Endüstri Mühendisliği

Transkript

1 Endüstri Mühendisliği

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19 i ÖZET Yüksek Lisans Tezi NİTEL ÖZELLİKLER İÇİN BULANIK KONTROL DİYAGRAMLARI VE KABUL ÖRNEKLEMESİ PLANLARININ GENETİK ALGORİTMALARLA ÇÖZÜMÜ Ahmet ÇELİK Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGİN 2006, 72 Sayfa Jüri: Prof. Dr. Ahmet PEKER Yrd. Doç. Dr. M. Atilla ARICIOĞLU Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGIN Bu çalışmada, bulanık kalite kontrol problemleri için, Genetik Algoritma nın çok aşamalı proseslerde uygulanabilirliği incelenmiştir. Birinci bölümde kalite hakkında bilgi verilmiş ve çok aşamalı prosesler açıklanmıştır. İkinci ve üçüncü bölümde, Genetik Algoritma (GA) ve Bulanık Sistem, dördüncü bölümde örnekleme kavramı ve örnekleme planları açıklanmıştır. Beşinci bölümde, nitel özellikler için kontrol diyagramlarında örnek hacmi belirleme probleminin çözümü için Kaya (2004) tarafından geliştirilen çok amaçlı model, bulanık hale getirilmiş ve bu modeli çözmek için GA yaklaşımı önerilmiştir. Altıncı bölümde ise, en uygun örnek hacmi ve kabul edilebilir kusur sayısı çiftinin belirlenmesi için Lagner (2001) tarafından geliştirilen model, GA yardımı ile çözülmüştür. Çözüm aşamasında Kaya nın (2004) uyguladığı ikili kodlama yerine, gerçek sayılı (onlu) kodlama kullanılmış, bulunan sonuçlar Kaya(2004) tarafından bulunan değerler ile karşılaştırılmıştır. Ayrıca GA programı, sübap üretimi yapan bir işletmede uygulanmış ve Gerçek Kodlu Genetik Algoritma nın uygulanabilir olduğu sonucu elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Nitel Kontrol Diyagramları, Örnekleme Planları, Bulanık Sistem, Genetik Algoritma

20 i ÖZET Yüksek Lisans Tezi ESNEK AKIŞ TİPİ ÇİZELGELEME PROBLEMLERİNİN VERİ MADENCİLİĞİ VE GENETİK ALGORİTMA KULLANILARAK ÇÖZÜLMESİ Gülşad CERAN Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı Danışman: Yrd.Doç.Dr. Orhan ENGİN 2006, 134 Sayfa Jüri: Prof.Dr. Ahmet PEKER Yrd.Doç.Dr. M.Atilla ARICIOĞLU Yrd.Doç.Dr. Orhan ENGİN Bu çalışmada, polinomiyal olmayan (Non-Polinomial-NP)-Zor sınıfı esnek akış tipi çizelgeleme problemlerinin çözümü ve çözüm aşamalarının analizi (büyük miktarda veri içinde gömülü olan anlamlı ve kullanışlı bilgilerin çıkarılması) amaçlanmıştır. Üretim sistemlerinde toplam akış zamanını (maksimum tamamlanma zamanı) minimize edecek çözümler (iş akış sıraları) elde etmek için Genetik Algoritmalar ve bu çözümler arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmak için veri madenciliği kullanılmıştır. Bu bağlamda genetik algoritma tekniklerini kullanan bir program yazılmış, veri madenciliği için de verilerin hazırlanması ve analiz kısmı için bu işlemlere yönelik hazır veri madenciliği programları kullanılmıştır. Esnek akış tipi problemleri çözmek için geliştirilen genetik algoritma, kısa sürede etkili sonuçlar vermiştir. Doç.Dr. Ceyda Oğuz un ve Carlier-Neron un esnek akış tipi problemleri üzerine çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Veri Madenciliği, Esnek Akış Tipi Çizelgeleme, Genetik Algoritmalar

21 ÖZET Yüksek Lisans Tezi OPERASYONEL SABİT İŞ ÇİZELGELEME PROBLEMLERİNİN GENETİK ALGORİTMALAR İLE ÇÖZÜMÜ End. Müh. Serkan KAYA Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGİN 2006, 83 Sayfa Jüri: Prof. Dr. Ahmet PEKER Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGİN Yrd. Doç. Dr. M. Emin BAYSAL Sabit iş çizelgeleme; sabit bir başlangıç zamanından, sabit bir bitiş zamanına tamamlanması gereken işlerin, belirli sayıda makinelerin bulunduğu bir vardiyada işlerin çizelgelenmesi olarak tanımlanmaktadır. Sabit iş çizelgeleme problemlerinde; belirli sayılarla ağırlıklandırılmış işler içinden maksimum sayıda işlerin prosese girmesi amaçlı çizelgelemesi, operasyonel sabit iş çizelgeleme olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada, polinomiyel olmayan-zor (NP-hard) operasyonel sabit iş çizelgeleme problemlerinin genetik algoritma ile çözüm performansının artırılmasına yönelik bir uygulama yapılmıştır. Bouzina ve Emmons (1996) tarafından geliştirilen algoritma ve genetik algoritma çözümleri için Delphi programlama dilinde yazılım yapılmıştır. Operasyonel sabit iş çizelgeleme problemleri için literatüre uygun olarak toplam 324 adet problem seti oluşturulmuştur. Genetik algoritma çözümlerinde; başlangıç populasyonu, çaprazlama ve mutasyon oranları literatüre uygun olarak seçilmiştir. Genetik Algoritma çözümleri, Bouzina ve Emmons (1996) algoritması çözümleri ile karşılaştırılmıştır. Genetik algoritma çözümlerinin Bouzina ve Emmons (1996) tarafından geliştirilen algoritmaya göre daha iyi olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Sabit iş çizelgeleme, Operasyonel sabit iş çizelgeleme, Genetik Algoritma, Bouzina ve Emmons Algoritması.

22 i ÖZET Yüksek Lisans Tezi ESNEK AKIŞ TİPİ ÇİZELGELEME PROBLEMLERİNİN VERİ MADENCİLİĞİ VE GENETİK ALGORİTMA KULLANILARAK ÇÖZÜLMESİ Gülşad CERAN Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı Danışman: Yrd.Doç.Dr. Orhan ENGİN 2006, 134 Sayfa Jüri: Prof.Dr. Ahmet PEKER Yrd.Doç.Dr. M.Atilla ARICIOĞLU Yrd.Doç.Dr. Orhan ENGİN Bu çalışmada, polinomiyal olmayan (Non-Polinomial-NP)-Zor sınıfı esnek akış tipi çizelgeleme problemlerinin çözümü ve çözüm aşamalarının analizi (büyük miktarda veri içinde gömülü olan anlamlı ve kullanışlı bilgilerin çıkarılması) amaçlanmıştır. Üretim sistemlerinde toplam akış zamanını (maksimum tamamlanma zamanı) minimize edecek çözümler (iş akış sıraları) elde etmek için Genetik Algoritmalar ve bu çözümler arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmak için veri madenciliği kullanılmıştır. Bu bağlamda genetik algoritma tekniklerini kullanan bir program yazılmış, veri madenciliği için de verilerin hazırlanması ve analiz kısmı için bu işlemlere yönelik hazır veri madenciliği programları kullanılmıştır. Esnek akış tipi problemleri çözmek için geliştirilen genetik algoritma, kısa sürede etkili sonuçlar vermiştir. Doç.Dr. Ceyda Oğuz un ve Carlier-Neron un esnek akış tipi problemleri üzerine çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Veri Madenciliği, Esnek Akış Tipi Çizelgeleme, Genetik Algoritmalar

23 ÖZET Yüksek Lisans Tezi ESNEK AKIŞ TİPİ VE ÇOK İŞLEMCİLİ ESNEK AKIŞ TİPİ ÇİZELGELEME PROBLEMLERİNİN PARALEL DOYUMSUZ ALGORİTMA İLE ÇÖZÜMÜ Reşide Elif ÖZTÜRK Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı Danışman: Yrd. Doç.Dr. Orhan ENGİN 2007, 83 Sayfa Jüri: Prof.Dr. Ahmet PEKER Yrd. Doç.Dr. Orhan ENGİN Yrd. Doç.Dr. M. Emin Baysal Esnek akış tipi sistemi; hem akış tipi hem de paralel makine sistemlerinin bazı ögelerinin birleşiminden oluşan özel bir yapıya sahiptir. Esnek Akış Tipi Çizelgeleme (EATÇ) ve Çok İşlemcili Esnek Akış Tipi Çizelgeleme (ÇİEATÇ) Polinomiyel olmayan (NP) Zor problemler olarak bilinir. Bu çalışmada, EATÇ ve ÇİEATÇ problemlerini çözmek için etkin bir Paralel Doyumsuz Algoritma (PDA) önerildi. PDA, sırasıyla yıkım ve inşa olarak iki aşamada uygulanır. Çalışmada, kontrol parametreleri olarak başlangıç popülasyonu, alt grup sayısı, iterasyon sayısı, doyum oranı ve inşa yöntemleri kullanılmıştır. Literatürdeki Carlier ve Neron un (2000) EATÇ Problemleri ile Oğuz ve Ercan ın (2005) ÇİEATÇ problemleri, PDA ile elde edilen değerler, literatürde çözümlenmiş Döyen (2004) in önermiş olduğu Yapay Bağışıklık Sistemi (YBS), Neron (2001) un Dal Sınır Algoritması (DSA), Oğuz (2005) un Genetik Algoritma (GA) ve Ceran (2006) ın GA metodları ile elde edilen sonuçlar ile kıyaslanmıştır. Bu kıyaslamalar, önerilen PDA yaklaşımının performansının YBS ve Ceran (2006) ın GA yaklaşımlarının performansları ile aynı olduğunu; DSA ve Oğuz (2005) un GA yaklaşımlarının performanslarından daha iyi olduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Esnek Akış Tipi Çizelgeleme Problemleri, Esnek Akış Tipi Çok İşlemli Çizelgeleme Problemleri, Paralel Doyumsuz Algoritmalar

24 ÖZET Yüksek Lisans Tezi SOSYAL SERMAYENĐN YÖNETĐCĐLER BAĞLAMINDA ÖLÇÜLMESĐNE YÖNELĐK KONYA SANAYĐSĐNDE BĐR ARAŞTIRMA Recibe Aslı ERGĐN Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. M. Atilla ARICIOĞLU 2007, 92 sayfa Jüri: Prof. Dr. Ahmet PEKER Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGĐN Yrd. Doç. Dr. M. Atilla ARICIOĞLU Đnsan ilişkileri, güven duygusu ve gönüllü çalışmalar gibi unsurların oluşturduğu sosyal sermaye kavramı ile ilgili özelikle son yirmi yıldır bir çok ülkede çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Sosyal sermayenin, ekonomik kalkınma, iş gücü verimliliği, yoksullukla mücadele, toplumsal refah düzeyinin yükselmesi gibi geniş bir alanda olumlu etkileri vardır. Bu çalışmada Konya sanayisindeki firmaların yöneticilerine yönelik bir anket çalışması uygulanmış ve genel olarak Konya sanayisinin sosyal sermayeyi ne ölçüde oluşturduğu ve nasıl kullandığı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Elde edilen bulgulardan Konya sanayisindeki yöneticilerin sosyalleşme ortamlarının genelde aileleri olduğu, bunun yanında komşuluk ve arkadaşlık ilişkilerine de yüksek önem verdikleri ortaya çıkmıştır. Ayrıca uzun süredir Konya da yaşayan yöneticilerin daha kısa süredir Konya da yaşayanlara göre, yakın çevrelerine ve Konya halkına olan güven düzeylerinin ve ilişki kalitelerinin daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Sosyal Sermaye, Ekonomik Kalkınma, Đş gücü verimliliği, Sosyal Sermaye Ölçümü, Konya Sanayisi.

25 ÖZET Yüksek Lisans Tezi BULANIK ESNEK AKIŞ TİPİ ÇOK PROSESLİ ÇİZELGELEME PROBLEMLERİNİN GENETİK ALGORİTMA VE TAVLAMA BENZETİMİ İLE ÇÖZÜMÜ End. Müh. Şerife GÖZEN Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGİN 2007, 109 Sayfa Jüri: Prof. Dr. Ahmet PEKER Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGİN Yrd. Doç. Dr. M. Emin BAYSAL Tez kapsamında NP problemleri grubunda yer alan çok prosesli esnek akış tipi çizelgeleme problemleri bulanık hala getirilerek genetik algoritma ve tavlama benzetimi yardımıyla çözülmüştür. Çalışmanın ilk bölümünde esnek akış tipi çok prosesli çizelgeleme problemleri tanımlanmış, bulanık mantık ve problemlerin bulanıklaştırılması süreci sunulmuştur. Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde bulanıklaştırılan esnek akış tipi çok prosesli çizelgeleme problemleri genetik algoritma ve tavlama benzetimi ile çözülerek elde edilen sonuçlar kıyaslanmıştır. Genetik algoritmanın bütün problemler için başarılı sonuçlar verdiği belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Bulanık Çok Prosesli Esnek Akış Tipi Çizelgeleme Problemleri, Genetik Algoritma, Tavlama Benzetimi

26 ÖZET Yüksek Lisans Tezi HİDROLİK SİLİNDİR İMALATINDA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜNE ETKİLİ PARAMETRELERİNİN TAGUCHI YÖNTEMİ İLE BELİRLENMESİ Nazmiye YANAR Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Ahmet PEKER 2008, 73 Sayfa Jüri : Prof. Dr. Ahmet Peker Yrd. Doç. Dr. Turan Paksoy Yrd. Doç. Dr. Yakup Kara Üretilecek parçanın kalitesinin artırılması ve maliyetin düşürülmesi ancak kesme parametrelerinin optimizasyonu ile mümkündür. İstenilen yüzey pürüzlülük değerleri ancak kesme parametrelerinin iyi bir kombinasyonu neticesinde elde edilebilmektedir. Bu çalışmada tornalama ve kanal açma operasyonunda kesme parametrelerinin yüzey pürüzlülüğüne etkileri araştırılmış ve ortogonal dizinleri kullanarak deney sayılarını büyük ölçüde azaltan ve aynı zamanda kontrol edilemeyen faktörlerin etkilerini en küçüklemeye çalışan bir deney tasarım tekniği olan Taguchi metodu kullanılmıştır. Makine devri, ilerleme hızı, talaş derinliği ve kesici takım olmak üzere dört farklı kesme parametre ve iki farklı seviye belirlenmiştir. Birinci deneyde SAE 1040 çelik malzeme iki farklı radyüslü kesici takım ile ikinci deneyde sermet ve TiAIN kesici takım ile işlenmiştir. L 16 ortogonal dizini kullanılarak belirlenen şartlarda yapılan deneyler sonucunda, her bir deney konfigürasyonu için ortalama ve S/N oranı değerleri bulunmuştur. Bulunan bu değerler varyans analizi metodu ile analiz edilmiş ve en uygun kesme parametreleri belirlenmiştir. i

27 1 Birinci deneyde ilerleme hızı*kesici takım, makine devri*kesici takım interaksiyonlarının yanı sıra kesici takım ve makine devri parametrelerinin yüzey pürüzlülüğü üzerinde istatistiksel olarak farklılık yarattığı görülmüştür. İkinci deneyde makine devri*ilerleme hızı*talaş derinliği*kesici takım, ilerleme hızı*kesici takım, makine devri*talaş derinliği interaksiyonları ve takım parametresinin yüzey pürüzlülüğü üzerinde istatistiksel olarak farklılık yarattığı görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Taguchi Metodu, Yüzey Pürüzlülüğü, Varyans Analizi, Kesme Parametreleri ii

28 ÖZET Yüksek Lisans Tezi BULANIK ÇOK İŞLEMCİLİ ESNEK AKIŞ TİPİ ÇİZELGELEME PROBLEMLERİNİN ÇÖZÜMÜNDE YENİ BİR YAPAY BAĞIŞIKLIK ALGORİTMASI YAKLAŞIMI Mustafa Kerim YILMAZ Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGİN 2008, 69 Sayfa Jüri: Prof. Dr. Ahmet PEKER Yrd. Doç. Dr. Ahmet BABALIK Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGİN Bu çalışmada çok işlemcili esnak akış tipi çizelgeleme (ÇİEATÇ) ve Bulanık ÇİEATÇ problemlerini çözmek için yeni bir Yapay Bağışıklık Algoritması (YBA) önerilmiştir. Önerilen algoritmanın etkinliğini test etmek için Oğuz un (2005) ÇİEATÇ problemleri çözülmüş ve elde edilen sonuçlar, Oğuz ve Ercan ın (2005) Genetik Algoritma (GA) ve Ceran ın (2006) GA metotları ile kıyaslanmıştır. Ayrıca Gözen nin (2007) Bulanık ÇİEATÇ problemleride önerilen YBA algoritması ile çözülmüş olup elde edilen sonuçlar Gözen nin (2007) çalışması ile kıyaslanmıştır. Yeni YBA ile çözülen ÇİEATÇ problemlerinin % 26 sında alt sınır değerine ulaşılmıştır. Ulaşılan bu değer Ceran ın (2006) ve Oğuz ve Ercan ın (2005) sonuçlarından daha iyidir. Ayrıca dört adet problemin sezgisel bir yöntemle ilk defa alt sınır değeri bulunmuştur. Bulanık ÇİEATÇ problemleri için bulanık tamamlanma zamanı dikkate alındığında tüm problemer için Gözen den (2007) daha iyi sonuçlar elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Çok İşlemcili Esnek Akış Tipi Çizelgeleme Problemleri, Bulanık Mantık, Yapay Bağışıklık Algoritması i

29 ÖZET Yüksek Lisans Tezi ŞİRKET BİRLEŞMELERİ VE SATIN ALMALARDA BİR YÖNETİM SORUNU: KÜLTÜREL ENTEGRASYON ÜZERİNE BİR UYGULAMA Fatma ŞENEL Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman : Yrd. Doç. Dr. M. Atilla ARICIOĞLU 2008, 122 Sayfa Jüri : Yrd. Doç. Dr. M. Atilla ARICIOĞLU Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGİN Yrd. Doç. Dr. Dağıstan ŞİMŞEK Bu çalışmada, birleşme ve satınalmaların kurum kültürü açısından yarattığı etki belirlemeye çalışılmıştır. Birleşme ve satınalma faaliyetlerinin pek çoğu başarısızlıkla sonuçlanmaktadır. Bu başarısızlıklar farklı birçok nedenden kaynaklanabilmektedir. Kurum kültürü açısından yaşanan uyumsuzluklarda bu nedenlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmada bu amaçla, birleşme öncesi ve birleşme sonrası kurum kültürü değerlendirilmiştir. Birleşme faaliyetinin kurum kültürünü oluşturan öğeleri nasıl etkilediği 75 yöneticiden oluşan örnek kütle üzerinde araştırılmıştır. Değerlendirme de kurum kültürünü oluşturan öğeler 4 ana olmak üzere toplam 12 alt boyut altında toplanmıştır. İlişki, tutarlılık, adapte olabilirlik ve misyon ana boyutlarında birleşmenin çalışanlar üzerinde yarattığı etki belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda, incelenen tüm ana boyutlarda birleşme sonrasında çalışanların olumsuz yönde etkilendikleri, kültürel değişimin pek çok alanda sorun yaşanmasına neden olduğu belirlenmiştir. Bu durumun birleşme başarısını da etkilediği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Birleşme ve satınalma, kurum kültürü, kültürel entegrasyon, birleşmelerde kültürel sorunlar

30 ÖZET Yüksek Lisans Tezi KALİTE İYİLEŞTİRMEDE HATA TÜRÜ VE ETKİLERİ ANALİZİ VE BİR ÜRETİM SÜRECİNDE UYGULAMA Çağlar YAYLALI Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Ahmet PEKER 2008, 116 Sayfa Jüri: Prof. Dr. Ahmet PEKER Yrd. Doç. Dr. Ahmet BABALIK Yrd. Doç. Dr. Yakup KARA Günümüzde küresel ısınmanın sonuçlarından biri olarak ortaya çıkan yer altı sularının ve sulama sularının azalması, ülkemiz tarım sektörünü yer altı sularının kullanımında, vahşi sulama yöntemlerinden, damla sulama sistemleri ile sulamaya sevk etmeye başlamıştır. Bu durumda yabancı üreticilerinde sektöre girerek pazarda yer almak istemeleri sonucu oluşan rekabet ortamında daha kaliteli ve daha düşük maliyetli ürünlerin üretilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Çalışma, Hata Türü ve Etkileri Analizinin damla sulama borusu ve bu borularda kullanılan damlalıkların üretim prosesinde, oluşabilecek olası hata türlerinin ortaya çıkarılması ve bu hataların etkilerinin araştırılarak, önceliklerinin belirlenerek gerekli önlemlerin alınması sonucunda hata etkilerinin azaltılması amacı ile yapılmıştır. Bu sayede olası hataların müşteriye ulaşmadan önlenmesine ve müşteri memnuniyetinin maksimum seviyeye getirilmesine çalışılmıştır. Bu araştırmada dört adet üretim prosesinde oluşabilecek olası hata türleri ve bu hataların etkileri ortaya çıkarılarak, bu hataların meydana gelmeden önlenmesi için gerekli i

31 önleyici faaliyetler uygulanmaya çalışılmıştır. İncelenen üretim proseslerinde toplam 49 adet olası hata türü belirlenmiş ve bu hata türlerinden 11 tanesinin RÖS değeri hesaplanarak RÖS değeri 40 ın üzerinde olan altı adet hata türü için gerekli önleyici faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Uygulanan önleyici faaliyetler sayesinde altı adet hata türünün tümünün RÖS değeri 40 ın altına düşürülmüştür. Anahtar Kelimeler: HTEA, Hata Türü ve Etkileri Analizi, RÖS ii

32 ÖZET Yüksek Lisans Tezi BEKLEMESĐZ AKIŞ TĐPĐ ÇĐZELGELEME PROBLEMLERĐNĐN ÇÖZÜMÜNDE YAPAY SĐNĐR AĞLARI YAKLAŞIMI Cengiz GÜNAYDIN Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGĐN 2008, 63 Sayfa Jüri: Yrd. Doç. Dr. M. Atilla ARICIOĞLU Yrd. Doç. Dr. Orhan ENGĐN Yrd. Doç. Dr. Salih GÜNEŞ Yapay Sinir Ağları, kombinatöryel optimizasyon problemlerinin çözümünde optimal yada optimale yakın çözümler sunmaktadır. Bu çalışmada Beklemesiz Akış Tipi Çizelgeleme(BATÇ) problemlerini çözmek için Yapay Sinir Ağları(YSA) yaklaşımı önerilmiştir. Agarwal ve arkadaşları (2006b) tarafından geliştirilen, Yapay Sinir Ağları için Adaptif Öğrenme Yaklaşımı, Beklemesiz Akış Tipi Çizelgeleme problemlerine uygulanmıştır. Önerilen Yapay Sinir Ağlarının performansı, Aldowasian ve Allahverdi nin (2003) önerdiği Genetik Algoritma(GA) ile karşılaştırılmıştır. Önerilen Yapay Sinir Ağları yaklaşımı ve Genetik Algoritma çözümleri için Delphi programlama dilinde yazılım yapılmıştır. Beklemesiz Akış Tipi Çizelgeleme problemleri için literatüre uygun olarak toplam 192 adet problem seti oluşturulmuştur. Bu problemler önerilen Yapay Sinir Ağları yaklaşımı ve Genetik Algoritma ile çözülmüş ve elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır. Önerilen Yapay Sinir Ağları yaklaşımının çözümlerinin, Genetik Algoritmaya göre daha iyi olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Beklemesiz Akış Tipi Çizelgeleme Problemleri, Yapay Sinir Ağları, Genetik Algoritma.

33 ÖZET Yüksek Lisans Tezi İŞ YERİ DÜZENLEMESİNDE 5S YAKLAŞIMI VE DERİN KUYU POMPASI İMAL EDEN BİR İŞLETMEDE BİR UYGULAMA Ahmeed ABDULMAGED Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Ahmet PEKER Jüri: Prof. Dr. Ahmet PEKER Doç. Dr. H. Okyay MENGEŞ Yrd. Doç. Dr. Yakup KARA 2009, 77 Sayfa 5S tekniği, yalın üretim sistemindeki düzenleme işlemlerine standart yaklaşımlar sağlayan bir sistemdir. 5S yaklaşımı, genel olarak basit düzenleme işlemlerinden daha üst düzey bir sistem olarak ortaya çıkmaktadır. 5S, çalışma alanını temiz, düzenli ve amaca uygun biçime sokulması için uygulanan bir Toplam Kalite tekniğidir. S ile başlayan 5 Japonca kelimenin baş harflerinin bir arada ifade edilmesi nedeniyle 5S adı ile bilinmektedir. 5S, işletmelerdeki düzen ve disiplini sağlamak için kullanılan hem basit, hem de işletmenin en küçük ayrıntılarının denetimini sağlayan ve diğer iyileştirme çalışmalarının temelini oluşturan bir sistemdir. Çalışma, Konya da yerleşik derin kuyu pompaları üreten bir işletmede yürütülmüştür. Çalışma sonucunda işletmede düzenli ve temiz bir ortamın yanı sıra, gereksiz malzemelerin uzaklaştırılması ile alan kazanımı elde edilmiştir. 5S nin her adımında işletme için iyileşmeler sağlanmıştır. Anahtar Kelimeler: 5S, yalın üretim, iş yeri düzenleme

34 ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ MALZEME İHTİYAÇ PLANLAMA SÜRECİNDE PARTİ -HACİMLENDİRME PROBLEMİNİN KARAR DESTEK SİSTEMLERİ İLE ÇÖZÜMLENMESİ Alihan GÜZELDÜLGER Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Turan PAKSOY 2009, 91 Sayfa Jüri: Doç. Dr. Turan PAKSOY Prof. Dr. Ahmet PEKER Yrd. Doç. Dr. A. Alpaslan ALTUN Malzeme ihtiyaç planlaması, ana üretim planı, malzeme fişi, ürün ağacı, stok durumu bilgileri gibi girdilere ve sipariş önceliklerinin planlama raporları, performans kontrol raporları, temin süreleri gibi çıktılara sahip olan bir sistemdir. Bu tez çalışması, değirmen makineleri üretimi yapan İMAŞ A.Ş. de malzeme ihtiyaç planlama sürecinde parti-hacimlendirme problemini bir karar destek sistemi yaklaşımı kullanarak çözümlemek amacıyla yapılmıştır. Bunun için literatürdeki sipariş miktarını belirleyen ve maliyet analizi yapan yöntemler araştırılmış ve bu yöntemler işletmede seçilen makine tipi için uygulanmıştır. Karar destek sistemleri, kararın yapısal olmadığı durumlarda karar alma işlemine yardımcı olmak için tasarlanmış, esnek bilişim teknolojisi sistemleridir ve bu tez çalışmasında karar destek sistemi olarak Visual Basic programından yararlanılmıştır. İşletmeye ait aylık talep miktarları girilip program işletildiğinde maliyeti minimize eden periyodik sipariş miktarı metodu en uygun yöntem olarak bulunmuştur. Burada ilk dönemden başlanarak kendisi dahil bir sonraki dönemin siparişi birlikte verilirken, bir dönem sipariş verildiğinde bunun hemen ardındaki dönem sipariş verilmemektedir. Anahtar Kelimeler: Malzeme İhtiyaç Planlama, Parti-hacimlendirme, Karar Destek Sistemleri, Vals Makinesi. iii

35 ÖZET Yüksek Lisans Tezi ĐŞ GÜVENLĐĞĐ TEHLĐKE RĐSK ANALĐZLERĐ VE BĐR ĐŞLETMEDE UYGULAMA Atilla FLAYEH Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Ahmet PEKER 2009, 156 Sayfa Jüri : Prof. Dr. Ahmet PEKER Doç. Dr. Turan PAKSOY Yrd. Doç. Dr. Yakup KARA Risk analizi çalışmaları ilk olarak havacılık sektöründe kullanılmıştır. Daha sonra, gıda sektörü risk analizi çalışmalarının yoğun bir şekilde kullanıldığı sektör olmuştur. Günümüzde, muhtemel hatalar ve bu hataların meydana gelmesi ile oluşabilecek kayıpların sadece maddi olmadığı, bu kayıpların sosyoekonomik etkilerinin de olduğu bilinciyle hemen her alanda risk analizi çalışmaları yapılmaktadır. Bu çalışmada, bir doğal gaz dağıtım sistemindeki iş sağlığı ve güvenliği tehlikeleri tanımlanmış ve riskleri değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında, sistem toplam 57 adet uygulama alanına ayrılmıştır. Bu alanların her biri ayrı ayrı değerlendirmeye alınmış ve toplam 455 adet tehlike tanımlanmıştır. Tanımlanan tehlikeler için gerçekleştirilen risk değerlendirmeleri neticesinde tehlikelerin 52 adedinin (%11,4) tahammül edilemez risk seviyesine sahip oldukları görülmüştür. Bununla birlikte, tahammül edilemez risklerin büyük bir kısmının RMS-A istasyonu, bölge istasyonları ve müşteri istasyonlarında bulunduğu görülmüştür. Đstasyonlar, yüksek basınçlı doğal gazın yer üstünde bulunduğu noktalardır. Bu nedenle ciddi kontrol altında tutulması gereken sistem elemanlarıdır. Anahtar Kelimeler: Risk analizi, tehlike tanımlama, risk değerlendirme, doğalgaz dağıtım şirketi.

36 ÖZET Yüksek Lisans Tezi BİR PETROL SONDAJ TESİSİNDE HATA TÜRÜ VE ETKİLERİ ANALİZİ TEKNİĞİ İLE RİSK DEĞERLENDİRMESİ Celaleddin ÇAKAR Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Yakup KARA 2009, 210 Sayfa Jüri: Prof. Dr. Ahmet PEKER Doç. Dr. Hakan Okyay MENGEŞ Yrd. Doç. Dr. Yakup KARA Dünyanın en önemli yeraltı kaynaklarından birisi olan petrol, birçok alanda insanlığa büyük fayda sağlamaktadır. Kendi potansiyel değerinin yanında, çevresinde meydana getirdiği etkileşim ve çekici özelliğiyle de, ülkelerin sahip olmak istediği değerli bir madendir. Petrol aramaları, genel olarak jeofizik mühendisliği bünyesinde yer alan metotlarla gerçekleştirilmektedir. Sismik tekniklerle araması yapılacak olan yere karar verildikten sonra, petrol faaliyetlerinin en önemli fonksiyonlarından biri olan sondaj aşamasına geçilir. Sondaj, çeşitli formasyon ve derinliklerde kurulan ekipman ile petrol/doğalgaz arama operasyonudur. En önemli ve en riskli fonksiyon olarak kabul edilen sondaj faaliyetlerinde, birçok iş güvenliği unsuru da ön plana çıkmaktadır. Sanayi alanındaki diğer birçok risk değerine paralel olarak, iş, güvenlik, emniyet ve sağlık kavramları bu enerji kolunun da öncelikli, önemli ve esas değerleridir. Ortaya çıkan risklerin analiz edilmesi ve indirgenmesi, çeşitli metotlar ile mümkündür. Temel Risk Analizi, bilinen en genel analizdir. Olasılık ve şiddet kavramlarının bütünleşik olarak değerlendirilmesiyle, analiz sonuçlarına göre risk sınıfları elde edilmektedir. Literatürde, çeşitli yöntemlerle yapılandırılmış, enerji sektöründen otomotive, hizmet sektöründen maden endüstrisine kadar incelenmiş bir dizi çalışma mevcuttur. Analiz sürecinde, nitel ve nicel birçok teknik bulunmakla beraber, bu uygulamada, Temel Risk Analizinden farklı olarak, hatanın keşfedilebilirliğini de ön plana çıkaran Hata Türleri ve Etkileri Analizi de ele alınmış ve örneklenmiştir. Bu çalışmada, Türkiye Petrolleri A.O. nın ülkemizde sondajını gerçekleştirdiği en derin ve en kapsamlı kuyusundaki iş güvenliği tehlikeleri tanımlanmış ve riskleri değerlendirilmiştir. Değerlendirme sürecinde, sistem 11 alt sisteme ayrılmış ve bu alt sistemlerde 75 adet tehlike kaynağı tanımlanmıştır. Tanımlanan bu 75 risk, temel risk değerlendirmesi ile analiz edilmiş ve bunlardan 24 adedi, büyük çapta diyebileceğimiz özel riskler olarak karşımıza çıkmıştır. Veri olarak elde edilen 24 risk, daha sonra Hata Türü ve Etkileri Analizi (HTEA) ile tekrardan değerlendirilerek iyileştirmeler ve sonuçlarıyla izlenmiştir. Bu analiz sonucunda ise, % 29,8 seviyesinde bir düzelme olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, en yüksek tehlike kaynakları olarak saptanan El aletleri ve etkileri ndeki iyileşme oranı % 28 iken, Elektriksel alan ve etkileri tehlike kaynağındaki bu iyileşme oranı % 21 olarak bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: İş sağlığı ve güvenliği, risk analizi, petrol, sondaj kuyuları

37 ÖZET YÜKSEK LĠSANS TEZĠ YALIN ÜRETĠME GEÇĠġTE DEĞER AKIġI ANALĠZĠ VE HARĠTALANDIRMA ĠLE ĠSRAF KAYNAKLARININ BELĠRLENMESĠ: GÜNEġ ENERJĠSĠ KOLLEKTÖRLERĠ ÜRETEN BĠR ĠġLETMEDE UYGULAMA Halil Ġbrahim DAĞ Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı DanıĢman: Yrd. Doç. Dr. Yakup KARA 2009, 53 + ix Sayfa Jüri: Prof. Dr. Ahmet PEKER Yrd. Doç. Dr. Yakup KARA Yrd. Doç. Dr. Muammer ZERENLER Bir işletmede yalın üretim sistemine geçişin ilk aşaması, ürüne değer katan ve katmayan faaliyetlerden oluşan değer akışı nın analiz edilmesidir. Değer akışlarının modellenmesinde kullanılan yöntemlerin başında, Değer Akışı Haritalandırma (DAH Value Stream Mapping) tekniği gelmektedir. DAH, bir tedarik zincirindeki malzeme ve bilgi akışını modellemekte kullanılan bir haritalandırma tekniğidir. Bu çalışmada; yalın üretim uygulamalarının başlangıç aşamasında bulunan ve düzlemsel güneş enerjisi kolektörleri üreten bir işletmede DAH tekniği kullanılarak, tedarik zincirindeki değer akışının haritalandırılması, israfların belirlenmesi ve bu israfların ortadan kaldırılması amacıyla eylem planları oluşturulmuştur. DAH uygulaması sayesinde, işletmenin değer akışının neresinde hangi yalın üretim araç ve tekniklerinin kullanılacağı belirlenmiştir. Çalışmada, DAH konusunda ulusal ve uluslar arası alanda yapılan çalışmalar incelenmiştir. Kaynak araştırması kapsamında ulusal lisansüstü araştırmalar ve araştırma makaleleri ile uluslararası araştırma makaleleri ele alınmıştır. Bu çalışmanın temel materyali, DAH uygulaması gerçekleştirilen işletmenin sahip olduğu ürünleri, üretim süreçleri ve sahip olduğu üretim imkânlarıdır. Bu çalışmada kullanılan temel metot DAH dır. Uygulamada, DAH uygulama sürecindeki dört temel adım esas alınmıştır. i

38 Bunlar; hazırlık, mevcut durumun analizi, gelecek durumun tasarımı, planlama ve uygulamadır. DAH uygulaması, hazırlık aşamasında oluşturulan DAH ekibi ile gerçekleştirilmiştir. Bu ekip, farklı modeller arasında ayrım gözetmeksizin tüm ürünleri tek bir ürün ailesi olarak değerlendirmiştir. Dolayısıyla DAH uygulaması yapılacak ürün ailesinin düzlemsel güneş enerjisi kolektörü olarak adlandırılmıştır. İşletmenin ürünlerine olan talep 110 adet/gün ve takt süresi 295 sn/adet tir. Oluşturulan mevcut durum haritasına göre, akış süresi 13,6 gün, değer katmayan faaliyetlerin oranı ise %99,6 dır. Tasarlanan gelecek durum haritasına göre, akış süresi 2,6 gün, değer katmayan faaliyetlerin oranı ise %98,2 dir. Uygulama kapsamında, işletmenin değer akışının gelecek durumuna ulaşmak amacıyla, malzeme ve ürün sevkiyatı sıklıkları artırılmış, tesis yerleşimi değiştirilmiş ve montaj hattı kurulmuştur. Bu sayede, malzeme taşımaları azaltılmış, malzeme akışları düzgünleştirilmiş ve ara stok miktarları azaltılarak gelecek durum haritasında belirtilen hedeflere ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Yalın Üretim, Değer Akışı Haritalandırma, Değer Akışı Analizi ii

39 ÖZET Yüksek Lisans Tezi AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERDE ÇALIŞAN İŞGÖRENLERDE ZORLANMAYA NEDEN OLAN ÇALIŞMA DURUŞLARININ ANALİZİ Mehlika KOCABAŞ Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Ahmet PEKER 2009, 80 Sayfa Jüri : Prof. Dr. Ahmet PEKER Yrd. Doç. Dr. Yakup KARA Yrd. Doç. Dr. Dağıstan ŞİMŞEK Çalışma duruşları, emek yoğun üretim sistemlerinde ergonominin üzerinde yoğunlaştığı konulardan biridir. Ergonomi ve iş etüdünün temel amaçlarından biri de, üretime katkısı olmayan tüm eylem ve faaliyetlerin ortadan kaldırılmasıdır. İnsanın iş stresinin ve yorgunluğunun azaltılması verimliliğe ve maliyete büyük katkılar sağlayacaktır. Bu da çalışma duruşlarının önemini daha da arttırmaktadır. Bu çalışmada, iş görenlerin çalışma duruşları OWAS ve REBA yöntemleri ile incelenmiştir. Araştırma, Ağır ve Tehlikeli İşler olarak tanımlanan metal eşya imalatı, metalürji sanayi, yapı işleri, ağaç işleri, taş işlerinde yürütülmüştür. Bunlardan en tehlikeli çalışma duruşu kategorisine sahip çalışanlar dördüncü kategoride %22 ile metalürji sektöründeki döküm işçileri bulunmuştur. Üçüncü ve dördüncü kategori birlikte değerlendirdiğinde ise %34 lük oranlarla metal ve yapı işleri, % 32 lik oranla metalurji sektöründe tehlikeli çalışma duruşlarının bulunduğu belirlenmiştir. Anahtar sözcükler: Ergonomi, REBA, OWAS, çalışma duruşları

40 ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ BULANIK ESNEK AKIŞ TİPİ ÇİZELGELEME PROBLEMLERİNİN PARALEL DOYUMSUZ ALGORİTMA İLE ÇÖZÜMÜ : BİR HAZIR GİYİM İŞLETMESİNE UYGULANMASI Teks. Müh. Meral İŞLER Endüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Orhan ENGİN 2009, 84 Sayfa Jüri : Prof. Dr. Ahmet PEKER Doç. Dr. Orhan ENGİN Yrd. Doç. Dr. Nurgül KILINÇ Hazır giyim; son yıllardaki gelişen teknolojiye rağmen emek yoğun yapısının korunduğu, iş gücü kayıplarının çok ve termin sürelerinin kısa olduğu dinamik bir üretim şeklidir. Üretim yapısındaki bu faktörler nedeniyle hazır giyimde verimlilik, planlama ve çizelgeleme gibi kavramların önemi büyüktür. Bu çalışmada NP (polinomiyel olmayan) zor sınıfında yer alan esnek akış tipi çizelgeleme problemlerinin paralel doyumsuz algoritma ile çözümü amaçlanmıştır. Problemin çözümünde bir hazır giyim işletmesinde örnek olarak uygulama yapılmıştır. Hazır giyim üretim süreci, işlem süreleri belirsiz olduğundan bulanıktır. Bu yapı göz önüne alınarak bulanık mantığın üyelik fonksiyonlarından faydalanılarak bir paralel doyumsuz algoritma geliştirilmiş ve bir hazır giyim işletmesinde elde edilen verilerle test edilmiştir. Paralel doyumsuz algoritmanın test edilmesi için genetik algoritma ile kıyaslamalar yapılmıştır. Yapılan kıyaslama sonucunda paralel algoritmanın genetik algoritmaya göre daha iyi sonuçlar verdiği ortaya çıkmıştır. Anahtar Kelimeler: Hazır Giyim, Bulanık Esnek Akış Tipi Çizelgeleme Problemleri, Paralel Doyumsuz Algoritma.