N02 (Ug/m 3 ) Şubat. 73 Mart. 279 Nisan. 206 Mayıs. 161 Haziran. 7 En yüksek UVS aşılma süresi (saat) KVS aşılma süresi (saat)

Transkript

1 16 Şekil 16'da verilen toplam hidrokarbon derişim grafiği gözden geçirildiğinde toplam hidrokarbon derişimlerinin bir iki istisna dışında daima sınır değerin oldukça üstünde gerçekleştiği, hatta şubat ayında numaralı ölçüm noktasında derişimin 3368 ug/m 3 değeri ile sınır değerin yaklaşık olarak 4 kat üzerine, Mart ayında 9 numaralı ölçüm bölgesinde ise 317 pg/m 3 değeri ile sınır değerin yaklaşık olarak kat üzerine çıktığı proje ekibince tespit edilmiştir (TÜBİTAKMAM, 006) SOrekli ölçüm Sonuçları Mobil Hava Kalitesi laboratuarı ile Şekil 8'de gösterilen noktada TÜBİTAKMAM koordinatörlüğündeki proje ekibince sürekli olarak hava kalitesi ölçümleri gerçekleştirilmektedir. Laboratuardan elde edilen sürekli ölçüm bilgileri saatlik ortalama değerler olarak kaydedilmektedir. Tablo 73'de sürekli ölçüm sonuçlarının istatistik olarak değerlendirilmesi ile elde edilen sonuçlar verilmektedir (TÜBİTAKMAM, 006). Tablo 73. Sürekli ölçüm sonuçları Aylar Ocak S0 (ug/m 3 ) 64 N0 (Ug/m 3 ) (HS/m 3 ) 0 Toz (Ug/m 3 ) 149 Şubat Mart Nisan Mayıs 0, Haziran 4, En yüksek UVS aşılma süresi (saat) KVS aşılma süresi (saat) 13,5,5 839,5 40,5 7, ,5 Tablo 73'de verilen istatistik değerlendirme sonuçlan gözden geçirildiği zaman aylık ortalama bazında SO ve O3 derişimlerinin daima sınır değerlerin altında kaldığı, NO ve toz derişimlerinin ise genel olarak uzun vadeli sınır değerlerin üstünde, kısa vadeli sınır değerlerin ise altında kaldığı proje ekibince tespit edilmiştir. Ancak, hava kalitesi ve insan

2 17 sağlığı açısmdan aylık ortalama değerlere ilaveten diğer bir önemli değerlendirme de sınır değerlerin belirli bir süre içinde kaç kez aşıldığı ve ulaşılan en yüksek derişim değeridir. Bu açıdan gözden geçirildiği zaman hemen hemen tüm kirleticilerin, özellikle de toz derişiminin uzun süre boyunca sınır değerleri aştığı belirtilmektedir (TÜBİTAKMAM, 006) Ağır Metal Analizleri Sürekli ölçüm sonuçlarının değerlendirmesi sonucu toz derişimlerinin önemli ölçüde yüksek çıkması üzerine tozun bileşiminin ne olduğu sorusu gündeme gelmiş ve TÜBİTAK MAM koordinatörlüğündeki proje ekibince değişik tarihlerde üç ayn toz örneklemesi yapılarak tozun içerdiği ağır metal parametreleri belirlenmiştir. Elde edilen analiz sonuçları Tablo 74'de verilmiştir (TÜBİTAKMAM, 006).. Tablo 74. Tozun içerdiği ağır metallerin derişimi Bileşen Al Alüminyum Cd Kadmiyum Co Kobalt Cr Krom Cu Bakır Mn Mangan NiNikel Pb Kurşun Tl Talyum V Vanadyum 1.Ölçüm (ug/m 3 ) 11,7880 1,190 0,006 0,0650 0,1189 0,5367 0,0399 0,845 0,000 3,8018.Ölçüm (US/m 3 ) 4,410 0,004 0,006 0,0536 0,095 1,1140 0,040 0,3150 0,0003 0, Ölçüm (ug/m 3 ) 4,8608 0,0036 0,00 0,109 0,1377 1,5475 0,1139 0,199 Tablo 74 incelendiği zaman Cd derişiminin 1. ölçümde oldukça yüksek seyrederek sınır değerin yaklaşık 9 kat üzerinde olduğu, ancak diğer iki ölçümde sınır değerin altında kaldığı, Pb'nin (kurşun) ise her üç ölçümde de sınır değerin altında kaldığı proje ekibince tespit edilmiştir (TÜBİTAKMAM, 006).

3 18 Dilovası Organize Sanayi Bölgesi'nin hava kirliliği seviyesinin ve hava kirletici kaynaklarının belirlenmesi amacıyla TÜBİTAKMAM koordinatörlüğünde Kocaeli Üniversitesi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü ve îl Çevre ve Orman Müdürlüğü işbirliği ile başlatılan çalışmanın üçüncü aşamasında, İlk iki aşamada elde edilen envanter, ölçüm, hava kalitesi ve modelleme verileri değerlendirilecektir. Değerlendirme sonuçlan kullanılarak Dilovası Organize Sanayi Bölgesinin hava kirlilik haritası çıkarılacaktır. Hava kirlilik haritası ve proje süresince elde edilen tüm bilgiler üç araştırma kurumunun bilim adamları tarafından birlikte tartışılarak bölgenin hava kalitesi açısından değerlendirilmesi yapılacaktır. Hava kalitesi değerlendirme sonuçlan yardımı ile bölgenin hava kalitesinin iyileştirilmesi için çözüm önerileri oluşturulacaktır. Üçüncü aşamada, dolayısıyla proje sonunda; proje süresince elde edilen tüm ölçüm ve analiz sonuçlarını, değerlendirmelerini ve bu konudaki literatür bilgilerini de içeren bir Proje Sonuç Raporu hazırlanacaktır (TÜBİTAKMAM, 005). Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından sonuçlandırılan diğer bir önemli bir çalışma ise, Avrupa Birliğine uyum sürecinde yüksek maliyetli çevre müktesebatımn uygulanmasında harcanması gereken maliyetin tespiti için yapılan "Türkiye İçin Yüksek Maliyetli Çevresel Yatınmlann Planlanması Projesi"dir. Bu projenin sonunda toplam 68 milyar Euro yatırım yapılması gerektiği ve bu yatırım miktanmn yaklaşık 18 milyar Euro sunun özel sektör tarafından karşılanması gerektiği ortaya çıkmıştır. Aynca, özellikle atık, hava ve endüstriyel kirlilik konusunda AB mevzuatı uyum kapsamında projeler devam etmektedir. Aynca, Çevre ve Orman Bakanlığı son 3 yılda; uygulamada karşılaşılan sorunların giderilmesi ve AB mevzuatına uyum sürecide dikkate alınarak sanayiciyi yakından ilgilendiren su, hava ve atık konusunda olmak üzere toplam 18 adet Yönetmelik çıkarmıştır. Bunlardan; Sanayi tesislerinin almak zorunda olduğu emisyon izin prosedürlerini içeren "Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (004),

4 19 Isınma amaçlı kullanılan yakıtların özelliklerini yeniden belirleyen, katı yakıtların torbalı olarak satılmasını ve yakma sistemlerine standart getiren "Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (005), 1 Ocak 006 tarihinden itibaren kurşunlu benzinin satışını yasaklayan ve yakıttaki kükürt oranının azalmasını öngören "Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği (004), Egzoz emisyonlarının ölçülmesi ve denetlenmesini kapsayan "Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmeliği (005) hava kirliliğinin önlenmesine yöneliktir. 4. Su Kirliliği Konusunda Yapılan Çalışmalar Ülkemizin Avrupa Birliği (AB) uyum sürecinde çevre alanındaki mevzuat uyumlaştırma ve uygulamaya dönük yükümlülüklerini karşılayabilmesine destek sağlamak amacıyla, gerekli kurumsal kapasitenin oluşturulmasına yönelik "Türkiye için Çevre Alanında Kapasite Geliştirilmesi" projesinin ilk bileşeni olan "Yüksek Maliyetli Çevre Yatırımlarının PlanlanmasıEHCIP" alt projesi, Çevre ve Orman Bakanlığı koordinasyonunda, uluslararası bir konsorsiyum olan ENVEST Planners tarafından yürütülmektedir. Projenin genel hedefi, Türkiye'nin AB'ye katılımı için gereken çevre altyapısı şartlarını ortaya koymak; özel hedefi ise su, atık, hava ve endüstriyel kirlenme kontrolü gibi öncelikli çevre alanlarında projeler belirleyerek, AB'ye katılım için gereken çevre yatırımlarına ve özelliklerine ilişkin mali araçlar ile mevcut finansman olanaklarını belirlemektir. Bu doğrultuda diğer projelere örnek teşkil edecek ve uygulamaya hazır, ÇED raporları ile birlikte 6 yatırım projesi geliştirilmesi planlanmaktadır. Yatırım paketleri, projenin tamamlanmasının ardından Türkiye'nin çevre ile ilgili ulusal stratejik planının bir parçası olacak proje listelerinin ve önceliklendirme kriterlerinin hazırlanmasında rehberlik edecektir. Söz konusu altı yatırım paketinden biri, Dilovası Evsel ve Endüstriyel Atıksu Yönetimi Projesi'dir. Atıksu antma tesisi Dilovası OSB kaynaklı endüstriyel atıksular ile Dilovası ve Tavşancıl'dan (Kayapınar Mahallesi ve Yenimahalle) kaynaklanan evsel atıksulan arıtma üzere planlanmıştır. Avrupa Birliği tarafından finanse edilen ve ENVEST Planners Konsorsiyumu tarafından yürütülmekte olan Dilovası OSB Evsel ve Endüstriyel

5 130 Atıksu Yönetimi Projesi'nin sahibi Dilovası OSB ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi İSU Genel Müdürlüğü'dür. Dilovası Evsel ve Endüstriyel Atıksu Arıtma Tesisi Projesi'nin ÇED Raporu, Çevre ve Orman Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği uyarınca, bir ENVEST Planners Konsorsiyumu üyesi olan İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü tarafından, Fizibilite Raporu'ndaki sistem ve teknik veriler esas alınarak hazırlanmıştır. Dilovası Evsel ve Endüstriyel Atıksu Arıtma Tesisi'nin kurulması düşünülen alan alternatiflerinden en uygunu yaklaşık m 'hk bir alan olup; arıtma tesisinin bu alan üzerinde yaklaşık m Tik bir yer kaplaması planlanmaktadır. Arıtma tesisinin akım şeması Şekil 17'de verilmektedir. Proje kapsamında evsel ve endüstriyel atıksuların ayn kollektörlerle toplanarak arıtma tesisine getirilmesi planlanmaktadır. Evsel atıksular kaba ve ince ızgaralardan geçirilerek suda bulunan ve sistemlere zarar verebilecek yapıdaki maddelerin tutulması sağlanacaktır. Daha sonra bu atıksu, bir kum ve yağ tutucudan geçirilerek, uzun havalandırmalı aktif çamur sistemine verilecektir. Endüstriyel atıksular da evsel atıksular gibi kaba ve ince ızgaralar ile kum ve yağ tutucudan geçirilecektir. Buradan çıkan atıksu, dengeleme tankına girecektir. Böylelikle endüstrilerin değişik su kullanımlarından kaynaklanan salmımların tesisi etkilemesi engellenmiş olacaktır. Dengeleme tankından çıkan su, bir pıhtılaştırma tankına alınarak kolloid halindeki maddelerin demir (III) sülfat, kireç dozlaması ve hızlı karıştırma ile daha büyük parçacıklar haline getirilmesi sağlanacaktır. Pıhtılaştırmadan çıkan su, yumaklaştırma tankına girecektir. Burada polielektrolit ilavesi ve yavaş karıştırma ile partiküller çökebilecek büyüklüğe getirilecektir. Daha sonra atıksu bir çöktürme tankma alınarak, partiküller çökebilecektir. Kimyasal arıtma olarak tanımlanan bu bölümde sadece atıksuda ki inorganik ve organik partiküller, ağır metaller, yağ ve gres gibi parametreler giderilmeyecek; aym zamanda endüstriyel atıksu içinde bulunabilecek fosfor parametresi de kimyasal yollarla çöktürülerek sistemden uzaklaştırılmış olacaktır.

6 131 0 d = 9500 m*/gon KOIM = 3000 mg/l O.vp.j = 41 oo m M.gün KOlwms600mg/l A 0t = 6 gon Dil Deresi >L Kimyasal Arıtma Biyolojik Arıtma Çamuru Çamuru O a 1600 m a /gctn KOt a 0 mg/l a ra 15 Yenldgn Kullanım 1. Endüstriyel Atıksu Izgaralan. Endüstriyel Atıksu Kum ve Yağ Tutucu 3. Endüstriyel Atıksu Dengeleme Tankı 4. Pıhtılaştırma Tankı 5. Yumaklaştırma Tankı 6. Kimyasal Arıtma Çöktürme Tankı 7. Evsel Atıksu Izgaralan 8. Evsel Atıksu Kum ve Yağ Tutucu 9. Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur 11. Dezenfeksiyon (UV) 1. Suyun %530'unun Yeniden Kullanımım Sağlayacak Kum Filtreleri 13. Kimyasal Arıtım Çamuru Statik Yoğunlaştıncısı 14. Biyolojik Antım Çamuru Mekanik Yoğunlaştıncısı 15. Homojenizasyon Tankı 16. Susuzlaştırma Ünitesi 16 İZAYDAŞ Şekil 17. Dilovası Evsel ve Endüstriyel Atıksu Antma Tesisi Akım Şeması Uzun havalandırmalı aktif çamur sisteminde ön işlemlerden geçirilen evsel ve endüstriyel atıksular birleştirilerek azot giderimiyle birlikte biyolojik antma sağlanacaktır. Havalandırma havuzlarından çıkan atıksu, çöktürme tankına alınarak sistemdeki çamurun çöktürülmesi sağlanacaktır. Bir kısım çamur, havalandırma havuzuna geri döndürülerek hidrolik bekletme süresi ile çamur yaşının birbirinden bağımsız olması sağlanacaktır. Biyolojik antma çöktürme tankından çıkan antılmış atıksulann, %30'u geri kazamlmak üzere kum filtrelerinden geçirilecek; geri kalanı 30 m'lik bir deşarj hattı ile Dil

7 13 Deresine verilecektir. Geri kazanılmak üzere kum filtresinden geçirilen atıksular, bir UV dezenfeksiyon ünitesine alınacaktır. Dezenfekte edilen geri kazanılan atıksular, endüstrilerde soğutma suyu, belediye veya endüstrilerde bahçe ve çim sulama veya yangınla mücadele amaçlan ile kullanılabilecektir. Tesiste iki farklı noktada çamur oluşmaktadır. Bunlardan birisi kimyasal arıtım çöktürme tankı, diğeri ise biyolojik arıtım çöktürme tankıdır. Kimyasal arıtım çöktürme tankından çıkan çamur önce statik çamur yoğunlaştıncısına alınacak; biyolojik arıtım çöktürme tankından çıkan çamur, mekanik çamur yoğunlaştıncısına gönderilecektir. Daha sonra her iki çamur homojenizasyon tankında homojenize edilecektir. Homojenize edilmiş çamur, belt filtreler yardımı ile susuzlaştırılacaktır. Susuzlaştırılan çamurun zararlı atık kapsamına girip girmediği incelenecektir. İnceleme sonucunda çamur tehlikeli atık kapsamında ise İZAYDAŞ 'in Klinik ve Tehlikeli Atık Yakma ve Enerji Üretim Tesisine gönderilecek, tehlikeli atık kapsamında olmasa bile yine İZAYDAŞ' a gönderilecek ve buna uygun olarak depolanacaktır (Fizibilite Raporu, 005). Dilovası Organize Sanayi Bölgesi yetkililerinin verdiği bilgilere göre, Organize Sanayi Bölgesi, Mart 005 itibariyle üçte bir doluluk oranına ulaşmıştır. Gelecek on sene içinde doluluk oranının ikiye katlanması, 035 senesinde ise Dilovası OSB'nin tam doluluğa ulaşması beklenmektedir. Su an için endüstrilerinden gelen atıksu ile Dilovası ve Tavşancıl (Kayapınar ve Yenimahalle) Belediyeleri'nden gelen evsel atıksu, çoğunlukla deşarj standartları göz önüne alınmadan Dil Deresi'ne verilmektedir. Dilovası Evsel ve Endüstriyel Atıksu Antma Tesisi'nin faaliyete geçmesi ile birlikte artırılarak ya da arıtılmadan deşarj edilen atıksular, belirlenen deşarj standartlanna göre antılarak alıcı ortama verilecektir. Ayrıca gelecekte, endüstri sayısı ile belediyelerde yaşayan nüfus ve dolayısıyla debi ile kirlilik yükü arttığı zaman, şimdiden planlanan eklemeler, atıksu antma tesisine yapılarak, artan antma ihtiyacı vakitlice karşılanacaktır. Bunun yanında AB yasalarıyla uyum süreci devam ederken, tesis tasarımında kullanılan standartlar AB standartlarına uyumlu olduğu için kanuna uygunluk açısından hiçbir sorunla karşılaşılmayacağı düşünülmektedir (Fizibilite Raporu, 005). Yatırım maliyeti hesapları, danışmanların deneyimi ve son zamanlarda Türkiye ve uluslararası alanda teklif edilen atıksu antma tesisleri baz alınarak geliştirilmiştir. İnşa edilecek tesisin kalite seviyesi AB'de önerilen birçok arıtma tesisi ile aym çizgide olacaktır.

8 133 Fizibilite çalışmasına göre Dilovası Evsel ve Endüstriyel Atıksu Yönetimi proje yatırım paketi takriben , EURO'luk bir yatırımı gerektirmektedir (Fizibilite Raporu, 005). İşletme ve bakımonarım maliyetleri 008, 015 ve 037 yıllarının her biri için arıtma tesisinin 008 yılında işletmeye alınacağı farz edilerek hesaplanmıştır. İşletme ve bakım onarım maliyeti yaklaşık EURO/yıl olarak hesaplanmış; bu değer 015 yılı için yaklaşık EURO/yıl, 037 yılı için EURO/yıl olarak öngörülmüştür. Maliyet tahminlerine KDV ve yabancı ekipmanlar için ithal ürünler vergisi dahil değildir. 5. TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU TARAFINDAN YAPILAN ÇALIŞMALAR 690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu ile temel görevleri Türkiye'de nükleer enerji ve radyasyon ile ilgili yasal faaliyetler için temel ilke ve politikaları belirleyip önermek, bilimsel, teknik ve idari çalışmaları yapmak, düzenlemek, desteklemek, koordine etmek ve denetlemek olan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) oluşturulmuştur. Bu kapsamda, iyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarının güvenli kullanımı, radyoaktif maddenin güvenli taşınması ve radyoaktif atık yönetimi ile ilgili radyasyon güvenliği altyapısının etkin bir şekilde devamlılığını sağlayacak düzenleyici faaliyetlerin yürütülmesi görevi TAEK'e verilmiştir. Radyasyon güvenliği ile radyasyondan korunma ve radyasyon kaynaklarının emniyeti hususlarında düzenleme ve denetleme faaliyetleri çerçevesinde; radyoaktif maddeleri ve radyasyon cihazlarını bulunduran, kullanan, bunları ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, ticaretini yapan resmi ve özel kurum, kuruluş ve kişilere ruhsata esas olacak lisans vermek, radyasyon güvenliği bakımından bunları denetlemek, radyasyon güvenliği mevzuatına aykırı hallerde, verilmiş olan lisansı geçici veya sürekli olarak iptal etmek, bu gibi kurum ve kuruluşlar hakkında gerektiğinde kapatma kararı almak ve genel hukuk esaslan dahilinde kanuni kovuşturmaya geçilmesini sağlamak ile insan sağlığının ve çevrenin radyasyondan korunması ile ilgili mevzuatı hazırlamak faaliyetleri TAEK bünyesinde yerine getirilmektedir. Radyoaktif atık yönetimi kapsamında radyoaktif kaynakların kullanımı sonucu oluşan atıkların sistematik olarak toplanması ve bertaraf edilmesi, kayıtların tutulması, metal hurdayı ergiterek üretim yapan kuruluşların radyasyon güvenliği sistemlerinin kurulması, personel

9 134 eğitimi, denetlenmesi, uygunluk belgelerinin verilmesi çalışmaları yine TAEK koordinasyonunda yürütülmektedir. Ülkemizde metal endüstrisine hammadde sağlamak amacıyla, gerek yurtiçi ve gerekse yurtdışından temin edilen büyük miktarlarda hurda metal kullanılmaktadır. Ülkemize hurda metal girişi yapılan limanlarda ve metal işleme tesislerinde ölçüm sistemlerinin kurulması yoluyla radyoaktif madde denetimi yapılması amacıyla 3 tesiste 41 radyasyon ölçüm sistemi tamamlanarak faaliyete geçirilmiştir. Bununla birlikte, 690 sayılı TAEK Kanunu ve buna istinaden çıkarılan Radyasyon Güvenliği Tüzüğü ve Yönetmeliği hükümlerine göre radyoaktif madde ve radyasyon cihazlarına ilişkin her türlü işlem TAEK denetimine tabi olup, hurda malzemenin esas itibariyle radyoaktif madde olmaması nedeniyle, TAEK mevzuatına göre radyoaktif maddelere ilişkin yaptırım ve denetimlere tabi değildir. Ülkemizde hurda ithalatı "Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıklara İlişkin Tebliğ" (Dış Ticarette Standardizasyon: 006/3) çerçevesinde yapılmakta ve ithal izinleri Çevre ve Orman Bakanlığı'nca verilmektedir. Bu tebliğin nci maddesi d bendi ile "Ekli listede (Ek I/B) yer alan metal hurdaların ithalatında, menşe veya ihracatçı ülkede analizi yapan resmi kurum veya uluslararası kabul görmüş bir akreditasyon konseyi tarafından akredite edilmiş uluslararası gözetim şirketi veya laboratuar tarafından onaylı radyasyon belgesinin aslı ve yeminli tercüman tarafından yapılmış tercümesi" istenmektedir. Yine aynı tebliğin 8inci maddesi b bendi "Metal hurdayı ergiterek üretim yapan sanayi kuruluşlarının radyasyon ölçüm sistemine (bu iş için uygun ve kalibre edilmiş sabit ve portatif radyasyon ölçüm cihazlan ile radyasyon güvenliği konusunda eğitilmiş personele) sahip olduklarının Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından yerinde yapılacak tespit çerçevesinde belgelenmesi halinde, ilgili işletmelere hurda metal ithalatı için Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından süresi 1 (bir) yıl olan Uygunluk Yazısı verilir. Söz konusu Uygunluk Yazısı ile her parti ithalat için düzenlenecek analiz belgesinin gümrük idaresine ibrazı halinde, ekli listede (Ek I/B) yer alan metal hurdaları için Kontrol Belgesi aranmaz. İthal metal hurdasının 6. maddede belirtilen özellikleri taşımaması durumunda, anılan hurda metal ithalatçı firma tarafından menşei ülkeye geri gönderilir. Bu hususlar için Uygunluk Yazısı alınması aşamasında Çevre ve Orman Bakanlığı'nca ek taahhütname alınır. Tebliğ hükümlerine ve taahhütnamelere aykırı hareket edenlerin Uygunluk Yazısı iptal edilir. Uygunluk yazısı iptal edilen firmaların gerekli

10 135 koşulları sağladıklarını belgelendirmeleri halinde, Çevre ve Orman Bakanlığı'nca Uygunluk Yazıları yenilenir. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu gerekli gördüğü zamanlarda firma tesislerinde sistemin işleyişinin denetlemesini yapabilir. Denetim sonuçlannı, Çevre ve Orman Bakanlığına iletir" şeklindedir. TAEK, ülkemizce yapılan hurda metal ithalatında radyoaktif kirliliğin belirlenmesi ve önlenmesi amacıyla Çevre ve Orman Bakanlığı, Gümrük Müsteşarlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı ve DemirÇelik Üreticileri Derneği ile koordineli çalışmalar yürütmüştür. Bu çerçevede "Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıklara İlişkin Tebliğ" kapsamında; metal hurdayı ergiterek üretim yapan kuruluşların hurda metal girişi yapılan limanlarında ve metal işleme tesislerinde radyasyon ölçüm sistemlerinin kurulması sağlanmış olup, kuruluşların radyasyon güvenliği açısından denetimlerinin yapılması; radyasyon, radyoaktif atık ve radyasyondan korunma konularında eğitim verilmesi çalışmaları TAEK tarafından yürütülmektedir. KocaeliGebze bölgesinde bulunan Diler DemirÇelik Endüstrisi ve Ticaret A.Ş., Çolakoğlu Metalürji ÇayırovaGebzede bulunan Kroman Çelik Sanayi A.Ş., A.Ş. ile firmaları bu kapsamda TAEK'e başvurmuş, eğitim almış, gerekli radyasyon ölçüm sistemini kurmuş üretici firmalardır. Ayrıca radyoaktif/nükleer maddelerin yasadışı ticaretini denetim altında tutabilmek için kritik gümrük kapılarına bu iş için özel tasarlanmış hassas radyasyon detektörler yerleştirilmiştir. Gerek üretici firmalar ve gerekse gümrüklerde kurulu bu deteksiyon sistemlerinin vereceği bir alarm sonucunda tespit edilen radyoaktif maddeler TAEK uzmanlarınca uygun şekilde yerinden alınmakta, radyoaktif atık olarak muamele edilmek üzere ölçüm ve analize tabi tutulmaktadır. TAEK tarafından yapılan denetimler: Diler Demir Çelik Endüstrisi ve Ticaret A.Ş. 11/0/004, 4/0/005, 08/09/005, 30/03/006 tarihlerinde, Kroman Çelik Sanayi A.Ş. 11/0/004, 3/0/005, 08/09/005, 07/0/006 ve 09/05/006 tarihlerinde, Çolakoğlu Metalürji A.Ş ise 1/0/004, 3/0/005, 08/09/005, 09/0/006 ve 31/03/006 tarihlerinde, radyasyon güvenliği açısından denetime tabi tutulmuş ve yeterlilikleri TAEK tarafından belgelenmiştir. Yapılan denetimlerde firmaların radyasyon güvenliği konusunda Kurum

11 136 tarafından eğitilmiş personele, uygun cihazlara (portatif ve panel tipi radyasyon ölçüm cihazları), malzemeye (güvenlik şeridi, uyarı levhaları vb.) ve tehlike durum planlarına sahip olup olmadıkları dikkate alınmaktadır. Ayrıca bu kuruluşların, radyoaktif malzemelerin bulunması durumunda çevre ve çalışanların güvenliğini temin etmek üzere güvenli bir saklama yerine (betonarme bir kuyu, özel kap, tecrit sahası) sahip olmaları hususu Kurumun aradığı bir özelliktir. Kurumumuzdan belge almış olan firmalar radyoaktif madde bulduklarında, kendi tehlike planları uyarınca olayı kayıt altına almak, Kuruma bildirmek ve Kurum uzmanlarının tavsiyesi doğrultusunda hareket etmekle yükümlüdürler. Atıklar: Bu kapsamda, yörede bulunan tesislerden 7/0/006, 01/11/005, 31/10/005, 8/10/005, 15/09/005, 31/08/005, 04/08/005, 05/07/005, /06/005, 0/06/005, 17/05/005, 7/04/005, 1/04/005, 14/03/005, 11/0/005, 0/0/005, 31/01/005, 17/01/005, 14/10/005, 14/1/004, 0/10/004 tarihlerinde muhtelif radyoaktif kaynak ve bulaşmış malzeme hurda içerisinden çıkarılarak Kurumun radyoaktif atık tesisine gönderilmiştir. Ayrıca, halen atık kuyularında bulunan malzemelerin Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezine (ÇNAEM) teslimi için kuruluşların çalışmaları devam etmektedir. Bunların dışında, bugüne kadar gerek ÇNAEM uzmanlannca gerekse TAEK uzmanlannca yörede yapılan ölçümlerde doğal seviye radyasyonunun üzerinde herhangi bir radyasyona rastlanmamış olup, radyoaktif kaynaklann eritildiğine dair herhangi bir olay tespit edilmemiştir. Türkiye'nin doğal radyasyon haritasının çıkartılması çalışmalan tamamlanmak üzeredir. Bu amaçla, doğal ve yapay gama kaynaklarını ayırt edebilme özelliğine sahip yüksek hacimli ve yüksek hassasiyetli, arabaya monte edilebilir bir cihaz temin edilmiş olup bu cihazla elde edilen gama radyasyon doz hızı ölçümleri zaman ve coğrafi koordinatlara bağlı olarak bilgisayar ortamına aktanlarak; işlenmekte ve sonuçlar grafikler halinde gösterilmektedir. Ayrıca, 006 yılı içerisinde havadan radyasyon ölçüm sistemi temin edilmesi amacıyla çalışmalara başlanmış, bu şekilde uçak veya helikoptere monte edilecek bu cihazla Türkiye'nin radyasyon haritasının çıkarılması çalışmaları tamamlanmaya çalışılacaktır.

12 137 Ülkemizin potansiyel nükleer tehlikelere karşı önceden hazırlıklı olması yönündeki esaslar doğrultusunda, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından, 1986 yılından başlamak üzere, Radyasyon Erken Uyan Sistemi (RESA) adı verilen bir sistem kurulması çalışmalarına başlanmıştır. Ülkemizi etkileyebilecek düzeyde radyasyon sızıntısı olması durumunda uyan verecek olan sistem; havadaki gama radyasyon düzeyindeki artışın algılanması esasına dayanır. Bu kapsamda, meteorolojik şartlar göz önüne alınarak, özellikle smırlanmız çevresinde Ölçüm istasyonları kurulması yönüne gidilmiştir, istasyonlarda, gama radyasyon doz hızı ölçümleri yapılması amacıyla radyasyon ölçüm cihazları yerleştirilmiştir. Günün teknolojik imkanları ile başlatılan bu çalışma, zaman içerisinde geliştirilmiş, gelişme sürecinde ölçüm cihazının daha kararlı çalışması, parametrik tüm kontrollerinin bir merkezden yapılması, sürekli veri aktanmın temin edilmesi ve bilgisayar kontrollü erişimin sağlanması hedeflenmektedir. Türkiye sathında 67 istasyonun kurulumu tamamlanmış ve bu istasyonlar 4 saat kesintisiz hava radyasyon doz hızlannı ölçerek, sonuçlarını Ankara'daki merkezi bilgisayara aktarmaktadır. 3 yeni istasyon daha kurularak bu sayınm 90'a çıkanlması planlanmaktadır. Gümrüklerdeki Çalışmalar: Nükleer madde kaçakçılığı veya başıboş radyasyon kaynaklann ülkemize girmemesi amacıyla bu maddelerin ülke sınırlarından girişçıkış yapabileceği (liman veya sınır kapısı gibi noktaların sürekli kontrol altında tutulması gerekmektedir. Ölçüm sistemleri kurulan ve şu an çalışır durumda olan yerler Tablo 75'de verilmektedir: Tablo 75. Ölçüm sistemleri kurulan noktalar Gümrük Kapısı Sarp Cilvegözü Kapıkule Dilucu Esenboğa Havaalanı(Kargo) Esendere Türkgözü Kurulan Sistem Sayısı Komşu Ülke Gürcistan Suriye Bulgaristan Nahcıvan İran Gürcistan

13 138 Mersin Limanı izmir Alsancak Limanı Habur İstanbul Haydarpaşa Limanı İstanbul Ambarlı Limanı istanbul Atatürk Havaalanı İskenderun Kurulan Toplam Sistem Sayısı Irak Gümrüklerde kullanılan panel dedektörler: Gümrük kapısından geçen araç, kargo veya yayaları radyasyon taramasından geçerken nükleer veya radyoaktif maddeyi işaret eden bir ölçüm alındığında alarm vermektedirler. Bunun üzerine, gümrük personeli portatif radyasyon uyarı cihazları ve el dedektörleri ile daha detaylı bir araştırma yaparak elde edilen ölçüm sonuçları gibi önemli bilgileri içeren standart bir formu TAEK'e fakslayarak haber vermektedirler. Gümrük personelinin izleyeceği prosedürü ve alacağı ölçümleri belirten bir talimatname TAEK tarafından hazırlanarak panel dedektörlerin kurulduğu sınır kapılarına dağıtılmıştır. TAEK, ölçüm değerlerine göre gerekli gördüğünde aracın TAEK uzmanları tarafından incelenmesi için alıkonulmasını sağlamaktadır. Ayrıca, TAEK, Gümrük Müsteşarlığı personeli için, radyasyon ölçüm cihazlannın kullanımı, radyasyondan korunma ve nükleer kaçakçılıkla mücadele konularında periyodik olarak genel kurslar düzenlenmektedir. TAEK ve Gümrük Müsteşarlığının işbirliğiyle yürütülen bu çalışmayla, ülkeye veya komşu ülkelere halk sağlığı açısmdan tehdit oluşturabilecek nükleer veya radyoaktif maddelerin yasa dışı yollarla gümrük kapılarımızdan geçirilmesi önlenerek halkın bu konuda güvenliği sağlanmaktadır.

14 139 Bunlara ilave olarak ayrıca Habur Gümrük Sahasına aynı anda nötron ve gamma tespit edebilen bir sistem kurulmuştur. Ölçüm ve verileri gerçek zamanda TAEK'ten takip edilebilen bu sistem yardımıyla olaylara vakit geçirilmeden müdahale edebilmek mümkün olabilmektedir. Bu kapsamda Irak menşeli metal hurdaların radyasyon denetimleri hem bu sistem hem de gümrük sahasında görevlendirilen uzmanların çalışmalarıyla daha etkin bir şekilde yapılabilmekte ve radyasyondan ari belgesi düzenlenmektedir. 6. SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI TARAFINDAN YAPILAN ÇALIŞMALAR Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Organize Sanayi Bölgeleri uygulaması, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının yetkisi, OSB kuruluş talebi, kurulamayacak tesisler, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının denetim yetkisi, Organize Sanayi Bölgelerinin yönetimi, OSB'nin organları, Müteşebbis Heyetin başlıca görev ve yetkileri, Organize Sanayi Bölgelerinde izin ve ruhsat uygulaması süreci, yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni gibi bilgiler EkI'de verilmektedir. Ek 'de ise Kocaeli İlinde Dilovası OSB dışındaki diğer OSB'lerin durumları verilmiştir Dilovası OSB Kuruluş Süreci Dilovası OSB ilanı ve planlanmasında; bölge içerisindeki mevcut ve yeni kurulacak sanayi tesislerinin planlama dahilinde disipline edilmesi, gerekli altyapı hizmetleriyle donatılması, tek elden sevk ve idaresinin sağlanması ile sanayi kaynaklı kirliliğin ve çarpık yapılaşmanın önüne geçilmesi, çevre kalitesinin belli bir düzeyde tutulması ve yeni yatırımların yapılabileceği güvenli bir ortamın sağlanması amaçlanmıştır. İlave ve Revizyon İmar Planları OSB Uygulama Yönetmeliğinin geçici 7 nci maddesine göre; ilgili idaresince onaylanan imar planlan altlığı üzerinde düzenlenerek sanayi alanlarındaki parsel düzenleri ve yapılaşma koşullan korunmuş, sosyalidari ve teknik altyapı alanları ile donatılarak sanayi yapılanmasının kendi içerisindeki sürdürülebilirliği sağlanmıştır. Plansız alanlar ise OSB Uygulama Yönetmeliğine göre planlanmıştır. Plan kararlarını etkileyen fiziksel verilere (konut alanlan, demiryolu, enerji nakil hatları, dolgu alanları, BOTAŞ boru haltı, dere ve dere yatakları, sit alanı) ilişkin ilgili

15 140 kurumlarca bildirilen görüşlerin planlara yansıtılması zorunluluğu ile iptal edilen uygulamaların ve plansız alanların bulunması nedenleriyle, Dilovası OSB İlave ve Revizyon İmar Planı çalışmaları Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca başlatılmıştır. Dilovası OSB Kuruluş Talebi Kocaeli Valiliğinin talebi üzerine Dilovası OSB Projesi Sanayi ve Ticaret Bakanlığının 1997 Yılı Yatırım Programında "Yeni Projeler" Bölümünde "Etüd" karakteristiği ve "Etüt, Kamulaştırma ve Yatırım İçin Gereken Harcamaların Tamamı Müteşebbis Heyet Tarafından Karşılanacaktır" dipnotu ile yer almıştır. Dilovası OSB Yer Secimi 14/10/1997 tarihinde mahallinde toplanan Yer Seçimi Komisyonunca yaklaşık 1.33 hektar büyüklüğündeki alan incelenmiştir. Yer Seçimi Raporundaki ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığına sonradan intikal eden kurum görüşlerinin değerlendirilmesi sonucunda ilk olarak 08/11/001 tarihinde yaklaşık 430 ha. büyüklüğündeki alan OSB yeri olarak uygun bulunmuştur. Dilovası OSB Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporları Dilovası (Kocaeli) Belediyesi İmar Planına Esas JeolojikJeoteknik Etüt Raporu Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet işleri Genel Müdürlüğünce 1/03/001 tarihinde onaylanmıştır. KocaeliDilovası OSB Muallimköy ve Tavşancıl Bölümleri Gözlemsel Jeolojik Etüt Raporu Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğünce 9/03/00 tarihinde onaylanmıştır. KocaeliDilovası OSB İlave alanları Muallimköy Kesimi (Doğusu) İmar Planına Esas Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu Sanayi ve Ticaret Bakanlığının kontrol ve denetiminde gerçekleştirilmiştir. 15/1/003 tarihinde Kocaeli Bayındırlık ve İskan Müdürlüğünce onaylanmıştır. 05/01/004 tarihinde projenin devamında kullanılmak üzere Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca vize edilmiştir.

16 141 KocaeliDilovası OSB İlave alanları Muallimköy Kesimi (Batısı) İmar Planına Esas Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu Sanayi ve Ticaret Bakanlığının kontrol ve denetiminde gerçekleştirilmiştir. 03/05/004 tarihinde Kocaeli Bayındırlık ve İskan Müdürlüğünce onaylanmıştır. 18/05/004 tarihinde projenin devamında kullanılmak üzere Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca vize edilmiştir. KocaeliDilovası OSB Tavşancıl köyü Kesimi İmar Planına Esas Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporu Sanayi ve Ticaret Bakanlığının kontrol ve denetiminde gerçekleştirilmiştir. 03/05/004 tarihinde Kocaeli Bayındırlık ve İskan Müdürlüğünce onaylanmıştır. 18/05/004 tarihinde projenin devamında kullanılmak üzere Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca vize edilmiştir. Dilovası OSB Kuruluş Protokolü Tüzel Kişilik /05/00 tarihinde kuruluş protokolü onaylanan Dilovası OSB 04 sicil numarası ile tüzel kişilik kazanmıştır. Dilovası OSB Müteşebbis Heyeti; Kocaeli Valisinin Başkanlığında, Kocaeli İl Özel İdaresinden (% 1), Gebze Ticaret Odasından (% 1), Dilovası Belediyesi (% 1) ve Gebze Dilovası OSB Sanayicileri Dayanışma Derneğinden (% 97) oluşmaktadır. Dilovası OSB'de Planlama Öncesi Mevcut Durum Sanayi alanlarının, Dilovası OSB olarak sınırlarının belirlendiği 31/05/004 tarihinden önce Dilovası ve Tavşancıl kısmında ilgili Belediyeleri, Muallim Köy kısmında Valilik tarafından imar planlan onaylanmıştır (Şekil 18) Ruhsat verme yetkisinin Belediye/Valililiklere ait olduğu dönemde sanayi, konut ve dolgu alanlarındaki yapılaşma oranı bölgesel olarak yaklaşık %80 oranındadır (Şekil 19)

17 14 DİLOVASI ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ ANALİTİK ETÜD PAFTALARI NAZIM İMAR VE MEVZİ İMAR PLANLARI m. Şekil 18. İlgili İdarelerce Onaylanan İmar Planlarını Gösterir Pafta

18 143 0W7E* kçtttkujnk Şekil 19. OSB İlanından Önceki Yapılaşma Durumunu Gösterir Pafta

19 144 Sanayi Alanlarının. Dilovası OSB Olarak Planlanmasında Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Değerlendirmeleri Planlama ile ilgili getirilen kararlarda, farklı yetki sınırları nedeniyle getirilen parçacıl plan kararlarının bütünleştirilmesi ile alanın bütününe ilişkin plan kararlarını etkileyen fiziksel verilerin (konut alanları, demiryolu, enerji nakil hatları, dolgu alanları, BOTAŞ boru hattı, dere ve dere yataklan, sit alanı) aynca ilgili kurumlarca bildirilen görüşlerin planlara yansıtılması zorunluluklan, iptal edilen uygulamalann ve plansız alanlann bulunması nedenleriyle; Dilovası OSB İlave ve Revizyon İmar Planı çalışmaları Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca başlatılmıştır. Dilovası OSB bütününde fiziksel eşiklerin bölgesel olarak birbirinden farklılıklar göstermesinin planlama sürecindeki etkileri değerlendirilerek; 3194 sayılı İmar Kanunu İmar Planı Yapılması ve Değişikliklerine Ait Esaslara Dair Yönetmeliğin 9uncu maddesi çerçevesinde toplam 90 ha. alanın planlamasının 5 Etaba (Şekil 0) ayrılarak sürdürülmesi karanna vanlmıştır. I. Etap (Dilovası Kısmı ha) II. Etap (Tavşancıl Kısmı ha) III. Etap (Muallim Kısmı 18.7İha) «IV. Etap (E5TEM Arası ha) V. Etap (Tavşanlı ha) İlave ve Revizyon İmar Planlan 456 sayılı OSB Kanunu ve bu Kanuna istinaden hazırlanmış olan OSB Uygulama Yönetmeliğinin Geçici 7nci maddesince, ilgili idaresince onaylanmış olan imar planlan altlığı üzerinden düzenlenerek sanayi alanlarındaki parsel düzenleri ve yapılaşma koşullan planı yönlendiren eşikler önceliğinde korunmuş; sosyalidari ve teknik altyapı alanları ile donatılarak sanayi yapılanmasının kendi içerisindeki sürdürülebilirliği sağlanmıştır.yine OSB Uygulama Yönetmeliğinin Geçici 7. maddesi uyannca ilgili idarelerince onaylanan imar planlan ile belirlenen yapılaşma koşullan (TAKS, KAKS = Emsal, çekme mesafeleri) ilave ve revizyon imar planlannda korunmuştur.

20 145 DİLOVASI OSB PLAN ETAPLARI yjlil&^fe,' MARMARA DENİZİ BRÜT ALAN = 90 ha. NET ALAN = 80 ha. Şekil 0. Etaplamayı Gösteren Pafta

21 İlgili İdarelerince Onaylanan İmar Planları ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca Onaylanan İlave ve Revizyon İmar Planı İle Getirilen Kararlar Etap (Dilovası Kısmı) Dilovası Belediyesince Onaylanan İmar Planı Kararları Fatih ve Yeni Yıldız Mahalleleri Dilovası Belediyesince 1991,1994, 1996 ve 001 yılında onaylanan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planlarında oluşturularak "Konut Alanı" plan kararı ile işlenmiştir. Ayrıca, Çevre ve Orman Bakanlığının 1/11/004 tarih ve 1/5000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Değişikliğinde de Konut Alanı olarak işlenmiştir. 17/06/1991 ve 30/03/001 tarihlerinde onaylanan imar planlarında kıyı alanlarında dolgu ile kazanılan alanlarda dahil olmak üzere "Sanayi ve Depolama" plan kararı üretilmiş ve yapılaşma tamamlanmış olup; imar uygulaması ile sanayiciler adına mülkiyet ve kullanım hakkı kararlan da getirilmiştir. OSB'nin 3 farklı yetki sının içinde kalması nedeniyle sanayi atıklannın arıtılmasına yönelik ortak antma tesisi kurulmamıştır. Dilovası kısmında onaylı imar planlarında ayrılan atıksu antma tesisi alanı ise tüm bölgeye hizmet verebilecek büyüklükte olmadığı gibi sanayicilerce ortak kanalizasyon sistemi oluşturularak atıksu arıtma tesisi inşa edilerek faaliyete de geçirilmemiştir. Demiryolu güzergahında yapılan imar uygulamasında TCDD'ye ait 473 parselin liman ve fabrika sahalarına isabet eden kısımlarının sanayicilere kiralanması ve tescil edilmiş olması nedenleriyle Sakarya Bölge İdare Mahkemesince imar uygulamasının iptaline karar verilmiştir. Bu nedenle, demiryolu güzergahında imar uygulamasının yeniden yapılarak sanayi parselleri ile TCDD mülkiyetinin dağıtılması, buna göre düzenlenen hattın yeni sınırlannın ve yeni parsel durumlanmn plana işlenmesi gereği doğmuştur. Dil Deresi taşkın sahası içerisinde imar planları ile oluşturulan ve faaliyet halinde olan sanayi tesisleri bulunmaktadır. Islah çalışmalarının yapılmadığı kesimlerde olası taşkınların önlenebilmesi ve gerekli işletmebakım faaliyetlerinin yapılabilmesi için mevcut dere güzergahı boyunca belirlenen ıslah kesitlerine uygun imar tadilatı yapılarak dere ıslah kesitinin yeniden oluşturulması ve ıslah tesisleri geçekleştirilmeden taşkın alanlann iskana açılmasının uygun görülmediği DSİ tarafından bildirilmiştir.

22 147» Orman sınırlan içerisinde ilgili kurumdan ve Belediyesinden alınan izinlere istinaden kurulan depolama tesisleri mevcuttur. Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca Revizyon İmar Planında Getirilen Kararlar 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Revizyon İmar Planlan 06/05/005 tarihinde onaylanmış olup; 30/09/005 tarihinde kesinleştirilmiştir. Fatih Mahallesinin B vasıflı arazi üzerine kurulu olması ve B arazilerindeki işlemlerin yasal düzenlemelerinin yapılmamış olması; Yeni Yıldız Mahallesinin tarafların muvaffaktı ve öncelikli olarak konut için yer tespitlerinin yapılması zorunluluğu ile her iki mahallenin üst ölçek planlarda da konut olarak işlenmiş olması gerekçelerine istinaden bu alanların OSB sınırlarına dahil edilmesi Yer Seçimi Komisyonuna katılan kurumlarca uygun görülmemiştir. Bu husus dikkate alınarak planlamada bahse konu konut alanları planlama sınırı dışında bırakılarak "OSB Yetki Sının Dışındaki Alanlar" tanımı getirilmiştir. 361/3830 sayılı Kıyı Kanunu ve Kanuna İlişkin Uygulama Yönetmelik ile kıyı ve dolgu alanlannda kıyıdan başka alanlarda yapılamayacak yapı ve tesisler, kıyının kamu yaranna kullanımı ve kıyıyı korumak amacına yönelik altyapı ve tesisler ile teknik ve sosyal altyapı alanlannın düzenlenebileceği hükme bağlanmıştır. Bu nedenle, kıyı kenar çizgisinin deniz yönündeki alanlannda "Sanayi ve Depolama Alanı" plan karan kaldırılarak 3830 sayılı Kanun ile değişik 361 sayılı Kıyı Kanunu ve ilgili Yönetmelik hükümleri gereğince "Özel Tanımlı Alanlar (Kıyı Kanununa Tabi Alanlar)" tanımı getirilmiş; doldurma ve kurutma yoluyla kazanılan arazilerde Maliye Bakanlığından gerekli izinler alınarak ruhsat işlemlerinin yürütüleceği plan notları ile hüküm altına alınmıştır. Sanayinin çevre ve toplum sağlığına olan zararlı etkilerin önlenmesi prensibi ile OSB'nin tümüne hizmet verebilecek nitelikte atıksu arıtma tesisi oluşturulması için Avrupa Birliği Yüksek Maliyetli Çevre Yatırımları Projesi çerçevesinde Çevre ve Orman Bakanlığının koordinasyonunda Dilovası OSB ile Kocaeli Büyükşehir Belediyesince yaptınlmış olan Dilovası Evsel ve Endüstriyel Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi Projesi fizibilite çalışması sonucunda en uygun yer olduğu tespit edilen Dilovası OSB alanı içerisindeki 1678,55 m büyüklüğündeki alan imar planlanna "Atıksu Antma Tesisi" alanı olarak işlenmiştir. Demiryolu güzergahında; mahkeme kararına istinaden, imar uygulaması ile mülkiyetin dağıtımı ve hat sınırlarına ilişkin olarak TCDD Genel Müdürlüğünün de uygun görüşü ile belirlenen yeni demiryolu güzergahı plana işlenmiştir.

23 148 DSİ Genel Müdürlüğünce bildirilen görüşlere istinaden; 198 yılında DSİ tarafından yapılan Dil Deresi Islah kesiti planda olduğu gibi korunmuştur. DSİ tarafından önerilen ıslah kesiti plana aynı şekli ile yansıtılarak; ıslah kesiti çizgisi dere sınırı olarak esas alınmıştır. Böylelikle dere genişletilerek ıslah kesiti dere içinde bırakılmıştır. Orman Genel Müdürlüğünce belirlenen orman sınırlan aynı şekli ile plana işlenerek "Orman" lejandı getirilmiş ve OSB yetki sının dışındaki alanlar olduğu sınır tanım ve plan notlan ile hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, orman içerisindeki, depolama alanlan ve konut alanları planda gösterilmemiştir. Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklannı Koruma Kurulunun 13/11/003 tarih ve sayılı ilke kararı doğrultusunda, I. Derece Doğal Sit alanı olan tescilli Kanuni Sultan Süleyman (Mimar Sinan) Köprüsü, sit sınırları ile birlikte plana işlenmiştir. Yapılaşma koşullan, onaylı imar planları ile belirlenen emsal ve çekme mesafelerinin mükteseplikleri korunarak tespit edilmiştir sayılı İmar Kanunun 18inci madde uygulaması ile kesilen DOP (Düzenleme Ortaklık Payı) oranları değiştirilmemek üzere eğime uygun olarak yollarda ve Dilovası OSB donatı ihtiyaçlannı karşılayacak şekilde donatı alanlannda yeni düzenlemeler yapılmıştır. 6.. II. Etap (Tavşancıl Kısmı) Tavşancıl Belediyesince Onaylanan İmar Planı Kararları Tavşancıl Kısmı ile birlikte tüm Tavşancıl Beldesini kapsayan Koruma Amaçlı İmar Planı 11/07/003 tarihli ve 9941 sayılı Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Kararı ile uygun görülmüş olup; Belediyesince 09/06/003 tarihinde onaylanmıştır. Kıyı kenar çizgisinden deniz yönündeki kıyı alanlan ile kıyılarda doldurma ve kurutma yoluyla elde edilen alanlarda 07/03/1991 ve 0/06/00 tarihli Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca onaylı iskeledolgu planlan bulunmaktadır.

24 149 Alan içerisinden geçen Eynerce Deresi planlara işlenmiştir. Ancak, DSİ tarafından daha sonra derenin uygun bir sahilinde 5 m. genişlikte devamlılığı olan işletmebakım yolunun ayrılması gerektiği bildirilmiştir. Planda cephesiz parseller oluşturulmuştur. Ayrıca, Bölgenin herhangi bir afet durumunda kaçış noktası olabilecek şekilde ulaşım sistemi oluşturulmamıştır. Çekme mesafelerinin Gayrı Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği ile belirleneceği belirtilmiş ve planlar üzerine herhangi bir çekme mesafesi işlenmemiştir. Adatepe Ormanı içerisinde depolama ruhsatlı faaliyetlere izin verilmiştir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca Revizyon İmar Planında Getirilen Kararlar 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Revizyon İmar Planı, 11/08/005 tarihinde onaylanmış olup; 05/01/006 tarihinde kesinleştirilmiştir. Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunca uygun görülerek Tavşancıl Belediyesince 09/06/003 tarihinde onaylanan planlara göre II. Etap DoğalArkeolojik Kentsel Sit Alanları dışında yer almaktadır. Onaylı dolgu iskele planlan plana Dolguİskele Alanları olarak işlenmiştir. Kara yönündeki alanlar için ise onaylı planlan ile getirilen sanayi plan karan işlenmiştir. Alan içerisinde imar planı ve uygulaması yapılarak tesislerin faaliyete geçmiş olmaları nedeniyle dere kenarında 5 m. alanının yol olarak planlanamadığından sanayi parseli olan kısımlarda parsel çekme mesafeleri dereservis bakım yolu olarak plana işlenmiş ve plan notu ile parsel sahiplerinin herhangi bir hak iddia edemeyeceği hükme bağlanmıştır. Herhangi bir yapılaşmanın olmadığı kısımda ise yol olarak plana işlenmiştir. Onaylı imar planındaki cephesiz parseller için, Otoban kenannda karayolları kamulaştırma sınırları içerisinde Karayollan 17. Bölge Müdürlüğünce uygun görülen 1 m.lik yol çizilmiştir. D100 kenarında yan yol oluşturulmuştur. Plan genelinde 15/1/1989 tarihli plan ile belirlenen ön:15m., yanarka:10m çekme mesafeleri işlenmiş olmakla birlikte iskan ruhsatlarını alarak ön:10m., yan:5m. olarak yapılaşanlarda ise ön:10m., yan:5m. olarak kabul edilmiştir.

25 150 Adatepe Ormanı aynı şekli ile plana işlenerek "Orman" lejandı getirilmiş ve OSB yetki sının dışındaki alanlar olduğu sınır tanım ve plan notları ile hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, orman içerisindeki depolama alanları planda gösterilmemiştir. Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunca belirlenen I. Derece Doğal Sit Sınırı OSB sınırları dışında yer aldığından plan onama sının dışında tutulmuştur. Ancak, plan bütünlüğünün sağlanabilmesi ve ilgili kurumlarca yapılacak değerlendirmelere de veri teşkil etmesi amacıyla I. Derece Doğal Sit sınırlan plana işlenmiştir III. Etap (Muallim Kısmı) Valilikçe Onaylanan Mevzii İmar Planı Kararları ve Plansız Alanlar Mevzii İmar Planları parsel bazında onaylanan imar planlan olduğundan plan bütünlüğü dolayısıyla da parseller arası yol hiyerarşisi ve donatı hizmetleri gibi plan kararları mevcut değildir ha. büyüklüğündeki alan içerisinde plansız alanlar da bulunduğundan planlı ve plansız alanlann bütünleştirilerek ulaşım sisteminin kurulması ve alanın tekniksosyal donatı alanlan ile donatılması zorunluluğu doğmuştur. Yapılaşma koşulları bakımından mevzii imar planlı parseller OSB Uygulama Yönetmeliğinin Geçici 7nci maddesi kapsamında yer aldığından müktesepliğini korumakla birlikte plansız alanlarda OSB Uygulama Yönetmeliğinin 55inci ve 56ncı maddelerinin uygulanması zorunludur. Orman olarak belirlenen Bağdat Caddesi mevzii imar planlı parsellere cephe oluşturan ve Dilovası OSB bütününde ana yollardan biri niteliğindedir. 03/05/004 onanlı îmar Planına Esas Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporunda belirlenen yerleşime uygunluk sınırlanna göre imara kapatılması gerekli alanlar olduğu tespit edilmiştir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca Revizyon İmar Planında Getirilen Kararlar 1/5000 ölçekli İlave ve Revizyon İmar Planları 30/09/005 tarihinde onaylanmış; ancak, ilave alan talepleri nedeniyle henüz kesinleştirilmemiştir.

26 151 Mevzii imar planlı alanlarda müktesep yapılaşma koşullan (TAKS = 0.40, KAKS = E = 0.80) korunmuştur. Ancak, yeni planlanan alanlardaki yapılaşma koşullannın OSB Uygulama Yönetmeliğinin 55inci ve 56ncı madde hükümleri gereğince uygulanacağı plan notlan ile belirlenmiştir. Bütünsel plan kararlarının oluşturulması ve ulaşım sisteminin kurulabilmesi için eşikler de (jeolojik alan sınırlan, eğim, vb.) dikkate alınarak kısmi olarak mevzii imar planlı alan sınırlan kısmi olarak değiştirilmiştir. Bağdat Caddesi için "OSB yetki Sınırı Dışındaki Alan" tanımı getirilmiş olmakla birlikte; bu yol için Orman Genel Müdürlüğünce verilen yol izinleri bulunması nedeniyle parsel cepheleri kaldırılmamıştır. Planlama bütününde yol sistemi ve donatı alanları oluşturulmuştur. Kocaeli Valiliği Bayındırlık İl Müdürlüğünce 03/05/004 tarihinde onaylanan Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporunda imara kapatılan alanlar için "Ağaçlandırılacak Alan" kararı getirilmiştir IV. Etap (D100TEM Arası) Valilikçe Onaylanan Mevzii İmar Planı Kararları ve Plansız Alanlar Mevzii İmar Planları parsel bazında onaylanan imar planlan olduğundan plan bütünlüğü dolayısıyla da parseller arası yol hiyerarşisi ve donatı hizmetleri gibi plan kararlan mevcut değildir. Dilovası OSB içerisinde plansız alanlar da bulunduğundan planlı ve plansız alanlann bütünleştirilerek ulaşım sisteminin kurulması ve alanın tekniksosyal donatı alanları ile donatılması zorunluluğu doğmuştur. Yapılaşma koşullan bakımından mevzii imar planlı parseller OSB Uygulama Yönetmeliğinin Geçici 7nci maddesi kapsamında yer aldığından müktesepliğini korumakla birlikte plansız alanlarda OSB Uygulama Yönetmeliğinin 55inci ve 56ncı maddelerinin uygulanması zorunludur. Orman sınırları ile Kocaeli Valiliği Bayındırlık ve İskan İl Müdürlüğünce 15/1/003 tarihinde onaylanan İmar Planına Esas Jeolojik ve Jeoteknik Etüt Raporunda belirlenen yerleşime uygunluk sınırlarına göre imara kapatılması gerekli alanlar olduğu tespit edilmiştir.

27 kw büyüklüğünde 3 adet Enerji Nakil Hattı (ENH) geçmektedir. Orman sınırlan mevcuttur hektar büyüklüğündeki IV. Etabın %5'i Valilik tarafından onaylanan mevzi imar planlan ile yapılaşmaya açılmıştır. Mülkiyet dokusunda %5'i şirketlere (mevzi imar planlı alanlar) diğer kısımlar ise şahıslara aittir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca Revizyon İmar Planında Getirilen Kararlar 1/5000 ve 1/1000 ölçekli İlave ve Revizyon İmar Planı çalışmaları sürdürülmekte olup; onay aşamasına gelinmiştir. Mevzii imar planlı alanlarda müktesep yapılaşma koşulları (TAKS = 0.40, KAKS = E = 0.80) korunmuştur. Ancak, yeni planlanan alanlarda yapılaşma koşullan OSB Uygulama Yönetmeliğinin 55inci ve 56ncı maddelerde belirlenen şekli ile uygulanacaktır. Bütünsel plan kararlannm oluşturulması ve ulaşım sisteminin kurulabilmesi için eşikler de (jeolojik alan sınırları, eğim, vb.) dikkate alınarak kısmi olarak mevzii imar planlı alan sınırları kısmi olarak değiştirilmiştir. Orman alanlan için "OSB yetki Sının Dışındaki Alan" tanımı getirilmiştir. Planlama bütününde I. Etap ile de ulaşımı sağlayan yol sistemi ve donatı alanları oluşturulmuştur. 15/1/003 onanlı raporda imara kapatılan alanlar ile çok eğimli alanlar için "Ağaçlandırılacak Alan" karan getirilmiştir. ENH güzergahları ve koruma kuşaklan için "Yapı Yasaklı Alan" tanımı getirilmiştir V. Etap (Tavşanlı Kısmı) Dilovası Belediyesince Onaylanan İmar Planı Kararları ve Plansız Alanlar Dilovası OSB içerisinden geçen Dil Deresi planda korunmuş olup; 18. madde uygulaması ile parseller oluşturulmuştur. Plansız alanda;

28 153 BOTAŞ Boru Hattı geçmektedir. Plan üretiminde karayolları kamulaştırma sınırları eşik teşkil etmektedir hektar büyüklüğündeki V. Etabın %4'ünü planlı alanlar oluşturmaktadır. Planlı alanlarda dahil olmak üzere %8090'ı şirket, diğer alanlar da şahıs mülkiyetindedir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca Revizyon İmar Planında Getirilen Kararlar 1/5000 ve 1/1000 ölçekli İlave ve Revizyon İmar Planı çalışmaları sürdürülmekte olup; onay aşamasına gelinmiştir. Dil Deresi yatağı planda mevcut şekli ile korunmuş olup; uygun bir sahilinde 5 m. genişliğinde bakımonanm yolu düzenlenmiştir. BOTAŞ Boru Hattı plana işlenerek hat ve koruma kuşağı için "Yapı Yasaklı Alan" tanımı getirilmiştir. Karayolları Genel Müdürlüğünce değiştirilen kamulaştırma sınırlan ve yol geçiş izinleri plana aynı şekli ile işlenmiştir. Dilovası Belediyesince onaylanan planlarla kazanılan müktesep yapılaşma koşulları korunmuştur. Ancak, yeni planlanan alanlarda yapılaşma koşullan OSB Uygulama Yönetmeliğinin 55inci ve 56ncı maddelerinde belirlenen şekli ile uygulanacaktır. 6.3 Çevre Düzeni Planı Yaklaşık 90 ha. büyüklüğündeki Dilovası OSB alanı ve sınırları en son 1/11/004 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığınca onaylanan 1/5.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı (ÇDP) Değişikliği ile kesinleşmiştir. 6.4 Dilovası OSB'nin Çevre İle İlgili Plan Notları Dilovası OSB'den kaynaklanmakta olan kirliliğin çevreye olumsuz etkilerin önlenebilmesi için İlave ve Revizyon İmar Planlarında yaptırım olarak aşağıda belirtildiği şekilde plan notlan düzenlenmiştir.

29 154 ÇED Yönetmeliği, 87 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna göre çıkartılan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, Katı Atıklann Kontrolü Yönetmeliği, Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Isınmadan Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Gürültü Kontrolü Yönetmeliği, Tehlikeli Atıklann Kontrolü Yönetmeliği, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve Zararlı Kimyasal Madde Ve Ürünlerinin Kontrolü Yönetmeliğine uyulmasının zorunlu olduğu; Tesislerden ruhsat aşamasında istenilen çevre ile ilgili işlemlerin ilgili müdürlüklerce kontrolü ve uygun görüşü alınmadan yapı kullanma izni verilemeyeceği, OSB'den kaynaklanan evsel ve endüstriyel atık suların atıksu deşarj kriterlerinin 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ile Su Ürünleri Yönetmeliği hükümlerinde belirlenen şartlan sağlaması zorunluluğu, OSB'nin atık ve tehlikeli atıklannın toplanarak; ara depolanması, taşınması ve bertaraf ünitesi kurulması istendiğinde, 87 sayılı Çevre Kanunu ve konu ile ilgili yönetmelik yükümlülüklerinin yerine getirilmesi gerekmektedir. Katı atıklann bertarafı için ilgili belediyelerden konu hakkında toplu taşımaya ilişkin taahhütname yazısı alınması gerekliliği, hüküm altına alınmıştır. 6.5 Dilovası Organize Sanayi Bölgesi Tüzel Kişiliğinin Bakışı tle Bölgenin Durumu Dilovası Organize Sanayi Bölgesinin Konumu Dilovası OSB; Marmara Bölgesinde, Kocaeli İlinin, Gebze İlçesinde bulunmaktadır. İstanbul İl merkezine 60 km, Kocaeli İl merkezine 35 km ve Gebze İlçesine yaklaşık 1 km uzaklıktadır. Bölgenin kuzeyinde Tavşanlı Köyü, batısında Muallim Köy, güneyinde İzmit Körfezi, kuzeybatısında Tavşancıl Beldesi yer almaktadır. Ülkenin doğusu ile batısını birbirine bağlayan Ankaraİstanbul eski E5 yeni D100 karayolu ve TEM otoyolu ile Demiryolu da Dilovası OSB sınırlan içinden geçmektedir.