye-i şahanelerinde bir gün nihayetü n-nihaya (en sonunda) üç günde serveti mühimme-i malumeyi bi l-cümle masafı taraf-ı memlukanemizden te diye olunmak (karşılanmak) şartıyla zahire ihraç (ortaya çıkarılmak) ve ameliyatı ikmale (kazıyı yapmaya) müteahhid bulunduğumuz misillü mesmûat (duyum) ve tahkikat-ı bendegânemize nazaran civar-ı mezkûrda surhane tesisi nam-ı müstearıyla mer i alarak ve anın beslemekde bulunan Almanlar mahza (yalnızca) suret-i hufyede (gizlice) ve aheste aheste olarak (yavaş yavaş) işbu medfunatın (gömülerin) bulunduğu mahalli adamları vasıtasıyla teftiş ve taharri etmekde (aramakta) bulunub mevkiini öğrendikleri anda bir gecede derhal hafr ve ihraç ederek (kazıp, çıkararak) alacakları hüveyda (açık) bulunduğundan işbu servet-i azimeyi (büyük serveti) hükümet-i seniyyelerine bir mahzur ve masarıfata düçar olmaksızın ferman buyurulacak memurin kulları muvacehesinde (gözetiminde) ihraç eylemek şartıyla yüzde altmış hazine-i şahanelerine ve mütebaki farkı (kalanı) kullarına lütf ve ihsan buyurulması ve şu kadar ki Almanlar tarafından servet-i mezkûre araziye düçar olmamak içün bir an evvel emr ü ferman-ı hikmet beyan-ı hümayunlarına muntazır bulunmamızın arzına ictisar kılınır ise de ol-babda ve katıbe-i ahvalde emr u ferman ve lütf ve ihsan padişah-ı şevket-penâh efendimiz efendimiz hazretlerinindir. Kulları Makascılarda Haffafiye (Ayakkabı) Fabrikası Makinisti Mihal veledi Lukas Kulları Makascılarda Haffafiye Fabrikası Ustası Koço Peşihci oğlu Kulları Makascılar Caddesinde Haffafiye Tüccaranından Hafız Fikri