Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Yo un Bak m Ünitelerinde Hastane nfeksiyonlar

Transkript

1 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2005; 9: Hastane İnfeksiyonları Yo un Bak m Ünitelerinde Hastane nfeksiyonlar Dr. ffet PALABIYIKO LU*, Dr. Emin TEKEL *, Dr. Fügen ÇOKÇA*, Dr. Özay ARIKAN AKAN*, Dr. Necmettin ÜNAL*, Dr. Derya AYSEV*, Dr. Mustafa fiirlak*, Dr. Ülker DO RU*, Hmfl. Serpil LALE*, Hmfl. Sibel KAYMAKÇI*, Hmfl. lkay ERBEKTAfi*, Hmfl. Sevilay K RAZ*, Hmfl. Sultan DO ANAY* * Hastaneleri, nfeksiyon Kontrol Komitesi, Ankara. ÖZET Bu çal flmada, dahili ve cerrahi yo un bak m üniteleri (YBÜ) nde 2003 y l nda geliflen hastane infeksiyonlar (H ) n n sistemlere göre da l m ile etken mikroorganizmalar n ortaya konmas ve elde edilen bulgular n fl nda bu ünitelerdeki infeksiyon kontrol stratejilerinin gözden geçirilmesi amaçlanm flt r. Hastanedeki tüm yataklar n en fazla %10 unu oluflturan YBÜ lerde, hastanede geliflen tüm H lerin %20-25 inin ortaya ç kt saptanm flt r. Çal flmam zda, YBÜ yatak say lar n n tüm klinik yataklar na oran n n nörolojide %11, gastroenterolojide %14, genel cerrahide %9, nöroflirürjide %21, kardiyovasküler cerrahi (KVC) de %16, gö üs cerrahisinde %12 oldu u belirlenmifltir. YBÜ lerde geliflen H lerin ayn klinikte geliflen tüm H lere oran ise; nörolojide %63, gastroenterolojide %33, genel cerrahide %32, nöroflirürjide %76, KVC de %52, gö üs cerrahisinde %20 olarak saptanm flt r. Genel cerrahi ve gö üs cerrahisi YBÜ lerinde ilk iki s raya cerrahi alan infeksiyonu ve nozokomiyal pnömoninin yerleflti i saptanm flt r. Dahili kliniklerden nöroloji ve gö üs hastal klar YBÜ de ise nozokomiyal pnömoni en s k saptanan H olmufltur. Dahili YBÜ lerde Escherichia coli, cerrahi YBÜ lerde ise Staphylococcus aureus en s k izole edilen etken olmufltur. Anahtar Kelimeler: Yo un Bak m Ünitesi, Hastane nfeksiyonu, Epidemiyoloji. SUMMARY Hospital Infections in Intensive Care Units of Medical Faculty of Ankara University In this study, the frequency, types and causative agents of hospital infections (HI) occured in medical and surgical intensive care units (ICU s) during 2003 were evaluated and the infection control strategies were reviewed in the light of the surveillance results. Although ICU s occupy at most 10% of all hospital capacity, they cause more than 25% of HI. In this trial, ICU capacity consists of 11%, 14%, 9%, 21%, 16% and 12% of the total in neurology, pulmonary diseases, gastroenterology, general surgery, neurosurgery, cardiovascular surgery and thoracic surgery respectively. The proportions of HI detected in ICU to all of the HI seen in the related department were 63% in neurology, 33% in gastroenterology, 32% in general surgery, 76% in neurosurgery, 52% in cardiovascular and 20% in thoracic surgery. Surgical site infections and nosocomial pneumonia were the leading first two infections documented in ICU of general and thoracic surgery clinics. Nosocomial pneumonia was the most common infection in neurology and pulmoner diseases departments. Escherichia coli was the most frequent isolated agent in medical ICU s. Staphylococcus aureus was the most frequent causative agent in four surgical ICU s. Key Words: Intensive Care Unit, Hospital Infection, Epidemiology. 158

2 Palab y ko lu, Tekeli E, Çokça F, Ar kan Akan Ö, Ünal N, Aysev D, G R fi Kurulufl amaçlar, hasta özellikleri ve verilen yo un bak m deste inin düzeyi önemli farkl l klar göstermekle birlikte; yo un bak m infeksiyonlar, yol açt önemli mortalite ve morbidite nedeniyle tüm yo un bak m üniteleri (YBÜ) nin en önemli sorunudur. Hastanelerimizdeki YBÜ ler, gereksinim duyan hastalar n çoklu u nedeniyle genellikle branfla özgül dahili ve cerrahi YBÜ ler olarak hizmet vermektedir. Cerrahi YBÜ hastalar nda genellikle altta yatan kronik hastal klar daha az görülmekte; buna karfl n daha fazla invaziv ifllem uygulanmaktad r ve YBÜ infeksiyonlar en az iki kat daha fazlad r. Bu gibi nedenlerden dolay, dahili ve cerrahi YBÜ de geliflen infeksiyonlar n sistemlere göre da l m ve mikrobiyolojik profili de farkl d r. YBÜ lerde infeksiyon kontrolünde genel prensipler geçerli olmakla birlikte, her bir YBÜ de yürütülen e itim çal flmalar nda bu farkl l klar dikkate al nmal d r (1-6). Bu çal flmada, (AÜTF) bn-i Sina ve Cebeci Hastaneleri dahili ve cerrahi YBÜ lerinde 2003 y l nda geliflen hastane infeksiyonlar (H ) n n sistemlere göre da l m ile etken mikroorganizmalar n ortaya konmas ve elde edilen bulgular n fl nda bu ünitelerdeki infeksiyon kontrol stratejilerinin gözden geçirilmesi amaçlanm flt r. MATERYAL ve METOD YBÜ ler ve Sürveyans AÜTF Hastaneleri, yaklafl k 1200 er yatakl bn-i Sina ve Cebeci kampüslerinden oluflmaktad r. Bu çal flmada, AÜTF Hastaneleri nfeksiyon Kontrol Komitesi ( KK) nin elde etti i sürveyans verileri incelenmifltir. AÜTF Hastaneleri nde H ler, KK n n yürüttü ü, laboratuvara dayal sürveyans çal flmalar ile izlenmektedir. H tan mlar, Centers for Disease Control and Prevention (CDC 1988, 1992) kriterleri temel al narak yap lm flt r (7,8). Hastan n tan mlanmas süreci -özellikle YBÜ lerde- hastan n primer hekimi ile görüflülerek gerçeklefltirilmektedir. Yo un bak m hastalar ndan kültür gönderilmesi konusunda önemli bir aksama yaflanmamas, kültür istemi ile sonucun takibinin servis hastalar na göre daha h zl gerçekleflmesi ve kay tlar n mutlaka hastan n hekimi ile görüflülerek yap lmas, bu bölümdeki sürveyans verilerinin de erini ve güvenilirli ini art rmaktad r. Sürveyans yürütülen YBÜ ler, dahili kliniklerden nöroloji, gö üs hastal klar ve gastroenteroloji; cerrahi kliniklerden genel cerrahi, nöroflirürji, gö üs cerrahisi ve kardiyovasküler cerrahi (KVC) bilim dallar YBÜ leridir (bu çal flmada, YBÜ lerde yatan hasta say s ve YBÜ de yat fl gününü kaydetmek mümkün olmad ndan, k ymetli göstergeler olan YBÜ de yatan hasta say s na göre geliflen H oran n ve 1000 YBÜ gününe göre H h z n ortaya koymak mümkün olmam flt r). Mikrobiyolojik ncelemeler nfeksiyon etkenlerini araflt rmak üzere al - nan örneklerin ekimi ve üreyen mikroorganizmalar n tan mlanmas, klasik mikrobiyolojik yöntemler kullan larak gerçeklefltirilmifltir (9). Tüm bu ifllemler AÜTF bn-i Sina ve Cebeci Hastaneleri Merkez Bakteriyoloji Laboratuvarlar ile nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Bakteriyoloji Anabilim Dal Bakteriyoloji Laboratuvar taraf ndan yürütülmüfltür. BULGULAR Çal flmada yer alan YBÜ lerin yatak say lar n n ilgili kliniklerdeki yatak say lar na oranlar (YBÜ yatak say s /klinikteki toplam yatak say s ) Tablo 1 de gösterilmifltir. YBÜ lerde geliflen H lerin klinikte geliflen tüm H lere oran ; nörolojide %63, gastroenterolojide %33, genel cerrahide %32, nöroflirürjide %76, KVC de %52, gö üs cerrahisinde %20 olarak saptanm flt r. Sadece YBÜ de sürveyans yap lan gö üs hastal klar nda ise 203 YBÜ hastas ndan 15 inde 21 H geliflmifltir (Tablo 1). YBÜ infeksiyonlar n n sistemlere göre da l m Tablo 2 de gösterilmifltir. Bu veriler, her YBÜ de öne ç kan sistem infeksiyonlar n n farkl oldu unu göstermektedir. Gastroenteroloji YBÜ deki yedi kan dolafl m infeksiyonu (KD ) nun befli endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi (ERCP) ile iliflkili olarak geliflmifltir. YBÜ infeksiyonu etkeni olarak tan mlanan mikroorganizmalar n da l m Tablo 3 te gösterilmifltir. Dahili YBÜ lerde, Escherichia coli ve Pseudomonas spp. ve Klebsiella türleri olmak üzere gramnegatif basiller ilk iki s raya yerleflirken, cerrahi YBÜ lerde Staphylococcus aureus ilk s raya yerleflmifl; bunu E. coli, Klebsiella spp., Pseudomonas spp. ve nonfermentatif gram-negatif basiller (NFGNB) izlemifltir. Metisiline dirençli S. aureus (MRSA) lar n tüm S. aureus lara oran ; nörolojide 6/7, gö üs Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2005; 9: 3 159

3 Palab y ko lu, Tekeli E, Çokça F, Ar kan Akan Ö, Ünal N, Aysev D, Tablo 1. YBÜ Yatak Say lar n n Tüm Klinik Yataklar na Oran (%) ve YBÜ de Geliflen H lerin Klinikte Geliflen Tüm H lere Oran (%). YBÜ yatak say s / YBÜ de geliflen H / YBÜ Klinik yatak say s Klinikte geliflen tüm H Nöroloji 8/73 (%11) 47/75 (%63) Gö üs hastal klar * 8/200 (%4) Gastroenteroloji 8/57 (%14) 14/42 (%33) Genel cerrahi 20/222 (%9) 93/292 (%32) Nöroflirürji 16/76 (%21) 125/165 (%76) Kardiyovasküler cerrahi 11/69 (%16) 74/142 (%52) Gö üs cerrahisi 9/75 (%12) 23/115 (%20) * Sadece YBÜ de sürveyans yap lan gö üs hastal klar nda 203 YBÜ hastas ndan 15 inde 21 H geliflmifltir. YBÜ: Yo un bak m ünitesi, H : Hastane infeksiyonu. hastal klar nda 2/2, gastroenterolojide 0/1, genel cerrahide 34/39, nöroflirürjide 21/30, KVC de 24/25, gö üs cerrahisinde 7/10 olarak bulunmufltur. Koagülaz-negatif stafilokoklarda metisilin direncinin sufllar n yar s ve daha fazlas n oluflturdu u YBÜ ler, genel cerrahi, gö üs cerrahisi ve nöroloji YBÜ leridir. Candida türlerinin izolasyon oran -ayn klinik s ras ile- 2/60 (%3.3), 2/24 (%8.3), 2/14 (%14.3), 7/169 (%4.1), 12/188 (%6.4), 6/116 (%5.2) ve 1/55 (%1.9) olarak bulunmufltur. Toplam etken say s - n n düflük oldu u gö üs hastal klar ve gastroenteroloji YBÜ d fl nda en yüksek oranda (%6.4) beyin cerrahi YBÜ de izole edilmifltir. Tablo 4 te, YBÜ deki tüm H etkenleri içinde MRSA oranlar görülmektedir. Cerrahi YBÜ lerde MRSA, H etkenlerinin %10 undan fazlas n oluflturmufltur. TARTIfiMA YBÜ lerde geliflen infeksiyonlar n oranlar ile da l m ülkeden ülkeye ve üniteden üniteye de iflmektedir. En düflük oranlar skandinav ülkeleri ile sviçre de (%10 un alt nda); en yüksek oranlar ise % aras nda olmak üzere Akdeniz ülkeleri ve ngiltere de saptanm flt r. Genel olarak hastanedeki tüm yataklar n en fazla %10 unu oluflturan YBÜ lerde, hastanede geliflen tüm H lerin %20-25 inin ortaya ç kt saptanm flt r (1-4). Çal flmam zda, YBÜ yatak say lar n n tüm klinik yataklar na oran (YBÜ yatak say s /klinikteki toplam yatak say s ) %9-21 aras nda, YBÜ lerde geliflen H lerin ayn klinikte geliflen tüm H lere oran ise %20-76 aras nda bulunmufltur. YBÜ yatak say lar beklenenin biraz üzerinde görünmektedir. Ancak bu durum, nöroloji, nöroflirürji ve KVC kliniklerinde H lerin s ras yla %63, %76 ve %52 sinin YBÜ de ortaya ç kmas n aç klamaktan uzak görünmektedir. Nöroloji YBÜ de bu durumun, hastalar n YBÜ de uzun süre yatmalar n n yan s ra, sahip olduklar ciddi ve bu klinikte daha s k görülen sorunlardan (örne in; koma) kaynaklanabilece i düflünülmüfltür. Nitekim, Y lmaz ve arkadafllar n n bir nöroloji YBÜ de yürüttükleri çal flmalar nda da, H geliflme oran n n %89 oldu u bildirilmifltir (10). Nöroflirürji ve KVC YBÜ deki yüksek H oranlar n n ise ön planda invaziv araç ile iliflkili olabilece i öngörülmüfltür. Bu durumu ayd nlatmak amac yla, Haziran 2004 tarihinden itibaren bu çal flmaya konu olan YBÜ lerin tümünde invaziv araç kullan m ve iliflkili infeksiyonlar n sürveyans na bafllanm flt r. Eriflkin YBÜ lerde geliflen infeksiyonlar n sistemlere göre da l m na yönelik Amerika Birleflik Devletleri, Avrupa ve ülkemiz oranlar irdelendi inde, ilk üçe s ras yla nozokomiyal pnömoni (NP), üriner sistem infeksiyonu (ÜS ) ve primer KD nin yerleflti i görülmektedir. Ancak cerrahi YBÜ ler, dahili ve karma YBÜ ler ile ayr ayr de erlendirildi inde, dahili ve karma YBÜ lerde NP nin ilk s raya yerleflti i görülmüfltür. Cerrahi YBÜ lerde ise NP yine üst s ralardaki yerini korumakla birlikte, ÜS ler, bakteremiler ve intraabdominal infeksiyonlar da kapsayan cerrahi alan infeksiyonlar n n da ön planda oldu- u bilinmektedir. Bunun bafll ca nedeni, invaziv ifllemlere cerrahi hastalar n daha fazla maruz kalmas d r (2-4,11,12). Çal flmam zda cerrahi klinik- 160 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2005; 9: 3

4 Palab y ko lu, Tekeli E, Çokça F, Ar kan Akan Ö, Ünal N, Aysev D, Tablo 2. YBÜ nfeksiyonlar n n Sistemlere Göre Da l m. Gö üs Kardiyovasküler Nöroloji hastal klar Gastroenteroloji Genel cerrahi Nöroflirürji cerrahi Gö üs cerrahisi Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % NP ÜS KD CA Di er* Toplam * Nöroflirürji YBÜ de di er bafll alt ndaki infeksiyonlar n tamam, santral sinir sistemi infeksiyonudur. YBÜ: Yo un bak m ünitesi, NP: Nozokomiyal pnömoni, ÜS : Üriner sistem infeksiyonu, KD : Primer kan dolafl m infeksiyonu, CA : Cerrahi alan infeksiyonu, SSS : Santral sinir sistemi infeksiyonu. lerden genel cerrahi ve gö üs cerrahisi klinikleri YBÜ lerinde ilk üç s raya cerrahi alan infeksiyonu, NP ve primer KD lerin yerleflmesi beklenmeyen bir durum de ildir. Nöroflirürji YBÜ de ise ÜS lerin ilk s raya yerleflmesinin, hastalar n özelli inden dolay üriner kateter kullan m n n fazla olmas ile iliflkili olabilece i düflünülmüfltür. nvaziv araç kullan m na iliflkin sürveyans çal flmas n n sonuçlar, bu konuyu aç kl a kavuflturacakt r. Çal flmam zda, KVC klini inde NP ilk s - rada saptanm flt r. NP nin kardiyak cerrahi operasyonu geçiren hastalarda en s k karfl lafl lan H oldu u bildirilmifltir. Bilindi i gibi kardiyak cerrahi uygulanm fl hastalar, operasyon sonras dönemde, yo un bak ma ve ventilatör deste ine genellikle gereksinim duymaktad r. Yo un bak mda kal fl süresinin ve ventilatör deste inin uzamas n n, NP riskini art rd birçok çal flmada aç k bir flekilde gösterilmifltir. Bunun yan nda KVC klini i hastalar nda, toraks bölgesinde uygulanan cerrahi ifllemler de NP için risk faktörü olarak bildirilmifltir (13,14). Çal flmam zda dahili kliniklerden nöroloji YBÜ de geliflen H lerin yaklafl k yar s n n (%47) NP oldu u, bunu %34 oran ile ÜS nin izledi i, primer KD lerin ise %8 oran ile üçüncü s raya yerleflti i saptanm flt r. Nörolojik sorunlar olan hastalar aç s ndan bu da l m beklendi i flekildedir. Y lmaz ve arkadafllar n n çal flmas nda da ÜS, NP ve primer KD lerin s ras yla %43, %27 ve %20 oranlar ile ilk üç s rada oldu u belirtilmifltir (10). Gö üs hastal klar YBÜ de NP nin en s k saptanan H olmas da beklenen bir sonuçtur. Ancak gastroenteroloji YBÜ de KD lerin %50 gibi yüksek bir oranda saptanmas dikkat çekici bir bulgudur. Bu durum, ERCP ile iliflkili KD lerden kaynaklanmaktad r. ERCP ile iliflkili KD ler, primer KD ler bafll alt nda grupland r lmaktad r. Bu YBÜ deki yedi primer KD nin befli ERCP ile iliflkilidir. Bu nedenle KK 2004 y l nda gastroenteroloji bilim dal endoskopi ve ERCP ünitelerindeki çal flmalar n yo unlaflt rm fl ve saptad sorunlar n çözümü konusunda birim sorumlular ile ifl birli i gerçeklefltirmifltir. Avrupa çap nda 17 ülkeden 1417 YBÜ nün kat ld EPIC çal flmas nda, etken s ralamas Enterobacteriaceae (E. coli, Klebsiella spp. ve Enterobacter baflta olmak üzere), S. aureus, Pseudomonas aeruginosa, koagülaz-negatif stafilokoklar ve funguslar fleklinde gerçekleflmifltir (12). Ülkemizde yap lan çeflitli çal flmalarda, YBÜ infeksiyonlar nda etkenlerin da l m önemli farkl l klar göster- Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2005; 9: 3 161

5 Palab y ko lu, Tekeli E, Çokça F, Ar kan Akan Ö, Ünal N, Aysev D, Tablo 3. Hastane nfeksiyonu Etkenlerinin Da l m. Kardiyovasküler Gö üs Nöroloji Gö üs hastal klar Gastroenteroloji Genel cerrahi Nöroflirürji cerrahi cerrahisi Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Staphylococcus aureus* MRSA MSSA KNS** MRKNS MSKNS Enterococcus spp Streptococcus spp.*** E. coli Klebsiella spp Di er Enterobacteriaceae üyeleri**** Pseudomonas spp Acinetobacter spp Di er NFGNB***** Stenotrophomonas maltophilia Candida spp Toplam * MRSA/MSSA: Metisiline dirençli/duyarl Staphylococcus aureus, ** MRKNS/MSKNS: Metisiline dirençli/duyarl koagülaz-negatif stafilokok, *** Streptococcus spp.: α ve β-hemolitik streptokok ile Staphylococcus pneumoniae, **** Di er Enterobacteriaceae üyeleri: Escherichia coli ve Klebsiella spp. d fl ndaki tüm Enterobacteriaceae üyeleri, ***** Di er NFGNB: Pseudomonas, Acinetobacter ve Stenotrophomonas maltophilia d fl ndaki nonfermentatif gram-negatif basiller. 162 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2005; 9: 3

6 Palab y ko lu, Tekeli E, Çokça F, Ar kan Akan Ö, Ünal N, Aysev D, Tablo 4. Hastane nfeksiyonu Etkenleri çinde Metisiline Dirençli S. aureus (MRSA) Oran. Tüm H etkenleri içinde MRSA oran (%) Nöroloji 6/60 (%10) Gö üs hastal klar 2/24 (%8.3) Gastroenteroloji 0 Genel cerrahi 34/169 (%20.1) Nöroflirürji 21/188 (%11.2) Kardiyovasküler cerrahi 24/116 (%20.7) Gö üs cerrahisi 7/55 (%12.7) mekte; genellikle en s k olarak gram-negatif basiller saptanmaktad r (3). Son y llarda yap lan çok merkezli bir çal flmada, YBÜ de yatan hastalardan en s k izole edilen gram-negatif basillerin s ras yla Pseudomonas spp., Klebsiella spp., E. coli ve Acinetobacter spp. oldu u bildirilmifltir. Bu çal flma üç y l sonra tekrarland nda ise s ralama, Pseudomonas spp., E. coli, Acinetobacter spp. ve Klebsiella spp. fleklinde gerçekleflmifltir (15,16). Çal flmam zda dahili YBÜ lerde en s k saptanan etken E. coli olmufltur. Dört cerrahi YBÜ de S. aureus ilk s raya yerleflmifltir. MRSA lar n tüm S. aureus lara oran ; nörolojide 6/7, gö üs hastal klar nda 2/2, gastroenterolojide 0/1, genel cerrahide 34/39, nöroflirürjide 21/30, KVC de 24/25, gö üs cerrahisinde 7/10 olarak bulunmufltur. Gastroenteroloji YBÜ hariç olmak üzere tüm YBÜ lerde izole edilen S. aureus lar n çok önemli bir k sm n n MRSA olmas, infeksiyon kontrol çal flmalar n yak ndan etkileyecek bir bulgudur. Ayr ca, son y llarda özellikle YBÜ lerde önem kazand bilinen Acinetobacter türleri, çal flmam zda dikkati çekecek flekilde karfl m za ç km fl; nöroflirürji d fl ndaki cerrahi kliniklerde ilk befl s rada yer buldu u saptanm flt r. Bu verilerin fl nda, MRSA ve Acinetobacter infeksiyonlar aç s ndan risk oluflturan uzun süreli hastanede yat fl, genifl spektrumlu antibiyotiklerin uzun süre kullan lmas, mekanik ventilasyon, cerrahi giriflim gibi faktörlerin, bu YBÜ ler için irdelenmesi gereklili i ortaya ç km flt r (17). Son y llarda YBÜ lerde önemli bir sorun haline gelen Stenotrophomonas maltophilia, AÜTF YBÜ lerinde 2003 y l nda sadece KVC YBÜ de ve çok az say da izole edilmifltir. Yo un bak m infeksiyonlar ; hem YBÜ de verilen sa l k hizmeti kalitesinin yükseltilmesi hem de morbidite ve mortalitesi yüksek H ler olmas aç s ndan gelecekte de önemini sürdürecektir. AÜTF Hastaneleri gibi, branfl spesifik ünitelerde önemli say da hastaya yo un bak m deste i verilen merkezlerin verilerini paylaflmas, ülkemizde bu infeksiyonlardaki de iflimin izlenmesine katk sa lamas n n yan s ra; infeksiyon kontrol politikalar n n güncellenmesi bak m ndan da yol gösterici olmaktad r. Bu çal flma ayr - ca YBÜ de invaziv gereç kullan m oranlar ve invaziv gereç kullan m ile iliflkili H lerin ortaya konmas n n gereklili ini aç k bir flekilde gösterdi inden, bunu hedefleyen sürveyans çal flmalar planlanan tarihten öne çekilerek Haziran 2004 itibariyle bafllat lm flt r. KAYNAKLAR 1. Allen JR, Hightower AW, Martin SM, Dixon RE. Secular trends in nosocomial infections: Am J Med 1981;70: Richards MJ, Edwards JR, Culver DH, Gaynes RP. Nosocomial infections in medical intensive care units in the United States. Crit Care Med 1999;27: Tekeli E, Palab y ko lu. Yo un bak m ünitesi infeksiyonlar n n dünü, bugünü, gelece i. Flora 2003;8: Fridkin SC, Welbel SF, Weinstein RA. Magnitude and prevention of nosocomial infections in the intensive care unit. Infect Dis Clin North Am 1997; 11: Craven DE, Kunches LM, Lichtenberg DA, et al. Nosocomial infection and fatality in medical and surgical intensive care unit patients. Arch Intern Med 1988;148: Widmer AF. Infection control strategies in the intensive care unit. Intensive Care Med 1994;20: Garner JS, Jarvis WR, Emori TG, Horan TC, Hughes JM. CDC definitions for nosocomial infections. Am J Infect Control 1988;3: Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2005; 9: 3 163

7 Palab y ko lu, Tekeli E, Çokça F, Ar kan Akan Ö, Ünal N, Aysev D, 8. Horan TC, Gaynes RP, Martone WJ, Jarvis WR, Emori TG. CDC definitions of nosocomial surgical site infections. 1992: A modification of CDC definitions of surgical wound infections. Infect Control Hosp Epidemiol 1992;13: Koneman EW, Allen SD, Janda WM, Schreckenberger PC, Winn WC. Diagnostic Microbiology. 5 th ed. Philadelphia: Lippincott-Raven Publishers, Y lmaz GR, Çevik MA, Erdinç Ffi, Tülek N. Nöroloji yo un bak m ünitesinde geliflen nozokomiyal infeksiyon risk faktörlerinin de erlendirilmesi. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2002;6: Richards MJ, Edwards JR, Culver DH, Gaynes RP. Nosocomial infections in combined medical-surgical intensive care units in the United States. Infect Control Hosp Epidemiol 2000;21: Vincent JL, Bihari DJ, Suter PM, et al. The prevalance of nosocomial infections in intensive care units in Europe: Results of the European Prevalance Infection in Intensive Care (EPIC) study. JAMA 1995;274: Kollef MH, Sharpless L, Vlasnik J, Pasque C, Murphy D, Fraser V. The impact of nosocomial infections on patient outcomes following cardiac surgery. Chest 1997;112: Noval SRL, Vacaro JAM, Curiel AG, et al. Nosocomial pneumonia in patients undergoing heart surgery. Crit Care Med 2000;28: Günseren F, Mam ko lu L, Öztürk S, et al. A surveillance study of antimicrobial resistance of gramnegative bacteria isolated from intensive care units in eight hospitals in Turkey. J Antimicrob Chemother 1999;43: Yücesoy M, Yulu N, Kocagöz S, et al. Antimicrobial resistance of gram-negative isolates from intensive care units in Turkey: Comparison to previous three years. J Antimicrob Chemother 2000;12: Baflustao lu A, Özyurt M. Nozokomiyal patojen olarak Acinetobacter lerin mikrobiyolojik, klinik ve epidemiyolojik özellikleri. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 1998;2: YAZIfiMA ADRES Doç. Dr. ffet PALABIYIKO LU Hastaneleri nfeksiyon Kontrol Komitesi bn-i Sina Hastanesi Samanpazar -ANKARA iffetpala@tnn.net Makalenin Gelifl Tarihi: Kabul Tarihi: Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2005; 9: 3