ES BETON PREFABRİK YAPI MALZEMELERİ SAN. TİC. VE TAAH. A.Ş RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI PROJE TANITIM DOSYASI

Transkript

1 ES BETON PREFABRİK YAPI MALZEMELERİ SAN. TİC. VE TAAH. A.Ş RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI ELAZIĞ İLİ, MERKEZ İLÇESİ, SÜTLÜCE KÖYÜ MEVKİİ KASIM-2015 AK-TEL MÜHENDİSLİK EĞT.TUR.GD.SAN.TİC.LTD. ŞTİ. Adres:1330. Sokak No: 16/16 Aşağı Öveçler Posta Kodu 06460, ANKARA, TÜRKİYE Telefon : Faks : Mobil : e-posta : aktel1@aktel1.com web : Bu rapor, ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi ve ISO Çevre Yönetim Sistemine uygunluğu belgelendirilmiş olan AK-TEL MÜHENDİSLİK Eğt. Tur. Gd. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından hazırlanmıştır Sayılı Fikir ve Sanat Eserlerini Koruma Kanunu Gereği (Rapor Telif Hakları) Konusunda Yasal Uyarı;Bu raporun ve eklerinin, isim hakları, içeriği, şablonu, tasarımı ve içindeki tüm dokümanlara ait hakları saklıdır. Raporun içinde yer alan sayfalarda aksi belirtilmediği sürece, rapor ve ekleri içindeki hiçbir doküman, sayfa, grafik, tasarım unsuru ve diğer unsurlar izin alınmaksızın kopyalanamaz, başka yere taşınamaz, alıntı yapılamaz, internet üzerinden veya her ne şekilde olursa olsun yayınlanamaz ve kullanılamaz (arama motorlarının dizinleri için kullandıkları geçici bellek kayıtlarından alınmış olsalar dahi). Raporun telif hakkı konusunda firmamızın tüm talep ve açıklamalarını kabul ettiklerini beyan ve taahhüt ederler. Hakları saklı tutulmuş bu rapor ve eklerinin, sahiplerinin muvafakati olmadan hiç bir suretle çoğaltılamaz, alıntı yapılamaz, yayınlanamaz, başka bir yerde kullanılamaz. Rapor içinde yer alan tüm dokümanların, firmamızdan önceden verilmiş açık muvafakati olmaksızın başka raporda, eser yada medyalara kopyalanamaz.

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ES BETON PREFABRİK YAPI MALZEMELERİ SAN. TİC. VE TAAH. A.Ş. ADRESİ ORGANİZE SAN. BÖLGESİ 3.YOL /ELAZIĞ TELEFON VE FAKS NUMARALARI Telefon : Fax : PROJENİN ADI PROJE BEDELİ TL NACE KODU PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) ELAZIĞ İLİ, MERKEZ İLÇESİ, SÜTLÜCE KÖYÜ MEVKİİ

3 ÇED Alanı Koordinatları PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Koor. Sırası : Sağa,Yukarı Koor. Sırası : Boylam,Enlem Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 39 D.O.M. : -- Zon : 37 Zon : -- Ölçek Fak. : 6 Ölçek Fak. : -- derecelik Alan: 18,41 ha PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) PTD HAZIRLAYAN KURULUŞ/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI MADENCİLİK 49-Madencilik Projeleri a) Madenlerin çıkarılması AK-TEL MÜH. EĞT. TRZ. GD. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. PTD HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON, VE FAKS NUMARALARI ADRESİ : SOKAK NO: 16/16 AŞAĞI ÖVEÇLER / ANKARA TELEFON :(312) FAX :(312) PTD SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) KASIM-2015

4 İÇİNDEKİLER Projenin Teknik Olmayan Özeti Projenin Özellikleri... 4 a) Projenin ve Yerin Alternatifleri...4 b) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı...5 c) Doğal Kaynakların Kullanımı.11 ç) Atık Miktarı ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri..12 d) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski Proje Yeri ve Etki Alanın Mevcut Çevresel Özellikleri..52 a) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi..52 b) EK-5 deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak Korunması Gereken Alanlar Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler...63 Tablolar Listesi Sayfa No Tablo-1: Ruhsat Alanı Koordinatları 5 Tablo-2: ÇED Alanı Koordinatları 5 Tablo-3: Şarj Konsantrasyonu 7 Tablo-4: Kullanılacak Makineler ve Özellikleri 14 Tablo-5: Motorinin Özellikleri 15 Tablo-6: Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri 16 Tablo-7: İş Makinelerinden Kaynaklanacak Kirletici Değerler 16 Tablo-8: Pasa işlemi için yönlere göre havada asılı toz dağılımı 19 Tablo-9: Pasa işlemi için yönlere göre çöken toz dağılımı 21 Tablo-10: Delme-patlatma işlemi için yönlere göre havada asılı toz dağılımı 24 Tablo-11: Delme-patlatma işlemi için yönlere göre çöken toz dağılımı 25 Tablo-12: Üretim esnasındaki işlemler için etkin yöne havada asılı toz dağılımı 29 Tablo-13: Üretim esnasındaki işlemler için etkin yöne çöken toz dağılımı 30 Tablo-14: Kümülatif durum etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı 34 Tablo-15: Kümülatif durum etkin yöne göre çöken toz dağılımı 35 Tablo-16: İşletme Aşamasında Oluşacak Gürültü Kaynakları 38 Tablo-17: Faaliyet esnasında gürültü dağılımı 38 Tablo-18: İki işletmede kullanılacak iş ekipmanları ve ses gücü düzeyleri 39 Tablo-19: İki işletmede oluşacak faaliyet esnasında gürültü dağılımı 40 Tablo-20: Mesafeye göre titreşim hızı değerleri 43 Tablo-21: Dinamit atımıyla hasar görecek bina türleri 44 Tablo-22: K katsayısı asgari ve azami değerleri 45 Tablo-23: Patlatma esnasında Gürültü dağılımı 47 Şekiller Listesi Sayfa No Şekil-1: Delik Geometrisi Ve Basamak Yükseklikleri 8 Şekil-2: Patlayıcı Madde Şarjı 9 Şekil-3: İş Akım Şeması 10 Şekil-4: Özgül şarja bağlı olarak en fazla fırlatma uzaklığı 46 Şekil-5: İnsanların ve yapıların gürültü ve hava şokundan etkilenme dereceleri 47 Şekil-6: Acil Müdahale Planı 51 1

5 Grafikler Listesi Sayfa No Grafik-1: Pasa işlemi için etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı 20 Grafik-2: Pasa işlemi için tüm yönlere göre havada asılı toz dağılımı 21 Grafik-3: Pasa işlemi için etkin yöne göre çöken toz dağılımı 22 Grafik-4: Pasa işlemi için tüm yönlere göre çöken toz dağılımı 22 Grafik-5: Delme-patlatma işlemi için etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı 24 Grafik-6: Delme-patlatma işlemi için tüm yönlere göre havada asılı toz dağılımı 25 Grafik-7: Delme-patlatma işlemi için etkin yöne göre çöken toz dağılımı 26 Grafik-8: Delme-patlatma işlemi için tüm yönlere göre çöken toz dağılımı 26 Grafik-9: Üretim esnasındaki işlemler için etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı 29 Grafik-10: Üretim esnasındaki işlemler için tüm yönlere havada asılı toz dağılımı 30 Grafik-11: Üretim esnasındaki işlemler için etkin yöne göre çöken toz dağılımı 31 Grafik-12: Üretim esnasındaki işlemler için tüm yönlere göre çöken toz dağılımı 31 Grafik-13: Kümülatif durum için etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı 35 Grafik-14: Kümülatif durum için tüm yönlere göre havada asılı toz dağılımı 35 Grafik-15: Kümülatif durum etkin yöne göre çöken toz dağılımı 36 Grafik-16: Kümülatif durum tüm yönlere çöken toz dağılımı 36 Grafik-17: Faaliyet esnasında gürültü dağılımı 39 Grafik-18: İki işletmede oluşacak faaliyet esnasında gürültü dağılımı 40 Grafik-19: Delme-patlatma esnasında gürültü dağılımı 47 EKLER EK-1 :YER BULDURU HARİTASI EK-2 :1/ ÖLÇEKLİ TOPOĞRAFİK HARİTA EK-3 : VAZİYET PLANI EK-4 : İŞLETME RUHSATI EK-5 : FOSSEPTİK PLANI EK-6 : DEPREM HARİTASI EK-7 : GOOGLE HARİTASI EK-8 : ÇEVRE DÜZEN PLANI, LEJANDI EK-9 : KURUM GÖRÜŞLERİ EK-10 : ARAZİ YAZISI 2

6 Projenin Teknik Olmayan Özeti: Proje konusu faaliyet, Elazığ İli, Merkez İlçesi, Sütlüce Köyü Mevkii nde; 1/ ölçekli K41-c3, K42-d4 paftalarında yer alan 99,19 hektarlık Kalker ruhsatlı alanın 18,41 ha lık kısmında Kalker Ocağı işletilmesi planlanmaktadır Proje alanı ve çevresini gösterir 1/ ölçekli topoğrafik harita Ek-2 de sunulmuştur. Kalker üretimine yönelik çalışma yapılacak olan 99,19 ha lık saha için Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından tarihinde Erişim No lu ve Ruhsat No lu II-a Grubu İşletme Ruhsatı verilmiştir. İşletme ruhsatı Ek-4 te sunulmuştur. Proje için belirlenen ruhsatlı alan mera arazisidir. ÇED Gerekli Değildir belgesi alındıktan sonra ve mera tahsis değişikliği yapıldıktan ve tüm izinler alındıktan sonra faaliyete başlanacaktır. Ocak yerleşimini gösterir 1/5.000 ölçekli Vaziyet Planı ekler bölümünde sunulmuştur. (Ek-3) Proje alanı 1/ ölçekli Çevre Düzen Planında çayır-mera alanları kapsamında ve doğal ve ağaçlık karakteri korunacak alan kapsamında bulunmaktadır. 1/ ölçekli çevre düzen planı, lejandı ve uygulama hükümleri Ek-8 de sunulmuştur. Alınan bütün kurum görüşlerine uyulacaktır. Kurum görüşleri ekte verilmiştir(ek9). Devlet Su işleri Genel Müdürlüğü nden alınan görüşe göre; - İnceleme Alanında, eğimi derecesi düşük yaklaşık 700 m uzunluğunda, etüt tarihi itibariyle su akışının olmadığı D-B yönlü bir kuru dere mevcuttur. Mevsimsel akış gösteren bu dere yatağına müdahala edilmeyecek Uygun Görülmeyen Alan olarak adlandırılan sahalarda çalışma yapılmayacak ve bu alanda herhangi bir tesis ve stok alanı kurulmayacaktır. Uygun Görülmeyen Alan olarak adlandırılan alan eklerde bulunan 1/10000 lik Vaziyet Planında gösterilmiştir.(ek-3) tarih ve sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayınlanan 2006/27 nolu Başbakanlık Genelgesine hassasiyetle uyulacaktır. - Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan, sürekli ve mevsimsel akış gösteren dere yataklarına hiçbir şekilde müdahale edilmeyecek, pasa ve her türlü katı ve sıvı atık dere yataklarına bırakılmayacak, dere yatakları yakınına su akışını engelleyecek şekilde malzeme depolanmayacak, malzeme stok alanlarında biriktirilerek malzemenin dere yataklarına taşınmasını önleyecek tedbirler proje sahibi tarafından alınacak, malzemenin çıkarılması depolanması ve taşınması esnasında hiçbir suretle dere yataklarına ve tarım arazilerine zarar verilmeyecektir. - Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan su kaynaklarına hiçbir şekilde müdahale edilmeyecek ve bu kaynaklara zarar verilmeyecektir. Faaliyet kapsamında yapılacak olan gevşetme amaçlı patlatmaların söz konusu su kaynaklarına zarar vermemesi için faaliyet sahibi tarafından gerekli tedbirler alınacaktır. 3

7 Karayolları 8. Bölge Müdürlüğü Görüşü ne göre; - İşletme aşamasında malzemenin çıkarılması taşınması ve yapılacak tüm çalışmalar esnasında karayoluna zarar verilmeyecek, verilmesi durumunda zararın müdürlük ile yapılacak protokoller çerçevesinde faaliyet sahibi tarafından karşılanacaktır. - İşletme aşamasında karayolu giriş çıkışlarında taşımalarda ve serviz yolu yapılacaksa servis yolunda trafikle ilgili her türlü güvenlik önlemi bölge müdürlüğünün doğrultusunda faaliyet sahibi tarafından alınacaktır. - Proje kapsamında çalışma sahalarına tesis yapılacak alanlarla ilgili olarak Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. - Tehlikeli madde sınıfına giren malzemelerin taşınması esnasında Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. - Malzeme yükleme ve nakli sırasında kamyonlar standart istiap haddini aşmayacak ve yük üzeri branda ile kapatılacaktır. - Karayolları bağlantı yolu yapılacaksa geçiş yolu izin belgesi için bölge müdürlüğüne veya ilgili belediyeye başvurulacaktır. Elazığ Orman Bölge Müdürlüğü Görüşü ne göre; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği çerçevesinde, faaliyet için ilgili mevzuat hükümlerine uyulacak, öngörülen izinler alınacak, ekolojik dengenin bozulmaması doğanın korunması ve geliştirilmesine yönelik tedbirler alınacaktır. Halk Sağlığı Müdürlüğü nün görüşüne göre İnceleme Komisyonunun vereceği sağlık koruma bandı mesafesine uyulacaktır. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne bilgi verilecektir. Elazığ İl Özel İdaresinden alınan kurum görüşüne riayet edilecektir. 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ (Projenin özelliklerine göre aşağıda verilen hususlar göz önüne alınmıştır.) a) Projenin ve Yerin Alternatifleri (proje teknolojisinin ve proje alanının seçilme nedenleri) Projenin alternatiflerini yer alternatifleri, teknoloji alternatifleri ve alınacak önlemler olmak üzere üç başlık altında incelemek mümkündür. Proje için yer alternatifleri incelendiğinde, doğal malzemelerin bulundukları yerde çıkartılması zorunluluğunun olması, göz önüne alındığında uygun bölge seçildiği söylenebilir. 4

8 Personel istihdamı açısından değerlendirildiğinde ise; sahada çalışacak personelin yakın yerleşimlerden sağlanabilmesi faaliyetin alternatifleri olarak sıralanabilir. Ayrıca çıkarılacak malzeme yol yapımında kullanılacağı için satışı konusunda da büyük bir sıkıntı olması söz konusu değildir. Projenin olası çevresel etkileri rapor kapsamında belirtilen hususlara uyulması durumunda çevresel bir yatırım olduğu söylenebilir. b) Projenin iş akım şeması, kapasitesi, kapladığı alan, teknoloji, çalışacak personel sayısı ÇED alanı olarak kullanılması planlanan toplam 18,41 ha dan yıllık m 3 kalker, açık işletme yöntemi ile üretilecektir. Daha sonra serbest piyasada satışa sunulacaktır.kalker üretiminin gerçekleştirileceği ocak alanında, üretime ilk olarak başlanacak alanlarda cevher yüzeyde gözlenmekte olup bitkisel toprak mevcudiyeti yoktur. Söz konusu projeye ait koordinatlar aşağıda verilmiştir. Tablo 1: Ruhsat Alanı Koordinatları Koor.Sırası : Sağa, Yukarı Koor.Sırası : Boylam, Enlem Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 39 D.O.M. : -- Zon : Zon : -- Ölçek Fak. : 6 derecelik Ölçek Fak. : Alan: ha Tablo 2: ÇED Alanı Koordinatları Koor. Sırası : Koor. Sırası : Sağa,Yukarı Boylam,Enlem Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 39 D.O.M. : -- Zon : 37 Zon : -- Ölçek Fak. : 6 Ölçek Fak. : -- derecelik Alan: 18,41 ha 5

9 Kalker, jeolojik teşekkül bakımından denizsel ve tatlı su kökenli olup, kimyasal, organik veya mekanik etkilerle çökelir. Kalker, bileşimleri CaCO 3 olan ve mineralojide adları geçen kalsit ve aragonitin şekilsiz türüdür. Tabiatta bulunan kalkerlerin çoğunda ayrıca magnezyum ve silisyum da bulunur. Kalkerler, her jeolojik devreye ait formasyonlar arasında bulunabilir. Kalker, inşaatlarda yapıtaşı olarak kullanılabildikleri gibi, ocaklardan büyük ve düzgün bloklar halinde çıkarılabildikleri takdirde yontularak kesme taş olarak da kullanılabilirler. Kalkerin, en geniş kullanımı kireç ve çimento imalindedir. Isıtılarak bünyesindeki CO 2 atılmak suretiyle sönmemiş ya da ''yağlı kireç'' elde edilir. Bu nedenledir ki kalkerin bir diğer adı da kireçtaşıdır. Çimento ise bir Ca ve Al bileşimidir. Kalkerin dünyada en büyük kullanım yeri çimento sanayidir. Genel olarak sahada bulunan kalkerin fiziksel özellikleri; rengi boz gri, çizgi rengi beyaz, sertliği 3, yoğunluğu 2,5 ton/m 3 tür. Kimyasal bileşiminde en az % 90 CaCO 3 (kalsiyum karbonat) içeren kayaçlara kalker adı verilmektedir. Yer altı sularında travertenler seklinde, deniz ya da tatlı sularda ise kimyasal organik veya mekanik çökelme sonucu kalker yatakları oluşur. İçerdikleri maddelere göre oluşan kalkerlerin özellikleri esas alınıp pek çok sınıflamalar yapılarak verilen adlandırmalarla çeşitlere ayrılmıştır. Kalkerlerin en çok içerdikleri ve teknolojik özelliklerini çimento sanayinde yansıtan kil, kalsiyum ve magnezyum karbonat % miktarlarına göre yapılan ayırım ve sınıflama olarak birçok ülkede kullanılan isimlendirme ülkemizde de kullanılmaktadır. Kalker yataklarının kimyasal özelliklerinin yanı sıra, sökülebilirliği, kırılabilirliği, öğütülebilirliği, düşük nem içermeleri ve homojen olmaları üretim maliyetini etkileyen önemli faktörlerdir. Sahada yüzeyde bitkisel toprak mevcudiyeti yoktur. Bu yüzden direkt olarak çalışmalara başlanacaktır. Patlatma yapılacak olan alan üzerinde, vagon-drill ile delikler açılacaktır. Açılmış olan deliklere, ANFO ve Jelatinit konulacaktır. Bu işlemlerden sonra patlatma yapılacaktır. Patlatma sonrası kalker cevheri, kamyonlar vasıtası ihtiyacı olan bölgelere gönderilecektir. İşletmede açık işletme yöntemiyle çalışılacak olup, çalışmalar esnasında basamak yüksekliği 10 m ve şev eğim açısı yaklaşık 60 0 kadar- arazi çalışmaları tamamlandığında nihai şev açıları 60 0 civarında, ocak genel şev açısı ise 45 0 civarında olacaktır. Basamak genişliği 15 m, basamak yüksekliği 7 m ve dört basamak halinde çalışma yapılacaktır. Açık işletmelerde yaşanan en büyük problemlerden biri şev duyarlılığının sağlanmasıdır. Bu bakımdan basamak şev açıları ve ocak genel şev açısının çok iyi planlanması gerekmektedir. Söz konusu faaliyette basamak şev açısı 60 0, genel ocak şev açısı ise 45 0 planlanmıştır. Patlatma çalışmalarının yapılabilmesi için gerekli olan patlayıcı madde ruhsatı üretim çalışmalarına başlanmadan önce alınacak ve patlamalar ehliyetli kişilerce ve gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra yapılacaktır. Faaliyet alanında patlayıcı madde olarak ANFO ismiyle adlandırılan Amonyum Nitrat ve Motorin karışımından oluşan madde kullanılacaktır. Bu patlayıcı jelatinit tipi dinamit ve milisaniye gecikmeli kapsüller yardımıyla patlatılacaktır. 6

10 Faaliyet alanında yapılacak delme - patlatma işlemi wagon-drill ile deliklerin delinmesi ANFO' nun hazırlanması, sıkılanması ve patlatılması sırasıyla yapılacaktır. Deliklerdeki kırıntının dışarı atılmasını ve delici ucun soğutulmasını sağlayacak basınçlı hava ise, sabit ve elektrik tahrikli bir kompresör sayesinde elde edilecektir. Açılacak deliklerin aralığı ve dilim kalınlıkları, delik derinlikleri, elde edilecek malzemenin kullanım amacına uygun olarak belirlenir. Delme, ateşleme, yükleme, taşıma ve cevher hazırlama gibi ana Madencilik işlemlerinin birbirleriyle yakın ilişkileri vardır. Bu özellikler ve yapılan çeşitli uygulamalardan edinilen deneyimlere dayanarak, delikler arası mesafe 3 m dilim kalınlığı 3 m. olarak uygulanacaktır. Proje Bedeli Çizelgesi Proje Bedeli Kullanılacak Bina ve Teçhizat Ekipman Adet Bedeli Toplam Bedeli Ekskavatör 1 adet TL TL Kamyon 3 adet TL TL Arazöz 1 adet TL TL Kazıcı-Yükleyici 1 adet TL TL Çevresel Etkiler İçin gider TL TL Toplam Giderler TL Yıllık ton üretim planlandığına göre yılda; ton/2,5 ton/m 3 = m 3 üretim yapılacaktır. Delik delme ve ateşleme düzeni: Yıllık üretim = m 3 Çalışma süresi =Yılda 10 ay, ayda 25 gün, günde 1 vardiya ve 8 saat Çalışma saatleri = Çalışma saatleri sabah ile akşam arasındadır. Delik çapı Delik yükü (B max ) = 88,9 mm = Deliğin basamak aynasına olan uzaklığı = (1,36 x (l b ) ) (Kaynak:Longefors,U.,Kihlström,1963) L b (kg/m) = Şarj konsantrasyonu = 5,09 Delik yükü B max ) = (1,36x 5,09)= 3 m Şarj konsantrasyonu (l b ), 88,9 mm delik çapı ve yoğunluğu 0,82 gr/cm 3 olan anfo için aşağıdaki tablodan seçilmiştir. Tablo 3: Şarj Konsantrasyonu Delik Patlayıcı Madde Yoğunluğu Çapı Mm 0,80 0,82 0,90 0,95 1,00 1,10 1,15 31,7 0,64 0,65 0,71 0,76 0,79 0,88 0,91 34,9 0,77 0,79 0,86 0,91 0,95 1,06 1,10 38,1 0,91 0,94 1,03 1,09 1,15 1,25 1,31 41,2 1,07 1,10 1,21 1,26 1,34 1,47 1,53 44,4 1,24 1,28 1,40 1,47 1,55 1,71 1,79 50,8 1,62 1,67 1,83 1,92 2,02 2,23 2,34 57,1 2,05 2,10 2,31 2,44 2,56 2,83 2,95 63,5 2,53 2,60 2,86 3,01 3,17 3,48 3,65 69,8 3,07 3,14 3,45 3,65 3,84 4,21 4,40 76,2 3,65 3,73 4,11 4,33 4,55 5,01 5,24 88,9 4,97 5,09 5,58 5,89 6,20 6,83 7,14 101,6 6,49 6,65 7,29 7,71 8,11 8,11 8,91 107,9 7,32 7,50 8,24 8,69 9,15 10,07 10,52 (Kaynak: LANGEFORS, V. ve KIHLSTRÖM.B, 1979; "The Modern Technique of RockBlasting", Almquist- Wiksell, Uppsala, Sweden.) 7

11 S=3,75 m K=7 m H=7,7 m B max=3 m u=0,7 m Şekil 1: Delik Geometrisi Ve Basamak Yükseklikleri Basamak Yüksekliği (K) = Basamak Yüksekliği >2 x B max = 2 x 3 m = 6 m = 7 m olarak seçilmiştir. Basamak Eğim Açısı = 70 0 Delik aralığı (S) = 1.25 x B max = 1.25 x 3 = 3,75 m Delik Taban Payı (u) = Basamak Yüksekliği (K) x 0.1 = 7 m x 0.1 = 0,7 m Delik Boyu (H) = Basamak Yüksekliği (K) + Delik taban Boyu (u) = 7 m + 0,7 m = 7,7 m Sıkılama Boyu (h o ) = h O = B max = 3 m Şarj Boyu (Q) = H-h O = 7,7 m 3 m = 4,7 m 1 Delikteki Şarj Miktarı = Q x l b = 4,7 m x 5,09 kg = 24 kg ANFO Yemleme Dinamiti Toplam Şarj Miktarı Elektrikli Gecikmeli kapsül = 1 kg = 24 kg = 1 adet 1 Delikten Alınacak Malzeme Miktarı (V) = B x S x K = 3 x 3,75 x 7= 78,75 m 3 8

12 KABLO h 0 SIKILAMA BOYU=3 m 7 m Q ŞARJ BOYU= 4,7 m (anfo) KAPSÜL YEMLEME DİNAMİTİ Şekil 2: Patlayıcı Madde Şarjı Bir patlatmada 60 delik patlatılacaktır. Delikler bir gecikme aralığı olan 30 milisaniye aralığında birlikte ateşlenecektir. Bir patlatmada 60 delik olacağına göre; bir patlatmadan alınacak malzeme miktarı; 60 delik x 78,75 m 3 =4.725 m 3 olacaktır. Bir patlatmada kullanılacak; Yemleme dinamiti (Her delik için 1 kg dinamit) =60 kg (60x1) ANFO (Her delik için 24 kg ANFO) =1400 kg (60x24) Kapsül (Her delik için 1 kapsül) =60 adet (60x1) Fitil (Her delik için 10 m Fitil) =600 m (60x10m) Yıllık m 3 üretim planlandığına göre yılda; m 3 / 4725 m 3 31 patlatma yapılacaktır. Proje kapsamında yılda 10 ay çalışma yapılacaktır. 9 ay boyunca ayda 3 patlatma, geriye kalan 1 ay boyunca da 4 patlatma yapılacaktır. Yıllık kullanılacak; Yemleme dinamiti = 1860 kg (60 kg/patlatma x 31 patlatma) ANFO = kg (1400 kg/patlatma x 31 patlatma) Kapsül = 1860 adet (60 adet/patlatma x 31 patlatma) Fitil = m (600 m/patlatma x31 patlatma) Sıkılama için delme ürünü olarak ortaya çıkacak malzeme kullanılacaktır. Faaliyet için hazırlanmış olan patlatma paterni tablosu eklerde sunulmuştur. Patlatmalar yapılmadan 1 gün önce anons edilerek duyurulacaktır. Patlatma sırasında gerekli güvenlik önlemleri alınarak, saha içine yabancı insan veya hayvanların girmesi engellenecektir. Patlatma esnasında kullanılacak patlayıcı miktarı, üretilen malzemenin kullanılma hızına göre ayarlanacaktır. Edinilen tecrübelere göre patlatma 9

13 öncesi ocak sahasının su ile spreylenmesi durumunda, patlatma İle oluşan tozlanma yaklaşık %50 oranında azalmaktadır. Sahada çalışma yapılırken tozuma miktarını azaltmak için spreyleme yapılacaktır. Proje alanında yanında bulunan ocaklarla aynı gün patlatma yapılmayacaktır. Patlayıcı maddenin kullanılması, korunması, taşınması konuları, "Tekel dışı bırakılan patlayıcı maddelerle av malzemesi ve benzerlerinin üretimi, ithali, taşınması, saklanması, depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esaslarına ilişkin tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 87/12028 karar sayılı tüzüğe uygun olarak yapılacaktır. Ayrıca dinamit atılmasında gecikmeli kapsül kullanılacaktır. Faaliyet alanında 15 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Personel Sınıfı Personel Adedi Maden Mühendisi ( Teknik Nezaretçi ) 1 Operatör 4 Ocak İşçisi 4 Bekçi 1 Şoför 5 Toplam 15 DELİKLERİN DELİNMESİ PATLATMA MALZEMENİN PATLATMA YÖNTEMİ İLE YERİNDEN SÖKÜLMESİ GEVŞETİLEN MALZEMENİN KAMYONLARA YÜKLENMESİ NAKLİYE Şekil 3: İş Akım Şeması 10

14 Patlatma aşamasında kullanılacak patlayıcı miktarı, üretilen malzemenin kullanılma hızına göre belirlenir. Taş fırlamalarının denetlenmesi için, en uygun ateşleme örgütlenmesi yapılacak, ardışık gelen ateşleyicilerin bindirmeli patlatmaları sonucu, kayaların birbirini perdelemesi sağlanacaktır. Ocakta kullanılacak tek tehlikeli madde, patlayıcıdır. Patlayıcı maddeler, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 87/12028 karar sayılı "Tekel dışı bırakılan patlayıcı maddelerle av malzemesi vb. üretiminin ithali, taşınması, saklanması, depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esaslarına ilişkin tüzüğe uygun olarak saklanacaktır. Çalışmalarda; Maden ve taş ocakları işletmelerinde ve tünel yapımında alınacak işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerine ilişkin tüzüğün patlayıcı maddeler bölümündeki maddelerine uyulacaktır. Parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli, zararlı maddelerle çalışan işyerlerinde ve İşlerde alınacak tedbirler hakkındaki tüzüğün 52., 53., 54., 55., 56., 57., 58., 59., 60., 61., 62., 63. ve 67. Maddelerine uyulacaktır. Faaliyet sırasında çalışan personelle ilgili olarak; 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ilgili maddelerine uyulacaktır. Araçlar ve makineler için bakım ve yakıt ikmallerinin yapılmasında tarih ve sayılı (değişik tarih ve sayılı R.G.) "Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği" ile Tarih ve Sayılı (değişik tarih ve sayılı R.G.) "Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği"ne uyulacaktır. Kalker Ocağı proje alanı 18,41 ha olup mera arazisidir tarih ve sayılı Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği Birinci Bölüm Madde-2 de Bu Yönetmelik, orman sayılan alanlar, tarım veya mera alanları, 17/7/2008 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamı dışında olan madencilik faaliyetleri, su kaynaklarının korunması ile ilgili mevzuata uyulması şartı ile baraj ve gölet projelerinde rezervuar altında kalacak alanlar dışındaki madencilik faaliyetleri, malzeme ve toprak temini için arazide yapılan kazılar, dökümler ve doğaya bırakılan atıklarla bozulan doğal yapının yeniden kazanılmasına ilişkin usul ve esasları kapsar. İbaresi bulunmaktadır. Bu nedenle bu alan için Doğaya Yeniden Kazandırma Planı hazırlanmayacaktır. Yıllık Üretim Miktarı: Aylık Üretim Miktarı: Günlük Üretim Miktarı: Saatlik Üretim Miktarı: Vardiya Sayısı: Çalışma Süreleri: ton/yıl ton/ay ton/gün 180 ton/saat 1 (8 saat)'dir. 250 gün/yıl, 10 ay/yıl, 25 gün/ay, 8 saat/gün c) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi kullanımı, su kullanımı, kullanılan enerji vb.) Hammadde üretimi için 18,41 ha lık proje alanı mera arazilerinden oluşmaktadır. ÇED Gerekli Değildir belgesi alındıktan ve tüm izinler alındıktan sonra faaliyete başlanacaktır. 11

15 Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Proje kapsamında işletmede kullanılacak olan araç ve makinelerin ihtiyacı olan yakıt motorin ve benzin olacaktır. Petrol türevleri (mazot, benzin v.b) bölgede yer alan ruhsatlı akaryakıt istasyonlarından karşılanacaktır. Faaliyet alanının işletilmesi sırasında personelin ihtiyacı olan içme ve kullanma suyu serbest piyasadan satın alınarak sızdırmasız, ağzı kapalı bir su tankıyla faaliyet alanına getirilecek ve DSİ den izin alınarak proje alanında sondaj kuyusu açılacaktır. DSİ den izin alınmaması durumunda kullanılacak su taşıma yoluyla ocak alanına getirilecektir. Enerji kullanımı konusunda köylere elektrik sağlayan trafolar kullanılmayacak, TEİAŞ dan izin alınıncaya kadar jeneratör kullanılacak, TEİAŞ dan izin alındıktan sonra TEİAŞ ın uygun gördüğü trafodan(nakil hattından) enerji sağlanacaktır. Nakliye yolu 2 kısımdan oluşmaktadır. 1. Kısım ocak alanından hali hazırda bulunan yoldur.1.kısım yol stabilize yoldur ve 650 m dir. 2. Kısım yol kilitli parkedir ve 570 m dir. Nakliye yolunun yakın çevresinde tarım arazisi bulunmaktadır. Bunun için 2. Yol kilitli parke yapılarak tozuma minimize edilmiştir. Ayrıca stabilize yolda sulama yapılarak tozuma minimize edilecektir.arazi mera arazisidir. Yol kullanımı konusunda İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünden gerekli izinler alınacaktır. Nakliye güzergahında köy yolu kullanılmayacaktır. Kullanılacak yol ayrıntılı bir şekilde ekte bulunan vaziyet planında gösterilmiştir( EK-3). Ayrıca tozumayı minimize etmek için kamyonların üstü kapatılacaktır. ç) Atık üretimi Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri Projede açık ocak işletmeciliği şeklinde kalker üretimi yapılacak, çıkarılan malzeme kamyonlar vasıtası ile ihtiyacı olan bölgelere sevk edilecektir. Söz konusu faaliyet esnasında çıkacak atık personel ve kullanılacak makinelerden kaynaklanacaktır. Projeden kaynaklanabilecek atıklarla ilgili hesaplamalar aşağıdaki başlıklar altında verilmiştir. Katı Atıklar ve Özellikleri: Kalker Ocağı faaliyeti süresince işletme personelinden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar (cam, kağıt, plastik vb.) bu personelin yemek servisinden kaynaklanan organik kökenli evsel nitelikli katı atıkların yönetimi tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine göre yapılacaktır. Oluşacak katı atıklar, Atık Yönetimi Yönetmeliği gereğince depolanarak bertaraf edilecektir. Toplam çalışacak personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar; Proje kapsamında toplam 15 kişi çalıştırılması planlanmaktadır. 1,15 kg/kişi/gün x 15 kişi = 17,25 kg/gün olarak hesaplanmıştır. (turkstat.gow.tr./yillik/stat_yearbook.pdf-tüik İstatistik Yıllığı 2009) 12

16 Evsel nitelikli katı atıkların değerlendirilebilir sınıfına giren paket, karton, kağıt vb. atıkları, bu atıkların kimyasal özellikleri göz önünde bulundurularak, kağıt ve kağıt ürünleri, plastik atıkları ayrı ayrı toplanacak, biriktirilecek ve lisanslı geri kazanım kuruluşları tarafından geri kazanımı sağlanacaktır. Konuyla ilgili olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrol Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan evsel nitelikli katı atıklar, proje alanında ağzı kapalı içine poşet yerleştirilmiş çöp bidonlarında biriktirilecek ve periyodik olarak alınıp, faaliyet sahibinin sağladığı araçla Elazığ Belediyesi'nin katı atık sahasına götürülecektir. Söz konusu katı atıkların Elazığ Belediyesi katı atık sahasına götürüldüğüne dair, Elazığ Belediyesi Katı Atık Sahasındaki yetkililerden makbuz alınacak alınan makbuzlar denetim esnasında yetkililere gösterilmek üzere faaliyet sahibince saklanacaktır. Atık Yağlar ve Özellikleri: İşletme esnasında araçlar için yakıt kullanılacaktır. Araçların akaryakıt ikmali ocak alanında yapılmayacak, civardaki İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı olan ruhsatlı akaryakıt istasyonlarında yapılacağından ocak sahasına ve yakın çevresine olumsuz bir etkisi söz konusu değildir. İşletmede kullanılacak araçların yağ bakım ve onarım işlemleri ocak alanında yapılmayacak, civardaki İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı olan ruhsatlı akaryakıt istasyonlarında yapılacağından ocak sahasına ve yakın çevresine olumsuz bir etkisi söz konusu değildir. Ocakta ekipmanlardan kaynaklanacak atık yağlarının ve yakıtların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği" ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) ve Atık Yağların Yönetimi konusunda çıkartılacak mevzuat hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek atık yönetimi sağlanacaktır. Sıvı Atıklar ve Özellikleri: Personel İçin Gerekli Su Miktarı : İşletmede çalışacak olan 15 kişi için gerekli su miktarı ; 15 kişi x 215 lt = 3,225 ton/gün olarak hesaplanır. (kaynak: Ocak içi yolların arazözle sulanması: Ocak alanı, 1220 metre nakliye yoluyla karayoluna bağlanmaktadır. Söz konusu proje kapsamında nakliye esnasında toz oluşumunu önlemek amacıyla spreyleme yöntemi ile sulama işlemi yapılacaktır. Sulama işleminin 1 m 2 alan için toz oluşumunu önlemek amacıyla 0,3 lt su kullanılacağı ve günde 3 sefer yapılacağı düşünülürse; toplam 1220 m uzunluğunda ve 5 m genişliğinde yol güzergahı için sulama amacıyla ortalama olarak; 1220 x 5 = 6100 m x 0,3 = 1830 lt 1830 x 3 = 5490 lt/m 2 = 5,49 ton/gün su kullanılması planlanmaktadır. Bu miktar ortalama bir değerdir. Proje alanında stabilize yollar mevsim şartlarına göre tozuma giderilinceye kadar sulanacaktır. 13

17 Personelden kaynaklanan atıksu: İşletme aşamasında çalışacak personelin içme ve kullanma sularından oluşan evsel nitelikli atık sular oluşacaktır. Bu aşamada çalışacak personel sayısı 15 kişi olarak belirlenmiş olup, günlük su tüketimi 215 lt ve tüm atık suyun %100 geri döndüğü tahmini ve kabulü ile oluşacak atık suyun özellikleri aşağıdaki gibidir. (Kaynak: USLU,O. Kullanılmış Suların Arıtılması, 1992 İzmir) Çalışacak kişi sayısı : 15 Kişi başına düşen günlük kullanım : 215 lt/gün Oluşan atık su : 3,225 m 3 /gün BOI 5 : 200 mg/lt- BOI olarak kirlilik yükü : 0,645 kg/gün KOI : 300 mg/lt KOI olarak kirlilik yükü : 0,967kg/gün AKM : 200 mg/lt AKM olarak kirlilik yükü : 0,645 kg/gün Söz konusu sıvı atıklar, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik" hükümlerince belirlenmiş sızdırmasız fosseptik çukurunda depolanacak ve periyodik olarak faaliyet sahibince, Elazığ Belediyesi vidanjörü yada serbest piyasadan vidanjör kiralanarak S.K.K.Y. hükümlerine göre bertaraf edilecektir. Doğaya serbest deşarj yapılmayacak ve bu konuda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Evsel nitelikli atık sular için faaliyet alanında daha önceden açılmış olan sızdırmasız nitelikli fosseptik çukuru kullanılacaktır. Sıvı atıkların vidanjörle çektirilip Elazığ Belediyesine teslim edilecektir. Sıvı atıkların Elazığ Belediyesine teslim edildiğine dair Belediyeden makbuz alınacaktır. alınan makbuzlar yetkililere ibraz edilmek üzere 5 yıl süreyle saklanacaktır. Sızdırmaz fosseptik projesi taslağı EK-5 de sunulmuştur. Gaz Atıklar ve Özellikleri: Üretim çalışmalarında kullanılacak yakıt, yükleyici, kamyon v.d makineler için gerekli olup, ısınma vb. amaçlı yakıt tüketimi olmayacaktır. Makinelerde yakıt olarak motorin kullanılacaktır. Motorinin genel özellikleri aşağıda verilmiştir. Harcanacak yakıt = HP X Çalışma Süresi X 0.18 Tablo 4: Kullanılacak makineler ve özellikleri Makine Cinsi Adet Gücü Çalışma Süresi (1 gün 8 saat çalışma) Ekskavatör (HP) 4 saat Kazıcı-Yükleyici (HP) 8 saat Kamyon (HP) 8 saat Arazöz (HP) 4 saat 14

18 Tablo 5: Motorinin Özellikleri ÖZELLİKLER MOTORİN KIVAM ÇOK AKICI TİP DAMITILMIŞ RENK AMBER YOĞUNLUK(15 0 C-gr/cm3) VİSKOZİTE(38 0 C) 2.68 AKMA NOKTASI(0 0 C) -18 ATOMİZASYON SICAKLIĞI(0 0 C) ATMOSFERİK POMPALAMA SICAKLIĞI(0 0 C) ATMOSFERİK KARBON ARTIKLARI(%) ESER KÜKÜRT(%) OKSİJEN-AZOT(%) 0.2 HİDROJEN(%) 12.7 KARBON(%) 86.4 SU VE ÇÖKELTİ(%) ESER KÜL(%) ESER ISI DEĞERİ(Kcal /lt) (Kaynak: Hava Kirliliği Kontrol ve Denetim, Kimya Müh. Odası, Mayıs, 1991) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek.2 Tablo 2.1 Normal işletme şartlarında ve haftalık iş Emisyonlar günlerindeki işletme saatleri için kütlesel debiler (kg/saat) Bacadan Baca Dışındaki Yerlerden Toz 10 1 Kurşun Kadmiyum Talyum Klor 20 2 Hidrojen klorür ve Gaz Halde 20 2 İnorganik Klorür Bileşikleri Hidrojen florür ve Gaz Halde İnorganik Florür Bileşikleri Hidrojen Sülfür Karbon Monoksit Kükürt Dioksit 60 6 Azot Dioksit [NO x (NO 2 cinsinden)] 40 4 Toplam Organik Bileşikler 30 3 Not: Tablodaki emisyonlar İşletmenin tamamından (bacaların toplamı) yayılan saatlik kütlesel debilerdir. Kaynak: Tarih ve Sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Sahada çalışacak iş makineleri için gerekli motorin ihtiyacı yaklaşık; (200x4x0,18) + (125x8x0,18) +(110x24x0,18) + (110x4x0,18)= lt/gün (toplam çalışma süresi bir günde 40 saat) Buna göre bir gündeki mesai saatlerinde harcanacak yakıt miktarı: 21,96 lt/saat dir. Sahada iş makinelerinin çalışması sonucu emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. Araçlardan oluşacak kirlenmenin birim değerleri aşağıda verilmiştir. 15

19 Kirletici Tablo 6: Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (gr/lt) KİRLETİCİ DİESEL(gr/lt) Karbonmonoksit 9.7 Hidrokarbonlar 29.0 Azot Oksitler 36.0 Kükürt Oksitler 6.5 Toz 18.0 (Kaynak: Hava Kirliliğinin Ve Kontrolünün Esasları, 1991) Tablo 7. İş makinelerinden kaynaklanacak kirletici değerleri Hesaplanan Değer Hesaplanan Değer Sınır Değer (kg/saat) Karbon monoksit 9.7 gr/lt x 21,96 lt/saat x / kg/saat 50 Hidrokarbonlar 29.0 gr/lt x 21,96 lt/saat x / kg/saat ---- Azot Oksitler 36.0 gr/lt x 21,96 lt/saat x / kg/saat 4 Kükürt Oksitler 6.50 gr/lt x 21,96 lt/saat x / kg/saat 6 Toz gr/lt x 21,96 lt/saat x / kg/saat 1 Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2, Tablo 2.1. de belirtilen; normal işletme şartlarında ve haftalık iş günlerindeki işletme saatleri için kütlesel debilerde belirtilen; sınırların altında olduğundan mevcut hava kalitesini olumsuz yönde etkilemeyecektir. Sahada kullanılacak araçların bakım, onarım, yağ ve filtre değişimleri İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı olan yetkili servislerde yapılacaktır. Toz Kirliliği : Toz yayıcı işlemleri aşağıdaki başlıklar altında ele alınabilir; Toz Hesaplamalarında; Emisyon Faktörleri Kontrolsüz Kontrollü Patlatma emisyon faktörü 0,080 - Sökme emisyon faktörü 0,025 kg/ton 0,0125 Yükleme emisyon faktörü 0,010 kg/ton 0,005 Nakliye(gidiş-dönüş toplam mesafesi) 0,7 kg/km-araç 0,35 Boşaltma emisyon faktörü 0,010 kg/ton 0,005 Depolama emisyon faktörü 5,8 kg toz/ha gün 2,9 (Kaynak: Madencilik faaliyetleri için hazırlanan proje tanıtım dosyalarında dikkat edilmesi gereken hususlar ) Toz kirliliği : Toz yayıcı işlemleri aşağıdaki başlıklar altında ele alınabilir; 1.) Delme-patlatma işlemi, 2.) Delme-patlatma İşlemi Dışındaki Diğer İşlemler 16

20 Çalışma süreleri, Üretim miktarları, Yıllık : 10 ay Aylık : 25 gün Günlük : 8 saat Malzemenin taşınmasında 30 ton luk kamyonların kullanılması planlanmaktadır. Yapılan hesaplamalarda üretilecek malzemenin tamamının taşınması düşünülmüştür. Ocaktan karayoluna stabilize yolun toplam uzunluğu 1220 metredir. Yıllık taşınacak malzeme ton alındığında, yıllık 12000, aylık 1200, günlük 48 ve saatlik 6 kamyon seferi yapılacaktır. İl meteoroloji istasyonu rüzgar verileri değerlendirildiğinde; İlin yıllık ortalama rüzgar hızı 2,4 m/sn dir. Sahada patlatma işlemi yapıldığı sırada, patlatma işleminin ocak sahasında sökme, yükleme, taşıma esnasında çalışanların üzerinde tehlike yaratmaması için sözü edilen çalışmalar geçici olarak durdurulacaktır. Yani delme-patlatma işlemi ile bu çalışmalar birbirinden bağımsız olduğundan oluşacak toz emisyonlarının hesaplanması birbirinden bağımsız değerlendirilmiştir. Buna göre patlatma işlemleri dışındaki çalışmalar toz emisyonu hesabı beraber değerlendirilecektir. Söz konusu toz kaynakları için ayrı ayrı toz emisyonu hesabı yapılmış ve aşağıdaki tablolarda verilmiştir. 1) Pasa Alımı Sırasında Meydana Gelebilecek Toz Miktarı: Sahadan yıllık ton kalker madeni üretmek amacıyla kullanılması planlanan alanda malzemenin % 10 kadar pasa alımı olacaktır. Bu durumda toplam pasa miktarı; ton x 0,1 = ton pasa çıkacaktır. Çıkan pasa tekrar dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Pasa ayrı olarak depolanacak ve malzeme alımı yapılan ocak alanlarında rekreasyon amaçlı olarak kullanılacaktır. Pasanın yüklenmesi Yıllık : ton Aylık : ton Günlük : 1440 ton Saatlik : 180 ton yüklenecek malzeme miktarı Toplam çalışma süresi yüklenecek miktar Yükleme emisyon faktörü Toplam emisyon debisi = ton = 200 saat (1 ay, 25 gün, 8 saat) = / 200 = 180 ton/saat = kg/ton = 180x0.005=0,9 kg/saat...(1) 17

21 Pasanın pasa stok alanına taşınması; Taşınacak pasanın 30 tonluk kamyonlarla pasa stok alanına nakledilmesi planlanmaktadır. Kullanılacak stabilize yol mesafesi çalışma alanına en uzak noktasına alınarak 471 m (0,471 km ) dir. Eklerde bulunan vaziyet planında çalışma alanının en uzak noktası gösterilmiştir. (EK-3). 1 ayda taşınacak malzeme ton alındığında 1200 kamyon seferi olacaktır. Taşınacak malzeme miktarı Toplam çalışma süresi Toplam sefer sayısı Emisyon faktörü Taşıma mesafesi Toplam emisyon debisi = ton = 200saat = 1200/200= 6 sefer/saat = 0,35 kg/km = 0,94 km (gidiş dönüş) = 6x 0,94 x 0,35 = 1,9 kg/saat...(2) Pasanın pasa stok alanına boşaltılması Boşaltılacak malzeme miktarı = ton Toplam çalışma süresi = 200 saat Boşaltılacak miktar = / 200 = 180 ton/saat Boşaltma emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 130x.005= 0,9 kg/saat....(3) Pasanın depolanması Depolanacak malzeme miktarı Pasa Stok sahasının alanı Depolama emisyon faktörü Toplam emisyon debisi = ton = 600 m 2 = 0,06 ha = 2,9 kg toz/ha gün = 0,06x2,9= 0,17 kg/gün =0,17/8=0,021 kg/sa...(4) Pasanın depo alanından yüklenmesi yüklenecek malzeme miktarı Toplam çalışma süresi yüklenecek miktar Yükleme emisyon faktörü Toplam emisyon debisi = ton = 200 saat (1 ay, 25 gün, 8 saat) = / 200 = 180 ton/saat = kg/ton = 180x0.005=0,9 kg/saat...(5) Pasanın dolgu malzemesi olarak kullanılmak üzere taşınması; 30 tonluk kamyonlarla malzeme taşınacaktır. Kullanılacak stabilize yol mesafesi çalışma alanına en uzak noktasına alınarak 1691 m (1,691 km ) dir. Eklerde bulunan vaziyet planında çalışma alanının en uzak noktası gösterilmiştir. (EK-3). 1 ayda taşınacak malzeme ton alındığında 1200 kamyon seferi olacaktır. 18

22 Taşınacak malzeme miktarı Toplam çalışma süresi Toplam sefer sayısı Emisyon faktörü Taşıma mesafesi Toplam emisyon debisi = ton = 200saat = 1200/200= 6 sefer/saat = 0,35 kg/km = 3,38 km (gidiş dönüş) = 6x 3,38 x 0,35 = 7,1 kg/saat...(6) Buna göre tesisten kaynaklanacak toplam emisyon debisi; (1) +(2) +(3)+(4)+(5)+(6) = 12 kg/saat 'tir. Tüm çalışmalar kontrollü olarak yapılacağından toz modellemesi sadece kontrollü durum için yapılmıştır.yapılan hesaplamalar sonucu saha içerisinde oluşacak olan partiküler madde (PM) emisyonu tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek.2 de verilen Tablo 2.1 de verilen 1,0 kg/saat değerinden yüksek olduğu için hava kirlenmesine katkı değerleri hesaplanmıştır. Toplam emisyon debisi: 12 kg/saat Askıda kalan toz emisyonu: 12 x 0,2 = 2,4kg/saat = 0,7 gr/s Çöken toz emisyon değeri : 12 x 0,8 = 9,6 kg/saat = 2,7 gr/s İl meteoroloji istasyonu rüzgar verileri değerlendirildiğinde; İlin yıllık ortalama rüzgar hızı 2,4 m/sn dir. Simge Açıklamaları: X :x, y, z koordinatlarındaki bir noktadaki Hesaplanmak istenen kirletici konsantrasyonu(kg/m 3 ) Q :Kaynaktan bırakılan Emisyon (g/sn) H :Etkin baca yuksekliği u:ortalama serbest (yerden 10m. Yuksekte) rüzgar hızı(m/sn) σy ve σz :y ve z dogrultularında dispersiyonun standart sapma değerleri e :Doğal logaritma tabanı(2, ) y :Dağılım doğrultusunda x uzaklıkta, doğrultuya dik yatay konumdaki uzaklık (m) z :DağıIım doğrultusunda, x uzaklıkta, doğrultuya dik düşey konumdaki uzaklık (m) Tablo.8: Tüm Yönlere Göre Havada Asılı Partiküllerin (PM) Mesafeye Göre Maksimum Dağılımı(ug/m 3 ) Kaynaktan uzaklıklar (m) συ σζ Etkin Yön-konst.(µg/m 3 ) KUZEY (N) KUZEYDOĞU (NE) DOĞU (E) GÜNEYDOĞU (SE) GÜNEY (S) GÜNEYBATI (SW) BATI (W) KUZEYBATI(NW)

23 Sonuç olarak, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) Ek-2 Tablo 2.1 de Baca dışındaki yerlerden toz emisyonlarının kaynaklandığı tesisler için emisyon faktörleri kullanılarak kütlesel debi hesaplanır. Bu değerin Ek-2 Tablo 2.1 de belirtilen sınırları aşması halinde, bu işletmeler etrafında hakim rüzgar yönü de dikkate alınarak toz modellemesi yapılır. Tesis etki alanında tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu nda belirtilen 2015 yılı havada asılı partikül madde genel bölgeler için; UVS için 56 µg/m 3, KVS için 90 µg/m 3 değerlerinin altında olması gerektiği belirtilmiştir. Tablo-11 de verilen havada asılı partiküller için etkin yöne göre konsantrasyon değerinin, 300 m de 22,51 µg/m 3 altında olduğu görülmektedir. Dolayısıyla en yakın yerleşim yeri üzerinde havada asılı partikül madde emisyonu sınır değerlerin altında kalmaktadır. Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Dolayısıyla en yakın yerleşim yeri ve tarım arazileri üzerinde havada asılı toz emisyonu sınır değerlerin altında kalmaktadır. Grafik-1. Etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı 20

24 Grafik-2. Tüm yönlere göre havada asılı toz dağılımı Tablo-9. Tüm Yönlere Göre Çöken Toz Miktarının (PM) Mesafeye Göre Maksimum Dağılımı(mg/m 2 - gün) Kaynaktan uzaklıklar (m) συ σζ Etkin Yön-konst(mg/m 2 -gün) KUZEY (N) KUZEYDOĞU (NE) DOĞU (E) GÜNEYDOĞU (SE) GÜNEY (S) GÜNEYBATI (SW) BATI (W) KUZEYBATI(NW) Tesis etki alanında tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu nda belirtilen 2015 yılı çöken toz için; UVS için 210 mg/m 2 -gün, KVS için 390 mg/m 2 -gün değerlerinin altında olması gerektiği belirtilmiştir. Tablo-12 de verilen çöken toz miktarı için etkin yöne göre konsantrasyon değerinin, 300 m de 83,60 mg/m 2 -gün değerinin altında olduğu görülmektedir. Bu kapsamda, model çalışmalarından da anlaşılacağı üzere, en yakın yerleşim yeri, proje alanında oluşacak toz emisyonu değeri için, yönetmelikte belirtilen sınır değerleri sağlamaktadır. Yapılan hesaplamalar sonucunda, söz konusu yerleşim yerinin tozumadan, etkilenmesi söz konusu değildir. 21

25 Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Dolayısıyla en yakın yerleşim yeri ve tarım arazileri üzerinde çöken toz emisyonu sınır değerlerin altında kalmaktadır. Grafik-3. Etkin yöne göre çöken toz dağılımı Grafik-4. Tüm yönlere göre çöken toz dağılımı 22

26 1.) Delme-Patlatma işleminden kaynaklı toz emisyonu: Yıllık alınacak malzeme miktarı = ton/yıl Toplam çalışma süresi = saat Saatlik alınacak malzeme miktarı = / 2000 = 180 ton/saat Patlatma emisyon faktörü = 0.08 kg/ton Toplam emisyon debisi = 180 x 0,08 = 14,4 kg/saat Askıda kalan toz emisyon değeri = 14,4 x 0,2 = 2,88 kg/saat (0,8 gr/sn) Çöken toz emisyon değeri = 14,4 x0,8 = 11,52 kg/saat (3,2 gr/sn) Patlatma esnasında açığa çıkacak toz emisyon debisi 14,4 kg/saat (4 gr/sn) tir. Patlatma işlemi yapıldığı anda diğer işlemler duracaktır. Tesis çalıştırılmayacaktır. Bu sebeple delme-patlatma, diğer işlemlerden ayrı tutularak toz modellemesi yapılmıştır. Delme-patlatma işlemi sırasında tüm faaliyetler duracağından delme-patlatmadan oluşacak toz emisyonu toplam emisyondan bağımsız olacaktır. Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde baca dışındaki yerlerde toz emisyonun sınır debisi 1,0 kg/saat olması gerekmektedir. Bu duruma göre oluşan emisyon debisi 14,4 kg/saat (4 gr/sn)>1,0 kg/saat büyüktür. Bu nedenle Çevre Mevzuatında belirtilen formül II modeli kullanılarak yer seviyesinde oluşan toz emisyon değerleri aşağıda verilmiştir. Simge Açıklamaları: X :x, y, z koordinatlarındaki bir noktadaki Hesaplanmak istenen kirletici konsantrasyonu(kg/m3) Q :Kaynaktan bırakılan Emisyon (g/sn) H :Etkin baca yüksekliği ũ:ortalama serbest (yerden 10m. Yüksekte) rüzgar hızı(m/sn) σyveσz :y ve z doğrultularında dispersiyonun standart sapma değerleri e :Doğal logaritma tabanı(2, ) y :Dağılım doğrultusunda, x uzaklıkta, doğrultuya dik yatay konumdaki uzaklık (m) z :Dağılım doğrultusunda, x uzaklıkta, doğrultuya dik düşey konumdaki uzaklık (m) 23

27 Tablo 10: Delme-patlatma işlemi için yönlere göre havada asılı toz dağılımı(µg/m 3 ) Kaynaktan uzaklıklar (m) συ σζ Etkin Yön-konst.(µg/m 3 ) KUZEY (N) KUZEYDOĞU (NE) DOĞU (E) GÜNEYDOĞU (SE) GÜNEY (S) GÜNEYBATI (SW) BATI (W) KUZEYBATI(NW) /07/2009 Tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde (Değişik tarih ve sayılı R.G de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) Ek-2 Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosunda 2015 yılı için Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerler Havada Asılı Partikül Madde için UVS =56 µg/m 3, KVS = 90 µg/m 3 olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında delme patlatma işleminde oluşacak havada asılı toz konsantrasyonu için Tablo-10 incelendiğinde, etkin yöne göre havada asılı toz konsantrasyonu 300 metrede 28,06 µg/m 3 olup yönetmelikte belirtilen UVS =56 µg/m 3, KVS = 90 µg/m 3 sınır değerleri sağlanmaktadır. Grafik 5: Delme-patlatma işlemi için etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı 24

28 Grafik 6 Delme-patlatma işlemi için tüm yönlere göre havada asılı toz dağılımı Tablo 11: Delme-patlatma işlemi için yönlere göre çöken toz dağılımı(mg /m 2 gün) Kaynaktan uzaklıklar (m) συ σζ Etkin Yön-konst(mg /m 2 gün) KUZEY (N) KUZEYDOĞU (NE) DOĞU (E) GÜNEYDOĞU (SE) GÜNEY (S) GÜNEYBATI (SW) BATI (W) KUZEYBATI(NW) /07/2009 Tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde (Değişik tarih ve sayılı R.G de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) Ek-2 Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosunda 2015 yılı için Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerler Çöken Toz konsantrasyonu için UVS = 210 mg /m 2 gün, KVS = 390 mg /m 2 gün olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında delme patlatma işleminde oluşacak çöken toz konsantrasyonu için Tablo-11 incelendiğinde, etkin yöne göre çöken toz konsantrasyonu 300 metrede 112,24 µg/m 3 olup, yönetmelikte belirtilen UVS = 210 mg /m 2 gün, KVS = 390 mg /m 2 gün değerlerinin altında çıkmaktadır. 25

29 Grafik 7: Delme-patlatma işlemi için etkin yöne göre çöken toz dağılımı Grafik 8: Delme-patlatma işlemi için tüm yönlere göre çöken toz dağılımı Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Dolayısıyla en yakın yerleşim yeri ve tarım arazileri üzerinde çöken toz emisyonu sınır değerlerin altında kalmaktadır. Faaliyet alanının yanındaki ocaklarla aynı gün patlatma yapılmayacağı için kümülatif hesap yapılmamıştır. 26

30 2.) Üretim Esnasındaki İşlemlerden Kaynaklanan Toz Emisyonu: a) Malzemenin sökülmesi, Sökülecek-yüklenecek malzeme miktarı = ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Sökülecek-yüklenecek miktar = / 8 = 180 ton/saat Sökülme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 180 x 0,0125 = 2,25 kg/saat (1) b) Malzemenin yüklenmesi, Yüklenecek malzeme miktarı = ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Yüklenecek miktar = / 8 = 180 ton/saat Yükleme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 180 x 0,005 = 0,9 kg/saat.. (2) c) Malzemenin stok alanına taşınması, Malzemenin 30 ton luk kamyonlarla stok sahasına nakledilmesi planlanmıştır. Yapılan hesaplamalarda en olumsuz şartlar göz önüne alındığından malzemenin tamamının taşınması düşünülmüştür.stok sahasına giden yollar çalışma alanına en uzak yoldan alınarak (520 m) hesaplama yapılmıştır. Bu mesafeler vaziyet planında gösterilmiştir(ek-3). Bir kamyon gidiş dönüş olarak her seferde toplam(520 x2) 1040 m yol alacaktır. Günlük taşınacak malzeme ton alındığında 48 kamyon seferi olacaktır. Saatlik yapılacak toplam sefer süresi; 48 / 8 = 6 sefer/saat olacaktır. Taşınacak malzeme miktarı = 1440 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Toplam sefer süresi = 48/ 8 = 6 sefer/saat Emisyon faktörü = 0,35 kg/km Taşıma mesafesi = 1.04 km (gidiş-geliş) Toplam emisyon debisi = 6 x 0,35 x 1,04 = 2,18 kg/saat.. (3) d) Malzemenin stok alanına boşaltılması, Boşaltılacak malzeme miktarı = 1440 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Boşaltılacak miktar = 1440/ 8 = 180 ton/saat Boşaltma emisyon faktörü = 0,005 kg/km Toplam emisyon debisi = 180x0,005 = 0,9 kg/saat.. (4) 27

31 e) Malzemenin stoklanması, Stoklanacak malzeme miktarı 1440 ton/gün, nihai ürün stok alanı yaklaşık 600 m 2 olup stok işlemleri esnasında oluşması muhtemel toz emisyonu miktarını hesaplayabiliriz. Günlük üretim miktarı Stoklanacak malzeme miktarı Stok sahasının alanı Emisyon faktörü Toplam emisyon debisi = 1440 ton/gün = 1440 ton/gün = 600 m 2 = 0,12 hektar = 2,9 kg toz/ hektar gün = 0,12 x 2,9 = 0,34 kg/gün = 0,34 / 8 (saat) = 0,04 kg/saat.(5) f) Malzemenin stok alanından kamyonlara yüklenmesi, Yüklenecek malzeme miktarı = ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Yüklenecek miktar = / 8 = 180 ton/saat Yükleme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 180 x 0,005 = 0,9 kg/saat.. (6) g) Malzemenin taşınması, Taşınacak malzemenin 30 ton luk kamyonlarla nakledilecektir.,bir kamyon gidiş olarak ; ocak alanından hali hazırda bulunan 650 m lik stabilize yol kullanılacak ve hali hazırda bulunan başka bir ocak alanına ait 2. Kısım yolu kullanarak asfalt yola geçecektir. Stabilize yol olan 1.kısım yol 650 m, kilitli parke olan 2. Kısım yol 570 m dir. 1 kamyonun asfalt yola kadar kullanacağı yol toplamda 1220 m dir. Günlük taşınacak malzeme ton alındığında 48 kamyon seferi olacaktır. Saatlik yapılacak toplam sefer süresi; 48 / 8 = 6 sefer/saat olacaktır. Taşınacak malzeme miktarı = 1440 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Toplam sefer süresi = 48/ 8 = 6 sefer/saat Emisyon faktörü = 0,35 kg/km Taşıma mesafesi = 2,44 km (gidiş-geliş) Toplam emisyon debisi = 6 x 0,35 x 2,44 = 5,12 kg/saat.. (7) h)pasanın stok alanından kamyonlara yüklenmesi, yüklenecek malzeme miktarı Toplam çalışma süresi yüklenecek miktar Yükleme emisyon faktörü Toplam emisyon debisi = ton = 200 saat (1 ay, 25 gün, 8 saat) = / 200 = 180 ton/saat = kg/ton = 180x0.005=0,9 kg/saat...(8) 28

32 I)pasanın çalışma biten alana taşınması, Taşınacak pasanın 30 tonluk kamyonlarla pasa stok alanına nakledilmesi planlanmaktadır. Kullanılacak stabilize yol mesafesi çalışma alanına en uzak noktasına alınarak 471 m (0,471 km ) dir. Eklerde bulunan vaziyet planında çalışma alanının en uzak noktası gösterilmiştir. (EK-3). 1 ayda taşınacak malzeme ton alındığında 1200 kamyon seferi olacaktır. Taşınacak malzeme miktarı Toplam çalışma süresi Toplam sefer sayısı Emisyon faktörü Taşıma mesafesi Toplam emisyon debisi = ton = 200saat = 1200/200= 6 sefer/saat = 0,35 kg/km = 0,94 km (gidiş dönüş) = 6x 0,94 x 0,35 = 1,9 kg/saat...(9) i)pasanın çalışma biten alana boşaltılması, Boşaltılacak malzeme miktarı = ton Toplam çalışma süresi = 200 saat Boşaltılacak miktar = / 200 = 180 ton/saat Boşaltma emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 130x.005= 0,9 kg/saat....(10) Oluşacak üretim esnasındaki toplam toz emisyonu: Üretim esnasında kontrollü durumda oluşacak Toplam Toz Emisyon Debisi: = 16,7 kg/saat (4,63 gr/sn) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde baca dışındaki yerlerde toz emisyonun sınır debisi 1,0 kg/saat olması gerekmektedir. Bu duruma göre kontrollü durum için toz emisyon debisi 19,7 kg/saat >1,0 kg/saat büyüktür. Bu nedenle Çevre Mevzuatında belirtilen formül II modeli kullanılarak yer seviyesinde oluşan toz emisyon değerleri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Üretimdeki işlemleri esnasında kontrollü durumda oluşacak toplam toz emisyonu; Havada askıda kalan toz miktarı; 16,7 x 0,2 = 3,34 kg/saat ( 0,92 gr/sn ). Çöken toz miktarı; 16,7 x 0,8 = 13,36 kg/saat (3,7 gr/sn ) 29

33 Tablo 12: Üretim esnasındaki işlemler için kontrollü durum etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı(µg/m 3 ) Kaynaktan uzaklıklar (m) συ σζ Etkin Yön-konst.(µg/m 3 ) KUZEY (N) KUZEYDOĞU (NE) DOĞU (E) GÜNEYDOĞU (SE) GÜNEY (S) GÜNEYBATI (SW) BATI (W) KUZEYBATI(NW) /07/2009 Tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde (Değişik tarih ve sayılı R.G de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) Ek-2 Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosunda 2015 yılı için Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerler Havada Asılı Partikül Madde için UVS =56 µg/m 3, KVS = 90 µg/m 3 olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında kontrollü durumda oluşacak havada asılı toz konsantrasyonu için Tablo-12 incelendiğinde, etkin yöne göre havada asılı toz konsantrasyonu 400 metrede 15,60 µg/m 3 olup yönetmelikte belirtilen UVS =56 µg/m 3, KVS = 90 µg/m 3 sınır değerleri sağlanmaktadır. Grafik 9: Üretim esnasındaki işlemler için etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı 30

34 Grafik 10 Üretim esnasındaki işlemler için tüm yönlere göre havada asılı toz dağılımı Tablo 13: Üretim esnasındaki işlemler için kontrollü durum etkin yöne göre çöken toz dağılımı ( mg/m 2 -gün) Kaynaktan uzaklıklar (m) συ σζ Etkin Yön-konst.( mg/m 2 -gün) KUZEY (N) KUZEYDOĞU (NE) DOĞU (E) GÜNEYDOĞU (SE) GÜNEY (S) GÜNEYBATI (SW) BATI (W) KUZEYBATI(NW) /07/2009 Tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde (Değişik tarih ve sayılı R.G de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) Ek-2 Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosunda 2015 yılı için Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerler Çöken Toz konsantrasyonu için UVS = 210 mg/m 2 -gün, KVS = 390 mg/m 2 -gün olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında kontrollü durumda oluşacak çöken toz konsantrasyonu için Tablo-13 incelendiğinde, etkin yöne göre çöken toz konsantrasyonu 400 metrede 62,75 mg/m 2 -gün olup, yönetmelikte belirtilen UVS = 210 mg/m 2 -gün, KVS = 390 mg/m 2 -gün değerlerinin altında çıkmaktadır. 31

35 Grafik 11: Üretim esnasındaki işlemler için kontrollü durum etkin yöne göre çöken toz dağılımı Grafik 12: Üretim esnasındaki işlemler için kontrollü durum tüm yönlere çöken toz dağılımı Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Dolayısıyla en yakın yerleşim yeri üzerinde çöken toz emisyonu sınır değerlerin altında kalmaktadır. 32

36 3.) Kümülatif Toz Emisyonu: İşletilecek olan kalker ocağı sahasının hemen yanında yine Esbeton Prefabrik Yapı Malzemeleri San. Tic. ve Taah. A.Ş. şirketine ait Kalker Ocağı işletilmektedir ve bu sahada malzeme patlatma ile alınmaktadır. Yine Proje alanının yanında Eryapı San. ve Tic. Ltd. Şti. ye ait Kalker Ocağı ve Kırma Eleme tesisi bulunmaktadır. 3 sahada patlatma işlemleri farklı günlerde yapılacaktır. Fakat işletme sırasında oluşacak toz emisyonu her 3 saha için kümülatif emisyon olması düşünülerek hesaplama yapılmıştır. Esbeton Prefabrik Yapı Malzemeleri San. Tic. ve Taah. A.Ş. yıllık ton malzeme ocaktan alınmaktadır. İşletmenin çalışma süresi yılda 10 ay, ayda 25 gün ve günde 8 saattir. Bu durumda bu işletmede ayda ton, günde 1440 ton ve saatte 180 ton üretim yapılmaktadır. Dosyanın konusu olan Esbeton Prefabrik Yapı Malzemeleri San. Tic. ve Taah. A.Ş. tarafından işletilmesi planlanan kalker ocağı projesinde sadece ocaktan malzeme alınacaktır. Bu sahadan da yılda ton malzeme alınacaktır. İşletmenin çalışma süresi ise yılda 10 ay, ayda 25 gün ve günde 8 saattir. Bu durumda ayda ton, günde 1440 ton ve saatte 180 ton malzeme ocaktan sökülerek kırılmadan direkt olarak satışa sunulacaktır. Yukarıda üretim işlemleri sırasında açığa çıkacak toz emisyon debisi 16,7 kg/saat (1) olarak hesaplanmıştır. Her 3 işletme için yapılacak sökme işlemlerinden kaynaklı toz emisyonu kümülatif olarak değerlendirilmiştir. Esbeton Prefabrik Yapı Malzemeleri San. Tic. ve Taah. A.Ş. ye ait sahada yapılacak sökme işlemlerinde yılda ton malzeme sökülecektir. Bu işlemlerden kaynaklı toz emisyonu aşağıda hesaplanmıştır. a) Malzemenin sökülmesi, Sökülecek-yüklenecek malzeme miktarı = ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Sökülecek-yüklenecek miktar = / 8 = 180 ton/saat Sökülme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 180 x 0,0125 = 2,25 kg/saat b) Malzemenin yüklenmesi, Yüklenecek malzeme miktarı = ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Yüklenecek miktar = / 8 = 180 ton/saat Yükleme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 180 x 0,005 = 0,9 kg/saat h) Malzemenin stok alanına taşınması, Taşınacak malzemenin 20 ton luk kamyonlarla stok alanına yaklaşık 500 m lik bir ocak içi yolla nakledilecektir. Yapılan hesaplamalarda en olumsuz şartlar göz önüne alındığından çıkarılacak malzemenin tamamının taşınması düşünülmüştür. Bir kamyon gidiş dönüş olarak her seferde toplam (500 x2) 1000 m yol alacaktır. Günlük taşınacak malzeme ton alındığında 72 kamyon seferi olacaktır. Saatlik yapılacak toplam sefer süresi; 72 / 8 = 9 sefer/saat olacaktır. 33

37 Taşınacak malzeme miktarı = 1440 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Toplam sefer süresi = 72/ 8 = 9 sefer/saat Emisyon faktörü = 0,35 kg/km Taşıma mesafesi = 1 km (gidiş-geliş) Toplam emisyon debisi = 9 x 0,35 x 1 = 3,15 kg/saat i) Malzemenin stok alanına boşaltılması, Boşaltılacak malzeme miktarı = 1440 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Boşaltılacak miktar = 1440/ 8 = 180 ton/saat Boşaltma emisyon faktörü = 0,005 kg/km Toplam emisyon debisi = 180x0,005 = 0,9 kg/saat j) Malzemenin stoklanması, Stoklanacak malzeme miktarı 1440 ton/gün, nihai ürün stok alanı yaklaşık m 2 olup stok işlemleri esnasında oluşması muhtemel toz emisyonu miktarını hesaplayabiliriz. Günlük üretim miktarı = 1440 ton/gün Stoklanacak malzeme miktarı = 1440 ton/gün Stok sahasının alanı = 1000 m 2 = 0,1 hektar Emisyon faktörü = 2,9 kg toz/ hektar gün Toplam emisyon debisi = 0,1 x 2,9 = 0,29 kg/gün = 0,29 / 8 (saat) = 0,036 kg/saat k) Malzemenin stok alanından kamyonlara yüklenmesi, Yüklenecek malzeme miktarı = ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Yüklenecek miktar = / 8 = 180 ton/saat Yükleme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 180 x 0,005 = 0,9 kg/saat l) Malzemenin taşınması, Taşınacak malzemenin 20 ton luk kamyonlarla nakledilmesi planlanmıştır, proje alanından karayoluna çıkmak için yaklaşık 1000 m lik stabilize yol kullanılacaktır. Yapılan hesaplamalarda en olumsuz şartlar göz önüne alındığından çıkarılacak malzemenin tamamının taşınması düşünülmüştür. Bir kamyon gidiş dönüş olarak her seferde toplam (1000 x2) 2000 m yol alacaktır. Günlük taşınacak malzeme 1440 ton alındığında 72 kamyon seferi olacaktır. Saatlik yapılacak toplam sefer süresi; 72 / 8 = 9 sefer/saat olacaktır. Taşınacak malzeme miktarı = 1440 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Toplam sefer süresi = 72/ 8 = 9 sefer/saat Emisyon faktörü = 0,35 kg/km Taşıma mesafesi = 2 km (gidiş-geliş) Toplam emisyon debisi = 9 x 0,35 x 2 = 6,3 kg/saat 34

38 Oluşacak üretim esnasındaki toplam toz emisyonu: Üretim esnasında kontrollü durumda oluşacak Toplam Toz Emisyon Debisi: = 2,25+0,9+3,15+0,9+0,18+0,9+6,3=14 kg/saat.(2) Eryapı San. ve Tic. Ltd. Şti. ye ait sahada yapılacak sökme işlemlerinde yılda ton malzeme sökülecektir. Bu işlemlerden kaynaklı toz emisyonu aşağıda hesaplanmıştır. a) Malzemenin sökülmesi, Sökülecek-yüklenecek malzeme miktarı = 995 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Sökülecek-yüklenecek miktar = 995 / 8 = 124 ton/saat Sökülme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 124 x 0,0125 = 1,55 kg/saat.(1) b) Malzemenin yüklenmesi, Yüklenecek malzeme miktarı = 995 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Yüklenecek miktar = 995/ 8 = 124 ton/saat Yükleme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 124 x 0,005 = 0,6 kg/saat.(2) c)malzemenin Kırma-Eleme Tesisine taşınması, Üretimin gerçekleşeceği ocak alanı ile stok alanının arasındaki nakliye için kullanılacak olan ocak yolunun ortalama mesafesi 320 m civarındadır. Bu durumda ocak alanının her seferde gidiş geliş toprak yolda toplam mesafe 640 m dir.günlük üretimi gerçekleştirilecek 995 ton kalker madeni için 50 kamyon seferi olacaktır. Saatlik yapılacak toplam sefer süresi; 50 / 8 = 7 sefer/saat olacaktır. Taşınacak malzeme miktarı = 995 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Toplam sefer süresi = 50/ 8 = 7 sefer/saat Emisyon faktörü = 0,35 kg/km Taşıma mesafesi = 1 km (gidiş-geliş) Toplam emisyon debisi = 7 x 0,35 x 1 = 2,45 kg/saat.(3) ç) Malzemenin boşaltılması, Boşaltılacak malzeme miktarı = 995 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Boşaltılacak miktar = 995 / 8 = 124 ton/gün Boşaltma emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 124 x 0,005 = 0,6 kg/saat (4) 35

39 d) Malzemenin kırma-eleme tesisinde işlenmesi (kontrollü durum için), Söz konusu proje kapsamında ocaktan alınacak ton malzemenin tamamı kırma eleme tesisinde işlenecektir. 1. Kırıcıda oluşacak toz miktarı; Toplam malzeme miktarı = ton Toplam çalışma süresi = 2000 saat Tesiste işlenecek malz. miktarı = /2000 = 124 ton/saat Tesis emisyon faktörü = 0,0243 kg/ ton Toz emisyonu = 124 x 0,0243 = 3 kg/saat 2. Kırıcıda oluşacak toz miktarı; Toplam malzeme miktarı = ton Toplam çalışma süresi = 2000 saat Tesiste işlenecek malz. miktarı = /2000 = 124 ton/saat Tesis emisyon faktörü = 0,0585 kg/ ton Toz emisyonu = 124 x 0,0585 = 7,2 kg/saat Kontrollü durumda kırma-eleme işleminden kaynaklanacak toplam toz emisyonu = 3 kg/saat + 7,2 kg/saat = 10,2 kg/saat (kontrollü durum)...(5) e) Kırma-eleme tesisinde kırılan malzemenin kamyonlara yüklenmesi Yüklenecek malzeme miktarı = 995 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Yüklenecek miktar = 995 / 8 = 124 ton/saat Yükleme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 124 x 0,005 = 0,6 kg/saat (6) f) Kırılan malzemenin stok sahasına taşınması Kırılan malzemenin 20 ton luk kamyonlarla stok sahasına nakledilmesi planlanmıştır.. Bir kamyon gidiş dönüş olarak her seferde toplam(100 x2) 200 m yol alacaktır. Günlük taşınacak malzeme 995 ton alındığında 50 kamyon seferi olacaktır. Saatlik yapılacak toplam sefer süresi; 50 / 8 = 7 sefer/saat olacaktır. Taşınacak malzeme miktarı = 995 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Toplam sefer süresi =50 / 8 = 7 sefer/saat Emisyon faktörü = 0,35 kg/km Taşıma mesafesi = 0,2 km (gidiş-geliş) Toplam emisyon debisi = 7 x 0,35 x 0,2 = 0,49 kg/saat (7) 36

40 g) Kırılan malzemenin stok sahasına boşaltılması Boşaltılacak malzeme miktarı = 995 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Boşaltılacak miktar = 995/ 8 = 124 ton/saat Boşaltma emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 124 x 0,005 = 0,6 kg/saat (8) h) Kırılan malzemenin stoklanması Stoklanacak malzeme miktarı 995 ton/gün, nihai ürün stok alanı yaklaşık 2000 m 2 olup stok işlemleri esnasında oluşması muhtemel toz emisyonu miktarını hesaplayabiliriz. Günlük üretim miktarı Stoklanacak malzeme miktarı Stok sahasının alanı Emisyon faktörü Toplam emisyon debisi = 995 ton/gün = 995 ton/gün = 2000 m 2 = 0,2hektar = 2,9 kg toz/ hektar gün = 0,2x 2,9 = 0,58 kg/gün = 0,58 / 8 (saat) = 0,07 kg/saat.(9) ı) Kırılan malzemenin stok alanından kamyonlara yüklenmesi Stoklanacak malzeme miktarı 995 ton/gün olup stoklanan malzemenin kamyonlara yükleme işlemleri esnasında oluşması muhtemel toz emisyonu miktarını hesaplayabiliriz. Yüklenecek malzeme miktarı = 995 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Yüklenecek miktar = 995 / 8 = 124 ton/saat Yükleme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 124x 0,005 = 0,6 kg/saat (10) i) Kamyonlara yüklenen malzemenin taşınması(sevk edilmesi) Kamyonlara yüklenen malzemenin 20 ton luk kamyonlarla sevk edilmesi planlanmıştır. Nakliyesi yapılacak stabilize yolun uzunluğu 820 m dir. Günlük taşınacak malzeme 995 ton alındığında 50kamyon seferi olacaktır. Saatlik yapılacak toplam sefer süresi; 50 / 8 = 7 sefer/saat olacaktır. Taşınacak malzeme miktarı = 995 ton/gün Toplam çalışma süresi = 8 saat Toplam sefer süresi = 50 / 8 = 7 sefer/saat Emisyon faktörü = 0,35 kg/km Taşıma mesafesi = 1,64 km (gidiş-geliş) Toplam emisyon debisi = 7 x 0,35 x 1,64 = 4 kg/saat (11) 37

41 Üretim esnasında kontrollü durumda oluşacak Toplam Toz Emisyon Debisi: =21,76 kg/saat (6,04 gr/sn).(3) Kümülatif toplam toz emisyonu: Kümülatif Toplam Toz Emisyon Debisi:1+2+3=16, ,76=52,46 kg/saat (14,5 gr/sn) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde baca dışındaki yerlerde toz emisyonun sınır debisi 1,0 kg/saat olması gerekmektedir. Bu duruma göre kontrollü durum için toz emisyon debisi 52,46 kg/saat >1,0 kg/saat büyüktür. Bu nedenle Çevre Mevzuatında belirtilen formül II modeli kullanılarak yer seviyesinde oluşan toz emisyon değerleri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Kümülatif durumda oluşacak toplam toz emisyonu; Havada askıda kalan toz miktarı; 52,46 x 0,2 = 10,49 kg/saat ( 2,9 gr/sn ). Çöken toz miktarı; 52,46 x 0,8 = 42 kg/saat (11,65 gr/sn ) Tablo 14: Kümülatif durum etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı.(µg/m 3 ) Kaynaktan uzaklıklar (m) συ σζ Etkin Yön-konst.(µg/m 3 ) KUZEY (N) KUZEYDOĞU (NE) DOĞU (E) GÜNEYDOĞU (SE) GÜNEY (S) GÜNEYBATI (SW) BATI (W) KUZEYBATI(NW) /07/2009 Tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde (Değişik tarih ve sayılı R.G de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) Ek-2 Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosunda 2015 yılı için Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerler Havada Asılı Partikül Madde için UVS =56 µg/m 3, KVS = 90 µg/m 3 olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında kümülatif durumda oluşacak havada asılı toz konsantrasyonu için Tablo-14 incelendiğinde, etkin yöne göre havada asılı toz konsantrasyonu 500 metrede 22,89 µg/m 3 olup yönetmelikte belirtilen UVS =56 µg/m 3, KVS = 90 µg/m 3 sınır değerleri sağlanmaktadır. 38

42 Grafik 13: Kümülatif durum için etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı Grafik 14: Kümülatif durum için tüm yönlere göre havada asılı toz dağılımı Tablo 15: Kümülatif durum etkin yöne göre çöken toz dağılımı( mg/m 2 -gün) Kaynaktan uzaklıklar (m) συ σζ Etkin Yön-konst.( mg/m 2 -gün) KUZEY (N) KUZEYDOĞU (NE) DOĞU (E) GÜNEYDOĞU (SE) GÜNEY (S) GÜNEYBATI (SW) BATI (W) KUZEYBATI(NW)

43 03/07/2009 Tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde (Değişik tarih ve sayılı R.G de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) Ek-2 Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosunda 2015 yılı için Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerler Çöken Toz konsantrasyonu için UVS = 210 mg/m 2 -gün, KVS = 390 mg/m 2 -gün olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında kümülatif durumda oluşacak çöken toz konsantrasyonu için Tablo-15 incelendiğinde, etkin yöne göre çöken toz konsantrasyonu 500 metrede 91,97 mg/m 2 -gün olup, yönetmelikte belirtilen UVS = 210 mg/m 2 -gün, KVS = 390 mg/m 2 -gün değerlerinin altında çıkmaktadır. Grafik 15: Kümülatif durum etkin yöne göre çöken toz dağılımı Grafik 16: Kümülatif durum tüm yönlere çöken toz dağılımı 40

44 Esbeton Prefabrik Yapı Malzemeleri San. Tic. ve Taah. A.Ş., Esbeton Prefabrik Yapı Malzemeleri San. Tic. ve Taah. A.Ş. ve Eryapı San. ve Tic. Ltd. Şti. ye ait faaliyet sahaları yan yanadır. Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Dolayısıyla en yakın yerleşim yeri üzerinde çöken toz emisyonu sınır değerlerin altında kalmaktadır. Ayrıca bu 3 ocak alanının yerini gösterir vaziyet planı ekte sunulmuştur(ek-3) Yukarıda ki hesaplamalardan görüldüğü gibi kümülatif durumda oluşacak toz emisyonu 500 metre mesafede sınır değerlerin altına düşmektedir. Bu durumda en yakın yerleşimlerin tozumadan etkilenmesi söz konusu değildir. Oluşacak toz emisyonu için S.K.H.K.K. Yönetmeliği Ek-1-c,d ve e bendinde belirtilen koşullar yerine getirecek olup buna ilaveten kamyonlar aşırı yüklenmeyecek ve üzeri branda ile örtülecek, kullanılacak stabilize yola tozlanmayı engelleyecek şekilde malzeme serilecek ve sulama yapılacaktır. Emisyon oluşturacak kaynaklarda, mevzuatlar çerçevesinde sözü edilen gerekli tedbirlerin alınması durumunda bu değerlerin çevre üzerinde olumsuz etkisi ortadan kalkacaktır. Ek-1, c) Açıkta depolanan yığma malzeme: Açıkta depolanan yığma malzeme, hurda malzeme, tozlaşabilir ürün ya da hammadde hava kalitesi standartlarını sağlamak şartıyla açıkta depolanabilir. Bu amaçla aşağıda bazı örnekleri verilen tedbirler alınır. -Araziye rüzgarı kesici levhalar yerleştirir, duvar örülür veya rüzgarı kesici ağaçlar dikilir, -Konveyörler ve diğer taşıyıcıların ve bunların birbiri üzerine malzeme boşalttığı bağlantı kısımlarının üstü kapatılır, -Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılır, -Malzeme üstü naylon branda veya tane büyüklüğü 10 mm den fazla olan maddelerle kapatılır, -Üst tabakalar %10 nemde muhafaza edilir. Bu durumu sağlamak için gerekli donanım kurulur. d) Toz yapıcı yanma ve üretim artıklarının taşınması ve depolanması: Toz yapan yanma ve üretim artıklarının taşınmasında taşınan malzemenin tozumayı önleyecek derecede nemli olmaması halinde kapalı taşıma sistemleri kullanılır. Bunların açıkta depolanmasında (c) bendindeki tedbirler alınır. Depolama işlemi tamamlanan sahalar toprakla örtülüp üstü yeşillendirilir. e) Ocak içi yolların durumu: Ocak içi yollar mevsim şartlarına göre tozuma giderilinceye kadar sulanacaktır. Gürültü Kirliliği: Gürültü seviyesinin tanımlanmasında çeşitli metotlar kullanılmakla birlikte burada kullanılacak makinelerin gürültü seviyelerine değerlendirme yapılacaktır. Ayrıca işletilecek olan alanın hemen yanında Esbeton Prefabrik Yapı Malzemeleri San. Tic. ve Taah. A.Ş ye ait başka bir kalker ocağı ve Eryapı San. ve Tic. Ltd. Şti ye ait Kalker ocağı ve 41

45 Kırma Eleme tesisi işletilmektedir. Bu yüzden aşağıda kümülatif bir değerlendirmede yapılmıştır. Tablo 16: İşletme aşamasında kullanılacak iş ekipmanları ve ses gücü düzeyleri Gürültü Kaynakları Adet Ses gücü düzeyi (db) Ekskavatör Kazıcı- Yükleyici Kamyon Arazöz Wagon Drill 1 98 (Kaynak: 22/1/2003 trh ve sayılı R.G. Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik) Eşdeğer gürültü seviyesi, aşağıdaki formülden hesaplanmaktadır. Eş değer gürültü düzeyi= Leq = (Toplam Ses Basıncı Düzeyi= Lpt) n L WT = 10 Log Σ10 L Wİ/10 İ=1 n L WT = 10 Log Σ ( 10 (105 /10) )+(10 (105/10) )+ (10 (103/10) ) +(10 (103/10) ) +(10 (103/10) )+ (10 (98/10) )+ (10 (103/10) ) İ=1 L WT =111,7 db L p = L w +10 log(q/a) Formülde; A = 4 π r 2 Q= yönelme katsayısı (Yer düzeyindeki ses kaynağının yarı küresel dağılımı, Q=1) r = Kaynaktan uzaklık (m) ifade etmektedir Lp T = 111,7 +10 log ( 2/4 π 50 2 ) = 66,79 dba Lp T = 111,7 +10 log ( 2/4 π ) = 60,77 dba Tablo 17: Faaliyet esnasında gürültü dağılımı r (m) LpT (dba) ÇGDY Yönetmeliği Madde 23. (L gündüz) 50 66, , , , , , , , dba 42

46 Grafik 17: Faaliyet esnasında gürültü dağılımı Tabloda görüldüğü gibi işletmede gürültü kaynaklarının beraber çalışmasından çıkan gürültü düzeyi, Tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre belirlenen sınır değerlerle karşılaştırıldığında 8 saatlik çalışma kapsamında işitme sağlığı açısından herhangi bir sakınca görülmemektedir. Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Kümülatif Gürültü Kirliliği Tablo 18: İki işletmede kullanılacak iş ekipmanları ve ses gücü düzeyleri Gürültü Kaynakları Adet Ses gücü düzeyi (db) Ekskavatör Kazıcı- Yükleyici Kamyon Wagon Drill 3 98 Arazöz kırıcı (Kaynak: 22/1/2003 trh ve sayılı R.G. Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik) Eşdeğer gürültü seviyesi, aşağıdaki formülden hesaplanmaktadır. Eş değer gürültü düzeyi= Leq = (Toplam Ses Basıncı Düzeyi= Lpt) n L WT = 10 Log Σ10 L Wİ/10 İ=1 n L WT = 10 Log Σ [6x( 10 (105 /10) ]+ [16x10 (103/10) )]+ [3x(10 (98/10) )] +(10 (110/10) ) İ=1 43

47 (103/10) ) +(10 (103/10) )+ (10 (103/10) )+ (10 (103/10) )+ (10 (103/10) )+ (10 (98/10) )+(10 (98/10) )+ (10 (103/10) )+(10 (103/10) ) L WT =120,4 dba L p = L w +10 log(q/a) Formülde; A = 4 π r 2 Q= yönelme katsayısı (Yer düzeyindeki ses kaynağının yarı küresel dağılımı, Q=1) r = Kaynaktan uzaklık (m) ifade etmektedir Lp T = 114, log ( 2/4 π 50 2 ) = 71,25 dba Lp T = 114, log ( 2/4 π ) = 69,25 dba Tablo 19: İki işletmede oluşacak faaliyet esnasında gürültü dağılımı r (m) LpT (dba) ÇGDY Yönetmeliği Madde 23. (L gündüz) 50 71, , dba Grafik 18: İki işletmede oluşacak faaliyet esnasında gürültü dağılımı Tabloda görüldüğü gibi işletmede gürültü kaynaklarının beraber çalışmasından çıkan gürültü düzeyi, Tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) Çevresel 44

48 Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre belirlenen sınır değerlerle karşılaştırıldığında 8 saatlik çalışma kapsamında işitme sağlığı açısından herhangi bir sakınca görülmemektedir. Esbeton Prefabrik Yapı Malzemeleri San. Tic. ve Taah. A.Ş. ye ait 2 faaliyet sahası ve Eryapı San. ve Tic. Ltd. Şti. ye ait faaliyet sahası yan yanadı.r Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Yukarıda ki hesaplamalardan görüldüğü gibi kümülatif durumda oluşacak gürültü emisyonu 100 metre mesafede sınır değerin altına düşmektedir. Bu durumda en yakın yerleşimlerin gürültüden etkilenmesi söz konusu değildir. Gürültü konusunda Tarih ve sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetmeliği nin ilgili maddeleri uyarınca önlem alınacak, yine aynı tüzüğün Madde 22 de belirtildiği gibi faaliyet alanında çalışanların gürültüden etkilenmemeleri için kulaklık, kask ve iş elbisesi vb. kullanmaları sağlanacak ve Madde 78 de belirtilen hükümlere uyulacaktır. Ocak çevresinde çıkabilecek herhangi bir yangına ve patlamaya karşı yeterli sayıda yangın söndürme cihazı (yangın söndürme tüpü vs.) bulundurulacak, ocak hiçbir zaman boş bırakılmayacak, bunun için sürekli bir bekçi görev yapacaktır. Bunlar dışında proje kapsamında olabilecek kazalar kayacın yerinden sökülmesi esnasında kayaç parçalarının sıçraması ve özellikle taşıma sırasındaki trafik kazalarıdır. Bu tür kazaların önlenmesi içinde, çalışanlara kask, koruyucu giysi vs. giydirilecek ve ocak yolundan Devlet Karayollarına giriş ve çıkış yapacak olan araçların trafik güvenliği bakımından gerekli olan trafik işaretlemeleri ocağı işleten tarafından yapılacak, araç kullanıcılarının asgari hızla gitmeleri için gerekli uyarı ve denetimler yapılacak ve bu husustaki tüm hüküm ve yönetmeliklere riayet edilecektir. Patlatma Modeli ve Patlatmadan Kaynaklanabilecek Etkiler; Patlatma sonucu oluşan gürültü ve titreşim gibi çevresel etkiler, kullanılan patlayıcı madde miktarı, kayacın cinsi, jeolojik yapısı ve patlatma şekli ile doğrudan orantılıdır. Üretim esnasında cevherde delici makinelerle delikler açılacak, patlayıcı maddeler şarj edilerek sıkılanacak ve ateşlenip patlatılacaktır. Dekapaj alımı sırasında patlatmalardan dolayı oluşacak hava şoku, sismik hareket ve taş fırlamalarının en yakın yerleşim yerini etkileyip etkilemediğini saptamak ve atımlarda bırakılacak Emniyet Mesafesi ni belirlemek için gerekli hesaplamalar yapılmıştır. Çalışma yapılacak alanın Karayollarına en yakın noktasında patlatma ve üretim çalışmalarında toz, titreşim gibi etkiler sınır değerleri sağlamaktadır ton/yıl Kalker üretimi sırasında toplam (ANFO+dinamit), kg patlayıcı maddeye ihtiyaç duyulacaktır. Bir patlatmada yaklaşık olarak 7725 m 3 malzeme elde edileceğinden; Bir patlatmada yaklaşık olarak 1460 kg patlayıcı madde kullanılacaktır. 60 delik açılacağından her delik için 24 kg ANFO ve 1 kg dinamit kullanılacaktır. 45

49 Patlatma sonucu oluşan şok dalgaları havada ve ateşlenen kaya birimi içinde belirli bir hız, frekans ve genlikte yayılmaktadır. Bu yayılım atım yerinden uzaklaştıkça sönme eğilimi göstermektedir. Şok dalgalarının çevrede bulunan hassas noktalara (bina, köprü, tarihi binalar, mağara vb) hasar verebileceği mesafe aşağıda açıklanan bağıntılar yardımıyla hesaplanabilmektedir. Bağıntılarda değişken olarak anlık şarj (bir gecikme süresinde ateşlenen patlayıcı miktarı) atım yeri ile çevre birimleri arasındaki mesafe ve kayaç türlerine ait katsayılar bulunmaktadır. İşletme sırasında patlatmadan kaynaklanacak olan vibrasyonun oluşacağı kaynak, patlatma yapılacak olan ocak içerisinde olacaktır. Bunu işletme alanının ortası olarak düşünebiliriz. Patlayıcı Maddelerin Kullanımı Esnasında Alınacak Tedbirler; Yapılan patlatmalar çevrede az veya çok hasar meydana getirmektedir. Bu nedenle oldukça önem verilen bu konuya patlatmayla ilgili hemen tüm yayınlarda yer verilmiştir. Araştırmaların yapıldığı ve aşağıda adı verilen kaynağa göre başlıca üç çeşit hasar olduğu belirtilmektedir.(kaynak: Hoek, E.,Bray,J., 1981) 1. Kaya kütlesinde yaratılan şokla yapılarda meydana gelen hasar 2. Patlatma alanından fırlayan kaya ve taşlarla olan hasar 3. Hava Şoku ve Gürültü Hasarı 1) Kaya kütlesinde yaratılan şokla yapılarda meydana gelen hasar Patlatmayla oluşturulan titreşimim çevre yapılara etkisi; Patlatmalı kazı çalışmalarında patlatmanın asıl amacı kayayı kırarak gevşetmektir. Burada kırma işlemini yerine getiren şok dalgası, sağlam kayaç içerisinde sismik dalgalar şeklinde yayılmaktadır. Sismik dalgaların enerjileri tükeninceye kadar yayılmaya devam edecekleri bir gerçektir. Enerji sönmesinin iki nedeni vardır. Bunlardan birincisi kaya yapısının gerek fiziksel, gerekse jeolojik olarak gösterdiği direnç, ikincisi ise geometrik olarak sismik dalganın kaynağından uzaklaştıkça daha geniş bir alana yayılmasıdır. Bu enerji, patlatma kaynağından uzaklaşarak sönümleşinceye kadar uzun bir mesafe kat edecektir. Bu zaman sürecinde, kaya yapılarında ve binalarda hasarlara ve yerleşim yeri sakinlerinin tedirgin olmasına neden olabilmektedir. Buradaki çevresel problemler patlayıcı madde enerjisinin tamamının parçalanma için kullanılmadığının bir göstergesidir. Patlatmadan kaynaklanan etkiler, patlatma sırasında açığa çıkan enerjinin parçalama ve öteleme işlemlerinden arta kalan kısmının, kaya içerisinde veya atmosferdeki hareketlerinden meydana gelmektedir. Bu durum dikkate alındığında çevresel etkilerden arındırılmış bir patlatma tasarımı aynı zamanda patlayıcı enerjisinin de en iyi şekilde kullanıldığı tasarımdır. Patlatma anında yaratılan titreşimin uzak noktalara kadar ilerlemesi de patlatılan delik şarjı ve bina arasındaki kaya yapısının ve jeolojisinin bir fonksiyonudur. Homojen yapılarda dalga daha rahat ilerleme imkânı bulacak kırıklı yapılarda da veya fay tabakalarında ise dalganın bir kısmı geri yansıyacaktır. Patlatmayla oluşturulan titreşimin çevre yapılara etkisi Devine bağıntısı (Devine et al, 1966) ile tespit edilmektedir. 46

50 Devine Bağıntısı ; v = k D W 1.6 v = Kayaç içinde yayılan titreşim hızı (inç/sn) k = Kayaç türüne bağlı katsayı (26-260) D = Patlatma noktası ile çevre yerleşim birimleri arasındaki etkili mesafe (feet) W = Bir gecikme aralığındaki patlayıcı miktarı (libre) 1 feet = m 1 libre = kg 1 inç = 25.4 mm K katsayısı kayacın titreşimi iletme kapasitesi olarak alınmaktadır. Patlatma kaynağı ile hassas nokta arasındaki birimlerin değişkenliği, kırık, fay, çatlak gibi süreksizliklerin yoğunluğu k katsayısını etkilemektedir. Homojen birimlerde katsayı 260 sayısına yaklaşırken, tektonik etkilerin yoğunluğu ve geçilen her farklı birim katsayıyı 20 sayısına yaklaştırmaktadır. Hesaplamalarda k katsayısı birimlerin homojen ve kırıksız olduğu varsayımından hareketle 260 olarak alınmıştır. Tablo 20: Mesafeye göre titreşim hızı değerleri (W=25 kg) Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri (Devine Bağıntısı) K (sbt) D (m) W (kg) V (inç/sn) V (mm/sn) 1/5 V(mm/sn) 1/2 V(mm/sn) feet = m, 1 libre = kg, 1 inç = 25.4 mm Tabloda; V = mm/sn mesafeye göre değişen titreşim hızı = Bina temelindeki titreşim hızı V o 47

51 Yöre köylerindeki en hassas yapının b tipi binalar olduğu kabul edilirse V o hızının 5 mm/sn nin üzerine çıkmaması gerekmektedir. 1 feet = m, 1 libre = kg, 1 inç = 25.4 mm k=260 d=50 m=164,04 feet( 1feet= m) W=25 kg=55,11 libre( 1libre= kg) Devine Bağıntısı ; v = k D W ,04 v = , = inç/sn= mm/sn Tablo incelendiğinde 25 kg lık şarjın etkisi ile oluşan titreşim hızı patlatma noktasından itibaren 250 metrede 5 mm/sn nin altına inmektedir. Bu mesafeden sonra maksimum anlık şarj ile yapılan patlatmalar sonucu oluşan vibrasyonun yerleşim birimlerine olumsuz etkisinin olmayacağı ortaya çıkmaktadır Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Bina temeli titreşim hızı (V o ) değerlerine bağlı olarak patlatma nedeniyle hasar görebilecek bina türleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. (Kaynak: forssbland, 1981). Tablo 21: Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Yönetimi Yönetmeliği Tablo 6: Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Çok Hassas (Ek ibare:rg-27/4/ ) ve hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri Titreşim Frekansı (Hz) İzin Verilen En Yüksek Titreşim Hızı (Tepe Değeri-mm/s) (1 Hz- 4 Hz arasında 5 mm/s den 19 mm/s ye; 10 Hz- 30 Hz arasında 19 mm/s den 50 mm/s ye, logaritmik çizilen grafikte doğrusal olarak yükselmektedir) Binalardaki hasarların titreşim genliği yönünden incelenmesi; Patlatma sonucu oluşan titreşimlerin genliği aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmaktadır (Kaynak: Armac Printing Company). 48

52 A = K W D A = Patlatma sonucu oluşan titreşimlerin azami genliği (mm) W= Bir gecikme aralığında ateşlenen patlayıcı miktarı (kg) D = Patlatma kaynağı ile çevre yerleşim birimleri arasındaki etkili mesafe (m) K = Kayaç türüne bağlı katsayısı Patlatma yapılan kaya türü ve bina temeli altındaki kayaç türüne bağlı olarak değişim gösteren K katsyısı asgari ve azami değerleri (Kaynak: Armac Printing Company). Tablo 22: K katsayısı asgari ve azami değerleri Patlatma Yapılan Temel Altı K Katsayısı Birim Kayaç Türü Minimum Maksimum 1-Kaya Kaya 0,57 1,15 2-Kaya Kil (Toprak) 1,15 2,30 3-Kil (Toprak) Kaya 1,15 2,30 4-Kil (Toprak) Kil (Toprak) 2,30 3,40 Genlik değerinin 0,05 mm nin altında olması durumunda binalarda hasar olmadığı bilindiğinden (Armac Printing Company) maksimum patlayıcı miktarı (25 kg) ile yapılan atımlarda etki mesafesi; K W 1,15 25 D = = D = = 115 m bulunur. A 0,05 Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Hesaplara göre patlatma sonucu oluşacak vibrasyon etki mesafesinde herhangi bir hassas nokta (bina, köprü, tarihi binalar, mağara vb) bulunmamaktadır. Bir delikte kullanılan patlayıcı madde miktarı 25 kg olup, canlı ve çevre sağlığı açısından büyük bir tehlike arz etmeyecektir. Titreşim hızının az olması, gecikmeli kapsül kullanılarak bir seferde patlayan patlayıcı miktarının az olması ve malzeme üretim alanında herhangi bir yerleşim alanı olmadığından dolayı etkisi az olacaktır. 2) Patlatma alanından fırlayan kaya ve taşlarla olan hasar Patlatmalarda dilim kalınlıkları ve/veya sıkılama boyu ve malzemesi yetersiz olunca fırlayan kaya sorunlarıyla karşılaşılır. Bu sorun can ve mal güvenliği bakımından önemlidir. Patlatma anında oluşan kaya ve taşlarla ilgili olarak yapılan kaynak araştırmalarında; emniyet mesafe hesaplarının deneysel sonuçlara dayandırıldığı görülmüştür. Literatürde (İsveç Patlatma Araştırma Merkezi-SVEDEFO) 1 m 3 kayaç kırmak için kullanılacak patlayıcı madde miktarı ile en fazla fırlatma uzaklığı arasında verilen ilintiden yararlanmak sureti ile spesifik patlayıcı madde tüketimi (kg/m 3 ) için söz konusu uzaklık kestirilebilir. Yeterli dilim ve sıkılama uzunlukları için aşağıdaki değerler kestirim değerleri olarak kabul edilebilir. Projeye konu faaliyet alanında spesifik patlayıcı madde tüketimi kg/m 3 dür. 49

53 q = kg/m 3 L max = 10 m q = 0.5 kg/m 3 L max = m q = kg/m 3 L max = m Şekil 4: Özgül şarja bağlı olarak en fazla fırlatma uzaklığı En fazla fırlatma uzaklığı, metre Özgül Şarj, Kg/m 3 (Kaynak: Hoek, E,,Bray,J,, Rock Slope Engineering, Institution of Mining and Metallurgy, 3rd Edition, London, 1981) Ayrıca yukarıdaki şekilde İsveç patlatma araştırmaları Merkezince (SVEDEFO) yapılan araştırma sonuçları kullanılarak hazırlanmış olup, özgül şarja bağlı olarak en fazla fırlama uzaklığını vermektedir. İki kaynağa göre de emniyetli mesafe > m civarında olmaktadır. Bu mesafede zaten çalışma alanı içerisinde kaldığından çevreye patlatma anında fırlayan kaya ve taşlarla hasar olmayacaktır. Ayrıca fırlayan kayaların önlenmesi aynaya yeterli uzaklıkta (B=30-40d) ve paralel delik delmek, sıkılama boyunun en az 0.7 B olması gerekliliği düşünülerek h o = B emniyetli seçeneği ile uygun nitelikte sıkılama malzemesi kullanmakla mümkündür. Ruhsat alanı içinde h o = B emniyetli seçeneği seçilerek sıkılama boyu 3 m olarak planlanmıştır. Pokrovsky-Fyodorov tarafından geliştirilen deneysel sonuçlara göre aşağıdaki formülden de emniyetli mesafe hesaplanabilir. Menzil Taş Fırlama Mesafesi; (Pokrovsky-Fyodorov) hızı L = V o 2 / g Sin 2θ V o = Şev aynasından kopan taş parçasının ilk θ = 45 o (Maksimum menzil 45 o de sağlanmaktadır.) g = 9.81 m/s 2 yer çekim ivmesi Şev aynasından kopan taş parçasının ilk hızı; V o = 7200 x Q / q x R o 3 R o = yaklaşık dilim kalınlığı Q = Bir atımda kullanılacak patlayıcı madde miktarı 50

54 q = yoğunluk = 4300 kg/m 3 Yukarıdaki formüller incelendiğinde taş fırlama olayının boyutunu kontrol eden iki önemli faktör vardır. Bunlardan birincisi patlayıcı madde miktarı, ikincisi ise dilim kalınlığıdır. Bu kaynağa göre ilk hızın gerçek büyüklüğünü analitik bir modelle belirlemek çok zor, hatta imkânsızdır. Açık işletmelerde bu konu üzerinde yapılan araştırma sonuçlarına göre V o = m/sn civarında olduğu görülmüştür. Hava sürtünmesinin etkisi ile hesaplanan mesafenin kabaca 1/3 ünün emniyet mesafesine denk geldiği kabul edilmektedir. Taş Savrulması Patlatma işlemi sırasında patlayıcı madde kaya kütlesi içinde yeterince hapsedilemezse reaksiyon sonucu oluşan yüksek basınçlı gazların erken atmosfere deşarj olması sırasında bazı kayaların kütleden ayrılarak uzağa savrulmasıdır. Genelde, kayada görülen bu beklenmeyen savrulma Taş savrulması olarak adlandırılır. Taş savrulması ciddi bir çevresel tehlikedir. Kişilerin ölümüne, ciddi şekilde yaralanmasına, ekipmanlara, binalara ve kamuya zarar verebilir. Taş savrulmasından kaynaklanan hasar, işletme ile yerleşim yeri sakinleri arasındaki ilişkilerinin gergin olmasının başlıca sebebidir. Özellikle büyük çaplı patlatma delikleriyle yer üstünde yapılan atımlarda bu tehlikelerle çok sık karşı karşıya kalınmaktadır. Böyle atımlarda patlatma sahasından 1 km ya da daha uzak mesafelere taş savrulduğu bilinmektedir. Bu yüzden, bu kazalardan sakınmak ve taş savrulmasının en aza indirmek için gerekli önlemler alınacaktır. Patlatma sonucu oluşacak şok dalgaları havada ve ateşlenen kayaç birimi içinde belirli bir hız, frekans ve genlikte yayılmaktadır. Bu yayılım atım yerinden uzaklaştıkça sönme eğilimi göstermektedir. Lm : Maksimum taş savrulması d : Delik çapı Lm =260xd 2/3 D=88,9mm=3.50 inç Lm =260x 3,50 (2/3) =260x 2,30=599 metre (maksimum) ϕ: Savrulan taş parçalarının boyutu d : Delik çapı ϕ=0,1xd 2/3 ϕ=0,1x19,93 = 1,993 mm Taş savrulmasının denetlenmesi için aşağıdaki hususlar uygulanacaktır: -Uygun çap ve boyutta delikler kullanılarak kaya içinde patlayıcı maddelerin dengeli homojen dağıtılması, - Uygun delik geometrisi hesaplanarak deliklere uygun yük verilmesi -En az, delik-ayna (yük) mesafesi boyutunda sıkılama boyu bırakılması ve uygun bir malzeme kullanılarak ağız sıkılaması yapılması -Gecikmeli ateşleme yönteminin uygulanması Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ocak alanının en yakın köy yoluna uzaklığı 1787 m dir Bu mesafe ekte bulunan Topografik haritada gösterilmiştir (EK-3). Taş 51

55 savrulma mesafesinin en yakın yerleşim yerlerine ve köy yoluna herhangi bir etkisi yoktur. 3) Hava Şoku ve Gürültü Hasarı Yer sarsıntılarına ek olarak patlamanın yarattığı hava şoku da bazı zararlara yol açabilmektedir. Hava şoku, patlamadan kaynaklanan hava basınç dalgaları olarak tanımlanmaktadır. Özellikle ağız sıkılamasının eksik yapıldığı veya infilaklı fitil kullanıldığı durumlarda hava şoku şiddetli olabilmektedir. Hava şoku düzeyi patlatma, arazi ve hava koşullarına bağlı olmaktadır. Yapılan ölçümler genelde hava şokunun ender olarak sıva patlamalarına yol açtığını göstermektedir. Hava şokunun en çok etkilediği yapı elemanları pencere, camlar ve kasalar olmaktadır. Bazı yüksek basınç okumalarında yapıların özelliklerine bağlı olarak elastik titreşimler ve sonuçta da sıva çatlaklarının oluştuğu durumlar yanında bazen baca yıkılması, tuğla duvarların çatlaması gibi olaylarda kayıtlara geçmiştir. Hava şokunun neden olduğu en önemli olay, insanların üzerine olan psikolojik etkisidir. Çok şiddetli patlatma sesi duyan kimseler patlamanın ve yer sarsıntısının da büyük olduğunu düşünmektedir. Hava şokunun yayılması önemli ölçüde atmosferik koşullara bağlı olmaktadır. Rüzgar yönü, havanın sıcaklığı, dolayısıyla yoğunluğu ve nem oranları şokun yayılmasını etkileyen parametrelerdir. Uygun şartlarda yapılan büyük bir patlamayı kimse hissetmezken, nem oranının fazla olduğu ve rüzgârında taşıdığı küçük bir patlamanın hava şoku şikayetlere neden olabilmektedir. Hava şokunun önlenmesi için; sıkılama işlemine dikkat etmek ve infilaklı fitil gibi yüzeyde patlayan elemanlar var ise bunları toprak ile örtmek gerekir. Öte yandan patlatmadan kaynaklanan hava şoklarına neden olan önemli etkenler aşağıda verilmiştir; 52

56 Gereğinden fazla şarj edilmiş delikler Zayıf sıkılama Açıktaki infilaklı fitil Uygun olmayan dilim kalınlığı Kayadaki çatlaklardan gaz kaçışı Patlatma sonucu oluşan hava şoku aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmaktadır (Kaynak: Calzıa, 1969). Şiddetli etki zonu : D < 5 W Orta şiddette etki zonu : 5 W< D <10 W Hafif şiddette etki zonu :10 W< D <15 W D = Etkili zon aralığı (m) W = Bir gecikme aralığında atılan dinamit miktarı = Anlık şarj (kg) Hava şoku hesaplamaları ruhsat alanlarında yapılacak maksimum anlık şarj dikkate alınarak yapılmıştır. Patlatmalarda kullanılacak maksimum anlık şarj: 25 kg Şiddetli etki zonu : 0-25 m Orta şiddette etki zonu : m Hafif şiddette etki zonu : m İnsanların ve yapıların gürültü ve hava şokundan etkilenme dereceleri aşağıdaki şekilde gösterilmektedir. Şekil 5: İnsanların ve yapıların gürültü ve hava şokundan etkilenme dereceleri Gürültü Şiddeti Desibel lb/in Belirtiler Yapılarda hasar Tüm pencere camları kırılır 0.1 Bazı pencere camları kırılır 0.03 Hasar başlangıç sınırı Acı duyma başlangıcı Şikayet başlangıcı x10-5 Hava-Şoku Patlatma nedeniyle hava-şoku oluşumu 60 3x10-6 Günlük konuşma 40 3x10-7 Hastane odası x10 3x Fısıltı Duyma alt sınırı (Kaynak: Hoek, E.,Bray,J., Rock Slope Engineering, Institution of Mining and Metallurgy, 3rd Edition, London, 1981) 53

57 Projeden kaynaklı gürültü oluşumu yukarıdaki şekilde de görüldüğü gibi şikâyet başlangıcının altında kalmaktadır ki zaten bu hesaplamalar üretimin tamamının patlatmayla gerçekleşeceği şeklinde düşünülerek yapılmıştır. Aşağıdaki patlatmadan kaynaklı gürültü şiddeti 4,5x10-4 lb/in 2 =107 dba ya denk gelmektedir. Buna göre patlatma esnasında açığa çıkacak gürültünün düzeyinin 2000 metre çapındaki dairesel etki alanında dağılımı aşağıdaki tablo ve grafikte verilmiştir. Tablo 23: Patlatma esnasında Gürültü dağılımı r (m) LpT (dba) ÇGDY Yönetmeliği Madde 23. (L gündüz) dba dba Grafik 10: Delme-patlatma uzaklık, esnasında m gürültü dağılımı Grafik 19: Patlatma esnasında gürültü dağılımı Proje kapsamında yılda ortalama 18 patlatma yapılacak olup, patlatmadan kaynaklı gürültü oluşumu patlatma esnasında oluşup, anlıktır. Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) 54

58 Söz konusu yerleşimlerde patlatmadan kaynaklı olabilecek gürültü düzeyi grafikte hesaplanmış olup, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen sınır değerlerin altında kalmaktadır. Gürültü konusunda Tarih ve sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nün ilgili maddeleri uyarınca önlem alınacak, yine aynı tüzüğün Madde 22 de belirtildiği gibi faaliyet alanında çalışanların gürültüden etkilenmemeleri için kulaklık, kask ve iş elbisesi vb. kullanmaları sağlanacak ve Madde 78 de belirtilen hükümlere uyulacaktır. Ayrıca patlatma esnasında, patlatmanın yapılacağı alan boşaltılacak olup gerekli tüm önlemler alındıktan sonra patlatma yapılacaktır. Patlatmalar Jandarma kontrolünde ve yöre halkına duyurularak yapılacaktır. Söz konusu proje kapsamında anlatılanların dışında herhangi bir olumsuz durum beklenmemektedir. d) Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riski, Proje kapsamındaki açık ocak işletmeciliği yöntemi ile çalışma yapılacaktır. Projeye ilişkin üretim teknolojisi; ocakta delme-patlatma yöntemiyle gevşetilen malzeme kamyonlara yüklenip serbest piyasada satışa sunulacaktır. Ocak çevresinde çıkabilecek herhangi bir yangına ve patlamaya karşı yeterli sayıda yangın söndürme cihazı (yangın söndürme tüpü vs.) bulundurulacak, ocak hiçbir zaman boş bırakılmayacak, bunun için sürekli bekçi görev yapacaktır. İşletme aşamasında oluşacak kaza, sabotaj vs. durumlarda ilk yardım müdahale ekibi oluşturulacaktır. Ayrıca 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ilgili hükümlerinin belirlediği kişisel koruyucu önlemler sahasında bir telefon bulundurulacaktır. Bunlar dışında proje kapsamında olabilecek kazalar malzemenin yerinden sökülmesi esnasında kayaç parçalarının sıçraması ve özellikle taşıma sırasındaki trafik kazalarıdır. Bu tür kazaların önlenmesi içinde, çalışanlara kask, koruyucu giysi vs. giydirilecek ve ocak yolundan Devlet Karayollarına giriş ve çıkış yapacak olan araçların trafik güvenliği bakımından gerekli olan trafik işaretlemeleri ocağı işleten tarafından yapılacak, araç kullanıcılarının asgari hızla gitmeleri için gerekli uyarı ve denetimler yapılacak ve bu husustaki tüm hüküm ve yönetmeliklere riayet edilecektir. Proje kapsamında olabilecek her türlü kaza, sabotaj ve doğal afet gibi maddi ve manevi zarar verici unsurlarda aşağıdaki acil müdahale planı takip edilecektir. Bu sayede faaliyetin bu olumsuzluklara karşıda sistemli olarak işlerliği sağlanacaktır. Acil müdahale planı ise aşağıdaki gibidir. 55

59 Şekil 6: Acil Müdahale Planı Planlanan proje kapsamında oluşabilecek herhangi bir kazaya, yangın, sabotaj, doğal afete karşı acil eylem planı olarak işletmede çalışan işçiler öncelikli olarak bilgilendirilecektir. Yangın çıkması durumunda soğukkanlılıkla yangın çeşidine en uygun ve en yakın yangın söndürme aleti ile ilk müdahaleye başlanacaktır. Derhal en yakın amire haber verilip işletmede kolayca görülebilecek yerlerde asılı bulunan telefon numarasından itfaiye amirliği aranacaktır. İşletmede bulunan yangın söndürme sistemi ve malzemeleri, yangın söndürme aletleri ile ilk müdahaleyi işletmede önceden belirlenmiş olan kişiler tarafından yapacaktır. Yangın ile ilgili olarak proje alanına en yakın itfaiye Merkezi olan Elazığ Belediyesinde yer almaktadır. Yangın çıkması durumunda gerekli ilk müdahale ocakta bulunan yangın söndürme ekipmanları tarafından yapıldıktan sonra Elazığ İl Merkezinde bulunan İtfaiye Merkezine haber verilecektir. İşletme sahasında çıkabilecek her hangi bir iş kazasına karşı yaranın şiddetine bağlı olarak ağır yaralı hastalar için öncelikli olarak işletmede ilk müdahale yapılacaktır. İşletme sahasında bulunan ilk yardım için ayrılmış araç ile işletme sahasına en yakın mesafede, ulaşımı kolay sağlık birimine götürülecek yaralıya gerekli olan müdahale orada yapılacaktır. İşletme sahasında meydana gelen kazada personel hafif yaralanmış ise işletmede ilk müdahalesi yapılacaktır. Yaranın büyüklüğüne göre çalışmaya devam ettirilir veya izin verilir. Ayrıca işletmede haberleşme ağı kurulacaktır. Kurulacak haberleşme ağı ile yangın, kaza, sabotaj anında işletme şefi aranacaktır. 2.PROJE YERİ VE ETKİ ALANIN MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ: (Projeden etkilenmesi muhtemel alanın hassasiyeti değerlendirilirken aşağıda verilen hususlar göz önünde bulundurulmuştur.) a) Mevcut arazi kullanımı ve kalitesi, (tarım alanı, orman alanı, planlı alan, su yüzeyi vb.) Es Beton Prefabrik Yapı Malz. San. Tic. ve Taah. A.Ş. tarafından faaliyeti planlanan Kalker ocağı için ruhsat alanı 99,19 hektar alarak belirlenmiştir. Söz konusu 99,19 ha lık ruhsat alanının 18,41 ha lık kısmı ÇED alanı olarak belirlenmiştir. Proje alanı mera arazilerinden oluşmaktadır. Proje alanında personelin yeme içme barınma vs. ihtiyaçlarını gidermesi için bir gezici konteynır bulundurulacaktır. Proje alanı ve çevresini gösterir 1/ ölçekli topoğrafik harita Ek-2 de sunulmuştur. 56

60 Faaliyet alanına en yakın yerleşim yerleri; faaliyet alanının 1 km batısında Sütlüce Köyü, 1,7 km kuzeyinde Sinanköy Köyü ve 780 m kuzeyinde bulunan evdir. Ayrıca ocak alanına en yakın tarım arazisi 590 m batısındadır. Ocak alanının tarım arazilerine olan mesafeleri ekte bulunan vaziyet planında ayrıntılı olarak verilmiştir.(ek-3) Kullanılacak olan yol hali hazırda kullanılan ve faaliyet alanının yanında geçen yol üzerinde araçlardan kaynaklanacak olan bozulmalar faaliyet sahibi tarafından düzeltilecektir. b) EK-5 deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak Korunması Gereken Alanlar 1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2 nci maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen "Milli Parklar", "Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları", bulunmamaktadır. b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları", bulunmamaktadır. c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı Kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar, bulunmamaktadır. ç) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları, bulunmamaktadır. d) 31/12/2004 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar, bulunmamaktadır. e) 2/11/1986 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49 uncu maddesinde tanımlanan "Hassas Kirlenme Bölgeleri", bulunmamaktadır. f) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9 uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen alanlar, bulunmamaktadır. g) 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar, bulunmamaktadır. ğ) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu uyarınca orman alanı sayılan yerler, bulunmaktadır. h) 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, bulunmamaktadır. ı) 26/1/1939 tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar, bulunmamaktadır. 57

61 i) 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, bulunmamaktadır. j) 17/5/2005 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar, bulunmamaktadır. 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar a) 20/2/1984 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi" (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan "Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları"nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, "Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları", bulunmamaktadır. b) 12/6/1981 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar, bulunmamaktadır. 1) 23/10/1988 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan "Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol" gereği ülkemizde "Özel Koruma Alanı" olarak belirlenmiş alanlar, bulunmamaktadır. 2) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan "Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit" listesinde yer alan alanlar, bulunmamaktadır. 3) Cenova Deklerasyonu nun 17inci maddesinde yer alan "Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin" yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar, bulunmamaktadır. c) 14/2/1983 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi"nin 1inci ve 2inci maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan "Kültürel Miras" ve "Doğal Miras" statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar, bulunmamaktadır. ç) 17/5/1994 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi" (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar, bulunmamaktadır. d) 27/7/2003 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi, bulunmamaktadır. 3. Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar ve benzeri), bulunmamaktadır. b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, bulunmamaktadır. 58

62 c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, bulunmamaktadır. ç) Göller, akarsular, yeraltı suyu işletme sahaları, bulunmamaktadır. d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. Proje alanında ve etki alanında; milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma alanları, yaban hayatı koruma alanları, yaban hayvanı yetiştirme alanları, kültür varlıkları, tabiat varlıkları, sit ve koruma alanları, özel çevre koruma bölgeleri, biyogenetik rezerv alanı, biyosfer rezervi özel koruma alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, turizm bölgeleri ve koruma altına alınmış diğer alanlarına; kaynak olarak kullandığımız Yukarıda belirtilen maddeler için kaynak olarak veri tabanı ve diğer araştırmalarda rastlanılmamıştır. Ancak, ÇED süreci kapsamında ilgili resmi kurum ve kuruluşlarca belirlenen, güncel veri tabanına işlenen veya onaylanan duyarlı yöreler olması durumunda, gerekli bilgi ve açıklamalar yapılacaktır. Yapılan literatür çalışmalarında elde edilen bilgiler neticesinde flora ve fauna tablosu aşağıda verilmiştir. FAALİYET ALANI FLORASI Proje alanı ve yakın çevresi için yapılan literatür çalışması sonucu, proje alanı ve çevresinde flora açısından ulusal ve uluslar arası mevzuatla koruma altına alınmış türlere rastlanılmamıştır. Dolayısıyla proje alanının bulunduğu yakın çevrede etkilenebilecek endemik türler bulunmamaktadır. Genel olarak, bölgenin coğrafi konumu ve ekolojik özellikleri bitki gen kaynakları bakımından rezerv alanı olma özelliğine de sahip değildir. Literatür çalışmalarında; T. Ekim, M. Koyuncu, M. Vural, H. Duman, Z. Aytaç ve N. Adıgüzel tarfından hazırlanan Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı 2000, P. H. Davis in Flora of Turkey And The East Aegean Islands (11 cilt) adlı eseri, Y. Akman Türkiye Orman Vejetasyonu ve T. Baytop un hazırladığı Türkçe Bitki Adları Sözlüğü adlı eserlerden yararlanılmıştır. Ayrıca söz konusu proje kapsamında proje alanı ve çevresinde olumsuz yönde etkilenecek flora ve fauna araştırması, literatür çalışmaları ile TUBİVES bilgi sistemine göre yapılmıştır. Proje alanında, Bern Sözleşmesi veya Red Data Book kategorilerine giren herhangi bir flora türü tespit edilmemiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda proje alanı ve yakın çevresinde; çevresel kirliliğe ya da zarara uğramış bir alan gözlenmemiştir. Bunun yanında projeden etkilenebilecek önemli, yüksek kalitede ve seyrek bulunur kaynaklar bulunmamaktadır. 59

63 Buna göre yapılan literatür çalışmalarında, proje alanı ve etki alanında saptanan bitkiler, fitocoğrafik bölgeler(elementi), endemizm durumu, Red Data Book Kategorisi, habitatlar, uluslararası sözleşmeler (BERN), IUCN kategorileri, korunma durumları açısından irdelenmiş olup, tablo halinde aşağıda verilmiştir. Proje alanı ve etki alanı florası Familya/ Tür Aceraceae Acer hyrcanum FISCH. & MEY. Apiaceae (Umbelliferae) Bunium paucifolium DC. Scandix iberica BIEB. Bupleurum falcatum L. Asteraceae (Compositae) Achillea aleppica DC. subsp. aleppica DC. Anthemis cretica L. Artemisia absinthium L. Cirsium vulgare (Savi) Ten. Centaurea iberica Trev. ex Sprengel Centaurea urvillei DC. subsp. urvillei DC. Crepis sancta (L.) Babcock Echinops ritro L. Helichrysum graveolens (Bieb.) Sweet Inula oculuschristi L. Serratula cerinthifolia (Sm.) Boiss. Taraxacum persicum Van Soest Türkçe Adı İncirop Atkişnek otu - Civan perçemi Papatya Pelinotu Yolkenarı, Akarsu kenarı Deligöz dikeni Çoban dikeni - Topuz Arı çiçeği - Habitat Kayalık yerler, ormanlar ve çalılar Yol kenarları, çakıllar, kayalık yamaçlar Meşe veya ardıç çalılıkları, otlu yamaçlar. Seyrek ormanlar, kayalık, yamaçlar, sarp dağlar. Nadas tarla - Yol kenarları, çakıllar, kayalık yamaçlar Akarsu kenarı, tarla, yamaç, Akarsu kenarı, tarla, Endemizm Elementi - Avr- Sibirya İran- Turan IUCN Kategorisi BERN - LR/lc İran- Turan Yol kenarı Kayalık yamaç, maki, Pinus orman açıklığı Orman, kayalık volkanik yamaç Nehir yatakları, nadas tarla Pinus nigra ormanı açıklığı Çayır, çakıllık yamaç, temizlenmiş orman açıklığı - D. Akdeniz Avr- Sibirya Pinus nigra ormanı Çayır, orman açıklığı, tarla - İran- Turan

64 Boraginaceae Anchusa aucheri DC. Onosma sericeum Willd. Brassicaceae (Cruciferae) Erysimum purpureum Aucher Fibigia eriocarpa (DC.) Boiss. Campanulaceae Asyneuma virgatum (Labill.) Bornm. Campanula stricta L. var. stricta L. Caryophyllaceae Saponaria orientalis L. Silene arguta FENZL. Cupressaceae Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus L. Cuscutaceae Cuscuta brevistyla A. Braun Euphorbiaceae Euphorbia altissima Boiss. var. altissima Boiss. Fabaceae (Leguminosae) Sığırdili Çakıllıklar. - - LR (lc) - Emzik otu Quercus çalılığı - - Kayalık Yamaç - İran- Turan İran- Turan Yamaç, orman Çıngırak otu Sabun otu Kayalık yamaçlar, çayırlıklar, ormanlar, bozkır Kayalıklar, taşlı yamaçlar Kayalık yamaçlar, çağıllıklar, nadas tarlaları - Yamaçlar - Katran ardıcı - Sütleğen Çam ormanı, meşe çalılığı, Çeşitli konukçular, Cistaceae, Labiatae, Leguminosae, Umbellıferae, Compositae Akarsu ve kaynak kenarı killi topraklar İran- Turan İran- Turan İran- Turan - - Astragalus angustiflorus C. Koch Astragalus humilis Bieb. Fagaceae Quercus libani Olivier Labiatae (Lamiaceae) Thymus fallax Fisch. & Mey Geven Geven Meşe Kekik Açık kayalık alanlar, Juniperus altı, kireçtaşı çağıllıklar Saf populasyonlar veya diğer Quercus türleri ile karışık Kayalık yamaçlar, otlaklar İran- Turan İran- Turan İran- Turan İran- Turan

65 Liliaceae Allium asclepiadeum Bornm. Papaveraceae Papaver syriacum Boiss. & Blanche Pinaceae Cedrus libani A. Rich Plataneceae Platanus orientalis L. Ranunculaceae Delphinium peregrinum L. Ranunculus repens L. Rubiaceae Galium incanum SM. subsp. incanum SM. Scrophulariaceae Scrophularia libanotica Boiss. subsp. libanotica Boiss. Verbascum kotschyi Boiss. & Hohen. Soğan Tepeler - İran- Turan VU - Gelincik Tarla Sedir Yamaçlar Çınar Ormanlar,alüvyonlu topraklar, nehir kenarları Hezaren Kalkerli yamaç Düğün çiçeği - - Sığır kuyruğu Nemli yerler Kireçtaşı kayalar ve çakıllık Kayalık yamaçlar ve yarıkları Nadas tarlaları, yamaçlar D. Akdeniz D. Akdeniz İran- Turan BERN SÖZLEŞMESİ VE ENDEMİZM AÇISINDAN FLORİSTİK ANALİZİ Bern Sözleşmesi olarak bilinen Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi ilk olarak 1979 yılında Bern de kabul edilmiştir. Türkiye ise bu sözleşmeyi 1984 yılında imzalayarak taraf olmuştur. Bu sözleşmenin amacı; yabani flora ve faunayı ve bunların yaşama ortamlarını muhafaza etmek ve bu konuda birden fazla devletin işbirliğini sağlamaktır. Bern sözleşmesinin ek listeleri ve açıklamaları aşağıdaki gibidir. EK I EK II EK III Kesin koruma altına alınan Flora türleri Kesin koruma altına alınan Fauna türleri Koruma altına alınan Fauna türleri Buna göre; EK I nolu listede belirtilen yabani flora türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu bitkilerin kasıtlı olarak koparılması, toplanması kesilmesi veya köklenmesi ve bu türlerin elde bulundurulmasını ve alım satımını yasaklayacaktır. 62

66 Yukarıdaki flora tablosunda Bern sözleşmesi kapsamında bulunan türlere rastlanmamıştır. Proje alanı ve etki alanında nadir, nesli tehlikede veya Bern Sözleşmesi Ek-1 e göre koruma altına alınması gereken bir bitki türü bulunmamaktadır. Bitki türlerinin tehlike kategorilerinin tespitinde kullanılan kısaltmalar ve anlamları: Ex: Soyu tükenmiş LR: Düşük riskli grup EW: Doğada Soyu Tükenmiş a-lr(cd) : korumaya bağımlı CR: Kritik düzeyde tehlikede b- LR( nt): Tehlikeye yakın EN: Tehlikede c- LR(Ic): Tehdit altında olmayan VU: Zarar görebilir DD: Veri Yetersiz FAALİYET ALANI FAUNASI: Proje alanı ve yakın çevresi ile ilgili literatür bilgileri taraması yapılarak bölgenin faunası hazırlanmıştır. Faaliyet alanı ve yakın çevresinde yer alan literatüre dayalı fauna listesi aşağıda verilmiştir. Literatür çalışmalarında ise; Mustafa Kuru nun Omurgalı Hayvanlar, A. Demirsoy un Türkiye Omurgalıları- Memeliler, Amfibiler, İbrahim Baran ın Türkiye nin Amfibi ve Sürüngenleri adlı eseri, İ. Kiziroğlu (2008) tarafından hazırlanan Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi (Species List in Red Data Book) ve Demirsoy (2002) Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyasi adlı eserlerden. faydalanılmıştır. Çalşmalar sonucunda bu alanda saptanan fauna elemanlarının, habitatları, populasyon yoğunlukları, ulusal ve uluslararası korunma durumlarını gösteren envanter tablolar oluşturulmuştur. Yapılan çalışmalar sonucunda proje yeri ve çevresinde endemik bir türe rastlanmamıştır. Ayrıca fauna türleri için yavrulama, yiyecek araştırma, kışı geçirme, yuva yapma ve göç amaçlı hassas alanlar bulunmamaktadır. Proje Alanı ve Etki Alanında Saptanan İkiyaşamlı (Amphibia) Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri TÜR (SPECİES) TÜRKÇE ADI HABİTAT AV. KOM IUCN BERN BUFONIDAE Bufo bufo bufo Bufo viridis Siğilli kurbağa Gece kurbağası Taş altı,toprak içi Taş altı,toprak içi ENDEMİZ M EK III EK II HYLIDAE Hyla arborea Ağaç Otların arasında EK II arborea kurbağası Kaynak: Demirsoy, A., 2003, Türkiye Omurgalıları Amfibiler, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K Ankara. Proje Alanı ve Etki Alanında Saptanan Sürüngen (Reptilia)Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri TÜR (SPECİES) TÜRKÇE ADI HABİTAT ENDEMİZM AV KOM. IUCN BERN CHELONIA Kaplumbağalar TESTUDINIDAE Kara kaplumbağaları Testudo graeca Adi tosbağa Taşlı kumlu araziler, - 1 V EK II 63

67 LACERTILIA GEKKONIDAE Cyrtopodion kotschyi SCINCIDAE Mabuya vittata LACERTIDAE Lacerta trilineata Ophisops elegans Parvilacerta parva Podarcis muralis ANGUIDAE Anguis fragilis OPHIDIA BOIDAE Eryx jaculus Kertenkeleler Ev kelerleri İnce Parmaklı keler Parlak kertenkeleler Şeritli kertenkele Gerçek kertenkeleler İri yeşil kertenkele Tarla kertenkelesi Cüce kertenkele Duvar kertenkelesi Yılan kertenkeleleri Yılan kertenkelesi Yılanlar Taşlık ve Kayalıklar Açık ormanlık arazi, çalılık ve taşlık kısımlar Orman içi sık bitkili taşlık kısımlar Az bitkili açık alanlar Az bitkili kurak yüksek step, taşlık Güneşli kuru kayalıklar Taşlık çakıllık alan Mahmuzlu yılan Kumlu, taşlı alan TYPHLOPIDAE Kör yılanlar Typhlops Kör yılan Seyrek bitkili vermicularis açık arazi COLUBRIDAE - Coluber najadum İnce yılan Taşlık,çalılık kuru ortamlar Eires modestus Uysal yılan Seyrek bitkili taşlık arazi Elaphe Sarı yılan Seyrek quatuorlineata ormanlık, - 1 LC EK III - 1 LC EK III - 1 LC EK II EK II - - LC EK III - 1 LC EK II EK III EK III EK III - 1 LC EK II EK III - - nt EK II çalılık taşlık Malpolon Çukurbaşlı Az bitkili taşlık - 1 LC EK III monspessulanus yılan kuru ortamlar Macrovipera Koca engerek Ormansız, EK III lebetina taşlık kısımlar Kaynak: Demirsoy, A., 2006, Türkiye Omurgalıları Sürüngenler, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K Ankara 64

68 Proje Alanı ve Etki Alanında Saptanan Kuş(Aves) Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri TÜR AV RED TÜRKÇE ADI HABİTAT KONUM ENDEMİZM (SPECİES) KOM DATA BERN ACCIPITRIFORMES Yırtıcı kuşlar Milvus milvus Kızılçaylak Orman, su Kz, T 1 - B3 EK II kenarı Circus cyaneus Mavi doğan Ağaçsız Y, Kz 1 - A3 EK II düzlük, tepelik Accipiter nisus Doğu atmacası Her türlü Y, Kz 1 - A4 EK II habitat GALLIIFORMES Tavukgiller PHASIANIDAE Tavuksular - Alectoris graeca Taş kekliği Kayalıklar Y - - A2 EK III Alectoris chukar Kınalı keklik Y - - A2 EK III Perdix perdix Çil keklik Dağlarda, ekili alanlarda Y - - A3 EK III GRUIFORMES SCOLOPACIDAE Çullukgiller Scolopax rusticola Çulluk Orman, fundalık Y, Kz, T - - A3 EK III COLUMBIFORMES Güvercinler Columba livia Kaya güvercini Kayalıklarda oyuklar - - EK III CUCULIFORMES Guguk kuşları Clamator glandarius Tepeli guguk Orman, G - - A4 EK kuşu fundalık, III bahçeler PASSERIFORMES Ötücü kuşlar ALAUDIDAE Tarlakuşugiller Melanocorypha Küçük boğmaklı - Y, G EK II bimaculata tarla kuşu CORVIDAE Kargalar Garrulus glandarius Kestane kargası Tüm ormanlar Y EK III Corvus corax Kara karga Orman, çayır, bahçe Y EK III STURNIDAE Sığırcık kuşları Sturnus vulgaris Sığırcık Ormanlık alanlar Y EK III Kaynak: Demirsoy, A., 2003, Omurgalılar Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler Meteksan A.Ş., Ankara. 65

69 Proje Alanı ve Etki Alanında Saptanan Memeli (Mammalia) Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri TÜR (SPECİES) TÜRKÇE ADI HABİTAT ENDEMİZM AV KO IUC BER ERINACEIDAE Kirpiler Erinaceus concolor Kirpi Çalılıklar - 1 LC - MICROCHIROPTERA Böcekçil Yarasalar Rhinolophidaee Nalburunlu yarasalar Rhinolophus Küçük nalburunlu Orman, ağaçlık, çalılık - 1 LC EK II hipposideros yarasa Rhinolophus mehelyi - Ormanlar, çalılıklar - 1 V EK II Vespertiolinidae Düz burunlu yarasalar Myotis mystacinus Küçük sakallı Ağaçlık yerlerde, kışın - 1 LC EK II yarasa mağaralarda Pipistrellus pipistrellus Cüce yarasa Orman kenarında, - - LC EK II yerleşim alanına yakın yerlerde. Molossidae Buldokyarasala r Tadarida teniotis Kuyruklu yarasa Kayalık olan her yerde - 1 LC EK II LAGOMORPHA Tavşanlar Leporidae Lepus europaeus Tavşanlar Her çeşit ortamda yaşarlar MYOMORPHA Fare benzeri sincaplar Cricetidae Avurtlaklar Mesocricetus brandti Türk hamsterı Taşlık ve yonca ekimi yapılan yerlerde MURİDAE Sıçanlar Apodemus Kayalık faresi Orman içi ve açık mystacinus alanlarda, hafif kayalık ve yalçın kayalıklarda Apodemus sylvaticus Orman faresi Orman kenarlarındaki yerleşim yerlerine yakın yerlerde Apodemus flavicollis CARNIVORA Sarıboyunlu orman faresi Karasal Rutubetli orman içlerind ve çayırlık alanlarda - 3 LC nt LC LC LC - yırtıcılar CANIDAE Köpekler Canis familiaris Evcil köpek Her yerde OVINAE Koyunlar Ovis orientalis Yabankoyunu Step ve ormanlarda anatolica BOVINAE Sığırlar Bos bubalis bubalis Camız, evcil Her yerde manda Bos taurus Evcil sığır Her yerde Kaynak: Demirsoy, A., 2003, Türkiye Omurgalıları Memeliler, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K Ankara 66

70 kısaltmalar ve açıklamalar: Ex: Soyu tükenmiş nt : Yaygın, bol olan ve tehlikede olmayan E: Tehlikede O : Tehlike Dışı I : Bilinmiyor R : Nadir, küçük populasyonlar halinde bulunan K: Yetersiz V : Zarar görebilir Yukarıdaki fauna tabloları Orman ve Su İşleri Bakanlığına bağlı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Merkez Av Komisyonu nun av dönemi kararına göre irdelenmiş ve bununla ilgili kısaltmalar aşağıda verilmiştir. EK Liste 1 EK Liste 2 EK Liste 3 Orman Bakanlığınca Korumaya Alınan Yaban Hayvanları Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları Merkez Av Komisyonunca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları Bern sözleşmesine göre koruma altına alınan fauna türleri iki kategoriye ayrılmıştır. II Kesin olarak koruma altına alınan türler III Korunan türler II- Kesin Olarak Koruma Altına Alınan Türler Her türlü kasıtlı yakalamada alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya bunları tahrip etmek Yabani faunayı bu sözleşmenin şartlarına ters düşecek şekilde özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek, Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak, Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır. III- Korunan fauna türleri Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklama. Kapalı av mevsimleri ve diğer ulusal esaslar ( Merkez Av Komisyonu Kararı) Proje yeri veya çevresinde koruma altına alınmış herhangi bir tür tespit edildiği takdirde ulusal mevzuat ve ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşme hükümlerine uygun olarak gerekli önlemler alınacak ve söz konusu türler korunacak, Merkez Av Komisyonu Kararları na uygun hareket edilecektir. Bu türlerin avlanması, kasıtlı olarak öldürülmesi veya alıkonulması, yumurtalara zarar verilmesi gibi etkiler kesinlikle söz konusu değildir. Söz konusu faaliyette Bern Sözleşmesi hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca yasal mevzuatlar çerçevesinde doğal ekosistemlerin ve biyolojik çeşitliliğin korunmasına özen gösterilecek, proses ve çevreye yapılacak yatırımlar ile çevreye pozitif değerler kazandırmada süreklilik sağlanacaktır. IUCN e göre koruma altına alınan fauna türleri şu şekilde sınıflandırılmıştır. 67

71 EX (EXTINCT) CR (CRITICALLY ENDANGERED) EN ( ENDANGERED) VU ( VULNERABLE) LR/nt (LOWER RİSK/ Near Threatened) LR/Ic (LOWER RİSK/ Least Consern) Nesli tükenmiş olan takson Şiddetli tehdit altında olan takson. Bu kategorinin taksonları yakın gelecekte yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Nesli tehlike altında olan takson. Bu kategorideki türlerin nesilleri şiddetli tehdit altında değildir, ancak yakın gelecekte yok olma sinyalleri vermektedir. Zarar görebilir. Düşük risk. Nesli tehlike altında olmayan takson. Düşük risk. Nesli gelecekte de tehlike altında olmayan takson. Türkiye kuşları (Kiziroğlu, 2008) adlı esere göre proje alanı ve çevresinde bulunan ve bulunması muhtemel kuş türleri için yapılan Red Data Book sınıflandırması ve Türkiye de bulunan statüleri aşağıda verilmiştir. A.1.1. Nesli tükenmiş A.1.2. Nesli tehlikede olanlar A.2 Şiddetli tehlike altında olanlar A.3 Tehlike altındakiler A.4 Potansiyel olarak tehlike sinyali verenler B Kategorileri Geçici- Transit Türler Yine aynı esere göre bu kuş türlerinin Türkiye de bulundukları statüler ise şöyle sınıflandırılmıştır. G Y T KZ Göçmen türler Yerli Türler Transit göçer türler Kış ziyaretçisi türler Yapılan çalışmalar sonucunda proje yeri ve çevresinde endemik bir türe rastlanmamıştır. Ayrıca fauna türleri için yavrulama, yiyecek araştırma, kışı geçirme, yuva yapma ve göç amaçlı hassas alanlar bulunmamaktadır. 3.Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler Projeden kaynaklanacak olası çevresel etkiler; Personelden ve makinelerden kaynaklanacak olası çevresel etkilerine karşı alınacak tedbirler ç) Atık üretimi miktarı (katı, sıvı,gaz vb.) ve atıkların kimyasal fiziksel ve biyolojik özellikleri başlığı altında açıklandığı gibi; İnşaat Aşaması: Projede inşaat aşaması yoktur. İşletme Aşaması: 68

72 Katı atıklar konusunda; Kullanılacak malzemelerin değerlendirilebilir sınıfına giren paket, karton, kağıt vb. atıkları, bu atıkların kimyasal özellikleri göz önünde bulundurularak, kağıt ve kağıt ürünleri, plastik atıkları ayrı ayrı toplanacak, biriktirilecek ve lisanslı geri kazanım firmalarına gönderilerek geri kazanımı sağlanacaktır. Geri kazanımı mümkün olmayan evsel nitelikli katı atıklar ise biriktirildikleri konteynırlar içinden periyodik olarak alınıp, tesisin sağladığı araçla Elazığ belediyesinin katı atık sahasına boşaltılacaktır. Ayrıca tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrol Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. İşletme sırasında oluşacak katı atıklar özellikle organik kökenli atıklardır tarih ve sayılı, Resmi Gazetede Yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliğin de belirtildiği üzere Denizlere, Göllere, Akarsulara ve benzeri alıcı ortamlara caddelere, ormanlara ve çevrenin olumsuz etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmesi yasaktır hükmü gereği işletme sırasında oluşacak katı atık ve artıklar (kağıt, metal, plastik, cam vb.) niteliklerine göre ayrı ayrı toplanacak; görünüş, koku, sızdırma, toz gibi kirletici faktörler yönünden uygun şekilde geçici olarak (çöp bidonlarında) depolanacak ve belirli periyotlarla Elazığ Belediyesine teslim edilecek,alınan makbuzlar 5 yıl süreyle saklanacak ve yetkililere ibraz edilecektir. Atık yağlar konusunda; Tesiste ekipmanlardan kaynaklanacak atık yağlarının ve yakıtların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği" ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) ve atık yağların yönetimi konusunda çıkartılacak mevzuat hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek atık yönetimi sağlanacaktır. Kullanılacak makine ve ekipmanların yakıt ikmalleri, bakım ve onarımları işyeri açma ve çalıştırma ruhsatı olan akaryakıt servis istasyonlarında yapılacaktır. Üretimde kullanılacak makine ve ekipmanların yakıt ikmalleri, bakım ve onarımları akaryakıt ya da servis istasyonlarında yapılacaktır. Bu iş makinelerinin atık yağlarının ve yakıtların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini tarih ve sayılı, Resmi Gazetede Yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacak ve bu konuda çıkartılacak mevzuat hükümlerine uyulacaktır. Sıvı atıklar konusunda; İşletme esnasında evsel nitelikli sıvı ve fekal atıkların bertarafı, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik" hükümlerince belirlenmiş sızdırmasız fosseptik çukurunda depolanacak ve periyodik olarak faaliyet sahibince, Elazığ belediyesi vidanjörü tarafından çekilip atık su arıtma tesisine verilecektir. Doğaya serbest deşarj yapılmayacak ve bu konuda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Fosseptik projesi taslağı Ek-5 te sunulmuştur. 69

73 Gaz atıklar konusunda; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde belirtilen; normal işletme şartlarında ve haftalık iş günlerindeki işletme saatleri için kütlesel debilerde belirtilen; sınırların altında olduğundan mevcut hava kalitesini olumsuz yönde etkilemeyecektir. Proje kapsamında; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) hükümlerine uyulacaktır. Toz kirliliği konusunda; Faaliyet esnasında toz emisyonu için S.K.H.K.K. Yönetmeliği Ek-1-c,d ve e bendinde belirtilen koşullar yerine getirecek olup buna ilaveten kamyonlar aşırı yüklenmeyecek ve üzeri branda ile örtülecek, kullanılacak stabilize yola tozlanmayı engelleyecek şekilde malzeme serilecek ve mevsim şartlarına göre tozuma giderilinceye kadar sulama yapılacaktır. Emisyon oluşturacak kaynaklarda, mevzuatlar çerçevesinde sözü edilen gerekli tedbirlerin alınması durumunda bu değerlerin çevre üzerinde olumsuz etkisi ortadan kalkacaktır. Ayrıca, ocak yolundan Devlet Karayollarına giriş ve çıkış yapacak olan araçların trafik güvenliği bakımından gerekli olan trafik işaretlemeleri ocağı işleten tarafından yapılacak ve bu husustaki tüm hüküm ve yönetmeliklere riayet edilecektir. Gürültü kirliliği konusunda; Gürültü konusunda tarih ve sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe giren ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen hususlara uyulacaktır. Ayrıca Tarih ve sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetmeliği nin ilgili maddeleri uyarınca önlem alınacak, yine aynı tüzüğün Madde 22 de belirtildiği gibi faaliyet alanında çalışanların gürültüden etkilenmemeleri için kulaklık, kask ve iş elbisesi vb. kullanmaları sağlanacak ve Madde 78 de belirtilen hükümlere uyulacaktır. Delme-patlatma işlemleri konusunda; 87/12028 sayılı Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve benzerlerinin üretimi, ithali, taşınması, saklanması, depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esaslarına ilişkin tüzükte belirtilen patlayıcı maddelerle ilgili alınması gereken tedbirler ve yükümlülüklere uyulacaktır. Özellikle patlayıcıların kullanımı esnasında tüzükte belirtilen İş Güveliği ve Emniyet tedbirlerine uyulacaktır. Bu tedbirler aşağıda belirtilmiştir. 1- Delikler doldurulmadan önce kontrol edilmeli ve temizlenmelidir. Aksi halde patlayıcı delik tabanına ulaşamadığından savrulmalara neden olabilir. 2- Kapsüle duyarlı patlayıcı madde kartuşların, kapsüller kullanılacağı zaman takılmalıdır. 70

74 3- Patlayıcı madde kartuşları deliklere zorla sokulmamalı ve kartuş biçimleri bozulmamalıdır. 4- Deliklere patlayıcı madde doldurma işleminde ağaç, plastik ve benzeri antistatik çubuklar kullanılmamalıdır. 5- Delikler ancak ateşlenecekleri zaman doldurulmalıdır. 6- Patlatma devresi bağlantıları gözle kontrol edilmelidir. 7- Patlamayan lağım bulunursa veya bundan kuşku duyulursa, fitille ateşlemelerde en az 1 saat, elektrikle ateşlemelerde 5 dakika geçmeden patlatma alanı güvenlik mesafesine hiç kimse girmemelidir. 8- Delme, doldurma, ateşleme ve pasanın kaldırılması sırasında çalışma alanında görevlilerden başkası bulundurulmamalıdır. 9- Patlamamış delik bulunması halinde o deliğe en az 30 cm uzaklıkta eski deliğe paralel, mümkünse patlamamış deliği delen usta tarafından delik delinip patlatılarak imha edilmelidir. 10- Ateşleyici delikte kalan patlamamış patlayıcı maddeyi zararsız hale getiremezse çalışmayı durdurur. Kendisinden sonraki ateşçiye bilgi aktarıp işi teslim etmeli ve nezaretçiye gerekli bilgileri bizzat vermelidir. 11- Patlatma sonrası patlamamış kapsül ve kapsüle duyarlı patlayıcı madde kalması halinde pasa elle temizlenmeli kazma, kürek vb. aletler kullanılmamalıdır. 12- Adi kapsül fitile uygun biçimde yerleştirilmeli ve kapsül pensesi ile sıkıştırılmalıdır. 13- Kapalı, yağmurlu, sisli, elektrik yüklü havalarda patlayıcı madde kullanılmamalı personel uygun emniyetli bir yere çekilmelidir. 14- Ateşleme öncesi gerekli yerlere gözcüler yerleştirilmeli, emniyet alınmalı ve gözcülerin vereceği uygunluk işaretinden sonra siren çalınıp siren sesini takiben ateşleme yapılmalıdır. Ocak çevresinde çıkabilecek herhangi bir yangına ve patlamaya karşı yeterli sayıda yangın söndürme cihazı (kazma, kürek, balta, su kovası, yangın söndürme tüpü vs.) bulundurulacak, tesis hiçbir zaman boş bırakılmayacak, bunun için sürekli bir bekçi görev yapacaktır. Bunlar dışında proje kapsamında olabilecek kazalar kayacın yerinden sökülmesi esnasında kayaç parçalarının sıçraması ve özellikle taşıma sırasındaki trafik kazalarıdır. Bu tür kazaların önlenmesi içinde, çalışanlara kask, koruyucu giysi vs. giydirilecek ve ocak yolundan Devlet Karayollarına giriş ve çıkış yapacak olan araçların trafik güvenliği bakımından gerekli olan trafik işaretlemeleri ocağı işleten tarafından yapılacak, araç kullanıcılarının asgari hızla gitmeleri için gerekli uyarı ve denetimler yapılacak ve bu husustaki tüm hüküm ve yönetmeliklere riayet edilecektir. Projede bunlar dışında olası olumsuz çevresel etkiler beklenmemektedir. 71

75 Ayrıca proje kapsamında; Proje kapsamında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayınlanan İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliği nde belirtilen Kurulca tespit edilecek Sağlık Koruma Bandı mesafesine uyulacaktır. Ayrıca sahanın belirlenmesi ve daha sonra yapılacak denetimler göz önüne alınarak tüm köşe noktalara poligon taşları dikilecektir. Söz konusu faaliyet ile ilgili olarak alınacak tüm izin, rapor ve onaylar faaliyet sahibi tarafından İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne bildirilecektir tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Faaliyetin işletme aşamasında çevre değerlerinin korunması amacıyla, tarih ve 5491 sayılı kanunla değişik, 2872 sayılı Çevre Kanununa istinaden; Faaliyetin yeni yatırıma hazırlanması ve işletmesi aşamasında çevre değerlerinin korunması amacıyla, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) hükümlerine, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) ilgili hükümlerine, tarih ve sayılı (değişik tarih ve sayılı R.G.) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine, tarih ve sayılı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ilgili hükümlerine bu konu ile ilgili yayımlanmış ve ilgili tebliğlere ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik ilgi hükümlerine, tarih ve sayılı, Resmi Gazetede Yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği ilgili hükümlerine, tarih ve sayılı Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Atık yağların Kontrolü Yönetmeliği" ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) hükümlerine, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Patlayıcı, Parlayıcı Tehlikeli ve Zararlı Hammaddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük hükümlerine, 72

76 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ilgili hükümlerine, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) ilgili hükümlerine, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete ile değişiklik) ilgili hükümlerine, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine, tarih ve 1593 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ilgili hükümlerine, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ilgili hükümlerine, 2872 sayılı Çevre Kanunu ilgili hükümlerine, 5491 sayılı Çevre Kanununda Değişiklik yapılamasına dair kanun un ilgili hükümleri, tarih ve 9207 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğinin ilgili hükümleri, Çevre Denetimi Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak yürürlüğe girmiştir) hükümlerine ve rapor kapsamında belirtilen kanun, mevzuat, yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 73

77 EKLER EK-1 :YER BULDURU HARİTASI EK-2 :1/ ÖLÇEKLİ TOPOĞRAFİK HARİTA EK-3 : VAZİYET PLANI EK-4 : İŞLETME RUHSATI EK-5 : FOSSEPTİK PLANI EK-6 : DEPREM HARİTASI EK-7 : GOOGLE GÖRÜNTÜSÜ EK-8 : ÇEVRE DÜZEN PLANI, LEJANDI EK-9 : KURUM GÖRÜŞLERİ EK-10 : ARAZİ YAZISI

78 YERBULDURU HARİTASI EK-1