ÖZEL Ö RET M KURUMLARINDA GÖREV YAPAN E T M PERSONEL NE A T

Transkript

1 HAKEMS Z YAZILAR MAL ÖZEL Ö RET M KURUMLARINDA GÖREV YAPAN E T M PERSONEL NE A T fi SÖZLEfiMELER N N SONA ERMES VE SONUÇLARI Mehmet Zülfi CAMKURT * 1. G R fi Özel ö retim kurumlar nda 1 çal flt r lacak e itim personelinin 2 atanmas, ödenecek ücret ve sosyal yard mlar n belirlenmesi, ödenmesi, çal flma flekli ve di er pek çok husus, (5580 say l Özel Ö retim Kurumlar Kanunu) ile bu kanuna dayal olarak yay mlanan (Özel Ö retim Kurumlar Yönetmeli i) nde aç klanm flt r. Özel ö retim kurumlar ile e itim personeli aras nda kanun gere i yaz l ve süreli olarak düzenlenen sözleflmeler, ifl kanunu uygulamas nda belirli süreli sözleflme niteli indedir. E itim personeline ait sözleflmelerin kanuni bir zorunluluk gere i belirli süreli yap lmas ve zincirleme yap lmas (ard ard na yenilenmesi) nedeniyle, bu nitelikte sözleflmeler belirsiz süreli sözleflmeye dönüflmezler. E itim personeline ait sözleflmelerle ilgili en önemli tart flma konusu, sözleflmelerin sona erme flekillerine ba l olarak, taraflar aç s ndan ortaya ç kan sonuçlard r. * Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettifli, Yönetim Organizasyon Uzman 1 Özel ö retim kurumu ifadesi; Çeflitli kurslar, Dershane, Milletleraras özel ö retim kurumlar, Motorlu tafl t sürücüleri kursu, Özel okullar (Okul öncesi e itim, ilkö retim, özel e itim ve ortaö retim özel okullar n, Özel e itim okulu, Yabanc okullar) Ö renci etüt e itim merkezi, Özel e itim ve rehabilitasyon merkezi, Uzaktan ö retim yapan kurulufllar kapsamaktad r. 2 E itim personeli ifadesi; Özel ö retim kurumunda görevli yönetici, ö retmen, uzman ö retici, usta ö retici, fizyoterapist, psikolog, odyolog, sosyal hizmet uzman ve benzeri personeli kapsamaktad r. Makalemizde de, e itim personeli ifadesi, bu kapsamda kullan lm flt r. Yine yaz da, iflçi ifadesi e itim personelini kapsayacak flekilde kullan m flt r. 237 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

2 MAL HAKEMS Z YAZILAR Yaz m zda, e itim personeli ile özel ö retim kurumu aras nda yap - lan sözleflmelerin; gerek e itim personeli veya iflveren taraf ndan, hakl bir nedene dayal olarak veya hakl bir nedene dayanmadan sona erdirilmesi ve gerekse de Milli E itim Bakanl denetim elemanlar (Bakanl k müfettiflleri, ilkö retim müfettiflleri) taraf ndan düzenlenen teftifl raporlar na istinaden sona ermesi ve sona ermenin Milli E itim Bakanl ve ifl mevzuat aç s ndan sonuçlar, yarg içtihatlar do rultusunda de erlendirilecektir. 2. E T M PERSONEL NE A T SÖZLEfiMELER N fiekl VE N TEL 5580 say l Özel Ö retim Kurumlar Kanunun 9 uncu maddesinde, özel ö retim kurumlar nda çal flan yönetici, ö retmen, uzman ö retici ve usta ö reticiler ile kurucu veya kurucu temsilcisi aras nda yap lacak ifl sözleflmelerinin, en az bir takvim y l süreli olmak üzere yönetmelikle belirlenen esaslara göre yaz l olarak yap laca, mazeretleri nedeniyle özel ö retim kurumundan ayr lan ö retmen ve ö reticilerin yerine al nacak olanlar ile devredilen kurumlar n yönetici, ö retmen ve ö reticileri ile bir y ldan daha az bir süre için de ifl sözleflmesi yap labilece i hüküm alt na al nm flt r. Özel Ö retim Kurumlar Yönetmeli inin 45 inci maddesinde, 4857 say l fl Kanunu hükümlerine göre kurucu veya kurucu temsilcileri ile e itim personeli aras ndaki ifl sözleflmeleri bu Yönetmeli in ekinde yer alan sözleflme formunun esas al narak en az bir y l süreli olmak üzere üç nüsha düzenlenerek sözleflme taraflar nca imzalanaca, mazeretleri nedeniyle dönem içerisinde görevlerinden ayr lan e itim personeli yerine görevlendirilecekler, devredilen kurumlarda devredilmeden önce görev yapan e itim personeli ve ders saati ücretli olarak görevlendirilecek e itim personeli bir y ldan daha az süreli de ifl sözleflmesi yap labilece- SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

3 HAKEMS Z YAZILAR MAL i; Sözleflmelerde, ilgilinin ihtiyari veya mecburi sosyal sigorta yard mlar ndan faydalanma imkânlar n k s tlay c, tehlikeye düflürücü, mevzuata ayk r düflecek flekilde özlük haklar n zedeleyici hükümlerin bulunamayaca, belirtilmifltir. Özel ö retim kurumlar nda çal flt r lacak e itim personeliyle ilgili kanun ve yönetmelik hükümlerinden de görülece i üzere; kanun koyucu e itim personelinin sözleflmelerinin belirli süreli ve yaz l yap lmas n hükme ba lam flt r. Özel ö retim kurumlar e itim personeli sözleflmeleri için öngörülmüfl olan yaz l flekil flart adi yaz l flekil flart ndan öte resmi flekli öngörür niteliktedir. Milli E itim Bakanl, ifl sözleflmelerinin türü, süresi ve flekli konusunda s n rlamalar getirmenin yan s ra sözleflmelerde bulunmas gereken asgari hususlar konusunda düzenlemeler yapm flt r say l Kanun ve bu kanunun uygulanmas na yönelik Özel Ö retim Kurumlar Yönetmeli indeki hükümler gere ince, e itim personeli ile özel ö retim kurumu aras nda yap lan sözleflmeler nitelik itibariyle belirli süreli ifl sözleflmeleri dir. Bu nedenle de, e itim personeline ait ifl sözleflmelerinin sona ermesi ve sona ermenin taraflar aç s ndan sonuçlar n n da 4857 say l fl Kanununda belirli süreli ifl sözleflmeleri hakk ndaki hükümler ve konuyla ilgili yarg içtihatlar göz önünde bulundurularak ortaya konulmas gerekmektedir. 3 Özel ö retim kurumlar nda çal flt r lacak e itim personeli ile kurucu veya kurucu temsilcileri aras nda düzenlenen ifl sözleflmelerinde; iflveren kurumla ilgili bilgiler (Ad -soyad, adresi, kurucu veya kurucu temsilcisinin ad -soyad ), görev alan e itim personeliyle ilgili bilgiler (Ad -soyad, ev adresi, görev ünvan, varsa yöneticilik görevinin ad, okutaca derslerin ad, haftal k ders saati say s, ayl k ücreti, ders saat ücreti, yöneticilik ücreti, ifl güçlü ü zamm, sosyal yard m kapsam ndaki ek ödemeler), sözleflmenin süresi (sözleflmenin bafllama tarihi, bitim tarih, düzenlenme tarihi), sözleflmenin fesih flartlar, genel flartlar ve özel flartlar gibi bölüm ve bilgiler yer al r. 239 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

4 MAL HAKEMS Z YAZILAR 3. E T M PERSONEL fi SÖZLEfiMELER N N SONA ERMES VE SONUÇLARI 4857 say l fl Kanununda belirli süreli ifl sözleflmelerinin düzenlenmesi, kurulmas ve sözleflmenin iflverene yükledi i sorumluluklar anlam nda ayr nt l yap lan düzenlemeler, belirtilen sözleflmelerin sona ermesi konusunda yap lmam flt r. Bu nedenle, belirli süreli ifl sözleflmelerinin; süresi, süresi sonunda sona ermesi, yenilenmesi, süresinden önce taraflardan birisince sona erdirilmesi durumlar nda do acak hukuki sonuçlar ve uygulamaya yönelik hususlar yarg kararlar ve yorum yoluyla ortaya konulmaktad r. Belirli süreli ifl sözleflmeleri nitelikleri gere i ne zaman veya hangi durumlarda (iflin bitmesi vb.) sona erece i belli olup, belirsiz süreli ifl sözleflmeleri gibi ucu aç k sözleflmeler de ildir. Bu durumda, aksi kararlaflt r lmad sürece, sözleflmenin sona erece i tarih belli oldu undan, sürenin dolmas yla birlikte sözleflme kendili inden sona erecektir. Taraflardan birisinin karfl tarafa bildirimde bulunmas na gerek yoktur. E itim personeli ile özel ö retim kurumu aras nda yap lan sözleflmeler de, belirli süreli oldu undan, bitim için öngörülen tarihte sözleflme kendili inden sona ermekte oldu undan, taraflar n bildirimde bulunmalar - na gerek yoktur. Özel ö retim kurumu ile e itim personeli aras nda yap lan sözleflmeler kendili inden sona erdi i gibi, kimi zaman özel ö retim kurumu veya e itim personeli taraf ndan tek tarafl irade beyan na dayal olarak kimi zamanda özel ö retim kurumunun Mili E itim Bakanl müfettiflleri veya ilkö retim müfettifllerinin teftifline ba l olarak da sona erebilmektedir. Belirli süreli ifl sözleflmelerinin düzenlenmesi ve kurulmas yla ilgili hususlar 4857 say l fl Kanununda düzenlendi inden, bu nitelikteki sözleflmelerle ilgili hukuki uygulamalarda bu kanun hükümlerinin öncelik- SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

5 HAKEMS Z YAZILAR MAL li olarak dikkate al nmas gerekmektedir. Ancak, bu nitelikte sözleflmelerin sona erme usul ve esaslar 4857 say l kanunda düzenlenmedi ine göre, bu konuda yap lacak de erlendirmelerin Borçlar Kanunu çerçevesinde yap lmas gereklidir. Özel ö retim kurumu ile e itim personeli aras nda yap lan sözleflmelerin sona tek sözleflme taraflar ndan birinin tek tarafl irade beyan - na ba l olarak veya teftifl raporuna istinaden sona ermesi durumunda, Milli E itim Bankal mevzuat gere i yap lmas gereken ifllemler ile taraflar n yükümlülükleri 5580 say l Kanun ve bu kanuna göre yay mlanan yönetmelikte aç klanm flt r. 3.1.E itim Personeli Sözleflmelerin Süresinde Sona Ermesi Özel ö retim kurumlar nda görev alan e itim personeli, çal flma izninin veya geçici olurun verildi i tarihte fiilen çal flmaya bafllamakta, sözleflmede yaz l bitim tarihinde ise herhangi bir taahhüt alt na girmeden ve 5580 say l kanun gere i kurumdan ayr lmak hakk na sahip bulunmaktad r. Sözleflmeden yaz l bitim tarihinde, çal flt özel ö retim kurumundan ayr lan e itim personeli, MEB mevzuat gere i herhangi bir k s tlama yaflamadan bir baflka kurumla sözleflme yapabilmektedir. Özel ö retim kurumunda çal flan e itim personelinin, sözleflmede yaz l bitim tarihi itibariyle çal flt kurumla aras ndaki iliflki sona ermektedir. Belirli ifl hizmet sözleflmeleri sürenin sonunda kendili inden sona ererken, kural olarak herhangi bir ihbar ile kötü niyet ve k dem tazminat ödenmesi sonucunu do urmaz(demir, Sözer ve Sümer,2005,18) say l Özel Ö retim Kurumlar Kanunu uyar nca davac daval ya ait iflyerinde belirli süreli sözleflme ile çal flm fl ve sürenin bitiminde aradaki iliflki son bulmufltur. Belirli süreli sözleflmelerde ihbar tazminat sözkonusu olmad ndan, iste in kabul edilmifl olmas hatal d r. (Y.9.HD., Tarih, E.2001/2226, K.2001/5892) 241 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

6 MAL HAKEMS Z YAZILAR 3.2. E itim Personeli fl Sözleflmelerinin Süresinden Önce Feshi flçi ve iflveren aras nda düzenlenen ifl sözleflmeleri iflçinin fiilen çal flmaya bafllamas yla uygulamaya konulmaktad r. Belirli süreli ifl sözleflmeleri gerek iflçi ve gerekse de iflveren taraf ndan süresinden önce hakl bir nedene veya hakl bir neden olmaks z n tek tarafl feshedilece i gibi, karfl l kl anlaflmayla da feshedilebilir. Bunun yan s ra özel ö retim kurumlar nda, Milli E itim Bakanl denetim elemanlar n n (Bakanl k müfettiflleri, ilkö retim müfettiflleri) yapt klar incelemelere istinaden de e itim personelinin sözleflmeleri feshedilebilir Sözleflmelerin Hakl Nedenle Süresinden Önce Feshi a. Milli E itim Mevzuat na Göre Fesih E itim personelinin sözleflme süresi sona ermeden görevden ayr lmak istemesi halinde, 4857 say l fl Kanununun 17 nci maddesinde öngörülen süreler 5 içinde bu iste ini yaz l olarak iflverene bildirmesi gerekmektedir. Bu yaz l bildirim, fl kanununda öngörülen süreler dikkate al narak verilen istifa dilekçesidir. Görev yapt özel ö retim kurumuna usulüne uygun olarak yaz l bildirimde bulundu unu belgelendiren e itim personeline ilgili Valilikçe görevden ayr l fl onay düzenlenir. Bu flekilde görevden ayr lan ve ayr l fl onay düzenlenen e itim personeline alt ay geçmeden ayn ö retim kurumunda görev verilmez (ÖÖKY.Md.46/1). Tek tarafl irade beyan yla görev yapt özel ö retim kurumundan say l fl Kanununun Süreli Fesih bafll kl 17 nci maddesinde; fl sözleflmeleri; fli alt aydan az sürmüfl olan iflçi için, bildirimin di er tarafa yap lmas ndan bafllayarak iki hafta sonra, fli alt aydan birbuçuk y la kadar sürmüfl olan iflçi için, bildirimin di er tarafa yap lmas ndan bafllayarak dört hafta sonra, fli birbuçuk y ldan üç y la kadar sürmüfl olan iflçi için, bildirimin di er tarafa yap lmas ndan bafllayarak alt hafta sonra, fli üç y ldan fazla sürmüfl iflçi için, bildirim yap lmas ndan bafllayarak sekiz hafta sonra, feshedilmifl say l r. denilmektedir. SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

7 HAKEMS Z YAZILAR MAL ayr lmak isteyen e itim personelinin ayr l fl ile Kurumdan ayr lmak isteyenlerin müracaatlar n n en geç 5 ifl günü içerisinde, ö retim kurumu yetkilisi taraf ndan do rudan ba l bulunulan Milli E itim Müdürlü üne bildirilmesi gerekmektedir. lgililerin ayr lma nedenlerine uygun olarak Valilikçe de 7 ifl günü içinde görevden ayr l fl onaylar verilir. Görevden ayr lan e itim personelinin durumunu Milli E itim Müdürlü üne bildirmeyen özel ö retim kurumu yetkilileri hakk nda yasal ifllem yap l r (ÖÖKY.Md.46/4). Sözleflme süresi sona ermeden hakl bir nedenle dahi olsa görevinden ayr lmak isteyen, ancak bu iste ini 4857 say l fl Kanununda öngörülen süreler içinde iflverene yaz l olarak bildirmeden iflyerinden ayr lan e itim personeline bir y l süre ile özel ö retim kurumlar nda görev verilmez(ööky.md.46/5). Ancak geçerli ve hakl bir nedene dayal olarak özel ö retim kurumundan ayr lmak isteyen ve yönetmelikte belirtilen usul flartlar n yerine getiren e itim personeline ayn kurumda olmamak kayd yla, baflka kurumda görev verilebilir. E itim personelinin ayr ld kurumda tekrar görev alabilmesi için en az alt ayl k sürenin geçmesi gereklidir. b. fl Mevzuat na Göre Fesih Belirli süreli ifl sözleflmeleri, hakl bir nedenin bulunmas durumunda iflçi veya iflveren taraf ndan tek tarafl irade beyan yla derhal feshedilebilir. Sözleflme taraflar ndan birisi, hakl bir nedenin varl halinde, ifl iliflkisinin devam n imkans z görüyorsa, belirli süreli ifl sözleflmesinde sürenin bitimini beklemeden bu iliflkiye son verilebilir. Bu ba lamda, gerek e itim personeli ve gerekse özel ö retim kurumu yetkilisinin ifl kanununa göre hakl bir nedenin varl halinde sözleflmeyi derhal ve tek tarafl feshetme hakk vard r. Belirli süreli ifl sözleflmesinin, derhal feshine olanak sa layan hakl nedenler 4857 say l fl Kanununun 24 ncü maddesinde iflçi, 25 inci maddesinde iflveren aç s ndan ayr ayr ve ayr nt l olarak say lm flt r. flçi ve ifl- 243 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

8 MAL HAKEMS Z YAZILAR veren aç s ndan belirli süreli ifl sözleflmesini derhal feshini hakl k lan nedenler ana hatlar yla; sa l k, ahlak ve iyiniyet kurallar na uymayan haller ve benzerleri ile zorunlu haller olarak özetlenebilir. Kanunda hem iflçi hem de iflveren aç s ndan say lan bu nedenlerin varl halinde, taraflar belirli süreli ifl sözleflmesini süresinin sona ermesini beklemeden derhal ve ihbar tazminats z olarak feshedebilirler. 6 flveren, belirli süreli ifl sözleflmesini hakl nedene dayal olarak süresinden önce feshetti i takdirde, iflçi k dem ve ihbar tazminat ile sözleflmenin bakiye süresine ait ücrete hak kazanamamaktad r. (Y.9.HD., Tarih, E.2006/32928, K.2007/19260) Ancak, flartlar oluflmufl olmak kayd yla, iflçi y ll k ücretli izin alaca n iflverenden talep edebilir. Bu durumda iflveren y ll k ücretli izin alaca n iflçiye ödemek zorundad r. 7 Yine sözleflmenin iflveren taraf ndan hakl nedene dayal olarak feshinde, sözleflmeye cezai flart konulmufl ise, iflveren iflçiden bu cezai flart talep edebilecektir. 8 6 Özel lisede birer y ll k belirli süreli sözleflmelerle ö retmen olarak çal flan davac n n çal flmas, iflin niteli i itibariyle, belirsiz süreli sözleflmeye dönüflmez. Belirli süreli sözleflmelerde ise, sözleflme sürenin bitiminden önce feshedilmifl olsa dahi ihbar tazminat hakk do maz. (Y.HGK., Tarih, E.1992/9-335, K.1992/448), Y.9.HD., Tarih, E.1991/12592, K.1992/615, Belirli süreli ifl sözleflmesinin feshinde ihbar tazminat na hak kazan lamaz. (Y.9.HD., Tarih, E.2003/18197, K.2004/6188), Y.9.HD., Tarih, E.2003/11650, K.2004/1215, Y.9.HD., Tarih, E.2007/4525, K.2007/ Davac ö retmenin, istifa etmek istemesine ra men, istifa dilekçesi vermedi i; sözleflmesinin iflverence feshedildi i, davac n n bu konuda kendisine bir belge verilmesini istemesine ra men bu belgenin verilmedi i, davac n n ifle gitmedi inden söz edildi i, oysa gelmedi i günler için herhangi bir tutanak tutulmad anlafl lm flt r. Bu durumda, davac n n geri kalan hizmet süresi için ücret alaca karar verilmesi gerekir. (Y.HGK., Tarih, E.1994/9-380, K.1994/480), Davac n n çal flt üç y ll k süre içinde y ll k ücretli izin kulland iflverence geçerli delillerle kan tlanamam flt r. Davac n n hak etti i y ll k ücretli izin alaca bilirkifli raporu ile hesaplanm flt r. Mahkemenin y ll k ücretli izin alaca ndan 1/4 nispetinde indirim yapmas da hatal d r. (Y.9.HD., Tarih, E.2004/4300, K.2004/16295), Y.9.HD., Tarih, E.2003/16673, K.2004/ Davac iflveren ifl sözleflmesinde öngörülen cezai flart talep etmifltir. Taraflar aras nda imzalanan ifl sözleflmesinin ll-a maddesinde "Doktorun Hastanenin iste i d fl nda görevinden ayr lmas durumunda, ayr lmadan önce hak etti i son alt ayl k hak edifl miktar kadar brüt tazminat hastaneye öder" fleklinde kurala yer verilmifltir. Somut olayda daval iflçinin devams zl n n ard ndan iflyerinde bir süre çal flt tart flmas zd r. Bu hale göre daval iflyerinden ayr lmam fl, mazerete dayanmayan devams zl k sebebiyle ifl sözleflmesi iflverence feshedilmifltir. An lan sözleflmede iflverenin hakl nedene dayanan feshi halinde cezai flart ödenece ine dair bir kurala yer verilmemifltir. Sözleflme hükmünün iflçi aleyhine olarak geniflletilmesi de mümkün olmaz. Böyle olunca mahkemece, davac iflverenin cezai flart talebinin reddi bu gerekçeyle yerinde olmufltur. (Y.9.HD., Tarih, E.2005/38090, K.2006/6556), Y.9.HD., Tarih, E.2005/2189, K.2005/24839 SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

9 HAKEMS Z YAZILAR MAL Belirli süreli ifl sözleflmesini hakl bir nedene dayal olarak iflveren süresinden önce feshedebildi i gibi, ayn flekilde iflçi de feshedebilir. flçi, belirli süreli ifl sözleflmesini hakl bir nedene dayal olarak feshetmesi halinde dahi ihbar tazminat na hak kazanamamaktad r. Yine, ifl sözleflmesinin iflçi taraf ndan feshinde iflveren de, iflçiden ihbar tazminat talep edememektedir.(y.9.hd., Tarih, E.2001/20847, K.2002/7404) Ancak flartlar oluflmuflsa, hakl nedene dayal olarak ifl sözleflmesini fesheden iflçi, k dem tazminat ve y ll k ücretli izin alaca haklar n iflverenden talep edebilecektir. 9 Sözleflmeye cezai flart konulmufl ise, ifl sözleflmesinin iflçi taraf ndan hakl nedene dayal olarak feshinde, iflçi iflverenden bu cezai flart talep edebilecektir Sözleflmelerin Hakl Neden Olmadan Süresinden Önce Feshi a. Milli E itim Mevzuat na Göre Fesih Milli E itim mevzuat na göre, e itim personelinin ifl sözleflmeleri, ancak taraflardan birinin hakl ve mevzuata uygun bir gerekçeyle feshedilebilir. Aksi takdirde tek tarafl olarak feshedilmemesi gerekmektedir. Sözleflme süresi sona ermeden hakl ve kabul edilebilir bir nedene dayal olmadan veya fl Kanununda öngörülen süreler içinde iflverene ya- 9 Davac, daval iflyerinde 625 say l yasaya göre ö retmen olarak çal flt ndan; aktin feshi tarihinde resmi okullarda efl de erde bir ö retmene ödenen ücret saptanmal, iflyeri çal flma çizelgelerini de kapsayan tüm deliller toplanarak k dem tazminat ve ücret alaca na hükmedilmelidir. Y.9.HD., Tarih, E.2002/3670, K.2002/9660, Ö retmen ile e itim kurumu aras nda yap lan birer y ll k sözleflmelerle, davac n n iflyerinde sürekli çal flt anlafl ld na ve ifl akdi daval taraf ndan feshedildi ine göre, davac ihbar ve k dem tazminat na hak kazanm flt r. (Y.HGK., Tarih, E.1997/9-230, K.1997/546) 10 fl sözleflmesinin 5.maddesinde sözleflmeyi haks z olarak fesheden taraf n karfl tarafa cezai flart ödeyece i kararlaflt r lm flt r. Sözleflmenin iflçi taraf ndan hakl feshi halinde cezai flart n iflverence ödenece ine dair bir düzenlemeye yer verilmemifltir. Mahkemece sözleflmenin davac iflçi taraf ndan hakl nedenle feshedildi i kabul edildi ine göre sözleflmede geçen cezai flart n hüküm alt na al nmas imkan da bulunmamaktad r. Bu nedenle davac n n cezai flart iste inin reddinde karar verilmesi gerekirken kabulü hatal d r. (Y.9.HD., Tarih, E.2004/5632, K.2004/24444) 245 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

10 MAL HAKEMS Z YAZILAR z l bildirimde bulunmadan özel ö retim kurumundaki görevinden ayr lan e itim personeline bir y l süre ile özel ö retim kurumlar nda görev verilmez(ööky.md.46/5). Sözleflmelerin belirlenen süreden önce özel ö retim kurumu taraf ndan feshiyle ilgili aç k bir hüküm, 5580 say l kanun ve bu kanunun uygulama yönetmeli inde bulunmamaktad r. b. fl Mevzuat na Göre Fesih Belirli süreli ifl sözleflmeleri her zaman kendili inden veya taraflardan birinin hakl bir neden ileri sürmesiyle sona ermezler. Sözleflme taraflar ndan biri, tek tarafl olarak ve herhangi bir gerekçe ileri sürmeden veya ileri sürdü ü gerekçe kabul edilebilir ve hakl olmad halde ifl sözleflmesini feshedebilir. Belirli süreli ifl sözleflmesinin taraflar, kural olarak sözleflmenin veya iflin bitimine kadar sözleflmeyi feshetmemeyi karfl l kl olarak kabul ve taahhüt etmifllerdir. fl sözleflmesinin öngörülen süre beklenilmeden tek tarafl irade beyan na dayal olarak taraflardan birisince feshedilmesi durumunda, fesheden taraf karfl taraf n u rayaca zarar karfl lamakla yükümlüdür. Belirli süreli ifl sözleflmelerinin hakl bir neden olmadan süresinden önce feshi durumunda, bildirim öneli verilerek veya bildirim öneline iliflkin ücretin peflin ödenmek suretiyle iflçi ya da iflveren taraf ndan feshi yasal olarak olanakl de ildir. Bildirim öneline iliflkin ücretin gerekti inde peflin ödenerek sözleflmenin feshi olana, belirsiz süreli ifl sözleflmesinin sözkonusu oldu u durumlarda taraflara tan nm fl bir hakt r (4857 fl K.,Md.17). Bu ba lamda, süresinden önce feshedilen belirli süreli ifl sözleflmelerinde, taraflardan biri lehine ihbar tazminat na hükmedilmez Davac n n daval ya ait dershanede ö retmen olarak belirli süreli ifl sözleflmesi ile çal flt dosya içindeki bilgi ve belgelerden anlafl lmaktad r. Taraflar aras ndaki sözleflmeler 625 say l yasa uyar nca birer y ll k süre ile yap ld ndan, birden fazla say da yenilenmesi halinde dahi sözleflmenin belirsiz süreli hale dönüflmesi mümkün de ildir. Böyle olunca davac iflçinin ihbar tazminat na hak kazanmas söz konusu olmaz. Y.9.HD., Tarih, E.2004/7567, K.2005/2746), Y.9.HD., Tarih, E.2004/18480, K.2005/12960 SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

11 HAKEMS Z YAZILAR MAL Ancak, iflin niteli i gere i ve esasl bir neden olmad kça birden fazla zincirleme yap lm fl belirli süreli ifl sözleflmeleri belirsiz süreli say laca ndan, sözleflmenin feshi durumunda bildirim süresine iliflkin ihbar tazminat n n ödenmesi gerekir. 12 Belirli süreli ifl sözleflmelerinin süresinden önce hakl bir neden olmaks z n iflveren ya da iflçi taraf ndan feshedilmesi durumunda, fesih hakk do mam fl oldu undan fesih hakk n n kötüye kullan lmas de il, haks z fesih söz konusudur. Fesih hakk n n kötüye kullan lmas yla haks z fesih aras ndaki en önemli fark ise, birincisinde do mufl olan fesih hakk n n dürüstlük kurallar na ayk r biçimde kullan lmas, ikincisinde ise, fesih hakk do mad halde bu hakk n kullan lmas d r. Belirli süreli ifl sözleflmelerinin süresinden önce hakl bir neden olmaks z n taraflardan birisince feshedilmesi halinde, kötü niyet tazminat de il haks z fesih tazminat sözkonusu olacakt r. Belirli süreli ifl sözleflmesinin iflveren taraf ndan hakl bir neden olmadan tek tarafl irade beyan yla feshedilmesi durumunda, sözleflme bitimi için öngörülen süre ile sözleflmenin feshedildi i tarih aras nda iflçinin yoksun kald ücretini talep etmesi halinde iflveren ödemek zorundad r. Yarg tay, belirli süreli ifl sözleflmesinin fesih tarihinden, sözleflmede belirlenen bitim tarihine kadar süreye ait olan iflçi ücretinin bir bak ma tazminat oldu u görüflündedir(y.9.hd., Tarih, E. 2002/12236 K. 2003/970 T , Y.9.HD., Tarih, E. 1997/7562 K. 1997/10641). fl sözleflmesinin süresinden önce iflveren taraf ndan hakl bir nedene dayal olmadan feshedilmesi nedeniyle, iflçinin iflverenden talep edebilece i bir nevi tazminat niteli indeki bakiye ücret alaca ndan, Borçlar Kanunun 325 inci maddesi gere ince sebepsiz zenginleflmenin ön- 12 kiden fazla üst üste yap lan belirli süreli ifl sözleflmeleri arada k sa fas la bulunsa da belirsiz süreli hizmet akdini gündeme getirir. Bu nedenle belirsiz süreli hale gelen ifl sözleflmesinin daval tarafça ihbar öneli verilmeksizin feshi sonucunda ihbar tazminat na da karar vermek gerekir. (Y.9.HD., Tarih, E.2003/1553, K.2003/12237) 247 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

12 MAL HAKEMS Z YAZILAR lenmesine yönelik olarak iflçinin bu süre içinde elde etti i kazançlar n n düflülmesi gerekmektedir. 13 Belirli süreli ifl sözleflmesinin iflçi taraf ndan hakl bir neden olmadan süresinden önce feshi ile sözleflmenin iflveren taraf ndan haks z olarak feshi birbirinden farkl sonuçlar do urmaktad r. fiöyle ki, belirli süreli ifl sözleflmesinin iflveren taraf ndan haks z feshi durumunda, iflçi sözleflmenin bitimine kadar olan ücretini talep edebilmekte iken, sözleflmenin iflçi taraf ndan feshinde iflverenin iflçiden talep edebilece i tutar; iflçinin çal flt r lamamas nedeniyle u ran lan zarar kadar olmaktad r. flveren veya iflçinin birbirlerinden tazminat isteyebilmesi için sözleflmenin belirli süreli olmas yeterli olup, belirli süreli ifl sözleflmesinin k smi süreli veya ça r esas na dayal olarak yap lmas sonucu de ifltirmemektedir. Belirli süreli ifl sözleflmesinin iflveren taraf ndan haks z olarak feshi durumunda, sözleflmeye konulan cezai flart n karfl l n n yerine getirilmesini iflçi isteyebilece i gibi, sözleflmenin iflçi taraf ndan feshi durumunda, iflveren de isteyebilir Belirli süreli hizmet akdi ile çal flan iflçi, ifl akdinin feshi halinde geri kalan süre için talepte bulunabilir. Bu tazminat n nas l belirlenece i hususunda fl Kanunu'nda hüküm bulunmad ndan Borçlar Kanunu'nun 325. maddesinde yaz l esaslar çerçevesinde tazminat miktar tespit edilmelidir. Davac n n bu süre içinde di er iflte kazand ya da kazanmaktan kasten feragat etti i alacaklar ile bu iflte çal flmamaktan dolay tasarruf etti i miktarlar belirlenmeli ve buna göre uygun bir indirime gidilmelidir. (Y.9.HD., Tarih, E. 2004/3600 K. 2004/17316, Y.9.HD., Tarih, E.2005/1049 K. 2005/31960, Y.9.HD., Tarih, E.1997/21060, K.1997/22846, Y.9.HD., Tarih, E.1997/16749, K.1997/20080, Y.9.HD., Tarih, E.1997/7658, K.1997/12575, Y.9.HD., Tarih, E.1996/2439 K.1996/ Dava, istifa etmek suretiyle ayr lan daval iflçiden ifl sözleflmesinde kararlaflt r lm fl olan cezai flart n tahsili istemine iliflkindir. Davac iflçinin ifl sözleflmesinin bitiminde iflyerinden ayr laca n bildirdi i hususu kan tlanamad gibi, henüz 3 y ll k ifl sözleflmesi bitmeden ayr ld na göre ifl sözleflmesinde öngörülen cezai flart daval iflçi ödemek zorundad r. Davac iflveren, daval n n istifas n n ard ndan ayn gün baflka flirkette çal flmaya bafllad n ileri sürerek ifl sözleflmesinde belirtilen rekabet yasa n n ihlalinden kaynaklanan USD cezai flart da talep etmifltir. Mahkemece, an lan istekle ilgili olarak herhangi bir gerekçe gösterilmeksizin iste in reddi hatal olmufltur. fl sözleflmesinde öngörülen rekabet yasa ndan kaynaklanan cezai flart koflullar n n oluflup oluflmad de erlendirilmeli ve sonucuna göre karar verilmelidir. (Y.9.HD., Tarih, E.2005/2189 K. 2005/24839) SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

13 HAKEMS Z YAZILAR MAL Sözleflmelerin Teftifl Raporuna stinaden Feshi E itim personelleri zorunlu ve geçerli nedenlere dayal olarak görev yapt özel ö retim kurumundan ayr lmak isteyebilece i gibi, Milli E itim Bakanl denetim elemanlar (Bakanl k Müfettiflleri, lkö retim müfettiflleri) taraf ndan düzenlenen teftifl raporlar na istinaden ayr lmak zorunda kalabilir. Müfettifller taraf ndan yap lan teftifllerde, iki defa teftifl raporuyla baflar s zl tespit edilen e itim personelinin çal flma izni, izni veren merci taraf ndan iptal edilir(ööky.md.44/1). (1702 say l lk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakk nda Kanun)a göre meslekten ç kar lma veya (657 say l Devlet Memurlar Kanunu)na göre devlet memurlu undan ç karma cezas n gerektiren fiili iflleyen e itim personeli hakk nda, Milli E itim Bakanl n n görüflü al narak, görevine, izni veren merci taraf ndan son verilir (ÖÖKY.Md.44/2). 657 say l Devlet Memurlar Kanununa göre kademe ilerlemesinin durdurulmas cezas n gerektiren fiilleri iflleyen e itim personeline, kademe ilerlemesinin durdurulmas cezas yerine brüt ayl ndan? ü ile? si aras nda maafl kesim cezas verilir. Ayl ktan kesme cezas verecek son merci, çal flma iznini veren mercidir. Kademe ilerlemesinin durdurulmas n gerektirecek suçun tekrar halinde, Milli E itim Bakanl n n görüflü al narak, personelin görevine izni veren merci taraf ndan son verilir. Kifliler hakk nda uygulanan cezalar ilgiliye tebli edilmek üzere, ilgili özel ö retim kurumuna bildirilir. Cezalar n kifliye tebli i, ifl sözleflmesinin feshine ve ilgili e itim personelinin özel ö retim kurumuyla ilifli inin kesilmesine yeterli bir neden teflkil eder(ööky.md.44/3). fl sözleflmesinin müfettifl raporuna istinaden feshedilmesi durumunda, iflçi iflverenden ihbar tazminat, k dem tazminat ve bunlar n d - fl nda sözleflmede öngörülmüfl olunsa bile cezai flart talep edemeyecektir. Buna karfl l k, iflveren sözleflmede öngörülen cezai flart n yerine ge- 249 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

14 MAL HAKEMS Z YAZILAR tirilmesini iflçiden talep edebilecektir. flverenin bunu talep etmesi durumunda, iflçi cezai flart n karfl l n yerine getirmek zorundad r E itim Personeli Sözleflmelerinin Sona Ermesinin fl Güvencesi Karfl s ndaki Durumu fl güvencesi kavram, 4773 say l Kanun ile kapsaml olarak çal flma hayat m za girmifl, daha sonra ise 4857 say l fl Kanunu ile bu konudaki düzenlenmeler yap lm flt r say l fl Kanununun 18 inci maddesinde ifl güvencesinin flartlar belirtilmifltir. Buna göre, ifl güvencesinden yararlanabilmesinin en önemli koflullar ndan birisi iflçinin iflyerinde belirsiz süreli ifl sözleflmesi ile çal fl yor olmas gerekmektedir. fl sözleflmesinin k smi veya tam zamanl olmas bu noktada önemli de ildir. fl güvencesi, fl Kanununda sadece belirsiz süreli ifl sözleflmesiyle çal flanlara tan nm fl bir hakt r(y.9.hd., Tarih, E.2006/32500, K.2007/3291, Y.9.HD., Tarih, E.2006/31127, K.2007/2013, Y.9.HD., Tarih, E.2006/27685, K.2007/120). Dolays yla, özel ö retim kurumlar nda görev yapan e itim personeline ait sözleflmelerin belirli süreli olmas nedeniyle, e itim personeli ifl güvencesi hükümlerinden yararlanamayacakt r SONUÇ Sözleflmede yaz l bitim tarihinde, çal flt özel ö retim kurumundan ayr lan e itim personeli, MEB mevzuat gere i herhangi bir k s tla- 15 Davac, feshin geçersizli i ve ifle iadesine karar verilmesini istemifltir. Davac n n 625 say l Kanuna tabi iflyerinde ö retmen olarak çal flmas ve an lan Kanun uyar nca ifl sözleflmesinin belirli süreli olmas nedeniyle 4857 say l fl Kanunu'nun 18. maddesi gere ince ifl güvencesi hükümlerinden yararlanmas mümkün de ildir. (Y.9.H.D, Tarih, E.2005/36789, K.2006/483), Y.9.HD., Tarih, E.2005/21371, K.2005/31251, Y.9.HD., Tarih, E.2001/13184, K.2001/17455 SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M

15 HAKEMS Z YAZILAR MAL ma yaflamadan bir baflka kurumla sözleflme yapabilmektedir. E itim personeli ile özel ö retim kurumu aras nda yap lan belirli süreli ifl sözleflmeleri, sözleflmede öngörülen bitim tarihinde kendili inden sona ermesi durumunda, sözleflme taraflar aç s ndan herhangi bir tazminat ve cezai flart n ödenmesi sonucu do mamaktad r. Sözleflme süresi sona ermeden görevden ayr lmak isteyen ve bunu 4857 say l fl Kanununun 17 nci maddesinde öngörülen süreler içinde bu iste ini yaz l olarak iflverene bildiren e itim personeline ilgili Valilikçe görevden ayr l fl onay düzenlenmektedir. Bu flekilde görevden ayr - lan ve ayr l fl onay düzenlenen e itim personeline alt ay geçmeden ayn ö retim kurumunda görev verilmemektedir. Sözleflme süresi sona ermeden hakl bir nedenle dahi olsa görevinden ayr lmak isteyen, ancak bu iste ini 4857 say l fl Kanununda öngörülen süreler içinde iflverene yaz l olarak bildirmeden iflyerinden ayr lan e itim personeline bir y l süre ile özel ö retim kurumlar nda görev verilmemektedir. E itim personelinin hakl nedene dayal olarak sözleflmeyi feshetmesi durumunda, k dem tazminat hakk n ve y ll k ücretli izin haklar n iflverenden talep edebilmektedir. Bu ba lamda, sözleflmeye cezai flart n konuldu u durumlarda gerek e itim personeli ve gerekse de iflveren sözleflmenin feshinde, cezai flart n yerine getirilmesini karfl taraftan isteyebilmektedir. Belirli süreli ifl sözleflmesinin hakl bir neden olmadan e itim personeli veya iflveren taraf ndan tek tarafl olarak feshi halinde; e itim personeli sözleflmenin bitimine kadar olan süreye ait ücretini iflverenden talep edebilmekte, iflveren ise e itim personelinin çal flmamas nedeniyle u rad zarar n karfl l n isteyebilmektedir. Yine, sözleflmenin hakl bir nedene dayal olmadan feshi durumunda, sözleflmeyi fesh eden taraf, di- er tarafa karfl cezai flart yerine getirmek durumundad r. fl sözleflmesinin müfettifl raporuna istinaden feshedilmesi durumunda, e itim personeli iflverenden ihbar tazminat, k dem tazminat ve 251 EYLÜL - EK M 2008 SMMMO YAYIN ORGANI

16 MAL HAKEMS Z YAZILAR bunlar n d fl nda sözleflmede öngörülmüfl olunsa bile cezai flart talep edememektedir. Buna karfl l k, iflverenin ifl sözleflmesinde öngörülen cezai flart n yerine getirilmesini iflçiden talep etmek hakk bulunmakta olup, iflçinin de talep do rultusunda cezai flart n karfl l n ödeme zorunlulu u bulunmaktad r. fl güvencesi, fl Kanununda sadece belirsiz süreli ifl sözleflmesiyle çal flanlara tan nm fl bir hak olmas ve özel ö retim kurumlar nda görev yapan e itim personeline ait sözleflmelerin yasal zorunluluk gere i belirli süreli olarak düzenlenmesi nedenleriyle, kurumlarda e itim personeli görevinde bulunan çal flanlar ifl güvencesi hükümlerinden yararlanamayacakt r. KAYNAKÇA Demir, Fevzi, Sözer, A. Naz m ve Sümer, H. Hadi Sümer, (2005). E itim Semineri Notlar. Ankara: Türkiye Haber fl Sendikas T.C. Yasalar ( ) say l lk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakk nda Kanun. Ankara: Resmi Gazete (1532 say l ) T.C. Yasalar ( ). 657 say l Devlet Memurlar Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (12053 say l ) T.C. Yasalar ( ) say l fl Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (25134 say l ) T.C. Yasalar ( ) 5580 say l Özel Ö retim Kurumlar Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26434 say l ) T.C. Yasalar ( ). Özel Ö retim Kurumlar Yönetmeli i. Ankara: Resmi Gazete (26810 say l ) SMMMO YAYIN ORGANI EYLÜL - EK M