Kiittiphanelerde Otomasyon Programl Se~uni ve Dogl1ll Universitesi Kiitiip sinin Yordam 2001 BUgi Beige Otomasyon Programl Tecriibesi

Transkript

1 Kiittiphanelerde Otomasyon Programl Se~uni ve Dogl1ll Universitesi Kiitiip sinin Yordam 2001 BUgi Beige Otomasyon Programl Tecriibesi Sonmez <;elik Giri~ Her ktituphane turilniln hizmet verdigi kuliamci grubu farkhdlf ve hizmet vero, kitlenin beklentileri dogrultusunda ama'ilarl varthr. KiltUphaneler ama'iian dogrul1j. sunda kullanicisma en iyi hizmeti verebilmek i'iin bilgi teknolojisinden yararlanrom zorundadtrlar. Bu nedenle ktituphaneler otomasyona ge'imek. hizmetlerini kendileria: uygun bir kfittiphane otomasyon programl araclhglyla verebilmek i'iin 'iah~maktadlr lar. Otomasyonun degi~ik taoimlan ~aglda verilmi~tir (AydlO.1999: 64): "Otomatik araflarla j1lemlerin uygulanmasl" "Bir ii/em; daha otomntik yapmanm reorisi. sanat, veya teknigi" '/ilemleri, oromatjk/eitirmek Kendi kendine yurur ve Kendi kendin; kontrol ed hale getjrme usullerinin incelenmesi, dizay"" geliitirilmesi ve uygulanmas," "Bir y6netimjn, bir iilemin veya donalfml1l otomatik i. leme ~evrilmesi" "Yaiayan ieylerin fal'imasllll taklit ermek uzere yap,lmli olan bir makina" -"Nispeten Kendi kendine i#eyen hir dilzen". TaOirnlardan anl~llacagl ilzere otomasyon. leknolojinin olanakjanndan yararlana. rak i~lemlerin otomatik olarak yurtitlilmesidir. Ki.ltOphane otomasyon programlan kilttiphanede yapdan i~lemlerin kolayl~ttrllmasl, standardizasyonun saglanmasl, lek rarlann en aza indirgenmesi, kaliteli hizmet gibi olanaklarl sunar. Ki.ltUphaneler 010; masyon programl s~erken iyi bir ara~hrma yaparak kendilerine en uygun olanlol~mek. durumundadlrlar. Kiitiiphanelerde Otomasyon Programl Se~imi Otomasyona dayah ki.ltuphane sistemieriyle geieneksel kuwphane sistemlerinid amael aynldlr. Otomasyon. i~lemlerin yaplll~lm ve hizmetin ~ekjini de~i~tirir. Bugi.ln kutliphanelerde bilgisayar teknolojisinden yararlanrnak; standardizasyon kaliteli, do~ru ve hlzh bir hizmet gibi nedenlerden dolayi ka'ilmlmaz olmut i~birli~i, SOnmel Celil:, [)Qlul Oniversitesi Kiltilphanesinde MlldOr YardLmcUJdJr; e-post&: sceljk dogus.edu,1[ 130

2 QIr. Bu durum kutuphaneleri bir an once otomasyona g~meye zorlamaktadtr. KUtUphaneler otomasyona ge~meden once sistem anali.li yapmahdlrlar. Sistem analizi, "Var olan ve yerine Iwnulacak sistemin manuki ojarak foziimlenmesi; kiiliiphoneflin amafjaruli saptayarak. var alan ve yerine konulacak sistemin. metod ve il Itmlerinill etkinligini. maliyetini, dogrulugunu ve verimlingin; olfme \Ie degerlendir Me" (Yah'a~, 1994: 60) olarak tammlanabilir. Otomasyona dayah bir sisteme ge~i~te yazlhm mutlaka donammdan once se~ilmelidir. Bunun nedeni yazlhmlann belli i letim sistemlerine ve donaflimioa gereksinirn duymalandlr (Yalvac;, 1994 : 66). DonammiO t>nceden sa~lanmasl durumunda. kutupbane elindeki donanlma gore otomasyon program. se~mek durumunda kalacaktlr. Otomasyon programl se~iminde, ki.ltuphanenin but~esi. personel durumu. verdi~i hizmet turleri ve venneyi planladl~1 hizmetler dikkat edilmesi gereken en onemli Im Itrlerdir. Bir otomasyon programiom sec;iminde bu kriterlere dikkat etmenin yanioda ocomasyon programioio c;ok iyi incejenmesi gerekir. Bazl kuulphaneler sadece demayla yetinerek otomasyon program I almaya karar verebilmektedirler. Bu ~ok yanh birtutumdur. Otomasyon programiom sec;imi du~unuldu~u kadar.lor olmamakla birlibe dikkat isteyen bir i tir. HeT eyden once otomasyon programl almak isteyen ku IOphane kendine uygun kutuphane otomasyon programlan01 incelemelidir. Hangi i rune olursa olsuo. bu tilr bir sistem de~i ikli~inde geriye d6nu veya b~ka bir sisleme g~ etmek c;ok zor ve c;ok masraflj bir i tir. Bu nedenle ku1uphaneler Urelici finna DIn kendilerine yapll~1 demonun yanioda. ahnmasl du l.inulen program I kuljanan di~er kutuphanelere giderek onlann uygulamastnt gozlemeli, programl ku\lanan personelin gtlrtl~lerini dikkate almah ve programm ozelliklerinin isteoilen ozelliklere uygun oiup-olma(h~t konusunda titiz bir c;ah ma yapmahdtrlar. Otomasyon programlannm lemininde i.i~ de~i ik yol izlenmektedir (Yalvac;. 1994: 66). Bunlar: -YazlllmJ, kurulu ic;inde bir yazdlm grubu olu turarak ge~ekle lirmek. -YazlltmJ, konusunda uzman bir kurulu a yaptutnak. -Paket program almakttr. 8u ~eneklerden en yaygm ojarak kullantlant paket program ajmaklir. Birinci ve itinci ~enekte c;e itli sorunlar ortaya ~tkmaktadlr. Birinci ~enek ic;in en onemli solull, yazdjmt yapan grubun da~lmasl ve kurumdan aynlmasldlr. Ikinci sec;enek ic;in en linemli sarun, maliyetinin fazla almas. tesliminin uzun zaman alabilmesidir. Bir ve ikinci ~enek i~in ortak somn ise programm gelecekte deste~inin olmamast riskidir. 0 lnct1 ~nek en uygun yoldur. Programa yonelik istekler her an Uretici finnaya iletilebilmekte, ay"' prograrru kullanan ktituphanelerin tecrubelerinden yararlantlabilmektedir. 131

3 Otomasyon programl se~iminde hem isteklerimizi kallilayacak hem de fiyatl uy gun bir program se~mek isteriz. S~ece~imiz bir otomasyon programmda aradl~hrul ozellikler neler olmahdlr: TUm kutuphanelerce ortak kabul edilen standartlan i~ermelidir. Ki.ltiiphaneler hizmet Uirlerine gore programln bi~imsel boyuluna miidahale edebilmelidir (~lktl, ekran tasanml, kutuphaneye azgu i~lemlerin in~asl gibi). Program, kutuphaneyi her konuda baamlh duruma getirmemcli, esnek bit yaplda olmahdlr. Program. manll~ln yapabilecegi her~eyi yapabilmelidir. KUtUphanenin amacma vc butfjeye uygun olmalldlr. Hangi donanlm ve i~letim sisteminde r;all~t1~ma dikkat edilmelidir. Di~er kulliphanelerdeki kullamm stiresi ve ba~ansloa dikkat edilmelidir. Kullanlml kolay olmahdlr. Kullanlml konusundaki doktimantasyon anl~lllr ve yelerli duzeyde olmalldlr. -Gcni~leme ve veri de~i~imine olanak saglamahdlr. SalJ~ sonrasl destegi ~ok iyi olmahdlr. Kullamcl e~itimi verilmelidir. Garanti ve bak!m sozle!jmesi olmahdlr. Oretici firma olomasyon programml deneme iliin kullanlma ar;mahdlr. Her kiltilphane aym program! kullanmak zorunda degildir ve do~al olarak kutup' hane belirledi~i kritcrlere uygun olamd1 sefjecektir. Oncmli olan. olomasyon programmm bibliyografik kayltlarda standart olarak kabul edilen tum alanlan iyermesi Vt standart kaylt fonnatma uyum saglamasmm yanmda geli!jmeye aylk olmas!dlr. Bibl" yografik kayltiardaki standart. kutuphaneler arasmdu veri alt!jveri!jini, diger bit ifadc)' Ie i~bjrligini kolayju!jtlflr. KUtUphane otomasyon programlun konusunda, yurt dl!jmda oldugu gibi Turli yc'de de hemen hemen her iinivcrsite kuiuphanesi tecriibe ya~aml!jllr. KUtUphane1cr ba!jt3 butge sorunu olmak uzcre bi~ok nedenden dolayi mevcul olanaklarla otomasyon program I geli~tirmeye yah ml ve kendi geli!jtirdikleri bir formalla bibliyografil verilerini olu~lurma yoluna gilmi!jlerdir. Bu konudaki standartlnn ve diger ki.lttipbane otomasyon sistemlerini dikkate almayan ki.lti.iphanelerin giri!jimleri ~anya ul~ ml~tlr. Bu uygulamalarm sonucunda, veri ali!jveri~i olannkslz olmasa bile yok zorgertyekle~tirilebilmi tir (<;elik, 1991 : 82). Kimi ki.ltuphaneler bu yolu tercih ederken. but~eleri iyi olan kimi kuulphanelerpaket program alma yoluna gitmi~lerdir. om i~blrligini KiHUphanelerin fark), programlar kul1anl112$j olumsuz etkileyece~i. veri transferinin mumkun olmadl~1 konusundaki 132

4 IIIlijmalar devam etmektedir. Bir ch~tide dogru, bir ol~i.lde yanli~ olan bu tartl~malal1li bir an once sonu~jandirllmasl Ti.lrk kuttiphanelerinin gejecegi bakmllndan ~ok mcmlidir. Tartl malann uzamasl, otomasyon programlan, veritabam ve veritabam by!1 yaplsl hakkmda yeterli bilgi ve tecrubesi olmayan ki.lti.lphaneleri olumsuz yonde eili!emekledir. TUrkiye'de kutuphaneler, yukanda da belirtildigi gibi otomasyona ge~me islekjeri- I. MARC (Machine Readible Calaloging : Makinaca Okunabilir Kalaloglama) diye ifade edllen standart kaylt format! lartl~malafl nedeniyle ertelemek durumunda kalmaktadlrlar. Standart kaylt formatl yani MARC, herhangi bir materyale yonelik bibli )'llgi'3fik bilgilerin verilabanmdajd, yani elektronik ortamdaki kayjt yaplsml belirten lurallar dizgesidir. Saym Toplu'nun (1991 : 122) ifadesiyle MARC. ".. Jditiiphalle 4trmesini olilftllrafl bibliyograftk kimfiklere itijkill bi/gilerill. bitgisayal'l" saklayobirugi ve eri~ebilecegi llitanaklara diillji~fijl'me sjjrecidir. BII sjireffe yaptimasl gerekn, Manak/arm belli bir yap/da lop[all/iiosi, diizenlellmesi. kiilijl!ii. oll/~'fllran ("ta IIflklardaki veri ve bilgiierill, kiitiik kapsol/l/llca. sta"dart hir gdrij"ii~'e sahip o[mas/ ;,"; Saym Erdogan'm ifadesiyle (1991 : 131) MARC. "bibliyograflk bilgiler ifin gelipirilmi~ bir saklamaformat/dll'''. Yanh~ bir uygulamanm geri donu ti ~ok zor oldufu gibi, zaman. emek ve paranm bo a gitmesi demektir. Bu nedenle kuttiphaneler )'3I\h~ bir uygulamaya giri~meklen, yanh~ bir karar vermcklen ledirgin olduklanndan. ~omasyon uygulamalanm surckli ertelemekledirler. Sozkonusu tartl malann yogun Ia lgl nokta. ahnmasl dti~i.lnulen bir olomasyoll progranumn diger kulilphane otomas )'00 programlanyla veri all veri~j ger~ekle tirip-ger~ekle liremeyece~idir. Yukanda belirtilen nedenlerden dolayi her ko!i.iphane aym otomasyon progranlllll kullanamayabilir. B<l ka bir otomasyon program I kullanmasl diger kutuphanelerin verilerinden yamrlanamayacagl ve verilerini onlara a~amayacagl anlamma gelmez. Onemli olan bib ~yogratik vcrilerin slandart kayl1 formalma uygun olmasldlr. Vcritabant ve Veritabanlarmda Kl\yll Yapisl Verilabanl (database), "bilgisayar kllilalllmlnda foziime erijmek i{:in illetlebilir aurlflna getirilmi1 bilgi orlallll"dir (Ttirk~e SozWk : 2343). Veritabam bir bilgi koleksiyonu veya bilgiler toplaml olarak dll i.lnuiebilir. BII bilgiler di.lzenlenebilir, giincelle tirilebilir. slralanabilir. arama yapllabilir ve istendigi ekijde kaglda dokulebilir. Bir adrcs defteri veritabanl olarak djj~tinjjlebilir. A~agldaki ~kilde gori.lldugi.l gibi. bu defterde yazllan bilgiler dilzenli bir ekilde belli ba hklar altmda yer ahrlar. Isimler, telefon numaralan ve adresler ayn! dcfterde, fakat farkh ~ekildedir (Yordam ). 133

5 .-.. Ka)'IUar ~I =: I =. I' - - I I ~'" [ T.11ui I... IQluuiUn KaOudi)' I l~nl)u 'u', Veri tabanlan aym \Ie farkh bilgileri bir yerde topiarlar. Aym yerde toplanan bu bilgilcrdeki farkhhklar alan (field) ismi verilen ba hkjarla bir birinden aynhrlar. Adres defterinde oldugu gibi telecon numaralan aym sattrlarda \Ie (eleron numarasl b<ijlt- 81 altmdadlt (Yardam ). Veritabanlan tek bie dosya (file) olabijecegi gibi birden fazla dosyajardan da 010- abilir. Ki i ve adres bilgileri bir dosyada toplamrken bu ki ilere ait hesap bilgileri bir bwika dosyada tutulabilir. Su duruma i1i kisel veritabam (relational database) denu (Yordam ). Ornegin, yandaki ekilde gortlldugo gibi &tu n~ venne modillu. hem karaiog hem de tiye modullerine demirb8 ve Oye numaralan ile bag\anml ur. Katalog modultinde giri i yap d ml~ bir materyali Uye moduiunde giri~i yapl1m l ~ bir Uyeye OdUn~ vermek iyln sadeee Oye numarasl yazlldlgmda bu ajanlardan ve demirba~ her iki modilile de iji~ki kurulur. Bunun sonueunda matcryaj adl ve iiye He ilgili bhgiler tsduny moduiunden gorujur. Aynea bu bilgijen tekrar tckrar ginneye gerek yoktur. Katalog veya Uye modiljjerinde yapllaeak herhangi bit de~i~iklik ananda OdUn~ moduiunc de yanslt. Alanlar (fields) bir ventabanmm femel yaplsldlr. Alanlar bilgileri tutmak, Uu[\t. rinde hesap yapmak. ve kaydl girllen venleri teiu'ar gortlntulemek i~in IrullanLhr. Bir 134

6 tmtabamnda yerajan kayltjarda bulunabilecek bilgilerin (demi~, kitap adl, yazar Iil. vb.) her biri ayn bir alanda tutulur. Veritabanlan bir veya birden fazla kaylt i~erirler. Her bir kaylt aym konuda bilgikn ~eren alanlardan olu~ur. Yani her bir kayltta demirb~, kitap adl, yazar adl gibi behrlenmi~ alanlar varolr ve bu alanlarm i~ine, ba~!j~mda belirtilen bilgiler girilir. Boylece her bir kayttta sadece bir kaynaga ait bilgiler yer allr. Bir veritabam dosyasma bilgi girmek i~in yeni bit kaylt (record) a~lirr ve veriler gerekli alan lara (fields) yazlhr. Bir kaylt a~t lkl an sonra bu kayjt tjzerinde deai~iklik (edit), sjralama (sort), bulma (find) vb. btjtun i~lemler yapdabilir. Bir alana girilen bilpo alamn de~eri (value) olarak adlandjrlhr. Her bir alanm sahip oldugu degerler: -Melin (text) -SaYI (number) Tarih (date) -Zaman (time) -Grafik, ses, gortinttj (graphic, sound, movie) gibi ~e~iiji formatlarda tutulur. Yordam 2001: Bilgi. Beige Otomasyon Programl Yordam 200 I FileMaket«l Pro program dili ile yazllml~ ve bu dilin altmda ~ah~an bir kuiuphane olomasyon progrrumdlr. Yordam 2001 yakjil lk on ytldrr ~~itji ktittipbanelerde kullanllmaktadlr. Oniversite piyasasma girdikten sonra onemli bir ivme kazanan program ~u anda 60'1 ~km ki.ltuphanede kullamlmaktadlf. Yordam 2001 'in kuttiphanelerde yo~un olarak kullanilmaya b8 lamasl ~e~itli tarli~malan do beraberinde getirmi~tir. Program. bibliyografik veri yaplslnl, esnekliaini ve i~leyi~ini bilmeyenlerin ele~lirilerine neden olmu~tur. Ele~tirilerin ortak noktasl bu programm standart kay It fonnatma uymadl~1 yontindeki gorti~lerdir. Yordam 200I'i kullanan kuttiphanelerden ~imdiye kadar olumsuz goru bildiren olmaml llr. Kullamcllann yapllmasml istedi~i ekleme veya de~i~iklikler programcilar tarafmdan en klsa sllrede yapllmakladlf. Yapllan eldeme veya de~i iklikler progranu kullanan diger kutiiphanelere tamtllarak gorti~leri ve i lemlere uygunlugu konusundaki do~onceleri sorulur. Bu g()ru~ dogruhusunda programa eklenen ozellik, diger kullamcdara da ul~llnltr. Su konuda bazl omekjer verebiliriz. Ome~in; sureli yaymlarda Bah~~ehir, salln alma He ilgili i~lemlerde Dogu~ ve Marmara,ciltleme jle ilgili i~lemlerde Van YiizUncll Yd. konu b~hklannm hazlflanmasmda Mimar Sinan, kutophanelerarasl MUm; venne ve reserve gibi i lemlerde Doau~ Oniversitesi kutophanelerinin katkllan ve gorii~leri bu i~lemlerin geli~mesinde ve standart bir yaplya kavu~masmda onemli bit rol oynamt ttr. 135

7 Bu programl. Turk kilttiphanelerinin aeil ihtiya~lnn do~urdu ve geli~jmi belli b~b otomasyon programlannm i~leyi~j ile standart bibliyografik veri yaplsmm ozellikleri dikkate almarak Ttirk kutuphanecilerinin oned ve istekleriyle ~killendi. Bu haliyle. Yordam bir kutuphanede otomasyonla verilebileeek tum hizmetlere cevap vere bileeek kapasitede esnek bir programdtr. Modi.ller bir yaplya sahip olan Yordam 2001 Bilgi Beige Otomasyon Programl, bir ktiluphanede mantjam izin verdiai her turlo i~ lemi geryekle~tirebilmektedir. Yordam 2001 'in bazi ozellikleri a~aalda klsaca ozetlenmi~tir : Saglama: Sa~lama i~lemleri sipari~ modoio aracill~lyla gerljekle~lirilmekledir. Bu modill katalog ve tiye moduluyle ba~lantllt olarak yah~maktadlr. Firmalann adres bil gileri Uye modoiunde tutulmaktadlr. Sipari~ edilen maleryallerin kaydl ise kalaiog moduli.lnde lutulur. Sjpari~ moduiu, tiye ve katalog modi.ilundeki gerekli bilgilerle si pari~ bilgilerini birl~tirerek i~lemleri kolayla~ttrlr. Sipari~ modtilunde firmalann fiya! lekliflerine gore ihale etmek ve bunlann lislesini dokmek mtimkundur. Kataloglama, Konu B~bg. ve Yazar Numarasl Verme: Yordam 2001 'de ma.. teryallerin bibjiyografik kaylllan materyatin turtine gore tasarlanan ekranlar araclij.. Alyla girilmektedir. Gerekli gorulen alaolar (yaym turo, yaym yeri, yaymlayan, baslm kaydl. konu b~h~1 gibi) kutuphanenin istetine gore programcllar veya kuti.lphane ta rafmdan 3ljlhr menu haline gelirilebilmektedir. Yazar, eser adl, simflama gibi gerekli gorijlen alanlarda olorite kontrolu yapljmaktadlr. Programm iljinde yer alan adet konu ba~lttl materyallerin konu ba~hklarmm standart bir bi~imde olu~turulmasmda bi.lytik kolayhk satlamaktadlr. Listede mevcut olmayan konu b~hklan katalog cu tarafmdan eklenebilmektedir. Konu b~ltklarmlll onemli bir klsmlmn Dewey Onlu Smlflama numarasl verildiainden, smflama numaraslmn verilmcsinde de konu b:qhk Ian lislesinden yararlanllabilmektedir. Yaz.ar numarasl ise. CUller Sanborn cetvelinden bulunarak bir komutla slnlflama numarasma eklctilmektedir. Bibliyografik Kaylt Transferi: Kat.doglamada standart kaylt formatma uygun ka Ylt i~eren di~er kuti.lphanejerin kayltlanndan yaralamjabilece~i gibi. OCLC CatCO ve Yordam 2001 Toplu Katalo~u gibi veritabanlanndan da kaylt ahnabilmektedir. Siireli Yay," tzlerne: Yordam 2001 sureli yaym izleme i~lemlerinde kullamctya bi.lyi.lk kolayltk sa~lamaktadlr. Bibliyografik kaydl tammlanan sureli yaym sayjlanmn ozellj~ine gore, sayllann i~lenmesinde Yordam 2001 yoj gosterici bir mantikla ~I~U'_ KUtUphane pohtikasma gore surelj yaytnlann i~jndekiler sayfasl klavye veya taraylct (scanner) aracllt~lyla girilebilir. Monograf eserlerde olduau gibi elektronik dergilerill 136

8 bibliyografik kaydt ile kaynaai arasmdaki baalanttyi URL (Uniform Resource Locator. Tek bicrirn kaynak buldurucu) adresleri saalar. Elektronik Kaynaklar: KilWphanenin sahip olduau elektronik kaynaklann bibliyograftk bilgisi kataloglama modtiwnden tammlamr ve kaynaam bulundua;u sunucunun (server) URL adresi kayda eklenir. KilWphane katalogundan [arama yapan bir kullantemm, tararna sonueu elde euigi listede, diaer kaynaklann yantnda elektonik bynakjar da URL adresleriyle birlikte yer allr. Elektronik kaynaklar ozellia"ine gore Gretici finna ve kuttiphanenin sunucusunda bulunabilir. Oye Kaydl: Oye kayttlanm lditiiphane ister kendisi girebilir veya o~enci i~lerinden alarak aktarabilir. Buradan kiitilphane Uyeleri icrin kimlik basabilir, iiyelere elektronik posta gonderebilir, tiyelere yonelik istatistikler ve cre~itlj listelerin dokumunti yapabilir. 6diln~: OdUnrr verme i~lemi oldukcra basitl~tirilmi~tir. Octuncr venne, sure uzatma ve iade i~lemleri aym ekrandan ge~ekle~tirilmekte ve bu i~lemlerde barkod okuyueu ve elektronik imza kullantlabilmektedir. Geciken kitaplara i1i~kin eeza j~lemlerine yonejik her turw aitematif uygulamaya gore parametrejer diizenjenmi~tir. Okuyueuya uyan mektubu. elektronik posta gonderimi gibi i~lemler tek bir komutla gerrrek1~tirilebilmektedir. Okuyueulann web (world wide web: dunya rrapmda aa") Uzerinden aylittlklan (reserve) kaynaklar sadece bir klikle ootincr verilebilmektedir. Kiitiiphanelerarasl OdUn~ Verome: Bu moduide bir ktituphanenin diger kutuphanelerden yaptta"t OOUncr kitap/makele talebi ile dia;er kuulphanelerin kendisinden yapttp OdUn~ kitap/makale taleplerinin i lemleri ytiriltiiltir. Saytm: Ktittiphanelerde saylm yapmak gerekli ve zor bir i~tir. Y ordam 200 I 'Ie saylm ~ok kolay ve htzh bir ~eklide ge~ekle~tirilir. Seyyar veya sabit barkod okuyucuy Ja raflardaki kitaplar slfadan okutulur. Odtincrteki materyallerin barkod veya demirb~ numaralan saylm modtiliine transfer edilir. Okutma i~leminin ardmdan saylm sonucu islenir. Program okutulan barkodlarla kaytt" barkodlan ka~tl~tmuak materyallerin durumuna (kaytp, OOiinrrte gibi) ili~kin rapor verir. Sorgularna: Bir kuujphane otomasyon programmda aramlan en btiyuk t>zelliklerden biri sorgulamadtr. Sorgulamada bir otomasyon programmm manttk.sal operatorleri kullanmasl ve alanlar arasmda crakl~ttnna (cross) yapabilmesi taramalann stmrlan- 137

9 dmlmasl ve en iyi sonucs ul~llmasl baklmmdan trok onemlidir. Yordam 2001 manuksal operatorleri kullanarak her tiirlo sorgulamaya cevap verebilmektedir. Sorgulama~ sorgu metninden bir kelime, birkatr kelime. sorgu metninin tamaml, sorgu mel ninin b~langlcmdan birkatr harf, kelime itrinde birkatr harf gibi s~eneklerin kullam~ masma olanak sa~lamaktadlf. Web: Yordam 2001 web modulu arac"i~lyla her tre~it materyal i~in basit ve detay It taramaya olanak verir. KuIJanlcllar web modiilu araclllalyla kihuphaneye yeni gejea yaymlan ve sipari~ini istedikleri kaynaaln ne ~mada oldu~unu izleyebilir, eleklronik: kaynak.1ara kolayca eri~ebilir, Odilnt;;te olan bir kitabl ayutabilir, Odiintr aldlkjan yaymlann yanmda kiitilphanenin kullanlcdanna gonderdi~i ozel ve genel bilgi notlanm gorebilir. Yordam 2001'in Doiu~ Oniversitesi Kiitiiphane:sinde Kullanum Yordam 2001 Do~u~ Oniversitesi KUtUphanesinde bir ylldlr kullamlmaktadlr. Yor dam 200I'e g~ilmeden once Oniversitemiz kuulphanesinde Autolih adjl kutuphane otomasyon programl kuljamlmaktaydl. Yapdan incelemeler sonucunda, Yordam 2001 'in sundugu ozelliklerin Oniversitemiz kutilphanesinde verilen hizmetleri iyi bir ~kijde destekjeyecegine karar verilmi~ ve program satm almarak kujlamlmaya bat lanml~tlr. Mevcut b!r olomasyon programma ra~men Yordam 2ool'in ahnmasmda onemli rol oynayan t;;e~itli etkenler Vardl. Bunlar: Autolibin veri yaplslmn standart ka Ylt formatma uymamasl, veri transfer ozelliginin olmamasl. veri alanlanndaki karak ter smlrlamasl, TUrk.;:e karakter problemi, kullamm zorluau,.;:all~ma hlzl, bazl madill lerin (sureli yaymlar, kutilphanelerarasl OdUn~ verme, web) eksik Oimasl, baklm vt gunleme gibi bir.;:ok soronun yanloda gelecek vadetmemesi programdan vazg~ilme nedenidir. Eski programdaki adet materyaie ait bibliyograftk kaylt yeni programa akta nlml hr. Autolib adh programm veri transferi ol.elliainin olmamasl nedeniyle venier bir haftahk bir.;:ah~ma sonucunda programcllar tarafmdan almabilmi~tir. Sozkonusu programda mevcut olan veriler eksiksiz olarak ahnml~hr. Ancak: Autolibin bibliyografik bilgi ic;eren alanlanmn tam olmamasmm yanmda, alanlardaki karakter smm gibi nedenlerden dolayi hihtiyografik bilgilerdeki eksiklikler zaman itrinde tamamlanmlr tlr. Oysa, sozkonusu program standart kaylt [ormahoin ol.elliklerini ve veri transfer ozelliklerini ~Isaydl, verilerin lransferinde en ufak bir sorull ya~anmayaca~1 gibi, bibliyografik bilgilerde de eksiklik sazkonusu olmazdl. Su anda Do~u~ Oniversilesi KUtUphanesinin veritabanmdaki kaylt saylsl saylsl ID.OOO'i ~ml~tlr. 138

10 Do~u~ Oniversitesi Kiitilphanesinde satm alma i~lemleri Yordam 2001 aracl!j~lyla geryekle~tirilmektedir. Sipari~ listeleri program araclh~lyla hazlrlanmakta ve takip cdilmektedir. Kitap sipari~i verenler, sipari~lerinin hangi ~amada ojdu~unu web Ozelinden izleyebilmektedir. Gelen sipari~ler bekletilmeden i~lenmekte ve sipari~ edene elektronik posta veya telefon ile bilgi verilmektedir. Do~u~ Oniversitesi Kiltiiphanesinde AAKK2 (Anglo-Amerikan Kataloglama Kutallan 2) kullamlmakta ve birinci dilzey nileleme yapllmaktadlr. Kaynaklarm smtflanmasmda (OOS) Dewey Onlu Smlflama sistemi kullamlmaktadtr. Dogu~ Oniversitesi Klllilpbanesi kataloglama ve slmflamada teknolojinin sundu~u olanaklardan yararlanl[makta ve tum bibliyografik bilgilerini elektronik ortamda tutmaktadtr. Monograf eserlerin bibliyografik bilgileri dogrudan otamasyon programma girilmektedir. EJektronik kaynaklar (kitap, dergi. deb notu, makale. veritabam Vb.) ozelligine gore kiiti.lpbane ve Uretici finnanm sunucusu Uzerinde bulunmaktadlt. Bu kaynaklann bibliyogtafik kayltlan Yordam 2001 'e girilmejete ve kayltlanna URL adtesleti ekjenmektedir. Yordam 200 I tezlerin oz veya ozetleri daml bugi giri~ine imkan vermektedir. KtilfIphanede mevcut bulunan tezler kataloglanarak okuyuculann istifadesine sunujmu~rur. AUlolibin sureli yaymlar moduluniin eksik olmasi nedeniyle s(ireji yaymlar manuel oink takip edilmekteydi. Yordam 2001 ahndlklan sanra, ktittiphanede mevcudu bulman tum siireli yaymlar kataloglanarak sayjiarl i~lenmi tir. Stireli yaymlann i~indetiler sayfasl, ktituphanenin politiksslna ba~h olarak eue girilebilecegi gibi, tataylcl araclh~lyla da i lenebilmektedir. TaraYlcl araclh~lyla dergilerin iyindekiler sayfasmm Yordam 200I'e giri~i Bah~e~ehir Oniversitesi Ktittiphanesinde uygulanmaktadtt. Do~u Oniversitesi Ktitiiphanesi. Doguj Oniversitesi Dergisinde ~Ikan makalejerin veritabanml PDF (Portable Document Format: T3 loabilir Doktiman Formatl) dosyasiolarak olu turmaktadlr. MakaJelerin bibliyografik bilgijeri ile ozleri Yorclam 2001 'e girilmekte ve makalelerin kayltlanna URL adresi eklenmektedir. DolaYlslyla kullanl Cllar, DogUj Oniversitesi Dergisinde filkml ma~alelerin PDF dosyasma URL adresleri a.racdl~lyla eri ebilmektedirler. Bu uygulama bugtln sadece Oo~u Oniversitesi KtI IOphanesinde geryekjqtirilmektedir. Do~u~ Oniversitesine kaydlol yaphran ttim ogrenciler ktittiphanenin dogal iiyesi saylhrlar ve kutuphaneye uyeli.k i~in herhangi bir prosedtirle u~r3 tltllmaz. 6~renciler derslere b3 lamadan, kimlik bugileri o~renci i lerinden topluca ahntt ve Uye kaydl yaplilr. Yordam 2001 kuuanllmaya b~landl~tnda. ilk ~amada Oniversitemizde ogrenim gonnekte olan ttim o~rencilerin kayltian oarenci i lerinden almarak programa aklanlml tlr egitim-ogretim doneminden itibaren okuja yeni kaylt yaphran ijrencilerin kayltlan bitince o~nci i~leri tarafmda ktlltiphaneye gondetilmektedir. Su kayltlar herhangi bir sorunta k~ii3 llmadan programa aktanlmaktadlr. 139

11 Yordam 200I'e katalog ve tiye kayltlnn aktanldlktan sonra mevcut Odtin~ bil. bir gunwk bir ~a"~mayla i~lenmi~tir. Dj~er modullerde oldu~u gibi Odifn~ venne It lemlerindeki kolayhk, Odiln~ i~lemjerindeki problemleri ortadan kaldmm~tlt. Oyelerr ileti~im elektronik posta, web i.lzerinden sorgulama ve teleron ile ge~ekle~lirilmekltdir. Do~u~ Oniversitesi KUtiiphanesinde A~ustos 2000 tarihinde ger~ekle~tirilen sa Ylmda yakl~lk 10 bin kitabm saylml iki gonde geryekle~tirilmi~ ve dokomleri almml~tlr. Yapllan de~erlendirmelerde sonu~lann sa~hkh oldu~u gozlenmi~tir. Her IOriO doktim ve istatistik A4 kagldma gore dtlzenlenmi~ oldugundan z.arrw kaybetmeksizin yap.jabilmektedir. Omegin, Trakya Oniversitesi KOttiphanesi, surd yaymlar katalogunu ek bir ~ah~maya gerek duymadan yaymjaml~tlr. Programdab mevcut dokum ve istalistik dj~mdaki istekler kottiphaneci tarafmdan, programm keddisine sundugu sihirbazlarla (wizard) kolayca hazlrlanabilmektedir. KOtUphane kullamcllan web Uzerinden ki.ltilphanemizde mevcudu olan tum kaynaklan tarayabilmekte, kaynak hakkmda (rafta. OdUnyte. sipari~te. i~lemde gibi) Ixr torlu bilgiyi edinebilmekte. mevcudu bulunan elektronik koleksiyona eri~bilmekttdir. Tarama sonucunda Odi.lny almak istedi~i kayna~1 ayjrtabilmektedir (reserve). Sonu~ Yordam 2001 'in bibliyografik veri yaplsl, uluslararasl bibliyografik standartlargo. zonunde tutularak olu~turulmu~tur. DolaYlslyla Yordam 2001 kullanan kutuphaneicr MARC formatm," yamnda MRC. OBF, SYLK. OIF, WKS. BASIC, TAB, CSV HTML formatmda veri ah~ veri~i geryekle~tirebilmektedir. Do~u~ Oniversitesi Kliti.lphanesi tum kotuphane i~lem ve hizmetlerini, geli melere a~lk ve esnek bit yaplya sahip olan Yordam 2001 araclhalyla vermektedir. KullanlClsma rnumkun olan tum kolayhklan sunma gayretinde olan Yordam 2001 DoAu Oniversitesi Kilti.lphanesinde sorunsuz ~all maktadlr ve gejecekteki ihtiya~lanna cevap verebilecek kapasitededir. KAYNAKt;:A Aydm, Emin Do~an. (1999). BiIi,;m ve te/ekominiicasyon terimler soz/filii. Istanbul: Telsim. <;elik, Ahmet. (1991). "StandartJ~ma ve kutophanecilikte yetkili organ sorunu. KlitUphane. Enformasyon Ar,iv A/amnda Yeni Teknolojiler \Ie TORKMARC Sl,. poz..."umu bildirileri metinleri; 14 Ekim 1991 i~inde (81 89). Yay. Hazl. Hasan S.Ktsero~lu. Istanbul: Turk KutUphaneciler DemeAi Istanbul ~ubesi. ErdoA;an. Phyllis. (1991). "Bilkent'te MARC", KlitUphane Enformasyon - AlP A/amnda Yen; Teknolojiler ve TORKMARC Sempozyumu bi/dirileri melinleri: /-4 140

12 Wm /99/ itjinde (129~137). Yay. Hazl. Hasan S. KeserogJu.lstanbul: Turk KUli.ipha~ neciler Demegi Istanbul ~ubesi. Toplu, Mehmet. (1991). "Ulusal bilgi aglarmda MARC fonnatl'nm onemi ve ya~ rarlan". Kiiriip"alle~ liforlllasyoli~arliv Alanmda Yeni Tekllolojiler ve TORKMARC Stmpozyumll bildirileri metinleri: 1 4 Ekim 1991 itjinde (11-118). Yay. Hazl. Hasan S.KeseroAlu, Istanbul: Turk Ki.ililphaneciler Demegi Istanbul ~ubesi. Tiirk~e Siizliik. (1998). Hazl.lsmail Pariallr. Ankara: Turk Dil Kurumu. YaIvar;, Mesut. (1994). KWii.phalle hizmetlerinde bijgisayara gefil ve SOrlmlan. Istanbul; Mavibulut. Yordam 2001 bilgi beige otomasyon programl surum 5.1: Kullamci el kitabl. (2001). Hazl. Sonmez C;elik, Abdi.ilkadir Harmancl. [C;evrimitji] Elektronik adres: hup:llwww l.dogus.edu.tr/dogustru/doclbookikilavuz 5/Yordam2001 Tanitim Kita~ llillm 141