Geliflmifl ülkelerde hastane infeksiyonlar n n. K s tl Kaynaklarla nfeksiyon Kontrolü. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2004; 8: 21-26

Transkript

1 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2004; 8: Hastane İnfeksiyonları Dr. Yeflim ÇET NKAYA fiardan* * Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi, ç Hastal klar Anabilim Dal, nfeksiyon Hastal klar Ünitesi, Ankara. Geliflmifl ülkelerde hastane infeksiyonlar n n kontrolünün önemi uzun y llardan beri bilinmektedir. Hastane infeksiyonlar ile ilgili çeflitli parametreler sa l k sektöründeki en önemli kalite göstergeleri aras nda yer almakta ve infeksiyon kontrol programlar için hastane bütçelerinden önemli bir pay ayr lmaktad r. Yap lan çok say da çal flma ile infeksiyon kontrol programlar n n cost effective oldu u kan tlanm fl ve bu programlar için gerekli harcamalar n yap lmas zorunlu hale gelmifltir (1). Son y llarda k s tl mali kaynaklara sahip olan ülkelerde de hastane infeksiyonlar n n kontrolü ile ilgili önemli aflamalar kaydedilmifltir. Latin Amerika, Do u Avrupa ve Asya da yer alan birçok geliflmekte olan ülkede ulusal infeksiyon kontrol programlar n n oluflturulmas için çal flmalara bafllanm flt r Ancak tüm bu geliflmelere karfl n k s tl kaynaklara sahip ülkelerde bu aktiviteler ülke geneline yay - lamam fl, daha çok baz referans merkezleri ve üniversite hastanelerinde s n rl kalm flt r. nfeksiyon kontrolü için gerekli bilgi birikimine ve deneyime sahip merkezlerde bile kaynak k s tl l birçok konuda önemli bir engel oluflturmaktad r. K s tl Kaynaklara Sahip Ülkelerde Nozokomiyal nfeksiyonlar n Epidemiyolojisi Dünya genelinde nozokomiyal infeksiyonlar n prevalans ile ilgili bilgi veren tek çal flma Dünya Sa l k Örgütü taraf ndan y llar aras nda yap lm flt r (3). Bu çal flmada 14 ülkede yer alan 47 farkl hastaneden standart bir protokol kullan larak veri toplanm flt r. Çal flmaya kat - lan merkezlerin hepsinin ilgili ülkenin genelini temsil edebilecek bir örnek oluflturmamas ve toplanan verilerin do rulu unun denetlenememesi gibi önemli baz eksiklikleri olmakla birlikte elde edilen sonuçlar nozokomiyal infeksiyonlar n dünya çap ndaki önemini göstermesi aç - s ndan de er tafl maktad r. Bu çal flmada ortalama nozokomiyal infeksiyon prevalans %8.7 olarak bulunmufltur. Farkl merkezlerden bildirilen rakamlar %3-21 aras nda de iflmektedir. Do u Akdeniz ve Güneydo u Asya ülkelerinden bildirilen rakamlar daha yüksektir. Baz Latin Amerika, Asya ve Do u Avrupa ülkelerinden nozokomiyal infeksiyonlar n sürveyans ile ilgili çal flmalar bildirilmifltir. Ancak metodolojik problemler nedeniyle bu verilerin yorumlanmas oldukça güçtür Kullan lan sürveyans yöntemleri standart olmad için bu verilere dayan larak ülkeler aras nda k yaslama yapmak do ru de ildir. Bu çal flmalarda genellikle risk faktörleri ile ilgili verilere yer verilmemifltir. Çeflitli k s tl l klar olmakla birlikte bu tarz ulusal çal flmalar nozokomiyal infeksiyonlar n öneminin ortaya konmas, infeksiyon kontrol çal flmala- 21

2 Çetinkaya fiardan Y. r n n bafllat lmas yönünden uyar c olmas ve sürveyans yöntemleri konusunda e itime katk - da bulunmas gibi nedenlerden dolay büyük önem tafl maktad r. K s tl kaynaklara sahip ülkelerde de nozokomiyal infeksiyonlar n s kl k s ras na göre da l m geliflmifl ülkelerdekine benzerdir. Cerrahi alan infeksiyonlar, üriner sistem infeksiyonlar, alt solunum yolu infeksiyonlar ve bakteremiler en s k görülen nozokomiyal infeksiyonlard r Hastane infeksiyonlar n n servislere göre da l - m na bak ld nda yo un bak m üniteleri (YBÜ) ndeki oranlar n beklendi i flekilde di er servislere oranla çok yüksek oldu u dikkati çekmektedir. Ventilatörle iliflkili pnömoni (V P), intravasküler kateterle iliflkili bakteremi ve kateterle iliflkili üriner sistem infeksiyonu h z gibi invaziv cihaz kullan m na ba l nozokomiyal infeksiyon h zlar n veren az say da çal flma vard r. Starling ve arkadafllar taraf ndan Brezilya da yap lan bir çal flmada, National Nosocomial Infections Surveillance (NNIS) yöntemi kullan lm fl ve alt YBÜ de kateterle iliflkili bakteremi h zlar n n NNIS ortalamalar na yak n oldu u, ancak katetere ba l üriner sistem infeksiyonu ve V P h zlar - n n çok daha yüksek oldu u bildirilmifltir (4). Nozokomiyal infeksiyon etkeni olan gram-negatif mikroorganizmalar aras nda Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Klebsiella türleri, Enterobacter türleri, Serratia marcescens ve Acinetobacter türleri, gram-pozitif mikroorganizmalar aras nda ise Staphylococcus aureus, koagülaz-negatif stafilokoklar ve enterokoklar ilk s ray almaktad r Nozokomiyal fungal infeksiyonlarda (Candida ve Aspergillus) art fl dikkati çekmektedir. Risk Faktörleri Konakç ile ilgili risk faktörleri: K s tl kaynaklara sahip ülkelerde nozokomiyal infeksiyonlara özgü risk faktörleri ile ilgi yeterli veri bulunmamaktad r Bu konudaki çal flmalar n ço unda multivariate analiz yöntemleri kullan lmam fl, yafl, altta yatan hastal klar vb. de iflkenlere göre stratifikasyon yap lmam flt r. Altta yatan hastal klar aras nda infeksiyon hastal klar ve travma ilk s ralarda yer almaktad r. Kronik hastal klar ve infeksiyon d fl nedenler ise daha alt s ralardad r. Amerika Birleflik Devletleri (ABD) verileri ile karfl laflt r ld nda kaynaklar k s tl olan ülkelerde hastalar daha uzun süre hastanede yatmaktad r Bunun en önemli nedenleri diagnostik de- erlendirmelerin daha uzun zaman almas ve kronik bak m gerektiren hastalara hastane d fl nda hizmet verebilecek yeterli merkez bulunmamas d r. El y kama: K s tl kaynaklara sahip ülkelerde el y kama olanaklar n n yetersiz olmas hastane infeksiyonlar n n kontrolünü güçlefltiren en önemli nedenlerden biridir Genellikle lavabolar n say s ihtiyac karfl lamaktan çok uzakt r ve yerleflimlerinin uygunsuz olmas infeksiyon kontrolünün en temel prensibi olan el y kamaya uyumu imkans z hale getirmektedir. Normal veya antiseptikli sabun ve ka t havlu temini önemli sorunlardan biridir. Ka t havlu al m yap lamad ya da devaml l sa lanamad için baz merkezlerde elleri kurulamak için tek kullan ml k küçük bez parçalar kullan lmakta ve her kullan m sonras nda y kanmaktad r. Ancak çok yayg n olan di er bir uygulama ise daha büyük kumafl havlular n birden fazla kez kullan lmas d r. Bu havlular slak kald klar için kolayl kla gram-negatif mikroorganizmalar için bir rezervuar haline gelebilmektedir (5). Baz hastanelerde kurutma makineleri bulunmaktad r. Bu makineler fazla gürültü yapmalar ve el kurutman n oldukça uzun zaman almas nedeniyle düzenli olarak kullan lmamaktad r. Alkol içeren el dezenfektanlar (susuz) birçok merkezde bulunmamakta ya da gerekti i gibi kullan lmamaktad r. zolasyon ve üniversal önlemler: K s tl kaynaklara sahip ülkelerde hastanelerin önemli bir bölümünde hastalar kalabal k servislerde izlenmektedir. Çok say da hastan n birbirine oldukça yak n yerlefltirildi i bu sistemde mikroorganizmalar n direkt temas, damlac k veya hava yoluyla bulafl oldukça kolay olmaktad r. Hastanelerin ço unda do ru izolasyon kurallar bilinmekte, ancak fiziksel koflullar n uygun olmamas ve/veya öneminin kavranmamas gibi nedenlerle uygulanmamaktad r Çok az say da hastanede hava yoluyla bulaflan mikroorganizmalar n (örne in; Mycobacterium tuberculosis) yay l m n önleyecek uygun izolasyon koflullar (negatif bas nçl odalar vb.) bulunmaktad r. Özel olarak tasarlanm fl izolasyon odalar - n n bulunmamas nedeniyle birçok hastanede tek kiflilik odalar izolasyon odas olarak kullan lmakta ya da infekte hastalar n hepsi ayn serviste ya da odada toplanmaktad r (cohorting). Ancak bu uygulama s ras nda da genellikle infeksiyonlar n türüne ve bulafl yollar na dikkat edilmemektedir. 22 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2004; 8: 1

3 Çetinkaya fiardan Y. Eldiven, önlük, gözlük gibi bariyerler genellikle yeterli say da bulunmamaktad r. Ayr ca, bu malzemelerin kalitesinin kötü olmas ile ilgili sorunlar da s kça yaflanmaktad r. Baz merkezlerde sentetik tek kullan ml k maskeler yerine kumafl, kolayl kla nemlenen ve etkinli ini çabuk kaybeden kumafl maskeler kullan lmaktad r. S k karfl - lafl lan di er bir yanl fl uygulama ise eldiven kullanan personelin eldivenleri gereken durumlarda de ifltirmemesi ve hemen her tür ifllemin ayn eldivenle yap lmas, buna ba l olarak mikroorganizmalar n yay l m n n kolaylaflmas d r. Kan yoluyla bulaflan hastal klara karfl korunmak amac yla üniversal ya da standart önlemlere uyum oran oldukça düflüktür. Bu önlemlere ancak hepatit B veya HIV ile infekte oldu u bilinen hastalar için uyulmaktad r. nvaziv aletler ve giriflimler: Üriner kateter, intravasküler kateter ve mekanik ventilasyon gibi uygulamalar n belirli endikasyonlarda gerekli ve hatta hayat kurtar c oldu u tart fl lmaz bir gerçektir. Ancak endikasyonlara özen göstermeksizin fazla say da ve uzun süreli uygulamalar da beraberinde hayati tehlike tafl yan nozokomiyal infeksiyon riskini getirmektedir. Güneydo u Asya da bir YBÜ de yap lan çal flmada, invaziv aletlerin gere inden fazla kullan m n n mortalite üzerinde önemli bir etkisi oldu u gösterilmifltir (5). Uygunsuz kullan m genellikle iki flekilde karfl m za ç kmaktad r. Bunlardan birincisi asl nda gerçek bir endikasyon yokken farkl bir nedenden dolay invaziv aletlerin kullan lmas d r. Buna en güzel örnek sadece idrar ç kt s n n takibini rahat yapabilmek amac yla baflka herhangi bir endikasyon olmaks z n hastalara üriner kateter tak lmas d r. kinci uygunsuz kullan m flekli ise endikasyon ortadan kalkt halde invaziv uygulamaya son verilmemesidir. Total parenteral nütrisyon ihtiyac sona eren bir hastada baflka bir endikasyon bulunmad halde santral venöz kateterlerin kullan m na devam edilmesi buna bir örnektir. ntravasküler kateterler, intravenöz s v lar ve ilaçlar: ntravasküler kateterler en s k kullan - lan invaziv aletlerdir. Birçok hastanede k sa süreli infüzyonlar için metal intravenöz (IV) kateterler (kelebek vb.) tercih edilmektedir. S kça de ifltirilmeleri gerekti i için bu kateterlerde filebit riski, lokal ve sistemik katetere ba l infeksiyon riski oldukça düflüktür. Poliüretan ve teflon periferik IV kateterler daha kal c d r. Ancak pahal olmalar k s tl kaynaklara sahip ülkelerde bu kateterlerin yayg n kullan m n engellemektedir Perkütan santral venöz kateterler (SVK) nozokomiyal infeksiyon aç s ndan daha önemli bir risk oluflturmaktad r. Bu kateterler s kl kla YBÜ lerde parenteral nütrisyon, IV infüzyon ve hemodinamik monitörizasyon amac yla kullan lmaktad r. K s tl kaynaklara sahip ülkelerde modern teknolojiyle üretilmifl silikon ve poliüretan kateterlerin, yan s ra periferik kateterlerden ve nazogastrik tüplerden elde edilen malzeme ile lokal koflullarda üretilen silastik ve polivinil klorid (PVC) kateterler kullan lmaktad r PVC kateterlerde tromboz, süpüratif trombofilebit ve bakteremi riski daha yüksektir. Ayr ca, silastik ve PVC kateterlerin perkütan olarak yerlefltirilmesi mümkün de ildir. Cut-down (venöz diseksiyon) yönteminin kullan lmas ise infeksiyon riskini önemli ölçüde artt rmaktad r. Birçok merkezde kateter bak m ile ilgili standart bir protokol oluflturulmam flt r. Böyle bir protokolü bulunan merkezlerin ço unda ise kurallara uyum oran yüksek de ildir. nfeksiyon riski daha düflük olan tünelli SVK lar (Hickman, Broviac vb.) s k kullan lmamaktad r. Bas nç transduserleri kullanarak hemodinamik monitörizasyon az say da merkezde uygulanmaktad r. Buna ba l olarak arteryel kateter ve pulmoner arter kateteri kullanma oranlar da düflüktür. Bu tür kateterler genellikle etilen oksitte sterilizasyonu takiben tekrar kullan lmaktad r Birçok hastanede IV s v lar yüksek kalitede üretim yapan büyük uluslararas firmalardan al nmaktad r. Baz hastanelerde ise al m yerli üreticilerden yap lmakta ya da s v lar hastanede haz rlanmaktad r. Üretim s ras nda gerekli önlemler al nmad ve kurallara uyulmad takdirde ölümle sonuçlanabilecek ciddi infeksiyonlar n ortaya ç kmas kaç n lmazd r (6). IV s v lar n intrensek kontaminasyonuna ba l bakteremi veya pirojenik reaksiyon geliflme riski oldukça düflüktür. Ancak s v lar n seri numaralar düzenli olarak kaydedilmedi i, birçok merkezin mikrobiyoloji laboratuvar nda IV s v lardan al nan kültürleri de erlendirme ve endotoksinleri saptama olana bulunmad için oluflacak bir intrensek kontaminasyonun saptanmas da oldukça güçtür. Ekstrensek kontaminasyon, intrensek kontaminasyona oranla daha s k karfl lafl lan bir Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2004; 8: 1 23

4 Çetinkaya fiardan Y. sorundur. Birçok hastanede IV s v kar fl mlar ve IV ilaçlar n haz rlanmas servislerde kontaminasyona çok aç k bir ortamda yap lmaktad r Multidoz flakonlar kullan lmakta, bunlar n kullan m s ras nda ve sonras nda gerekli önlemlere dikkat edilmemektedir. Parenteral nütrisyon s - v lar da genellikle uygun ortamlarda haz rlanmamaktad r. Mekanik ventilasyon: Mekanik ventilatöre ba l hastalarda nozokomiyal pnömoni geliflimini önlemek en ideal flartlarda bile oldukça güçtür. Bu nedenle k s tl kaynaklara sahip ülkelerde V P oranlar oldukça yüksektir (2,4). Baz merkezlerde solunum sekresyonlar n n aspirasyonu için görevlendirilmifl bir eleman bulunmaktad r ve bu eleman belirli aral klarla bir hastadan di- erine geçerek aspirasyon ifllemini gerçeklefltirmektedir. El dezenfeksiyonu ve aspirasyon tekniklerine özen gösterilmedi i takdirde bu tür bir uygulaman n çapraz kontaminasyon riski çok yüksektir nfeksiyon oranlar n n yükselmesine neden olan bir di er uygulama tek bir kateterin farkl hastalar n ya da ayn hastan n aspirasyonu için birçok kez kullan lmas ve aralarda a z aç k solüsyonlar içinde saklanmas d r. Gramnegatif mikroorganizmalar n nemli ortamlarda çok kolay ço alabilme özelli i bu solüsyonlar ve kateterleri önemli bir kontaminasyon kayna haline getirmektedir. Ventilatörlerin nemlendiricilerine steril su yerine, musluk suyu veya distile su konulmas, su miktar azald kça gerekli temizlik ve dezenfeksiyon yap lmaks z n üzerine ekleme yap lmas di er önemli bir hatad r. Ventilatör tüpleri çok k sa bir süre içinde dirençli mikroorganizmalarla kolonize olmaktad r. Bu tüplerin içinde kondanse olan s v n n trakeaya geri kaçmamas na büyük özen gösterilmelidir. Üriner kateterler ve drenaj sistemleri: Drenaj sisteminin bütünlü ünün bozulmamas nozokomiyal üriner sistem infeksiyonlar n n önlenebilmesi için çok önemlidir. Birçok merkezde kullan lan üriner kateter ve drenaj sistemlerinin idrar örne i almak için kullan lacak girifl noktalar yoktur Kateter irrigasyonu veya idrar örne- i almak için sistemin bütünlü ünün bozulmas gerekmektedir. Baz merkezlerde ise idrar kateterlerinin ve drenaj sistemlerinin belirli aral klarla rutin olarak de ifltirilmesi gibi asl nda hiç gerekli olmayan ve maliyeti artt ran bir uygulamaya baflvurulmaktad r. Cerrahi ve yara bak m : Cerrahi alan infeksiyonu riskini artt ran bafll ca faktörler; ameliyat öncesi dönemde uzun süreli hospitalizasyon (özellikle baflka flehirlerden gelen hastalar) ve insizyon bölgesindeki k llar n ameliyattan en az bir gece önce trafl edilmesidir (7). Antimikrobiyal profilaksi genellikle kurallar na uygun olarak uygulanmamakta ve gere inden uzun süre verilmektedir Ameliyat s ras nda kullan lan önlükler ve örtüler genellikle birçok kez sterilize edilmekte, zaman içinde bakteri penetrasyonuna karfl potansiyel bir bariyer olarak etkinlikleri azalmaktad r. Yara bak m için gerekli malzemelerin yeterli say da temin edilememesi cerrahi alan infeksiyonu riskini artt ran bir di er faktördür. Yara bak m nda kullan lan baz aletler uygun olmayan dezenfektan solüsyonlar içinde bekletilmekte, bu solüsyonlar kolayl kla kontamine olabilmektedir. Sterilizasyon ve dezenfeksiyon: K s tl kaynaklara sahip ülkelerde sterilizasyon ifllemi buhar otoklavlar ve etilen oksitte gerçeklefltirilmektedir. Tek kullan ml k aletler türlerine göre etilen oksit veya buhar otoklav nda sterilize edilerek yeniden kullan lmaktad r. Ancak bu uygulama ile ilgili standartlar tam olarak belirlenmemifltir, yeniden sterilizasyona tabii tutman n tek kullan ml k aletlerin bütünlü ü, güvenilirli i ve fonksiyonu üzerindeki etkisi bilinmemektedir K s tl kaynaklara sahip ülkelerde sterilizasyon kontrolü ile ilgili önemli sorunlar mevcuttur. Birçok hastanede herhangi bir sterilizasyon kontrol sistemi yoktur ya da kontrol ifllemi bu ifl için uygun olmayan indikatörlerle yap lmaktad r. Aletlerin rutin bak mlar düzenli olarak yap lamamaktad r Endoskoplar n yüksek düzeyde dezenfeksiyonu için belirlenen kurallara genellikle endoskop say s n n az olmas veya hasta say s n n fazla olmas gibi nedenlerle uyulmamaktad r. S v perasetik asit, plazma sterilizasyonu gibi yeni yöntemler pahal olmalar nedeniyle henüz yayg n kullan ma girmemifltir. Hastane nfeksiyonlar n n Sonuçlar Hastane infeksiyonlar n n mortalitesinin yüksek oldu u, hastanede yat fl süresini uzatt ve maliyette art fla neden oldu u bilinmektedir (8). K s tl kaynaklara sahip ülkelerde bu konuyla ilgili yap lm fl az say da çal flma mevcuttur. Bunlar n da birço unda uygun efllefltirme veya multi- 24 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2004; 8: 1

5 Çetinkaya fiardan Y. variate analiz yöntemleri kullan lmam flt r. Tayland da bir üniversite hastanesinin dahiliye servislerinde yap lan retrospektif bir çal flmada, ölümlerin %36 s n n nozokomiyal infeksiyonlara ba l oldu u bildirilmifltir. Hacettepe Üniversitesi Eriflkin Hastanesi nde yap lan bir vaka-kontrol çal flmas nda, nozokomiyal infeksiyonlar n hastanede yat fl süresinde ortalama 10 gün uzamaya ve maliyette ortalama 1500 dolar art fla neden oldu- u saptanm fl, nozokomiyal infeksiyonlara ba l mortalite oran %16 olarak hesaplanm flt r (9). nfeksiyon Kontrolü Hastane infeksiyon kontrol programlar n n oluflturulmas birçok ülkede yasal bir zorunluluktur ve bu programlarda görev alacak kiflilerin e itimi için özel kurslar düzenlenmektedir. Ancak oluflturulan kontrol programlar n n denetimi genellikle yap lmamaktad r. yi iflleyen bir infeksiyon kontrol program n zorunluluk haline getirmenin en güzel yolu bunu hastanelerin akreditasyonu için vazgeçilmez komponentlerden biri olarak kabul etmektir. Ancak k s tl kaynaklara sahip ülkelerin ço unda bu tür bir akreditasyon sistemi yoktur ve infeksiyon kontrol programlar ka t üzerinde kalmakta, ifllerlik kazanamamaktad r Hem ülke hem de hastane düzeyinde yöneticileri bu programlar n gereklili ine inand rmak için infeksiyon kontrolünün gerçekte maliyeti artt rmay p aksine azaltt n n, yani cost-effective oldu u gerçe inin vurgulanmas gerekir. nfeksiyon kontrol programlar n n etkinli i ilk olarak Study on the Efficay of Nosocomial Infection Control (SENIC) çal flmas ile kan tlanm flt r (1). Daha sonra birçok çal flmada benzer sonuçlar elde edilmifltir. SENIC sonuçlar na göre etkili bir infeksiyon kontrol program nda flu özellikler bulunmal d r: yi organize edilmifl sürveyans ve kontrol çal flmalar, bir hastane epidemiyolo u, 250 yata a bir infeksiyon kontrol hemfliresi ve infeksiyon h zlar n n cerrahlara geri bildirimi. Ancak k s tl kaynaklara sahip ülkelerde bu özellikleri tafl yan bir program n oluflturulmas oldukça güçtür. Genellikle hastane epidemiyolo u olmak için gerekli e itimi alm fl kiflilerin say s azd r ya da hiç yoktur. Di er önemli bir sorun da yeterli say da ve/veya nitelikte infeksiyon kontrol hemfliresinin bulunmamas d r. nfeksiyon kontrol çal flmalar ço unlukla içinde hastane yönetimi temsilcilerinin de bulundu u infeksiyon kontrol komiteleri taraf ndan yürütülür. Sürveyans, hastane personelinin devaml hizmet içi e itimi, sterilizasyon kontrolü denetim, antibiyotik kullan m n n kontrolü vb. temel görevler bu komite taraf ndan belirlenecek ifl bölümüne göre yürütülür. Temel görevlerin önemli bir bölümünü infeksiyon kontrol ekibinin çekirde ini oluflturan infeksiyon kontrol hemflireleri ve hastane epidemiyolo u yürütür. Hastane epidemiyolo unun bulunmad hastanelerde de infeksiyon kontrolünden sorumlu bir doktorun görevlendirilmesi gereklidir. Bu ekip infeksiyon kontrol komitesine karfl sorumlu olarak çal fl r, sürveyans verilerini inceler, sorunlar saptar, temel infeksiyon kontrol prensiplerini (sterilizasyon-dezenfeksiyon kurallar, solüsyon seçimi, izolasyonlar, hastane temizli i, personel sa l vb.) belirler. Koflullara en uygun sürveyans yönteminin belirlenmesi di- er aktivitelere de zaman ayr labilmesi yönünden büyük önem tafl r. Bu bölümde k saca özetlenen yap lanmay gerçeklefltirebilen merkezlerde infeksiyon kontrolü ile ilgili sorunlar n önemli bir bölümünü aflmak mümkündür. Yukar da verilen bilgilerden de anlafl labilece i gibi bu sorunlar n bir k sm tamamen k s tl kaynaklarla ilgili iken (eldiven, önlük vb. bariyerlerin yeterli miktarda bulunmamas gibi), bir k sm da e itim ve denetim eksikli inden kaynaklanmaktad r (kateterlerin belirli aral klarla rutin olarak de ifltirilmesi, dezenfektan solüsyonlar n hatal kullan m, sterilizasyon kontrolünün bulunmay fl ya da hatal uygulanmas gibi). Her program n önceli ini el y kama ve/veya el dezenfeksiyonu oluflturmal, yeterli olanaklar sa lan p uyum artt r ld ktan sonra di- er sorunlar s rayla ve öncelik s ras na göre ele al narak çözümlenmelidir. Bu noktada k s tl olan kaynaklar n do ru yönlendirilmesi çok büyük önem tafl maktad r ve her merkezin bu konuda kendi stratejisini gelifltirmesi gereklidir. nfeksiyon kontrol programlar, baflar l bir program için minimum gereksinimleri tan mlayan literatür dikkate al narak oluflturulmal ve yürütülmelidir. KAYNAKLAR 1. Haley RW, Culver DH, White JW, et al. The efficacy of infection surveillance and control programs in preventing nosocomial infections in US hospitals. Am J Epidemiol 1985;121: Huskins WC, O Rourke EJ, Rhinehart E, Goldmann DA. Infection control in countries with limited resources. In: Mayhall CG (ed). Hospital Epidemiology and Infection Control. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2000: Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2004; 8: 1 25

6 Çetinkaya fiardan Y. 3. Mayon-White RT, Ducel G, Kereseselidze T, Tikomirov E. An international survey of prevalence of hospital acquired infection. J Hosp Infect 1988;11: Starling CE, Couto BR, Pinheiro SM. Applying the Centers for Disease Control and Prevention and National Nosocomial Infections Surveillance system methods in Brazilian hospitals. Am J Infect Control 1997;25: Rhinehart E, Goldmann DA, O Rourke EJ. Adaptation of the Centers for Disease Control Guidelines for the prevention of nosocomial infections in a pediatric intensive care unit in Jakarta, Indonesia. Am J Med 1991;91: Centers for Disease Control and Prevention. Clinical sepsis and death in a newborn nursery associated with contaminated parenteral medications- Brazil, MMWR 1998;47: Mangram AJ, Horan TC, Pearson ML, et al. Guideline for prevention of surgical site infections,1999. Infect Control Hosp Epidemiol 1999;20: Wenzel RP. The Lowbury lecture. The economics of nosocomial infections. J Hosp Infect 1995;31: Yalç n AN, Hayran M, Ünal S. Economic analysis of nosocomial infections in a Turkish university hospital. J Chemother 1997;9: Scheckler WE, Brimhall D, Buck AS, et al. Requirements for infrastructure and essential acitivities of infection control and epidemiology in hospitals: A consensus panel report. Infect Control Hosp Epidemiol 1998;19: YAZIfiMA ADRES Doç. Dr. Yeflim ÇET NKAYA fiardan Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi ç Hastal klar Anabilim Dal nfeksiyon Hastal klar Ünitesi ANKARA Makalenin Gelifl Tarihi: Kabul Tarihi: ULUSAL YO UN BAKIM NFEKS YONLARI SEMPOZYUMU Haziran 2004 Karadeniz Teknik Üniversitesi Atatürk Kültür Merkezi TRABZON Bilimsel Sekreterya Dr. Kemalettin AYDIN, Dr. Ahmet Can fienel, Dr. Rahmet ÇAYLAN Karadeniz Teknik Üniversitesi T p Fakültesi Tel: +90 (462) (462) Faks: +90 (462) kemalettinayd n@yahoo.com acsenel@meds.ktu.edu.tr rahmetcaylan@yahoo.com 26 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2004; 8: 1