PERDELi - ÇERÇEVELİ SİSTEl\tiLERDE PLANDA PERDE YERİNİN DEGİŞMESİNİN PERDELER VE ÇERÇEVELER ARASINDAKİ KESl\ffi KUVVETi DAGILI 1INA ETKİSİ

Transkript

1 SAU Fen Slimieri Enstitüsü Dergisi 7.Cilt,.Say (Mart 2003) Perdeli-Çerçeveli Sistemlerde Planda Perde Yerinin Değişmesinin Perdeler H Çerçe,eler Arasnda Kesme Kuvveti Dağluruna Eti.t.. H.Kasap C.Varo, PERDELi - ÇERÇEVELİ SİSTEl\tiLERDE PLANDA PERDE YERİNİN DEGİŞMESİNİN PERDELER VE ÇERÇEVELER ARASINDAKİ KESl\ffi KUVVETi DAGILI INA ETKİSİ -Iüseyin Kasap, Cibat Varol Özet- Bu çalşmada anaç deprem etkisindeki konut ve iş yeri türöndeki 4,5,6 ve 8 katl perdeli çerçeveli 4 tip yapnn perde yerinin değişmesiyle perde ve kolonlara gelen kesme kuvvetlerinin değişimi incelenmiştir. Anahtar Kelimeler - Deprem, çerçeve, perde, perdeli- çerçeveli sistemler, kesme kuvveti Abstract - In this study the ain is; during an earthquake, having 4, 5, 6 and 8 floor with frame - share walled, 4 types of constructions total shear forces and changing of shear forces occurinon columns and shear-waijs changing placements directions are researched. Key Words- Earthquake, frame, shear, frame-share walled systems, shear force.. GİRİŞ.. Problemin Tannu İnşaat sektöründe günümüzün en önemli problemi özellikle zeminde oluşan deprem kuvvetinin yapya daha çok etki ettiği. ve 2. derece deprem bölgelerinde depreme dayankl yap tasarm ilkeleri de göz önüne alnarak yaplarn ön görülen ekonomik önürleri içerisinde en az bii kez olmas beklenen dönüşüm periyotlar uzun olan ve şiddetli hasar meydana getiren büyük depremlerde can kayb olmayacak dayanmda yaplarn yaplmasdr. Depremin yaygn bir şekilde etkili olduğu ülke topraklarmzda ve diğer ülkelerde yaplacak olan yaplarn deprem srasnda oluşan yatay etkiler altnda kabul edilebilir snrlar içerisinde davranş göstermesi özellikle yüksek yaplarda bem ekonomik açdan hem de yapnn en çok zorlanan alt katlanndaki taşyc sistem boyutlarnn rojmarinin bakmdan aşr büyük çkmas nedeniyle mümkün gözükmemektedir. İşte bunun sonucu olarak perdeli çerçeveli taşyc sistemlerin kullanuru kaç nlmaz hale gelmiştir..2. İlgili Çabşmalar Kasap H.,YelginA.N.,Özyurt :\i.z., Çalşmalannde yapya etkiyen yatay yüklerin (deprem, rüzgar yükü) eticimesi esnasnda kat kesne kuvvetlerinin düşey taşyc yap elemanlar perdeler ve kolonlar arasmdal: değişimini ineelemişlerdir ve bunun kat adedine ve katn yerine göre nasl değiştiği araştrlmştr. Yaptklan kabuller taşyc sistemi perdeli çerçeveli veya boşluklu perdeli çerçeveli olarak kabul etmişler Kat kirişlerirun veya bağ kirişlerinin rijitliklerindek değişimi de göz önüne almşlardr. Akkaya Y., Çalşmalarnda perdelerin yapya etkiyen depren yükü gibi yatay kuvvetleri nin taşnmasnda üstlendiği önemli görev üzerinde durmuştur. Aynca perdelerin davranşnda sadece yatay yükterin etkili olmadğ konusu incelenmiş, deprem kuvvetlerine karş perdelerde boyuttandrma yaplarak proje yapan mühendisler aç sndan sağlanmas gereken kriterler Rijitlik, dayann, süneklik i ncelenmiş. Baz perdeli sistemler de ele alnarak perde boyutlandnnasnda karşlaşan sorunlar dile getirilmi" ve bunlarla ilgili çeşitli snflandrmalar yaplnnştr. Gençay İ., Çalşnalarnda süneklik düzeyi yüksek perdeler ile ilgili bilgiler verilmiş, deprem yönetneliğinin 7. bölümünde betonanne binalar iç= depreme dayankl tasarm kurallar içerisinde yer alan 7.6 da tannlannuş olan süneklik düzeyi yüksek perdeler için şekil 7.2 de verilen tasanm eğilme monenti hesab ile ilgili araştrma yaplmş ve mornem diyagramlar arasnda en uygun olann seçilmesi neticesinde yönetmelikteki tasarn eğilne momenn diyagranna alternatif sunulmaya çalşlmştr. Bibioğlu C., Çalşmalarnda çok katl yaplarm etkiyen yatay yüklere göre hesabnda önceden uygulanan yöntemler incelenniş. Bu incelemede bibioğlunun yaptğ kabuler şunlard ele alnan yaplarn taşyc sistenlerinin çerçeve ve perde elemanlarndan oluştuğu. kat döşemelerinin lineer elastik malzemeden yaplrus düzlemler içerisinde H.Kasap, C Varol; SAÜ İnş2at Müh.Bölümü 90

2 SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7.Cilt, l.say (Mart 2003) Perdeli-Çcrçeveli Sistenllerde Planda Perde Yerinin Değişmesinin Perdeler ve Çerçeveler Arasanda Kesme Kuvveti Dağhmna Etkisi H.Kasap, C.Varol sonsuz rijit olan ve burujna yapn-ayan elenanlardan oluştuğu varsaylmştr. Ayrca çalşmada çerçeveli-perdeli sistenler ve depreme da yamkl yap tasarm hakknda bilgi verilmiştir. Ylmaz E., Çalşmalannda. derece depren bölgesinde kullanm amac konut ve işyeri türundeki alt,sekiz,on katl perdeli çerçeveli sistemlerde yatay yükler den oluşan kat kesme kuvvetlerinin perde ve kolonlara dağln ve deprem etkisindeki yaplarda kat adedi ve kolon boyut oran değişinil neticesinde ko)onlardaki donat al am değişimi araştrlnştr. Çalşmada 4 ayn statik sisten ve 4,5,6,8 katl olnak üzere 6 ayr statik proje incelenmiş ve ayn statik ve dinanik etkilere manz kaldğ varsaylan bu sistemler arasndan en iyisi seçilme ye çalşlnuştr. Göz önüne alnan projelerde katlarda toplam perde alan sabit tutuluş olup katlarda kolonlar kare ve ayn kesitlerde seçilnuştir. Projelerdeki perde ve kolonlarn yerleşim şekilleri şekil., şekil.2, şekil.3, şekil.4 te veilmiştir. t\.slanbaş H., Çalşnalannda taşyc sitem nodeli olarak dolu veya boşluklu perde çerçeveli sistemlerden meydana gelen çok katl yaplarn deprem kuvveti altndaki dinamik hesabnn bilgisayar ortanunda yaplmas jçin çalşmalarda bulunulmuş sistemlerde uç kuvvet ve deformasyonlann [\u]unmasnda matris deplasman yöntemi, dinamik kriterler ise stadola metodu kullanlarak bulunmuştur ve çalşmann sonucunda basc dilinde yazlmş olan DIKAl"J ve DINAN 2 progranlar geliştirilniştir. Bçakç H., Çalşmalarndaki amaç perdeli - çerçeve li ve boşluklu perdeli - çerçeve li sistemlerde toplam perde en kesit alannn kat alanna orannn değişiminin depremden oluşan ve katara etkiyen kat kesme kuvvetlerinjn perdeler ve çerçeveler arasnda hangi oranla değiştiğinin ve toplam perde en kesit alanndaki artşn etkisi araştrlmştr. NOT OI""Jier cn cins nde.,.c;.nlniş-ur Şekil.. Taşyc Sistenin Planda Yerleşimi -Tip Akyüncü V., Çalşmalarnda perde boyutlarnn ve sstemdeki yerleri ve katsaylar farkl olan sistemleri ele almş ve perde en kesit boyutlarmn değişini ile perdeli - çerçeveli ve boşluklu perdeli - çerçeveli olan yaplarda kat kesme kuvvetlerinin perdelere ve kolonlara dağlm araştrlmştr..3. Çalşnann Amaç ve Kapsam Çalşmamn arnac deprem etkisindeki konut ve işyeri tütündeki perdeli - çerçeveli sistenlerde olan yapllara aha çok yatay yük taşma kapasitesi sağlamak) yatay yüklere karş yapnn daha az deplasman yapmas ve jjitliğinin arttnlmasna yönelik sisteme dahil edilen Jerdelerin sistemde yerirrin değişmesiyle yapda Jerdelere ve kolonlara gelen kesme kuvvetlerinin o/o )larak değişiminin incelenmesi ve en uygun taşyc ;istem şeklinin belirlenmesidir. L =..,,,..,..... u tj:.,, n. Lll.,...! - i ".): ,. if T... ) :...,_ i)l : -.n. l :! ll!!f!!llll t : :- : n_.! _..;..,..., T",.. :m _,,. J :.!. ll >!-!:t:. ;: ;:: " ro,.,. :,!>:" r... i :l i..... DHI r -.,, r>l!f ft :!!mou e,... Jl<(l t :j l2! l+t! Şekil.2 Taşyc Sistemin Planda Yerleşimi M Tip 2 9

3 SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7.Cilt, l.say (Mart 2003) Pcrdeli-Çerçeveli Sistemlerde Planda Perde Yerinin Delişmesinin Perdeler H Çerçeveler Arasnda Kesme Kuvveti Dağlmna Etki H.Kasap, C.Varot bölgelerinde bulunduğu ve Z4 yerel zemin snfina sahip bölgede inşa edildiği kabul edilniştir. Sistene etkiyen yatay ve düşey yüklerin perdeler Ye çerçeveler ile taşndğ, kullanm amaçlarnn konut ve büro tipindeki yaplar olduğu, yaplarda kullanlan nalzernelerin homojen, izotrop ve lineer elastik olduğu yaplarda beton snf olarak BS 20, betoname çeliğ: olarak BÇ lll kulanldğ kabul edilnuş ve kullarular. betonu mekanik özellikleri Tablo. de donatnn mekanik özellikleri Tablo.2deverilmiştir.!\OT 0-, du "lll c"t>nda \clşru Tablo. Belonun Mekanik Ö7ellikleri Beton Snf Yoğunluğu "/BA (gr/cm.:) Karakteri st Basnç Dayanm Hesap Basnç Dayanm fe k fe d (N/mm2) (N/mm ) BS Karakteris Elastiste Çekme \.odül0 Dayantn fctk Ec (N/mor) (N/non ) Şekil l.3.taşyc Sistemin Planda Yerleşimi-Tip 3 Tablo -? Donatnn Mekanik Özellikleri Çelik Snf Yoğunluğu Ys (gr/cn3) Karakteri s Akma Dayanm f}i< (N/mm) Hesap Dayanm fyd (N/mm2) BÇilJ Çekme Dayanm fyk (N/mm2) Elasnste Modülü Es, (N/m n-) Il. BETONARME TAŞlYlCI SİSTEMLER Her taşyc sistemden kendi ağrlğ başta olmak üzere etkiyen k-uvvetleri karşlayarak bunlar mesnetlendiği zemine güvenli bir şekilde iletmesi beklenir. Bir yapnn güvenli olnasnn yannda ekononlli., kullanm amacna uygun, çevre ile uyumlu ve estetik olma koşullan da gö önünde tutularak taşyc sistemin bir engel oluamasna çalşlnaldr. \ Şekil.4.Taşytc Sistemin Planda Yerieşi mi -Tip 4.4. Çalşmada Geçerli Olan Varsaymlar İncelenen projelerde kat yüksekliği hla!t = 3m, aks açklklar her iki yönde sabit tutularak 5 m o larak alnmştr. Göz önüne alnan projelerin statik analizinde Eylül 997 deprem yönetmeliği ne uyularak ( İDE ST ATİK ) bilgisayar progrann kullanlnuştr. Sistemin katlarda yatay taşyclar olarak ortaya çkan kirişlerin boyutlan deprem yönetmeliğinin ön gördüğü minimum kiriş genişliği bw = 250 mm koşuluda göz önüne alnarak 25/60 (cn) olarak belirlenmiştir. Göz önüne alnan projelerdeki yaplarn. derece depren Bina tüü yaplann taşyc sistemleri üç gunp: toplanabilir. Birinci gurup düşey yüklerin doğrudan etkidiği yatay taşyc elemanlar plak ve Idrişlerden oluşan döşemeler. İkinci gurup düşey taşyc e emanlar perde, kolonlar ve üçüncü gurupta ise yükleri zemine aktaran temeller bulunur. Birinci gurupta yer alan döşemeler düşey yükler haricinde yatay yükleri de perde ve kolonlara aktarrlar. İkinci gurup elenanlar kolonlar ve perdelerin yük altnda davranşlar farkldr. Perdeler büyük atalet nomentleri ile kolonlara göre rijitlerdir ve yer değiştirnelerin snrlandrlmasnda daha etkili bir eleman o Imalarna karşlk kolonlar ise daha sünek bir davranş sergilerler. Sonuç olarak yüksekliği fazla olmayan binalarda daha sünek bir sistem olduklanndan kolonlardan oluşan çerçeveterin tercih edilmesi 92

4 s -\U Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi - C.t. l.say (Mart 2003) Perdeli-Çerçeveli Sistemlerde Planda P rdc Y clinin Değişnesin in Perdeler ve Çerçeveler Arasnda Kesme Kuvveti Dağlimna Etkisi H.Kasap, C.Varol gerektiği buna karşlk yatay yüklerden neydana gelen yer değiştirmeterin etkisinin kolonlardan gelen düşey yüklerle sağlanr. azaltlmas srrlandnlmasrnn sorun olduğu yüksek binalarda sağladklan rijitlikden dolay perdeli sistemlerin lrullarulmas gerekir.çoğunlukla sistemlerde kolon ve perdeler birlikte kullamlr. Düşey taşyclar yalnz perdelerden oluşan sistemler tünel kalp kullamlarak üretin hz ve kalptan ekonomi sağlamak amacyla toplu konutlarda kullanldklar halde getirdikleri ek mali yükümlülüklerde göz önüne alunaldr. ll.. Çerçeveli Taşyc Sistemler Ayrca yapya etkiyen yatay yüklere karş yönetmeliklerde bejirtilen snrlar içerisindeki yatay yer değiştirme miktarlarnn ve yap güvenliğinin sadece basit çerçeveli sistemler ile sağlanmas özelliklede yapnn en çok zorlanan alt katlarndaki taşyc sistem boyutlarnn mimarinin bakmdan aşr büyük boyutlarda çknas nedeniyle mümkün gözükmemektedir. lll. y APlNIN DİNAMiK ANALİZİ Kolon ve kiriş - döşeme sisteminin yapya süneklik sağlayacak şekilde bir dökümlü (nonolitik) yapm ile çerçeve ad verilen taşyc sistem elde edilir. Çerçeve yatay yüklerin kiriş, döşeme - kolon sünekliği sayesnde taşnmasm sağlar. Yaplan kabullerde knişleri bağlayan kolonlarn kütlesz olduklan ve yapnn kat kütlelerinin döşeme seviyelerinde toplu olarak bulunduğu varsaylr. Göz önü ne alnan sistenlerdeki yüklerin kabullerinde ve döşeme kalnlğ, kiriş boyutlar ve düşey taşyclann belirlennesi esnasnda TS 500 ve Deprem Yönetmeliği hükümlerinde ki minimum smr değerler göz önüne alnarak sistemlerde öncelikle döşeme kalnhğ hr ;.2. Perdeli Taşyc Sistemler Perdeler tek başlarna düşünüldüğü zaman yatay yükler altnda bir konsol kiriş gibi davrandklan halde taşyc sisten içerisinde bağ kirişleri veya bu işlevi yapan döşene eleman etkileşimi ile moment diyagramlar konsolunkinden farkllk gösterir ve böylece perdenin yanal burkulma tehlikesi de azaltlr. Perdeler yatay yüklere karş rijitliklerinin fazla olmas nedeniyle öneni eğilme monentlerini taşdklar halde düşey yüklerden gelen nornal kuvvetleri büyük değildir..3. Perdeli - Çerçeveli Taşyc Sistemler Önceden de belirtildiği üzere dünya nüfusunun günden güne artnas buna karşlk yaşanabilir alanlarn snrl olnasndan d ola y yüksek yaplarn yaplmas zounluluğu gündeme gelmiştir. Kolonlardan meydana ge ]en sistenlerde kolonlar üzerlerine düşen eksen el nomul kuvvetleri taşdklan halde yüksek yaplarda depren gibi yatay etkileri temelleri arayclğyla zemine aktararak sönümlemeleri ve kabul edilebilir yer değiştirmeterin sağlanmasnda yeterli olnaya bilirler. hr > l:tn (800 + B fy_<l} n. ( +ap) () bağnts ile bulunuşnu. Sistenlerdc daha soura gerekli kolon kesit alam tespit edilirken döşeme ağnlğ, kiriş yükleri, kolon ve perde ağrlklar ve üst katlardan gelen yükler göz önüne alnmş ve karakteristik kolon yükü ; Karakteristik Kolon yükü = Döşemeden gelen yük+ Kiriş yükü + Kolon ağrlğ + Üst katlardan gelen yükler. (2) bağnts ile bulunur. Kolonun boyutunu belirleyen tasarm yükü Nd ; Nd: (GK) X.4 + (QK) X.6 (3) Bağnts ile bulunur. Işte bu noktada devreye perdelerle brlikte kuhanlmalan gündeme gelir perdeler ise rijitlikleri nedeniyle büyük eğilme momentlerini taşmalarna karşn eksenel yük taşmada pek başarl değildir buradaki eksikliklerni kolonlar giderir, ayrca perdelerin büyük eğilme momentleri taşmalan neticesinde temellerinde büyük dönne momentleri ortaya çkar yapnn diğer kolonlarnn tenelleri i]e birleştirilmelen depren esnasnda tenellerindeki dönme Gerekli kolon kesit alan deprem yönetmeliği 7.3. I.2 gereği ( 4) denklemiyle aşağdaki şekilde hesaplanmştr. Acgcr (Nd ( 0.50 fck) ) (4) Ve belirlenen bu gerekli kolon kesit alanna göre kolon boyutar seçilir. Bunlarla ilgili Tip. için örnek Tablo 3. de verilniştir. 93

5 SAU Fen Biimeri Enstitüsü Dergisi 7.Cilt, l.say ( art 2003) Perdeli-Çerçeveli Sistenlerde Planda Perde Yerinin Değişmesinin Perdeier\ Çerçeveler Arasnda Kesme Kuvveti Da hmna Etkis H.Kasap, C. \aro Tabl o 3 D. ort. Ka t Y ap d a K o on U oyutan- r lp Karakteristik Tasarm Gerekli Seçilen Katn Kolon Kolon Kesit Kolon Yükü Yeri Ad Yükü AJan Boyutu (k N) {k N) (cm2) (cn/cm) Gk Qk - A /30 A /30 A /40 A /40 A A /40 A /50 A !00 ((lo KATlN AGIRLIGt s:x.i(),ooo (KN)._... -._..,_.. HV.f,T) (3KAn (2.Kf\) (KA) KATlN YERI Şekil 3. Dört Katl Binann Kat Agrhklan 5894 aso 4.KAT m3.kat IB2.KAT la KAT Kolon boyutlan belirlendikten sonra toplam kiriş boylan ve ağrlklan belirlenir sonuçlan Tablo 3.2 de veril miştir. Kat ağrlklan belirlendikten soma yaplann toplam bira ağrlklan belirlenmiştir sonuçlar şekil 3.2 <ie verilnilştir. Ta b lo 3.2 Toplam K nş Boy ve Ağrhklan - Ti_:> Kat Katn I: LX ILY Adedi Yeri (m) (m) i Toplam K iriş Ağrlğ (k N) &i4.katli IJIS.KATU IV. DEPREM ETKİSİ ALTINDA ÇÖZÜMLEl\fE IV.. Birinci Doğal Titreşim Periyodu T Binann birinci doğal titreşim pc iyodu T Deprem Yönetneliği (6. ) bağnts gereği ve Ct = 0.07 alnarak (Deprem Yönetmeliği b ) aş} bdaki (6) bağntyla hesaplanabilir. T, - C H (3 t 4 > t= I A - - t. N (6) Toplam kiriş boy ve ağrllar belirlendikten sonra yaplarn toplam kat ağrlklar ( 5) bağmtsyla hesaplanmştr ve örnek olarak 4 katl binann kat ağrlkjan şekil 3. de verilmiştir. Katn Toplam ağrlğ (W i)= Gi +n x Qi =.k. (5) IV.2. Spcktrum Katsays S(T) Yap nn birinci doğal titreşim periyodu T ve spelctrure karakterstik periyotlar( TA ve T 8 spektum katsays S(T) ; (o T TA) => ( TA < T Ts ) => ( T > lb) => (7) ) ye bağl olarak S(T) = +.5 T/TA S(T) = 2.5 S(T) = 2.5 ( TB T) O.S Spektrun katsays S(T) nin yapmn birinci doğa] titreşin periyodu T ve ( TA _ Şekil T 8 ) ye göre değişmi IV. degösterilmşnr. 94

6 S.-\L Fen Bilimleri Enstitüsü Dergis ;.Cilt. I.Sa} (Mart 2003) Perdeli-Çerçeveli Sistemlerde Planda Perde Yerinin Değişmesinin PerdeJe ve Çerçeveler Arasnda Kesme Kuvveti Da hmua Etkisi H.Kasap, C.Varol 2.:; -----,,- : :\ \! \,. \. /, ",.-.. _ "-, -._, _ _ ra lh T kil lv. Spektrum Katsaysrn Değişimi Şe arasnda dağlrm incelennriştir ve binamn kesne kuvvetinin arasndaki paylaşnu örnek olarak Skatl perde ve kolonlar Tablo 5.,5.2,5.3,5.4te grafiksel ifadesi de Şekil 5., 5.2,5.3,5.4te veilniştir. T a bl o 5. K esme K uweu. D a ğ m {S K at ) y :) Binann Kat Adedi - ll Kata Perdenin Aldğ Kolonun Aldtğl Gelen Kesme Kuweti Kesme Kuvveti Ka tm Toplam Yeri Kesme Miktan Miktan o/o Kuvveti (k N) (k N) (k N) o/o IV.3. Spel<tral ivme Katsays A(T) Spektral ivme katsays tespit edilirken. IV 2 den bulunan spektrum kat says S(T),etkin yer ivme katsays A0 ve bina önem katsays (I) yerlerine yazlarak ; A(T) = A0. I. S(T) (8) Bağntsyla elde edilir. IV.4. Toplan Eşdeğer Deprem Yükü (V t) Tablo 5.2 Kesme Kuvve i Da bn (S.Kath)- Tip 2 Kata Perdenin Aldğ Kolonun Aldğ Gelen Kesme Kuvveti Kesme Ku vv eti Bi nam n Kat Katn Toplan Yeri Kesnc i\ktan Miktar Kuvveti (k N) (kn) ("N) _ Adedi Ofo Ofo ? Deprem yükleri yapya döşemeleri düzeyinde etkiyen yatay yükler olarak alur. Yatay yükler altnda binalarn davranş düşey bir konsolunkine benzetilebilir. burada yapya etkiyen yatay yük temele taban kesme kuvveti ve deviici noment olarak iletilir buradaki toplam eş değer deprem yükü. Deprem yönetmeliği maddesinden alnan aşağdaki (9) denklemiyle bulunur. V,=- W. A(T) Ra (T) (9) IV.5. Eşdeğer Deprem Yükleri ( F i ) Deprem duumunda ivme nedeniyle rreydana gelen Fi atalet kuvvetlerinin yapya kütlelerin yoğunlaştğ kat döşenesi seviyesinde etkidiği kabul edilir. Bu değer Deprem yönetmeliği den alnan aşağdaki ( O) bağntsyla bulunabilir. ( HN 25 n için Fi\ =O alnr. (Deprem yönetmeliği )) wi Hi (lo) V.Kesme Kuvvetlerinin Kolon ve Perdeler.. \.rasnda Paylaşm Göz önüne alnan sistemlerde depren etkisi sonucunda oluşan kat kesme kuvvetlerinin perde ve kolonlar Tablo 5.3 Kesne Kuvveti Da hrn (5.Kat)- Ti J 3 Kata Perdenin Aldğ Kolonun Aldğ Gelen Kesme Kuvveti Kesme Ku vv eti Binann Katn Toplam Kat Yeri Kesme Miktan Miktan Kuvvet (k N) (kn) (k N) f 40.5 Adedi o/o o/o T bl 5 4 K. D ğ (5 Ka ) T 4 a o esme \.Uvvet a. t - Kata Perdenin Aldğ Kolonun Aldğ Gelen Kesme Kuvveti Kesme Kuvveti Katn Toplam Kat Yer Kesme Miktan Miktar Adedi % % Binan m Kuvveti (kn) (k N) (kn) ! i r ) 95

7 SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7.Ci lt, l.say (Mart 2003) Perdeli-Çerçeveli Sistcmle de Planda Perde Yerinin Değişmesinin Perdeler t Çe çeveler Arasnda Kesme Kuvveti Dağlmna [tt.ii H.Kasap, C.Varo 4, :s O KOLON 3 0,. J ""J OKOLOI. B PERDE " - 3 KA m. )ERI s Şekil 5. Kesme Kuweti Dağlim (Tip-) Şekil 5.4 Kesme Kuvvet! Dağlnn (Tip-4) VI.SONUÇ ?.,? D KOLON İncelenen birinci derece deprem bölgesinde, Z4 tipi elverişsiz zemin koşullar altnda kullanm amac konut ve işyeri türündeki 4 tip ve 4, 5, 6 ve 8 katl olan sistemler yönetmeliklerin ön gördüğü şartlara uyularak boyutlandrlmş ve bilgisayar ortammda çözünlenmiştir. (.,00 fia PERDE Bunun sonucunda elde edilen veriler ve öneriler aşağda verilmiştir. 3 J KATIJ YERI Şekil 5.2 Kesme Kuvveti Dağlmt (Tip-2) :l3.!k : Perde yönleri ayn fakat perde yerlerinin yapnn iç aksiarna kaydnldğ Tip ve Tip 2 arasnda yaplacak bir karşlaştrnada perdelerin yapnn dş yerine dşa yakn aksla a kaydrlmas sonucunda yani Tip 2 durumunda ortalama olarak 4 katl binada (%3.22) 5 katl binada (%5.9) 6 ka: binada (%8.8) 8 katl binada (% 4. ) orannda perdelerin yatay etki altnda daha fazla zorlandğ kesme k:uvve min daha büyük niktann karşladğ görülmüştür. Şeki 5.3 Kesme Kuvveti Dağlm (Tip-3) Tip 3 ve Tip 4 arasndaki karşlaştna sonucunda yil.. perdelerin yapnn dşa yakn aksiara kaydnlmas dunnnnda yani Tip 4 durumunda ortalama olarak 4 katl binada (0/o3.3) 5 katl binada (%6.09) 6 kat!. binada (%9.02) 8 katl binada (% 5.2) orannda perdelerin kesme kuvvetinin daha fazla miktarn aldğ bnun deprem bölgelerinde perdeler daha güvenilir elemanlar olduğu kabulüyle tercih edilebilecek bir durum olduğu fakat rijitlikleri nedeniyle büyük eğilme momentleri neticesinde temellerinde büyük dönme momentleri ve sorunlarn orta ya çkacağ da göz önüne alnmal ve yapnn diğer kolonlarnn temelleri ile birleştirilmelen depren esnasnda temelierindeki dönme etkisinin ko onlardan gelen düşey yükler neticesinde azaltlmas sağlarnal dr. 96

8 S.\C Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7.Ci:t. l.say (Mart 2003) Perdeli-Çerçe,reli Sistemlerde Planda Pe de Yerinin Değişmesinin Perdeler ve Çerçeveler Arasuda Kesme Kuvveti Dağlmna Etkisi H.K sap, C.Varol Tip 2 ve tip 4 arasnda karşlaştrma yaplrsa Tip 4 ün daha fa zla kesme kuvveti taşdğ fa kat bununla beraber temel gbi baz yapsal boyutlandrna sorunlaryla karş laşlacağ görülmüştür. Sonuç olarak perdeler sisteme yerleştirilirken köşeye yakn kenar aksiara kaydrtlmas gerektiği nedeninin kolonlarla birlikte orantl olarak çalştklan ve temellerinde boyutlandrna problemlerinin ve perdenin yapnn dşnda olrnas sonucunda doğabilecek minari sorunlann daha az olacağ kansna varlmştr. KA YN t\k.lar [ ] i\ fet Bölgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Yönetmelik, İnşaat Mühendisleri Odas İznir Şubesi Yayn No : 25. [2] TS 498 "Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmasnda Alnacak Yülclerin Hesap Değerleri", Türk Standartlar Enstitüsü Yayn Ankara, Kasm 987. [3] TS 500 Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallan", Türk Standartlar Enstitüsü Yayn Ankara, Şubat 985. [4] CELEP Z., KUMBASAR N., "Yap Dinamiği ve Deprem Mühendisliğine Giriş, Sema Matbaaclk İstanbul 996. [5] CELEP Z., KlJMBASAR N., "Betonarme Yaplar" Sema Ma tbaaclk İstanbul [6] CELEP Z., KUMBASAR N., "Örneklerle Betonarme", Sema Matbaaclk İstanbul 995. [7] ÖZDEN K., PORTAKALCI A., "Perdeli Çerçeveli Yaplarn Yatay Yüklere Göre Hesab", Depren Araştm-a Bülteni Say 39 Ankara 982. [8] ÖZDEN K., KUMBASAR N., SARIAKÇALI S., "Betonane Yüksek Yaplar", İTÜ İnşaat Fak, Mat Istanbul 993. [9] ÇAKIROGLU A., ÖZMEN G., "Çerçeveler ve Boşluklu Perdelerden Oluşan Yaplarn Yatay Yüklere SJöre Hesab", İTÜ İnşaat Fakültesi Teknik Raporu 6 lstanbu 973. [0] AKA İ., KESKb\EL F., ARDA T. S., "Betonarneye Giriş, Birsen Kitapevi İstanbul 98 ll l] ERS OY U., "B etonarme Temel İlkeleri ve Taşma Gücü Hesab", ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü Yayn, Evrim Yaynevi. [2] ERSOY U., "Betonarne II Döşeme ve Temeller", ODTÜ İnşaat l\ühendisliği Bölümü Yayn, Evrim Yaynevi. [3] BAYÜLKE N., "Depremde Hasar Gören yaplarn Onarm ve Güçlendirmesi", İnşaat Mühendisleri Odas İzmir Şubesi, İzmir 999. [4] KASAP H., YELGİN A. N., ÖZYURT M. Z., "Kiriş Rjitliklerindeki Değişimin Perde ve Çerçeveler Arasndaki Kesme Kuvveti Dağluruna Etkisi", GAP ll.!viühendislik Kongresi Bildiriler Kitab HatTan.. Uruversitesi Yaynlar. "No : , mays 998. [5] AKKAYA Y., "Depren Kuvvetlerine Karş Betonarne Perdelerin Davranş ve Boyutlandrlmas\ Yüksek lisans -ezi trc Kütüphanesi İstanbul 997. [6] GENCA Y İ., "Depren Etkisindeki Çok Katl Yap Sistenuerinde Perde Tasarm Momentlerinin I-Iesab İle İlgili İnceleme", Yüksek Lisans Tezi İTÜ. Kütüphanesi Istanbu [7] BİBİOÖLU C., \Çerçeveler ve Perdelerden Oluşan Çok Katl Yaplarn Deprem Yatay Yüklerine G öre Hesab İçin uygulanan Yöntemlerin Araştrlmas", Yüksek Lisans Tezi. İTC Kütüphanesi İstanbul 997. [8] YILMAZ E., "Kolon Boyut Oram Değişiminin Perdeler ve Çerçeve Arasnda Kesne Kuvveti Dağluruna ve Donat Oranna Etkisi", Yüksek Lisans Tezi, SAÜ l(ütüphanesi Sakarya [ 9] ASl,ANBAŞ H., "Çok Katl Perdeli - Çerçeveli Yaplarn Yatay Yükler Altnda Dinamik Analizi", Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Kütüphanesi İstanbul 995. [20] BIÇAKÇI H., Perdeli - Çerçeveli ve Boşluklu Perdeli Çerçeveli Sistenlerde Perde En Kesit Alannn Kat Alanna Orann Değişimiyle Kesme Kuvvetlerinin Kolon ve Perdelerde Değişimi, SAÜ Kütüphanesi Sakarya Yüksek Lisans Tezi, [2 ] AKYlJNCÜ V., Perde En Kestlerinin Değişimi İle Katara Gelen Kesme Kuvvetlerinin Perdeli Çerçcveli Yaplarda Perde ve Kolonlara Dağlm", Yüksek Lisans Tezi, SAÜ Kütüphanesi Sakarya 97