DĠYABET ve DĠYABETE BAĞLI KOMPLĠKASYONLARDA EGZERSĠZ REÇETELENDĠRĠLMESĠ

Transkript

1 DĠYABET ve DĠYABETE BAĞLI KOMPLĠKASYONLARDA EGZERSĠZ REÇETELENDĠRĠLMESĠ Dr. NĠLAY ERGEN Başkent Üniversitesi Ġstanbul Hastanesi Endokrinoloji Ve Metabolizma Hastalıkları Egzersiz Fizyolojisi Bölümü

2 EXERCĠSE ĠS MEDĠCĠNE DOĞRU EGZERSĠZ TIBBI TEDAVĠDĠR DAHA FAZLA DAHA ĠYĠ ACSM and AHA guidelines, 2007

3 Diyabet Tedavisinde ve Komplikasyonları Önlemek İçin; Kan Ģekerinin düzenlenmesi hastalığın baģından itibaren çok iyi yapılmalı, 1-Düzenli beslenme 2 -DÜZENLĠ EGZERSĠZ ALIġKANLIĞININ KAZANDIRILMASI 3-Düzenli medikal tedavi

4 Ġskelet kaslarını; EGZERSĠZ NEDĠR? Sistematik, Tekrarlayıcı Düzenli olarak çalıģtıran, Fiziksel kapasiteyi geliģtiren, Ġstirahat enerji harcanmasından daha fazla enerji tüketimini sağlayan fiziksel aktiviteler Ġskelet kası yüksek derecede plastik bir dokudur ve egzersiz gibi eksternal taleplere uyum sağlama yeteneği yüksektir ACSM and ADA Joint Point Statement. Exercise and type 2 diabetes, Medicine and Science in Sports and Exercise, 2010

5 Egzersizde üç temel sistem devreye girer

6 Ġskelet kasları kan glukozunun vücutta en önemli kullanıcılarından biridir Vücut ağırlığının yaklaģık yüzde kırkını oluģturduğu düģünüldüğünde bu önem daha da artmaktadır Egzersiz sırasında çalıģan kaslarda enerji gereksinimdeki artıģ glukozun ve yağların kullanımı da artırmaktadır Fujımoto, Toshıhıko1. Skeletal Muscle Glucose Uptake Response to Exercise in Trained and Untrained Men. Medi & Scien in Sports & Exerc: 2003

7

8 EASD,2011

9 Tip 2 Diyabet Tedavisinde Egzersiz Reçetelendirilmesi Egzersiz tipi Egzersiz süresi Egzersiz şiddeti Egzersiz sıklığı Egzersiz devamlılığı

10 Egzersiz Tipi ACSM ve ADA nın konsensus bildirisine göre; Tip 2 diyabetik bireylerde enerji kullanım yollarına göre; 1-Aerobik egzersiz 2-Anaerobik (direnç) egzersiz (ADA)Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care, 2011

11 Aerobik Egzersiz Oksijen varlığında karbonhidrat ve yağların, su ve karbondioksite kadar parçalanması ile enerji elde edilir Uzun süreli ve orta şiddette egzersizlerdir Enerji kaynağı olarak glukoz, yağlar ve proteinler kullanılır Kardiovasküler sistemi, solunum sistemini ve iskelet kaslarını geliştirir Dayanıklılığı artırır

12

13 Aerobik Egzersiz Hızlı tempolu yürüyüģ DüĢük tempolu koģu Bisiklete binme Ġp atlama Merdiven inip çıkma Yüzme Su jimnastiği Aerobik dans

14 Anaerobik egzersiz Oksijen kullanılmadan enerji sağlanır Enerji kaynağı olarak kandaki glukoz ve depo glikojen kullanılır Kısa süreli Ģiddetli egzersizlerdir Patlayıcı gücün ve iskelet kaslarının geliģimini sağlanır

15 EASD,2011

16 Anaerobik Egzersiz Ağırlık antrenmanları Hızlı tempolu koşu Basketbol, voleybol gibi takım sporları Yelken, sörf gibi su sporları Pilates vb

17 Effect of Exercise Training on Physical Fitness in Type II Diabetes Mellitus J Sıgal, et all. Medicine & Science in Sports & Exercise. 42(8): , August 2010

18 Tip 2 Diyabetik Bireylerde Egzersizin Süresi En az haftanın beģ günü 30 dakika ve üstü (150 dk/hafta) orta Ģiddette aerobik egzersiz MET -3 MET adım/dk -1MET 3.5ml/dk/kg istirahatte VO2 max Veya dk/hafta yüksek Ģiddette aerobik egzersiz, - 20 dk/ gün, haftada üç gün Günde dakika ağırlık antrenmanı, haftada 2-3 gün, Egzersize iki günden fazla ara verilmemelidir. Boule NG: Meta-analysis of the effect of structed exercise training on cardiorespiratory fitness in type 2 diabetes mellitus. Diabetologia 46: , 2003

19 Tip 2 Diyabetik Bireylerde Egzersizin ġiddeti Orta Ģiddette aerobik egzersiz, V0 2 max ın %40-60 ı veya Maksimum kalp hızının %50-70 i Yüksek Ģiddette aerobik egzersiz) V0 2 max ın %70 inden büyük olacak Direnç egzersizleri 8-10 defadan (8-10RM) fazla kaldırılamayan ağırlıkla Büyük kas gruplarını,içeren Orta yoğunluklu Çoklu (3-4 set) setler Diabetes Care, ADA Clinical Practice Recommedations, 2011

20

21 Egzersiz Volümü - Total enerji harcanmasının önemli göstergesidir - Dakika veya MET değeri kullanılır - Diyabetik bireyde ağırlık kaybı hedefleniyorsa haftalık 2000 kalori, ağırlık kaybı hedeflenmiyorsa 1000 kalori düzeyinde enerji harcanması planlanır

22 !!!!!!!!!!!!!!!!! Her diyabetik bireyin metabolizması ve ihtiyaçları farklıdır. Bu nedenle uygulanması gereken egzersiz modelleri de yaşa, cinsiyete, vücut ağırlığına ve diyabetin komplikasyonlarına göre farklı olmalıdır. Özellikle fazla kilolu ve obez bireylerde hastalıklarına göre doğru reçetelendirilmiş olmalıdır.

23 Diyabete bağlı komplikasyonlar geliģtikten sonra egzersiz reçetelendirilmesi - Makrovasküler Koroner Kalp Hastalığı - Mikrovasküler Retinopati Nefropati Nöropati

24 KORONER KALP HASTALIĞINDA EGZERSĠZ REÇETELENDĠRĠLMESĠ Egzersize baģlamadan kardiyak stres test yapılmalı Egzersizin tipi -Orta Ģiddette aerobik egzersiz -Hafif ağırlıklarla veya kendi vücut ağırlığı ile direnç egzersizleri Egzersizin Ģiddeti - VO 2 max ın %55 i düzeyinde Kalbin iģ yükünü birden artırarak daralmıģ kalp damarları nedeniyle MI geçirmesini önlemek ve tedavi etmek ġiddetli aerobik egzersiz ve kan basıncını ve göğüs içi basıncı yükseltecek Ģiddetli direnç egzersizleri önerilmez

25 KORONER KALP HASTALIĞINDA EGZERSİZ REÇETELENDİRİLMESİ Egzersiz ısınma ve soğuma dönemlerini içermeli 5dk ısınma- esnetme 5-10 dk soğuma ( çok önemli kalp krizi riskinin en çok olduğu dönem) Yaralanmaları ve egzersiz sonrası ritm bozukluğu riskini azaltır KKH da yeni baģlayanlar için egzersiz seansı 5-10 dk ile baģlanmalı Hedeflenen süre iki ayrı seans halinde yapılabilir

26 Vaka Tip 2 diabetik kadın hasta,72 y Mikrovasküler komplikasyon gelişmemiş, KKH var OAD kullanıyor. Eğitim düzeyi lise. BMI= 40 kg/m2 Düzenli egzersiz yapmıyor

27 Egzersize haftada üç kez 20 dk V0 2 ın %40-60 olacak Ģekilde baģlatıldı Süre yavaģ artırılarak bir kaç hafta sonra bir saate çıkarıldı 617 kkal/hafta harcayacak Ģekilde planlandı

28 Egzersiz Reçetesi Kondüsyon Bisikleti Isınma 5dk Süre 20 dk- 60 dk Soğuma 10 dk Haftada 5-7 gün Level 2 RPM 55/dk Kendi ağırlığı ile direnç egzersizler yapıyor

29

30

31

32 Diyabet KKH- Egzersiz Sıvı alımı egzersiz öncesinde, sırasında ve sonrasında çok önemli Egzersizin ilk seansları egzersiz uzmanı kontrolünde yapılmalı ve devamında yalnız olmaması tercih edilmeli,

33 Diyabetik Nefropatide Egzersiz Reçetelendirilmesi Kan basıncını yükselten Ģiddetli aerobik egzersiz ve ağırlık antrenmaları önerilmemeli Orta Ģiddette aerobik egzersiz Ektobik yağlanma ve böbrek disfonksiyonu iliģkisi nedeniyle abdominal yağı azaltan büyük kas gruplarını içeren aerobik egzersizler önerilir Kendi vücut ağırlığı ile kuvvet egzersizleri önerilir Sıvı alımı

34 PERĠFERĠK NÖROPATĠDE EGZERSĠZ REÇETELENDĠRĠLMESĠ Kas-iskelet yaralanmalarına ve enfeksiyonlara karģı koruyucu rolü olan protektif duyusal kayıp Yaralanmaları en aza indirecek ağırlık bindirmeyen aktiviteler önerilir Ayakkabı seçimi ve ayakların değerlendirilmesi önemli Ayaklarını kontrol etmelerini önermeli ve yaralanmalarla ilgili verdikleri bilgileri çok iyi pekiģtirmeli

35 Protektif duyuların azaldığı diyabetik nöropatili hastalarda egzersiz Care, Vol:27, S58-S62 (2004 ADA, Dibetes Kontrendike olan egzersizler KoĢu bandında yürüme veya koģma Uzun yürüyüģler Jogging Step egzersizleri Kol egzersizleri Önerilen egzersizler Yüzme Bisiklet Kürek çekmek Sandalye egzersizleri Diğer yük bindirmeyen egzersizler

36

37

38 OTONOMĠK NÖROPATĠDE EGZERSĠZ REÇETELENDĠRĠLMESĠ Kardiyovasküler otonomik nöropati diyabetli hastaları etkilediğinde; -Anormal kalp hızı -Anormal kan basıncı -Kan akımı değiģikleri -Bu hastaların istirahat kalp hızı daha yüksek -Maksimal egzersiz kalp hızı daha düģüktür Kahn JK et all, Decreased exercise heart rate and blood pressure response in diabetic subject with cardiac autonomic neuropathy. Diabetes care,1986

39 OTONOMĠK NÖROPATĠDE EGZERSĠZ REÇETELENDĠRĠLMESĠ Egzersiz reçetesi kalp hızı temel alınarak düzenleniyorsa tahmin edilen kalp hızı aralığı bu grupta yüksek hesaplanabilir Ġskeminin erken uyarı belirtileri bu hastalarda azalmıģtır Egzersizde hipotansiyon ve ani ölüm riski artar Ewing DJ,et all. Autonomic nöropathy,qt interval lengthening,andunexpected deaths in diabetic autonomic nöropathy.j Clin endocrinol Metabol, 1991

40 OTONOMĠK NÖROPATĠDE EGZERSĠZ REÇETELENDĠRĠLMESĠ Aktif soğuma egzersiz sonrası hipotansiyon riskini azaltır Bu hastalarda düģük Ģiddette egzersiz reçetelendirilmeli Kalp hızı ve kan basıncında hafif değiģikliklere neden olacak aktiviteler planlanmalı Termoregülasyon bozulduğu için hastaların su kaybı çok iyi karģılanmalı Çok soğuk ve çok sıcakta egzersiz önerilmemelidir

41 DĠYABETĠK RETĠNOPATĠDE EGZERSĠZ REÇETELENDĠRĠLMESĠ Retinal dekolman ve vitreus kanama riski nedeniyle sistolik kan basıncını yükseltmeyen Sinir bozucu olmayan egzersizler önerilmeli Proliferatif retinopati mevcutsa egzersiz fizyoloğu veya diğer egzersiz profesyoneli eģliğinde antrenman yapılmalı

42 Diabetik retinopatinin düzeyi Önerilen Aktiviteler Kontrendike olan aktiviteler Göz Muayenesi Retinopati yok Diyabete uygun egzersiz - Yılda bir Hafif NPDR Diyabete uygun egzersiz ay Orta NPRD Diyabete uygun egzersiz Kan basıncını dramatik olarak artıran egzersizler(ağırlık antrenmanları; valsalva manevrası) ġiddetli NPRD Diyabete uygun egzersiz Kademeli olarak kan basıncını artıran egzersizler (valsalva manevrası,hızlı koģu, hücum egzersizleri,boks,ağır yarıģmalı sporlar PDR DüĢük düzeyde kardiovasküler egzersizler (yüzme, yürüme, hafif aerobic) Kuvvet egzersizleri (valsalva manevrası, hızlı koģu, dövüģ sanatları) 4-6 ay 2-4 ay 1-2

43 Diyabetik Retinopatide Egzersiz

44 Diyabetik Retinopatide Egzersiz

45

46

47 Günlük fiziksel aktivite artışının sağlanması Otoparkın en uzak bölümüne veya gideceğimiz yerden uzak bir mesafeye arabayı park etmek Ġşe yürüyerek gidip gelmek Asansör yerine merdiven kullanmak Öğle yemeği molasında dk yürümek Her akşam veya hafta sonu çocuklar veya torunlarla parka, ormana veya kumsala gitmek ve yürümek Sıcak, soğuk, yağmurda alışveriş merkezlerinde 30 dk devamlı yürümek

48 Kroton lu Milon hergün bir buzağıyı başının üstüne kaldırıyor ve ahırın etrafında bir tur atıyormuş. Buzağının büyümesiyle beraber Milon un kuvveti de artmaya başlamış ve sonunda koca bir boğayı taşıyacak kuvvete erişmiş.

49 Teşekkür ederim