Prof.Dr.H.Hilmi Sabuncu

Transkript

1 ĠĢ Sağlığı (ÇalıĢanların Sağlığı ve Güvenliği) alanında Tehlike ve Risk Değerlendirmesi Kavramları ÜSKÜDAR ÜNĠVERSĠTESĠ ĠĢ Sağlığı Öğretim Üyesi Tel: /

2 ĠSG Eğitimleri Başımızın Derdi, Bilmediklerimiz Değil, Yanlış Bildiklerimizdir. Mark Twain

3 ĠSG Eğitimleri ENDÜSTRĠ HĠJYENĠSTĠ ÇalıĢma çevresindeki zararları bertaraf etmeye, bu çevreyi tamamen zararsız bir hale getirmeye gayret eder. Hekimlerin bu sahada yetiģtirilmeleri mümkün ise de, Mühendislerin (tercihen kimya mühendislerinin veya Fizik Kimya lisansı mezunlarının) bu sahada yetiģmeleri daha uygundur. Prof.Dr.Sıtkı Velicangil İ.Ü.Tıp Fakültesi Toplum Sağlığı Enstitüsü Direktörü Yakın ve Orta Doğu Çalışma Enstitüsü Öğretim Üyesi Ülkemizdeki yazılmış en kapsamlı ve en eski Endüstri Sağlığı ve Meslek Hastalıkları İstanbul 1970, kitabının yazarı

4 ĠSG Eğitimleri İş Güvenliği, kapsam olarak, bina güvenliği, Makine ve teçhizat güvenliği,ürün veya üretim güvenliğini ; İş Sağlığı, Çalışanların Sağlığı ve Güvenliğini ; Çevre Sağlığı ise, işyeri çevresinde bulunan canlı veya cansız varlıkların sağlık ve güvenliğini içine alan terminlerdir.

5 ĠĢ Güvenliği Eğitimleri Mesleğe has eğitimlerdir. Meslek eğitimlerinin içerisinde veya Lisan üstü eğitimlerle Üniversitelerde verilir. Üniversitelerde, Ġki yıllık ön lisans eğitimlerinin temel hedefi ĠĢ güvenliği teknikeri yetiģtirmektir. Yüksek Lisans Eğitimleri ĠĢ Güvenliği Uzmanı (ĠGU) Mesleki Lisans Eğitimleri Maden, Makine, Elektrik, Kimya, Çevre v.b Mühendislikleri ; Hekimler, HemĢireler, Veterinerler, Öğretmenler, Subaylar, Ġktisatçılar, ĠĢletmeciler, Psikologlar, v.b. Ön Lisans Eğitimleri ĠĢ Güvenliği Teknikeri (ĠGT) PostabaĢları, UstabaĢları, Formenler, v.b. Madencilikte ĠGU, Elektrik iģlerinde ĠGU, Kimyasal Üretiminde ĠGU, Reaktörde ĠGU, Hastanelerde ĠGU, ĠnĢaat ĠĢlerinde ĠGU, At haralarında ĠGU, Okullarda ĠGU, KıĢlalarda ĠGU, TeĢhis Laboratuarlarında ĠGU, Kimyasal Laboratuarlarında ĠGU, Turistik Tesislerde ĠGU, V.B. Yapılan ĠĢin Güvenliği Bir Kalite Güvence Sorunudur. ISO 9000 ve Yukarısı Standartlarla Sağlanır. ĠĢ Güvenliği Yönetim Sistemi de denilen sistemde, hedef genelde Mal Güvenliğidir. Can Güvenliği, sadece Can a yönelik hizmetler (Tedavi Hizmetleri gibi) söz konusu ise hedeflenir. Bu durumda, Uzman hekim, HemĢire, aynı zamanda ĠĢ Güvenliği Uzmanıdır. Mesleğinde Uzmanlık sahibi olan herkes ĠGU sayılır veya sayılmalıdır.

6 ĠĢ Sağlığı Eğitimleri ĠĢ Sağlığı (ÇalıĢanların Sağlık ve Güvenlik) Eğitimleri, Her Meslek için Ön Lisans, Lisans, Lisansüstü programları olarak verilebilir. Bu eğitimler, Kesinlikle Mal Güvenliği ile ilgili değildir. ÇalıĢanın sağlığı ve güvenliği, temel hedeftir. ÇalıĢanlar, sağlıklı insan grubu olarak bir iģe seçilirler. Onlar için çalıģma ortamında sağlıklarını olumsuz olarak etkileyen bir tehlike, dolayısıyla sağlık riski olmamalıdır. Yüksek Lisans Eğitimleri ĠĢ Sağlığı Uzmanı (ĠSU) ĠĢ Sağlığı Lisans Eğitimleri ĠĢ Sağlığı Lisansiyeri, ĠĢ Hijyenisti, Endüstri Hijyenisti ÇalıĢanlar, sağlıklı insan grubu olarak bir iģe seçilirler. Onlar için çalıģma ortamında sağlıklarını olumsuz olarak etkileyen bir sağlık riski olmamalıdır. Bu durum OHSAS ve üstü yönetim sistemleri ile sağlanır. Tüm Meslekler, kendi meslek kolundaki çalıģanların sağlığını korumak ve geliģtirmek için bu uzmanlık eğitimini alabilirler. Örneğin Hekim böyle bir uzmanlık alırsa ĠġYERĠ HEKĠMĠ, HemĢire alırsa ĠġYERĠ HEMġĠRESĠ olarak rahatlıkla iģyerlerinde çalıģabilir. ĠĢ Sağlığı Ön Lisans Eğitimleri ĠĢ Sağlığı Teknikeri (ĠST) ĠĢ Sağlığı Lisansiyeri (ĠĢ veya Endüstri Hijyenisti), Ġnsanı (İnsanın anatomisini, biyomekanikini, fizyolojisini, psikolojisini, sosyolojisini, v.b.,) ve çalıģma ortamındaki etkenleri, iyi bilen, ölçebilen ve önlem alan kiģilerdir.

7 Çevre Sağlığı Eğitimleri Çevre Sağlığı (Çevredeki canlı-cansız varlıkların sağlığı ve güvenliği) Eğitimleri, ĠĢ kolu ile ilgili meslek insanlarına, Üniversitelerde, Lisansüstü programlar olarak verilebilir. Eğitimin Temel Hedefi, çevredeki canlı cansız tüm varlıklardır. Her yaģ ve özellikte insan, bütün hayvanlar ve bitkiler, toprak, yapılar, sular, arkeolojik eserler, v.b. Gibi çok çeģitli varlıklardır. Yüksek Lisans Eğitimleri Çevre Sağlığı Uzmanı (ÇSU) Mesleki Lisans Eğitimleri Maden, Makine, Elektrik, Kimya, Çevre v.b Mühendislikleri ; Hekimler, HemĢireler, Veterinerler, Öğretmenler, Subaylar, Ġktisatçılar, ĠĢletmeciler, Psikologlar, v.b. Çevre Sağlığı Ön Lisans Eğitimleri Çevre Sağlığı Teknikeri (ÇST) PostabaĢları, UstabaĢları, Formenler, v.b. Madencilikte ÇSU, Kimyasal Üretiminde ÇSU, Sanayi Ürünleri Üretiminde ÇSU, Reaktörde ÇSU, Hastanelerde ÇSU, ĠnĢaat ĠĢlerinde ÇSU, At haralarında ÇSU, Okullarda ÇSU, KıĢlalarda ÇSU, Kimyasal Laboratuarlarda ÇSU, Turistik Tesislerde ÇSU, V.B. Çevre Sağlığı (Çevredeki canlı-cansız varlıkların sağlığı ve güvenliği) ISO ve Yukarısı Standartlarla Sağlanır. sistemin Temel Hedefi, çevredeki canlı cansız tüm varlıklardır. Her yaģ ve özellikte insan, bütün hayvanlar ve bitkiler, toprak, yapılar, sular, arkeolojik eserler, v.b. çok çeģitli varlıklardır. Bu nedenle, Çevre Sağlığı Uzmanı, bütün bu varlıkların sağlığı ve güvenliği konularında bilgi sahibi olmalıdır.

8 ĠSG Eğitimleri Fabrika Yönetim Sistemleri Bir fabrikada ĠĢ güvenliğinin temel hedefleri ve yönetim sistemleri Ģöyle olmalıdır. İLGİLİ BAKANLIKLAR Bina, makine-teçhizat güvenliği Otomobil Üretimi Güvenliği Ġġ GÜVENLĠĞĠ YÖNETĠMĠ SĠSTEMĠ SANAYĠ BAKANLIĞI ÇalıĢanların Sağlığı ve Güvenliği: Çevre sağlığı ve güvenliği: Ġġ SAĞLIĞI YÖNETĠM SĠSTEMĠ ÇEVRE SAĞLIĞI YÖNETĠM SĠSTEMĠ ÇALIġMA BAKANLIĞI ÇEVRE BAKANLIĞI

9 ĠSG Eğitimleri Hastanede Yönetim Sistemleri Bir hastanede ĠĢ güvenliğinin temel hedefleri ve yönetim sistemleri Ģöyle olmalıdır. İLGİLİ BAKANLIKLAR Üretim Güvenliği Hasta sağlığı ve güvenliği: Bina, makine-teçhizat güvenliği: Ġġ GÜVENLĠĞĠ YÖNETĠMĠ SĠSTEMĠ SAĞLIK BAKANLIĞI ÇalıĢanların Sağlığı ve Güvenliği: Çevre sağlığı ve güvenliği: Ġġ SAĞLIĞI YÖNETĠM SĠSTEMĠ ÇEVRE SAĞLIĞI YÖNETĠM SĠSTEMĠ ÇALIġMA BAKANLIĞI ÇEVRE BAKANLIĞI Nisan 13 /9

10 ĠSG Eğitimleri Turizm Yönetim Sistemleri Bir Turizm iģletmesinde, ĠĢ güvenliğinin temel hedefleri ve yönetim sistemleri Ģöyle olmalıdır. İLGİLİ BAKANLIKLAR Üretim Güvenliği Turist sağlığı ve güvenliği: Bina, makine-teçhizat güvenliği: Ġġ GÜVENLĠĞĠ YÖNETĠMĠ SĠSTEMĠ TURĠZM BAKANLIĞI ÇalıĢanların Sağlığı ve Güvenliği: Çevre sağlığı ve güvenliği: Ġġ SAĞLIĞI YÖNETĠM SĠSTEMĠ ÇEVRE SAĞLIĞI YÖNETĠM SĠSTEMĠ ÇALIġMA BAKANLIĞI ÇEVRE BAKANLIĞI

11 ĠSG Eğitimleri Reaktör Yönetim Sistemleri Bir Reaktörde ĠĢ güvenliğinin temel hedefleri ve yönetim sistemleri Ģöyle olmalıdır. Bina, Makine-Teçhizat Güvenliği Nükleer Enerji Üretimi Güvenliği Ġġ GÜVENLĠĞĠ YÖNETĠMĠ SĠSTEMĠ İLGİLİ BAKANLIKLAR BAġBAKANLIK veya ENERJĠ BAKANLIĞI ÇalıĢanların Sağlığı ve Güvenliği: Çevre sağlığı ve güvenliği: Ġġ SAĞLIĞI YÖNETĠM SĠSTEMĠ ÇEVRE SAĞLIĞI YÖNETĠM SĠSTEMĠ ÇALIġMA BAKANLIĞI ÇEVRE BAKANLIĞI

12 ĠSG Eğitimleri BĠLĠM DALLARI Ġġ GÜVENLĠĞĠ Ġġ SAĞLIĞI ÇEVRE SAĞLIĞI HEDEFLER Ürün veya Üretim Güvenliği Bina, Makine ve Teçhizat Güvenliği ÇalıĢanların Sağlığı ve Güvenliği ĠĢyeri Çevresinin Sağlığı ve Güvenliği HĠZMET VERECEK OLAN MESLEKLER Üretim ile ilgili tüm meslekler (Hammadde, Mamul madde, Hizmet, v.d. Üretimi ile ilgili meslek grupları) Ġnsan Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili tüm meslekler (Hekim, mühendis,hemģire, beslenmeci, psikolog, istatistikçi, iktisatçı, hukukçu v.d.) Çevre Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili tüm meslekler (Mühendis,mimar, hekim, ormancı, denizci, toprak bilimci, jeofizikçi, jeomorfolog v.d.) LĠSANS EĞĠTĠMLERĠ STANDARTLARI YÖNETĠM SĠSTEMLERĠ TEHLĠKE DEĞERLENDĠRME YÖNTEMLERĠ Üretilen nesne veya eylem ile ilgili tüm meslek eğitimleri ISO 9000 Serisi Standartlar Kaliteli Üretim Yönetimi Sistemi HACCP, HAZOP, FMEA, V.D. ÇalıĢanın sağlığı ve Güvenliği ile ilgili tüm meslek eğitimleri OHSAS Serisi Standartlar ĠĢ Sağlığı Yönetim Sistemi What if,eta, FTA, V.D. Çevre sağlığı ve Güvenliği ile ilgili tüm meslek eğitimleri ISO Serisi Standartlar Çevre Sağlığı Yönetim Sistemi What if,eta, FTA, V.D. YASALAR Diğer yasalar ĠĢ yasaları Diğer yasalar LĠSANS ÜSTÜ EĞĠTĠMLERĠ ĠĢ Güvenliği Uzmanlığı ĠĢ Sağlığı Uzmanlığı Çevre Sağlığı Uzmanlığı EĞĠTĠMLERĠ KĠMLER VERECEK Üniversiteler Üniversiteler Üniversiteler SĠGORTA SĠSTEMLERĠ BAKANLIK MAL ve CAN SĠGORTASI CAN SĠGORTASI MAL ve CAN SĠGORTASI SANAYĠ-SAĞLIK-TURĠZM V.B. BAKANLIKLARI ÇALIġMA ve SOSYAL GÜVENLĠK BAKANLIĞI ÇEVRE BAKANLIĞI

13 ĠSG Eğitimleri Ġġ ve SAĞLIK EVRENSEL KAVRAMLARDIR Ġġ = KUVVET X YOL Kgr-m = Kgr x metre Kuvvet : Uygulayan insansa, insanı; makine ise, makinayı işaret eder. Yol : Kuvvetin yer değiştirdiği mesafedir, alandır, hacimdir. Yani çalışma çevresidir. O halde İş Sağlığı sözcüğü, uygulanan kuvvetin, yani insanın ve yolun, yani çalışma ortamının sağlıklı olmasını ifade eder.

14 ĠSG Eğitimleri SAĞLIK, YALNIZCA SAKATLIK VE HASTALIĞIN BULUNMAMASI DEMEK OLMAYIP, FĠZĠKSEL, RUHSAL VE SOSYAL TAM BĠR ĠYĠLĠK HALĠDĠR

15 ĠSG Eğitimleri GĠRDĠLER BESLENME KĠġĠSEL HĠJYEN ÜCRET ALT YAPI HĠZMETLERĠ HASTALIK TEDAVĠ HĠZMETLERĠ EĞĠTĠM HĠZMETLERĠ YASALAR İş Güvenliği Ġġ GÜVENLĠĞĠ İş Sağlığı Yönetim Sistemi ÇIKTI Sağlık

16 ĠSG Eğitimleri BESLENME ÜCRET KĠġĠSEL HĠJYEN İş ALT YAPI HĠZMETLERĠ HASTALIK TEDAVĠ HĠZMETLERĠ EĞĠTĠM HĠZMETLERĠ YASALAR Ġġ GÜVENLĠĞĠ İş Güvenliği Sağlığı Yönetim Sistemi ÇalıĢanın Sağlık Sağlığı

17 ĠSG Eğitimleri

18

19

20 ORTAK RĠSK RĠSK RĠSK TEHLĠKE RĠSK ÇALIġAN ĠNSAN ÇEVRE

21 Yükseklik

22 Tehlike ve Risk Değerlendirmesi DÜġME NĠN FĠZĠKSEL ETKENĠ RĠSK DÜġME TEHLĠKESĠ : Ġnsanın potansiyel enerjiye sahip olması, Ağırlık merkezinin yerden yüksekliğinin artması TEHLĠKE

23 DÜġME NĠN ĠNSANA ĠLĠġKĠN NEDENLERĠ DüĢmeye etki eden ĠNSAN özellikleri : YAġLILIK CĠNSĠYET HASTALIK Hiper Tansiyon, Diyabet, Ruhsal Bozukluklar V.D. DENEYĠMSĠZLĠK, RĠSK ÇALIġAN ĠNSAN Acemilik EĞĠTĠMSĠZLĠK V.D

24 DÜġME NĠN ÇEVRESEL NEDENLERĠ ÇEVRE RĠSK DÜġME NĠN ÇEVRESEL NEDENLERĠ : ÇalıĢma çevresindeki olumsuzluklar, kaygan ve engebeli zemin v.s. AĢırı Sıcak Soğuk YağıĢ AĢırı Rüzgar Sel Deprem Yangın Patlamalar Terörist Saldırılar V.D.

25 DÜġME NĠN ORTAK NEDENLERĠ ORTAK RĠSKLER NEDENĠYLE DÜġMELER : Korku Sonucu Heyecan Soğuk Etkisi Ġle Titreme AĢırı Sıcak Etkisi Ġle Kramplar Yükseklik Korkusu Patlama Sonucu Dengenin Bozulması Gizlenen Ruhsal Hastalıkların Çevresel Nedenlerle Ortaya Çıkması V.D.

26 TEHLĠKE VE DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ ĠSG alanında Tehlike, çalıģana zarar verme potansiyeline sahip her Ģeydir. Tehlikeleri katogorize ederek ifade edebiliriz. Tehlikeler, Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik ve Mekanik Tehlikeler olmak üzere sınıflandırılabilir. ÇalıĢanla karģılaģmayan tehlikelerin, çalıģana zarar verme olasılıkları (Riskleri) sıfırdır. ÇalıĢanın zarar görebilmesi için yukarıda sayılı tehlikelere maruz kalması ön koģuldur.

27 TEHLĠKE VE DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ Zarar verme potansiyeli çok büyük Zarar oluģma riski çok büyük

28 TEHLĠKE VE DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ Zarar verme potansiyeli çok büyük Zarar oluģma riski azaltılmıģ

29 TEHLĠKE VE DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ Zarar verme potansiyeli çok büyük Zarar oluģma riski sıfırlanmıģ

30 TEHLĠKE VE DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ ĠSG alanında, RĠSK, herhangi bir planlanmıģ faaliyet icra edilirken, muhtemel tehlikeli durumlar veya davranıģlar nedeniyle ortaya çıkan, hedeflenen bir sonuca ulaģamama, kayba, ya da zarara uğrama olasılığıdır.

31 Tehlike ve Risk Değerlendirmesi TEHLĠKE VE DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ Total ĠĢ Kazası Riski (TĠKR) = ĠĢletmede belirli bir süredeki toplam oluģmuģ iģ kazası sayısı / Aynı sürede, ĠĢ kazası riskine maruz kalan çalıģan sayısı Diğer taraftan, Total ĠĢ Kazası Riski, iģletme içerisinde farklı çalıģma koģullarında oluģan Kazalarla ilgili Kısmi ĠĢ Kazası Risklerinin (KĠKR) toplamına eģittir. TĠKR = (Makinede oluģan iģ kazası riski + Depoda oluģan iģ kazası riski + Serviste oluģan iģ kazası riski v.d.)x 1/N veya TĠKR = (KĠKR1 + KĠKR2 + KĠKR KĠKRn)x1/N [ ] x1/n TĠKR= Böylece farklı çalıģma koģullarında iģ kazası risklerini sıfırlamak, iģletmedeki iģ kazası riskinin sıfırlanmasına neden olacaktır. Kısmi ĠĢ kazası risklerinin sıfırlanması ise ĠĢ kazası nedenlerinin ortadan kaldırılmasına bağlıdır.

32 TEHLĠKE VE DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ ĠĢ Kazası Nedenleri = Kaza etkenine ait nedenler + Ġnsan özelliklerine ait nedenler + Çevre özelliklerine ait nedenler DüĢmeli ĠĢ Kazası = Yüksekte çalıģma + Denge bozukluğu Sorunu var + AĢırı derecede Rüzgar var ÇalıĢanı korumak için, her neden ele alınarak ayrı ayrı önlemler alınmalıdır.

33 TEHLĠKE VE DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ Meslek Hastalıkları Nedenleri = Hastalık etkenine ait nedenler + Ġnsan özelliklerine ait nedenler + Çevre özelliklerine ait nedenler SĠLĠKOZĠS Hastalığı = Silisyum di oksit Tozu var + Hiperventilasyon Sorunu var + AĢırı derecede Eforlu çalıģma var ÇalıĢanı korumak için, her neden ele alınarak ayrı ayrı önlemler alınmalıdır.

34 TEHLĠKE VE DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ Bir iģletmede, ĠĢkazası ve meslek hastalığı Risklerini (olasılıklarını) hesaplamak, iģletmede ĠSG sistemi ile birlikte düģünülmüģ ve oluģturulmuģ ĠĢ Sağlığı veri tabanına bağlıdır. GeçmiĢ yılda bir iģletmede ĠĢ Kazası ve Meslek hastalığı oluģmamıģ olması (meslek hastalıkları uzun maruziyetler sonucu oluģacaktır), iģletmedeki tehlikeler konusunda gerekli önlemler alınmayacak anlamına gelmez. ĠĢletmenin genelinde, tehlikeler sistematik bir Ģekilde saptanmalı ve alınacak önlemler alınmalıdır.

35 MARUZ KALMA SÜRELERĠ SAAT FĠZĠKSEL ETKENLER Gürültü Gürültüye bağlı İşitme kaybı Gürültü Düzeyi 87 db(a) dan Yüksek olmalı VE Maruz kalma Süresi 8 saatten fazla olmalı GÜRÜLTÜYE MARUZĠYET LĠMĠTLERĠ Le q GÜRÜLTÜ DÜZEYĠ db(a)

36 FĠZĠKSEL ETKENLER Gürültü GÜRÜLTÜ DÜZEYĠ db(a) MARUZĠYET SÜRESĠ (Saat) 8 üstü /2 1/4 1/8 90 Altı

37 Hastanede Etkene Ait Tehlikelerin Tanımlanması Etkenler Otomobil Fabrikası Hastane Gürültü Yüksek Düşük Radyasyon Yok Yüksek FİZİKSEL Sıcak Yüksek Orta Soğuk Yüksek Orta Titreşim Orta Orta Basınç Yok Yok İlaçlar Yok Yüksek KİMYASAL Asitler Orta Orta Parlayıcılar Yüksek Orta Patlayıcı Orta Orta Zehirler Orta Orta BİYOLOJİK Mikroorganizmalar Düşük Yüksek

38 Hastanede Ġnsana ve Cevreye Ait Tehlikelerin Tanımlanması Hastalık Etkenleri Otomobil Fabrikası Hastane Geçici hastalıklar Düşük Yüksek Sürekli hastalıklar Düşük Yüksek İNSAN Yaşlılık Düşük Orta Alışkanlıklar Orta Orta Gelenekler Orta Orta Genetik bozukluklar Düşük Orta Fiziksel çevre etkisi Orta Orta ÇEVRE Biyolojik çevre etkisi Orta Yüksek Sosyal çevre etkisi Orta Orta İŞ NİTELEMESİ Ağır ve tehlikeli iş Ağır ve tehlikeli iş değil

39 Kim için Tehlike? ĠĢveren için tehlike ÇalıĢan için tehlike

40 Ne için Tehlike? ĠĢverenin sahip olduğu mal (üretim, makine-teçhizat, bina v.d.) için tehlike ÇalıĢanın sahip olduğu can (Sağlık veye Kazanma Gücü) için tehlike

41 Ne kadar Tehlike? ĠĢverene verilecek zarar, ĠĢverenin kabul ettiği zarar (Kabul Edilebilir Risk) kadardır. ÇalıĢanın sağlığına verilecek zarar sınırı ise, belirlenmiģ olan DOZ kadardır.

42 Bölümler Risk Skoru = Olasılık x ġiddet ÇalıĢan Sayısı Kaza Sayısı Yıllık Kaza (RĠSKĠ) Olasılığı (O) Kayıp gün Sayısı Yıllık Kayıp gün (RĠSKĠ) olasılığı (ġ) Risk Skoru (O x ġ) CERRAHĠ % 56,25 58 Gün % 72.5 % 41 DAHĠLĠYE % Gün % 56 % 40 Kaza riski açısından, Dahiliye Kliniği, Cerrahi Kliniğine nazaran daha yüksek risk göstermekte Kaza Kayıp gün riski açısından, Cerrahi Kliniği, Dahiliye Kliniğine nazaran daha yüksek risk göstermekte Ancak iki klinik Risk Skoru açısından, anlamlı bir fark göstermemektedir.

43 Görüldüğü gibi, Risk Skoru kullanmak, bazı noktalarda bizi yanıltabilir. Hele hele sadece Risk skoruna bakarak yapılan değerlendirmeler bizi amacımızdan uzaklaştırabilir. RĠSK SKORU Cüsse Skoru= Kilo (Kg) x Boy (cm) CS1= 100 x 1,60 = 160 CS2= 80 x 2,00 = 160

44 Gerçek ĠĢ Kazası Parametreleri kullanılarak yapılan değerlendirme Bölümler ÇalıĢan Sayısı Kaza Sayısı Yıllık Kaza Hızı (RĠSKĠ) Kayıp gün Sayısı Yıllık Kayıp gün Hızı (RĠSKĠ) Kaza Kayıp Gün Ağırlık Hızı CERRAHĠ % 56,25 58 Gün % 72.5 % 129 DAHĠLĠYE % Gün % 56 % 78 Kaza riski açısından, Dahiliye Kliniği, Cerrahi Kliniğine nazaran daha yüksek risk göstermekte; Kayıp gün riski açısından, Cerrahi Kliniği, Dahiliye Kliniğine nazaran daha yüksek risk göstermekte; Kaza kayıp gün Ağırlık hızına baktığımızda, Cerrahi Kliniğinde oluģan kazalar daha ağır kazalardır.

45 Risk lerin standardizasyonu Herhangi bir iş kazası veya meslek hastalığı riskinin epidemiyolojik olarak ifadesi, mutlak risk dir ve değeri, çalışanların iş kazası ve meslek hastalığı hızına eşittir.

46 Gerçek ĠĢ Kazası Risk Parametreleri lerin standardizasyonu kullanılarak yapılan değerlendirme İş kazası hızı = Belirli süredeki İş kazası sayısı / Aynı süre içerisinde iş kazası riski altındaki nüfus Meslek hastalığı hızı = Belirli süredeki meslek hastalığı sayısı / Aynı süre içerisinde meslek hastalığı riski altındaki nüfus

47 Gerçek ĠĢ Kohort Kazası tipi Parametreleri bir araģtırmada kullanılarak risk yapılan hesaplaması değerlendirme Etkene ĠĢkazası OluĢmuĢ OluĢmamıĢ Toplam ĠĢ kazası hızları Maruz kalmıģ a b a + b a / (a + b) Maruz kalmamıģ c d c + d c / (c + d) Rölatif risk = Etkene maruz kalanların iş kazası hızı / Etkene maruz kalmayanların iş kazası insidens hızı Rölatif risk = *a/(a+b)+ / *c/(c+d)+

48 Sigara içme ile ĠĢ kazası iliģkisinin araģtırılması Sigara OluĢmuĢ ĠĢ kazası OluĢmamıĢ Toplam ĠĢ kazası hızları (Binde) içen ,0 içmeyen ,0 Rölatif risk = Sigara içenlerin ĠĢ kazası hızı / Sigara içmeyenlerin ĠĢ kazası hızı Rölatif risk = (184/1000) / (113/1000) = 1,63

49 Gerçek Sigara ĠĢ Kazası içme Parametreleri ile ĠĢ kazası kullanılarak iliģkisinin yapılan araģtırılması değerlendirme Etkene Atfedilen Risk (EAR) = Etkene maruz kalan grubun hızı Etkene maruz kalmayan grubun hızı Sigaraya Atfedilen Risk (SAR) = (184 / 1000) (113 / 1000) = 61 / 1000 Bulunur. Bulunan bu değerin anlamı, sigara içenlerde, sigara içmenin ĠĢ kazası oluģmasındaki etkisinin binde 61 olduğudur.

50 Risk lerin standardizasyonu Buradaki örnekte olduğu gibi, birçok etkili neden içeren, ĠĢ Sağlığı veri tabanları kullanılarak risk analizi yapılmalıdır. Bu Ģekilde, aklımıza gelmeyen birçok nedeni, elimine ederek, gerçekten, ĠĢ kazasına etki eden, çalıģma ortamının önemli faktörlerinin saptanmasına daha sağlıklı yaklaģabiliriz.

51 Risk lerin standardizasyonu ĠĢ Sağlığı alanında çalıģanlar, Sağlık risklerinin değerlendirilmesinde, çok güvenilir olmayan, ordinal verilerle, kalitatif matrisler kullanarak değerlendirme yapma yerine, doğru yöntemler kullanarak, iģ kazası ve meslek hastalığı nedenlerini saptamalı ve iyileģtirmelidir. Olasılık Dereceleri Olasılık Skor Anlamı Çok Düşük 1 Hemen hemen hiç gerçekleşmez. Düşük 2 Çok düşük bir ihtimalle gerçekleşir. ( Yılda ancak bir kez) Orta 3 Düşük bir ihtimalle gerçekleşir. ( Yılda birkaç kez) Yüksek 4 Sıklıkla gerçekleşir. ( Ayda bir kez) Çok yüksek 5 Çok sıklıkla gerçekleşir. ( Ayda bir, her gün ) Zarar Dereceleri Zarar Skor Anlamı Çok Hafif 1 İlkyardım gerektirir, iş saati kaybı yok. Hafif 2 Kalıcı etkisi olmayan yaralanma, ilkyardım gerektirir, iş günü kaybı yok. Orta 3 Hafif yaralanma, yatarak tedavi gerektirir. Yüksek 4 Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı. Çok yüksek 5 Ölüm, sürekli iş göremezlik.

52 KALĠTATĠF (NĠTEL) YÖNTEMLER Ordinal (Sıralamalı-Skorlu) yöntemler RĠSK MATRĠSĠ 1 (Ġlk yardım, iģ günü kaybı yok, kıl payı atlatma) 1 (Hiç meydana gelmedi) 1 DÜġÜK Frekans (Meydana Gelme Sıklığı) 2 (Yılda bir) 2 DÜġÜK 3 (Üç ayda bir) 3 DÜġÜK 4 (Ayda bir) 4 DÜġÜK 5 (Haftada bir) 5 DÜġÜK 2 (Ġlk yardım, iģ günü kaybı iki günden az) 2 DÜġÜK 4 DÜġÜK 6 DÜġÜK 8 ORTA 10 ORTA Etki (ġiddet) 3 (Yaralanma, iģ günü kaybı iki günden fazla) 3 DÜġÜK 6 DÜġÜK 9 ORTA 12 ORTA 15 YÜKSEK 4 (Ölüm, uzuv kaybı, meslek hastalığı) 4 DÜġÜK 8 ORTA 12 ORTA 16 YÜKSEK 20 YÜKSEK 5 (Birden çok ölüm, sürekli iģ görememezlik) 5 DÜġÜK 10 ORTA 15 YÜKSEK 20 YÜKSEK 25 YÜKSEK

53 RĠSK SKORU Yukarıda görüldüğü gibi birbirine eşit risk skorlarında alınacak önlemler birbirinde farklıdır ve yanıltıcıdır. Alınacak Önlemlerin öncelikleri vardır. Bu türden ordinal (sıralamalı-skorlu) yöntemlerle öncelikleri belirlemek imkansızdır. Dünyanın her yerinde, bilim dallarındaki sıralamalı parametreler, nerede ise her yıl, düzenlenen bilimsel kongrelerde kararlaştırılarak kullanılır. Hele hele hem absis de, hem de Ordinat da bu tür karakterlerin kullanılması, subjektifliği arttırmaktır ve İş Sağlığı (Çalışanların Sağlığı ve Güvenliği) alanında yeri yoktur.

54 Ġġ (MAL) GÜVENLĠĞĠ ALANINDA EVET Ġġ SAĞLIĞI ALANINDA HAYIR

55

56 TitreĢim ÖLÇ KONTROL ET DÜZELT (ÖNLEM AL)

57 Yapılacak Doğruların En Büyük Engeli Yapılan Yanlışlardır