Standart Ticaret Modeli

Transkript

2 Önizleme Relatif arz ve relatif talep Dış Ticaret Hadleri (Terms of Trade) ve refah Ekonomik büyüme, ithal vergileri (import tariffs), ve ihracat teşviklerinin (export subsidies) etkileri Uluslararası borç alıp verme 6-3

3 Giriş Standart Ticaret Modeli Ricardo modeli ve Heckscher-Ohlin modelini özel durum olarak kapsayan genel bir modelidir. Bu iki model daha genel bir ticaret modelin özel durumları olarak düşünülebilirler - 2 ürün giyecek(f) ve yiyecek (C) - Her bir ülkenin PPF i düzgün bir eğri Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-6

4 Giriş (devam) İşgücü servisleri, işgücü becerileri, fiziki sermaye ve teknolojideki farklılıklar üretim olanakları eğrisinde (PPF) farklılığa neden olur. Bir ülkenin PPF i onun relatif arz fonksiyonunu belirler. Ülkelerin relatif arz fonksiyonları dünya relatif arz fonksiyonunu, o de dünya relatif talebi ile birlikte uluslararası ticaret dengesini belirler. 6-7

5 Üretim Olanakları ve Relatif Arz Ülkede neyin üretileceği kıyafetin yiyeceğe göre relatif fiyatına P C /P F bağlıdır. Ülke üreteceğini kıyafet ve yiyecek miktarını (mevcut fiyatlar ile) üretim değerini (V) maksimize edecek şekilde belirler. V = P C Q C + P F Q F - Eşdeğer eğrisinin eğimi: (P C /P F ) - PPF eğrisinin üretim eşdeğeri eğrisine teğet olduğu Q noktasında üret. (Q noktasında üretim değeri maksimize olur.) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-11

7 Üretim Olanakları ve Relatif Arz Eşdeğer (isovalue line) eğrisi: üretim değeri V olan ürün kombinasyonlarını gösterir. 2 ürün olan bir ekonomide üretim değeri: V = P C Q C + P F Q F Max V = P C Q C + P F Q F st: PPF Ülke üretim değerini (V) maksimize ederse üretim değeri PPF üzerinde olur. Üretilecek ürün kombinasyonu relatif fiyatlara P C /P F bağlıdır. PPF eğrisinin üretim eşdeğeri eğrisine teğet olduğu Q noktasında üretim değeri maksimize olur. Bu noktada PPF in eğimi = Eşdeğer eğrisinin eğimi = (P C /P F ) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-13

8 Üretim Olanakları ve Relatif Arz (devam) Relatif fiyatlar ve relatif arz: Kıyafetin yiyeceğe göre relatif fiyatındaki (P C /P F ) bir artı eşdeğer eğrisini dikleştirir. Üretim Q 1 noktasından Q 2 noktasına kayar. Kıyafetin yiyeceğe göre relatif arzı Q C /Q F artar. Kıyafetin yiyeceğe göre relatif arzı relatif giyecek fiyatıyla birlikte artar. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-14

10 Şekil 6-2b: Giyeceğin Relatif Fiyat Artışı Relatif Arzı Nasıl Etkiler? 6-16

11 Giyeceğin Relatif Fiyat Artışı Relatif Arzı Nasıl Etkiler? Giyeceğin relatif fiyatı artarsa ülke daha çok giyecek üretir. PPF in eğimi = Eşdeğer eğrisinin eğimi = (P C /P F ) P C /P F Q C Relatif fiyat artışı relatif arzı arttırır Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-17

12 Relatif Fiyatlar ve Talep Bir ülkedeki tüketimin değeri ülkedeki üretimin değerine eşit olmalıdır (ya da daha az olmalıdır) P C D C + P F D F = P C Q C + P F Q F = V Üretim ve tüketim aynı eşdeğer eğrisi üzerinde olmalıdır. Eşdeğer eğrisi üzerinde hangi noktada tüketimin tercih edileceği tüketicilerin zevklerine ve tercihlerine bağlıdır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-18

13 Relatif Fiyatlar ve Talep Eşdeğer eğrisi üzerinde hangi noktada tüketimin tercih edileceği tüketicilerin zevklerine ve tercihlerine bağlıdır. Ekonomideki tüketim tercihlerinin sanki tek bir temsili (representative) tüketicinin zevklerine bağlıymış gibi gösterilebileceğini düşünün. Kayıtsızlık eğrisi (indifference curve): Tüketiciye aynı faydayı sağlayan (kayıtsız kılan) kıyafet ve yiyecek kombinasyonlarını gösterir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-19

14 Relatif Fiyatlar ve Talep (devam) Tüketici tercihleri ve fiyatlar tüketim seçeneklerini belirler. Tüketici tercihleri kayıtsızlık eğrileri (indifference curves) ile gösterilir: Kayıtsızlık eğrileri: Geometrik olarak tüketiciye aynı faydayı sağlayan (kayıtsız kılan) mal bileşimlerini gösteren noktaların birleştirilmesinden elde edilir. Marjinal ikame oranı (marginal rate of subsitution): tüketiciyi aynı tatminde bırakırken birbiri yerine geçebilen (ikame edilebilen) mal miktarları arasındaki oran Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-20

15 Relatif Fiyatlar ve Talep (devam) Kayıtsızlık eğrileri (Indifference curves) aşağı yönlü eğimlidir daha az giyeceğin varsa eşit oranda memnun olabilmek için daha fazla yiyeceğin olmalı. orijinden uzaklaştıkça tüketiciyi daha çok memnun ederler her iki üründen daha fazlası tercih edilir. Sağa gittikçe daha yataylaşırlar daha fazla giyecek ve daha az yiyeceğe gittikçe, extra bir metre giyeceğin karşılığında feragat edeceğin yiyeceğe göre değeri azalır ( ne kadar çok giyeceğin varsa giyeceğin yiyeceğe göre önemi azalıyor). 6-21

17 Relatif Fiyatlar ve Talep (devam) Ekonomi en yüksek fayda değerini sağlayan ürün seçeneğini tüketmek ister. max U = U(D C,, D F ) st: P C D C + P F D F = P C Q C + P F Q F = V Üretim eşdeğeri eğrisi üzerinde en fazla toplam faydayı sağlayan noktayı seçer. O nokta üretim eşdeğeri eğrisinin en yüksek kayıtsızlık eğrisine teğet olduğu D noktasıdır. Bu noktada Kayıtsızlık eğrisinin eğimi = Eşdeğer eğrisinin eğimi = (P C /P F ) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-23

18 Relatif Fiyatlar ve Talep (devam) Tüketim seçimi tercihlere (preferences) ve relatif ürün fiyatlarına bağlıdır: - Eşdeğer eğrisinin kayıtsızlık eğrisine teğet olduğu D noktada tüket. Ekonomi giyecek ihraç eder üretilen giyecek miktarı tüketilen giyecek miktarını geçer ve yiyecek ithal eder. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-24

20 Relatif Fiyatlar ve Talep (devam) Relatif fiyatlar ve relatif talep - Relatif giyecek fiyatında artışı (P C /P F ) tüketim tercihlerinin D 1 den D 2 noktasına kaymasına neden olur. - Giyeceğin yiyeceğe göre relatif talebi düşer D C / D F - Yiyeceğe göre giyecek relatif talebi yiyeceğe göre giyecek relatif fiyat artışı ile birlikte düşer. P C /P F D C / D F Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-26

21 Şekil 6-4a: Relatif Giyecek Fiyatı Artışının Etkileri (P C /P F ) ve Ticaretten Kazanımlar P C /P F D C / D F tüketim tercihleri: D 1 den D 2 e kayar. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-27

22 Relatif Fiyatlar ve Talep (devam) *** P C /P F Relatif fiyat artışı sonucu daha çok giyecek üretir P C /P F Q C /Q F Giyecek ihracatçısı bir ülkenin refahı artar: Eşdeğer eğrisi dikleşir ve böylece daha yüksek bir kayıtsızlık eğrisine erişilebilir. Daha yüksek bir relatif giyecek ihracatı fiyatı daha çok yiyecek ithalatını mümkün kılar. (üretim değeri V artacağı için ) Yüksek bir relatif giyecek fiyatı tüketim kararlarını da etkiler: Gelir etkisi (income efect): Her iki ürünün de tüketimini arttırır İkame etkisi(substitution effect) : Tüketicilerin daha az giyecek daha çok yiyecek tercihine neden olur. P C /P F D C / D F Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-28

23 Relatif Fiyatlar ve Talep (devam) Giyecek ihraç eden bir ülke giyecek fiyatı yiyecek fiyatına oranla artarsa daha iyi duruma gelir. Eşdeğer eğrisi dikleşir ve daha yüksek bir kayıtsızlık eğrisine ulaşılabilir. Daha yüksek giyecek relatif fiyatı demek ihraç edilen her bir metre kıyafet için daha fazla yiyecek ithal edilebilir demektir. 6-29

24 Relatif Fiyatlar ve Talep (devam) Ekonomi ticaret yapamaza: Yiyeceğe göre giyecek relatif fiyatı o ülkedeki relatif talep ve relatif arzın kesişimi ile bulunur. Hem tüketim hem üretim kayıtsızlık eğrisinin üretim olanakları eğrisine teğet olduğu D 3 noktasında gerçekleşir. 6-30

25 Şekil 6-4b: Relatif Giyecek Fiyatı Artışının Etkileri (P C /P F ) ve Ticaretten Kazanımlar 6-31

26 Dış Ticaret Hadlerindeki Değişimin Refah Etkisi Dış Ticaret Hadleri (Terms of Trade): bir ülkedeki ihraç malları fiyatının ithal malları fiyatına oranı Bir ülke giyecek ihraç ediyorsa ve giyeceğin relatif fiyatı artarsa TOT artar. Yüksek ihracat malları fiyatı ile daha çok ithal mal satın alabilir TOT deki artış ülkenin refahını arttırır. TOT deki artış ülkenin refahını arttırır. TOT deki düşüş ülkenin refahını azaltır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-32

27 Relatif Fiyatların Belirlenmesi Modelde P C /P F yi relatif arz ve relatif talep belirler. Relatif arz: dünyadaki her relatif fiyat seviyesinde yiyeceğe oranla giyecek arzını gösterir. Relatif talep: dünyadaki her relatif fiyat seviyesinde yiyeceğe oranla giyecek talebini gösterir. Dünya değerleri dünyadaki iki ülkedeki değerlerin toplamına eşittir: (Q C + Q C* )/(Q F + Q F* ) ve (D C + D C* )/(D F + D F* ). Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-33

28 Şekil. 6-5a: Ticaret ile Oluşan Denge Relatif Fiyatlar Ticaret ile relatif giyecek arzının (RS) ve relatif giyecek talebine (RD) eşitlendiği bir denge relatif giyecek fiyatı P C /P F oluşur. Bu relatif fiyatta relatif giyecek arz ya da relatif giyecek talebinde başka bir değişim olmaz. 6-34

29 Fig. 6-5b: Ticaret ile Denge Relatif Fiyatlar 6-36

30 Ekonomik Büyümenin Etkileri Çin deki ekonomik büyüme A.B.D. deki yaşam kalitesi açısından iyi midir? Bir ülkedeki büyüme onun dünyaya entegre olmasına bağlı olarak daha az ya da daha çok mu faydalı olur? Standart ticaret modeli bu sorulara kesin yanıt verir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-37

31 Ekonomik Büyümenin Etkileri (devam) Büyüme genellikle sapmalı/yanlıdır (biased): relatif arzı değiştirecek şekilde bir sektörde ötekilere göre daha çok olur. A.B.D. de bilgisayar sanayinde hızlı bir büyüme oldu ancak relatif olarak giyecek sanayinde az bir büyüme oldu. Ricardo modeline göre bir sektördeki teknolojik ilerleme sapmalı büyümeye neden olur. Heckscher-Ohlin modeline göre bir üretim faktöründeki artış (ör: işgücü, tarım ya da fiziki sermaye artışı) sapmalı büyümeye neden olur. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-38

33 Şekil. 6-6: Sapmalı Büyüme (devam) 6-40

34 Ekonomik Büyümenin Etkileri (devam) Sapmalı büyüme ve sonrası relatif arzda oluşan değişim relatif fiyatlarda ve dolayısıyla TOT de değişime sebep olur. Sapmalı büyüme sonucu bir ülke her iki üründen de daha çok üretebilir. Ancak mevcut relatif fiyatlarda büyümenin daha çok olduğu sektördeki üretim artar. Dünya relatif arzı artar ve o sektörün relatif fiyatı düşer. Sapmalı büyüme olan ürünün ihracatçısının TOT i düşer. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-41

35 Ekonomik Büyümenin Etkileri (devam) Giyecek sapmalı büyüme (yerli ya da yabancı ülkedeki) giyeceğin yiyeceğe göre relatif fiyatını düşürür ve giyecek ihracatçısı ülkenin TOT i düşer. Yiyecek sapmalı büyüme (yerli ya da yabancı ülkedeki) giyeceğin yiyeceğe göre relatif fiyatını arttırır ve giyecek ihracatçısı ülkenin TOT i artar. Yerli ülkenin giyecek ihraç ve yiyecek ithal ettiğini varsayın. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-42

36 Şekil 6-7a: Büyüme ve Dünya Relatif Arzı Giyecek sapmalı büyüme: Relatif giyecek arzı artar -RS eğrisi sağa kayar -Satılan ve alınan relatif giyecek miktarı artar. - Relatif giyecek fiyatı (PC/PF) 1 den (PC/PF) 2 ye düşer. Yerli ülke giyecek ihracatçısı, yiyecek ithalatçısı ise: Giyecek ithalatçısı yerli ülkenin TOT i azalır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-43

37 Şekil 6-7b: Büyüme ve Dünya Relatif Arzı Yiyecek sapmalı büyüme: Relatif yiyecek arzı artar -RS eğrisi sola kayar -(relatif giyecek arzı azaldığı için) -Satılan ve alınan relatif yiyecek miktarı artar. - Relatif giyecek fiyatı (PC/PF) 1 den (PC/PF) 3 e yükselir. - Giyecek ithalatçısı yerli ülkenin TOT i artar 6-44

38 Ekonomik Büyümenin Etkileri (devam) Varsayım: Yerli ülke: kıyafet ihracatçısı ve yiyecek ithalatcısı Yabancı ülke: kıyafet ithalatcısı ve yiyecek ihracatçısı İhracat Sapmalı Büyüme (export biased growth): Bir ülkenin üretim olanakları eğrisini o ülkenin ihracat sektörü yönünde orantısız olarak arttıran büyüme. Yabancı ülkedeki yiyecek endüstrisindeki büyüme yabancı ülke için ihracat sapmalı büyümedir. İthalat Sapmalı Büyüme (Import-biased growth): Bir ülkenin üretim olanakları eğrisini o ülkenin ithalat sektörü yönünde orantısız olarak arttıran büyüme. Yabancı ülkedeki giyecek endüstrisindeki büyüme yabancı ülke için ithalat sapmalı büyümedir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-45

39 Ekonomik Büyümenin Etkileri (devam) İhracat-Sapmalı büyüme bir ülkenin TOT ini düşürür, ve ülkenin refahını düşürürken yabancı ülkelerin refahını arttırır. İthalat-Sapmalı büyüme bir ülkenin TOT ini arttırır, ve ülkenin refahını arttırırken yabancı ülkelerin refahını düşürür. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-46

40 Asya daki Büyüme Yüksek Gelir Seviyesi Ülkelerinin Refahını Azalttı mı? Standart ticaret modeli Çin deki ithalat sapmalı büyümenin A.B.D. nin TOT ini ve refahını düşüreceğini ve öngörür. Çin için ithalat sapmalı büyüme A.B.D. ihracatı ile yarışan sektörlerde olur. Fakat bu öngörü veri ile desteklenmiyor: A.B.D. ve öteki yüksek gelir grubu ülkeleri için TOT inde negatif değişim olması gerekir. Ancak gerçekte, A.B.D. ve öteki yüksek gelir grubu ülkeleri TOT değişimleri (+) ve gelişmekte olan Asya ülkeleri için (-) olmuştur. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-47

41 Tablo 6-1: ABD ve Çin de Yıllık Ortalama TOT Yüzde Değişimleri A.B.D. ve öteki yüksek gelir grubu ülkeleri için TOT de negatif değişim olması gerekir. Ancak, A.B.D. ve öteki yüksek gelir grubu ülkeleri TOT değişimleri pozitif ve gelişmekte olan Asya ülkeleri için negatif olmuştur. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 5-48