ODA BÜLTENI BULETINI I ODËS

Transkript

1 Oda Bülteni Buletini i Odës Ocak Şubat / Janar -Shkurt ODA BÜLTENI BULETINI I ODËS Ocak Şubat / Janar Shkurt 2014 Sayı / Numri 4 İbrahim Rugova Ulusal Otoyolu Açıldı U Përurua Autostrada e Kombit İbrahim Rugova Kosova Kadınlar Ekonomi Odası nın Ofis Açılışı G7 Inagurimi i Zyrës së Dhomës Ekonomike të Grave të Kosovës G7 Kosova ve Arnavutluk Arasında Enerji İşbirliği Anlaşması Marrëveshje Bashkëpunimi për Energjinë midis Kosovës dhe Shqipërisë PTK Özelleştirme Süreci Başarısız Bir Şekilde Sonlandı Dështoi Procesi i Privatizimit të PTK së Kosova da İnşaat Sektörü Sektori i Ndërtimtarisë në Kosovë KTTO nun üye ziyaretleri OTKT Viziton Anëtarët

2 2 Ocak Şubat / Janar -Shkurt 2014 Oda Bülteni Buletini i Odës Içindekiler Përmbajtja Başlarken / Parathënie Dünya için Hazırız / Të Gatshëm për Botën Ekonomi Haberleri / Lajme nga Ekonomia Analiz / Analizë Reportaj / Reportazhi Odadan Haberler / Lajme nga Oda Şirketlerden Haberler / Lajme nga Kompanitë Şirket tanitimi THY / Promovimi i Kompanisë THY Oda Bülteni /Buletini i Odës Kosova Türkiye Ticaret Odasının yayın organı. İki ayda bir yayınlanır. Është botim i Odës Tregtare Kosovaro Turke. Publikohet një herë në dy muaj. Kosova Türkiye Ticaret Odası adına imtiyaz sahibi Başkan Vekili / Në emër të Odës Tregtare Kosovaro Turke z.kryetar: Ahmet Mithat Milli Yayın Koordinatörü / Koordinator i Publikimit: Esin Muzbeg Editör ve Tercüman / Editor dhe Përkthyes: Arta Fejzullahu Bu bülten Kosova Türkiye Ticaret Odası İdaresi tarafından Yayın Kurulu koordinasyonunda hazırlanmaktadır. Ky buletin me anë të koordinimit të Redaksisë përgaditet nga Administrata e Odës Tregtare Kosovaro Turke. Yayın Kurulu KTTO-nun İcra Kurulu Üyelerinden oluşur: Redaksia përbëhet nga Antarët e Këshillit Ekzekutiv të OTKT-së: Ahmet Mithat Milli Başkan Vekili /z. Kryetar Ayhan Demirkıran Başkan Yardımcısı/Nënkryetar Ayhan Albeyoğlu Üye/Antarë Abdurrahman Balkız Üye/Antarë Gökhan Hacıibrahimoğlu Üye/Antarë Mustafa Erdem Üye/Antarë Ali Hocaoğlu Üye/Antarë Bültende aktarılan ekonomi haberleri, şirket haberleri ve yorumlar Odanın görüşünü temsil etmez. Kaynak gösterilerek alıntı yapılır. Lajmet ekonomike, lajme nga kompanitë dhe komentet e vendosura në buletin nuk përfaqësojnë vlerësimet dhe pikëpamjet e Odës. Mund të përdoren citime duke u deklaruar burimi prej nga është marrë. Mizanpaj ve Yayın / Dizajni dhe Botimi: ASHA Sh.p.k. Yayın tarihi / Data e botimit: 17/01/2014 Yıl /Viti 2, Sayı /Numri 4. (Ocak Şubat / Janar -Shkurt 2014) Adresa: Imzot Nike Prella No. 42 Ulpianë Prishtinë KOSOVË Tel: info@kt-to.org Türkçe / Shqip

3 Oda Bülteni Buletini i Odës Ocak Şubat / Janar -Shkurt Baslarken... Parathënie 2014 yılının bu ilk sayısında yeni yılın iş dünyası için verimli ve bereketli bir yıl olmasını diliyorum. Yapılan anlaşmaların ve Kosova devleti tarafından devam eden reformların olumlu yansımalarını göreceğimiz bir yıl olacağı kanaatini taşımaktayız. Të nderuar anëtarë, të dashur biznesmenë, Değerli üyeler, Sevgili işadamları, Kosova Türkiye Ticaret Odasının hazırladığı bültenin yeni sayısı vesilesiyle hepinize Merhaba diyorum. Bültenlerimizde, ülkedeki ekonomik gelişmeler ve üyelerimizden haberlerin yanı sıra her sayımızda bir sektöre ağırlık verme eğilimi gelenekselleşti. Bu sayımızın ana teması inşaat sektörü olacak. Temel veriler ekseninde inşaat sektörü hakkında bir değerlendirmede bulunduktan sonra, sektörde faaliyet gösteren üyelerimizle yaptığımız röportajları paylaşacağız. Bir yandan inşaat sektöründeki gelişmeleri yakından takip etme fırsatı bulurken, öte yandan engellerle de yüzleşmiş olacağız. Üyelerimizin tanıtıldığı bölümde ise bu sayımızda Türk Hava Yolları (THY) şirketine yer verdik. Kosova ile Türkiye arasında ekonomik ilişkiler anlamında her geçen gün daha fazla güçlendiğini ve ivme kazandığını görüyoruz. Serbest Ticaret Anlaşmasının (STA) Eylül 2013 te imzalanması ile bunu da bizzat yaşamış ve görmüş olduk. Bütün bu gelişmelerin yanında biz de Kosova Türkiye Ticaret Odası (KTTO) olarak bu ekonomik işbirliğinin artması ve güçlenmesi amacıyla çalışmalarımıza devam ediyoruz. Çünkü bizim temel misyonumuz iki ülke arasında ekonomik köprü görevi yapmak ve bu bağlarımızı mümkün olduğu kadar güçlü tutarak işbirliğini geliştirmek, arttırmak ve korumak. Bu güçlü bağların, iki ülkenin işadamları arasındaki ekonomik işbirliğinin hem Kosova ya hem de Türkiye ye büyük faydalar sağlayacağının kanaatindeyiz. Bunun yanı sıra, Oda olarak üyelerimize olan ziyaret programlarımızı devam ettirme gayreti içindeyiz. Üye ziyaretleri ile faaliyet alanları hakkında işbirliği noktalarını tespit etmek ve olası sorunları dile getirerek, ortak akılla ortak çözümlere odaklanmayı hedefliyoruz. Bu ortak iradeden doğacak olan sinerji ile hem hizmetlerin artması ve çeşitlenmesi hem de taleplerin daha iyi değerlendirilebilmesine zemin hazırlamaya çalışıyoruz. Me rastin e përgaditjes së buletinit të ri nga Oda Tregtare Kosovare Turke dua të ju Përshëndes të gjithëve. Përveq lajmeve nga zhvillimet ekonomike dhe tregtare të vendit, në secilin numër të buletinit kemi vendosur të prekim një sektor specifik, ku prekja e një sektori specifik në secilën numër të buletinit është shëndruar në një traditë më. Në këtë buletin një prej temave kryesore do të jetë sektori i ndërtimtarisë. Pasi të japim disa vlerësime mbi të dhënat themelore rreth boshtit të sektorit të ndërtimtarisë, do të shkëmbejmë reportazhet e realizuara me anëtarët tanë të cilët janë aktiv në këtë sektor. Në njërën anë duke pasur mundësinë të ndjekim zhvillimet në sektorin e ndërtimtarisë, në anën tjetër do të ballafaqohemi edhe me pengesat në sektor. Në këtë buletin në pjesën e njoftimit të një anëtari tonë kemi përfshirë Aviacionin Turk Türk Hava Yolları (THY). Në aspektin e marrëdhënjeve ekonomike shohim se në mes të Kosovës dhe Turqisë dita ditës kemi një lidhje më të fuqishme ekonomike dhe një rritje të dukshme. Ku me nënshkrimin e Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë (MTL) midis dy shteteve më Shtator 2013 pikërisht patëm mundësinë të shohim dhe të përjetojmë këtë kurorëzim të rëndësishëm. Midis të gjitha këtyre zhvillimeve edhe ne si Oda Tregtare Kosovare Turke (OTKT) punojmë për të rritur dhe forcuar këtë bashkëpunim ekonomik duke kujtuar që misioni jonë parësor është një urë lidhëse ekonomike midis dy vendeve me një rol mbi fuqizimin e këtyre lidhjeve, zhvillimin, rritjen dhe ruajtjen e bashkëpunimit. Besojmë se këto lidhje të forta dhe bashkëpunimi ekonomik në mes të biznesmenëve Kosovar dhe Turk do ti mundësojë dhe sjellë përfitime të mëdha edhe Kosovës edhe Turqisë. Përveq kësaj Oda Tregtare Kosovare Turke gjithëashtu vazhdon programin e saj duke realizuar vizita tek anëtarët e Odës. Qëllimi kryesor i vizitave është që të përcaktojë pikat thelbësore për bashkëpunim në aktivitetet të cilat do të realizohen nga oda dhe gjithëashtu duke shprehur problemet potenciale të gjehet zgjidhja sa më e shpejtë në një mendim të përbashkët. Me këtë sinergji si rrjedhim i vullnetit të përbashkët synojmë që të ofrojmë jo vetëm shërbime më kualitative dhe diverse por edhe punojmë në atë drejtim që si odë të formojmë një bazë të fortë për vlerësimin më të mirë të kërkesave të juve. Me këtë numër të parë të buletinit të vitit 2014 shpresoj që ky vit i ri të jetë një vit produktiv dhe i frytshëm për botën e biznesit. Besojmë se me marrëveshjet e realizuara dhe me vazhdimin e reformave nga shteti i Kosovës ky vit do të pasqyrojë reflektet pozitive të ndryshimeve. Saygılarımla, / Me respekt, Ahmet Mithat MİLLİ Başkan V. / Kryetar z. Türkçe Shqip

4 4 Ocak Şubat / Janar -Shkurt 2014 Oda Bülteni Buletini i Odës Dünya için Haziriz Të Gatshëm për Botën İbrahim Rugova Otoyolu Açıldı Bechtel-Enka konsorsiyumunda Ibrahim Rugova Otoyol Açılışı 26 Kasım 2013 tarihinde Priştine Belediyesine bağlı Mazgit köyünde gerçekleşti U Përurua Autostrada Ibrahim Rugova Me Datën 26 Nëntor 2013 U Realizua Inagurimi i Autostradës Ibrahim Rugova nën Ortakërinë Bechtel-Enka (GP) në Fshatin Mazgit të Komunës së Prishtinës Nisan 2010 tarihinde Bechtel-Enka konsorsiyumunda inşaatına başlanan İbrahim Rugova Otoyolu yapımı 26 Kasım 2013 tarihinde açıldı. Açılış törenine Kosova Cumhurbaşkanı Atifete Jahjaga, Başbakanı Hashim Thaqi nin yanı sıra birçok bakan, milletvekili, bürokrat, diplomatik temsilciler, işadamları ve Bechtel- Enka yöneticileri katıldı. Açılış töreninde konuşma yapan Kosova Cumhurbaşkanı Atifete Jahjaga otoyol projesinin Kosova için çok önemli bir yere sahip olduğunu ve Kosova hükümetinin kendi imkanlarıyla büyük projelere imza atmasının gurur verici olduğunu ifade etti. Jahjaga, ulusal nitelikteki bu otoyolun adını Kosova`nın ilk Cumhurbaşkanı Dr. Ibrahim Rugova`dan aldığını ve Priştine-Tiran şehirlerini bağlayan otoyol yapımı fikrinin Ibrahim Rugova`dan geldiğini ifade etti. Cumhurbaşkanı Jahjaga, bu projenin sadece iletişimi kolaylaştırmak, işbirliğini geliştirmek, şehirler arası bağlantılar kurmak, insan ve malların serbest dolaşımına katkı sunmak görevini değil aynı zamanda Avrupa Birliği Entegrasyonuna da büyük katkı sağlayacağını söyledi. Jahjaga konuşmasının devamında hukuk ve düzenin devletin genel kalkınmasının Më 26 Nëntor 2013 u realizua ceremonia e hapjes së autostradës Ibrahim Rugova ndërtimi i së cilës kishte filluar në muajin Prill të vitit 2010 nën ortakërinë Bechtel-Enka (GP). Në këtë ceremoni morrën pjesë Presidentja e Kosovës Atifete Jahjaga, Kryeministri i Kosovës Hashim Thaqi, Ministra, Deputetë, Burokratë, Përfaqësues Diplomatik, Biznesmenë dhe Menaxhues të Bechtel-Enka s. Presidentja e Kosovës Atifete Jahjaga gjatë fjalimit të saj në ceremoninë e hapjes së Autostradës së Kombit theksoi se ky projekt zë një vend shumë të rëndësishëm për Kosovën dhe se me këtë projekt Qeveria e Kosovës dëshmoi se me forcat dhe mundësitë e veta mund të realizojë suksese edhe të mëtutjeshme, ku kjo na bën të ndihemi krenarë. Jahjaga gjithëashtu shtoi se Autostrada e Kombit mban emrin e presidentit të parë largpamës të Kosovës Dr.Ibrahim Rugova, ku ideja e ndërtimit të autostradës që lidh Prishtinën dhe Tiranën kishte dalur nga Ibrahim Rugova. Përveq kësaj ky projekt i rëndësishëm infrastrukturor jo vetëm që do të lehtësojë komunikimin, zhvillojë bashkëpunimin, mundëson lëvizjen e lirë të njerëzve dhe mallrave, lidhë vendet në mes vete, por edhe do të kontribojë në masë të madhe integrimin në Bashkimin Evropian. Në vazhdim

5 Oda Bülteni Buletini i Odës Ocak Şubat / Janar -Shkurt Devam Vazhdim Dünya için Haziriz Të Gatshëm për Botën temel kuralını teşkil ettiğini ve bu proje ile eşit vatandaş haklarına sahip farklı toplumlara ait insanların hoşgörü ile yaklaştıkları bir devlet inşa ettiklerini kaydetti. Tüm güneydoğu Avrupa da olduğu gibi Kosova nın da geleceğinin Avrupa da olduğunu belirten Jahjaga, Avrupa ya doğru olan yolumuz iç reformlarımızı tamamladığımızda çok daha kolay olacaktır dedi. Açılış töreninde konuşan Kosova Başbakanı Hashim Thaqi ise bu ulusal otoyolun Kosova ve Arnavutluğu daha da yakınlaştıracağını belirtip, bunu Avrupa Otoyolu olarak adlandırarak gelecek nesillerin rüyası olduğunu vurguladı. Thaqi: Kosova, doğası ve güzelliği ile Tanrı tarafından bahşedilmiştir. Bu otoyol bizim gelişmemizin ve kalkınmamızın yeni başlangıcıdır. Bu otoyol bütün olarak bir bölgeyi bağlamaktadır. Bu proje Kosova nın şu ana kadar yürüttüğü en büyük ve en pahalı projesidir. Tepki ve baskı olmasına rağmen projeyi tamamlamayı başardık. Böyle büyük, çeşitli uluslararası ödüller alan bu başarılı projenin zamanından önce tamamlanıp açılışını gerçekleştirmekten gurur duyuyorum diye konuştu. Bu projenin vatandaşların sadece günlük hayatını iyileştirmekle kalmayacağını söyleyen Thaqi aynı zamanda ticaret, tarım ve diğer sektörlerin gelişimini de teşvik edeceğini belirterek yakın zamanda Üsküp e bağlanacak otoyol çalışmalarının da başlayacağını vaat etti. Açılış töreni esnasında otoyol yapımının başlangıç tarihinden tamamlama süresine kadar projenin çalışmasından görüntülerin yer aldığı kısa bir sunum yapıldı. Bu otoyol projesi Kosova yı güneybatıdan kuzeydoğuya bağlayan bir güzergah olarak inşa edildi. Kosova da otoyol proje standartları TEM (Trans Avrupa Otoyolu) standartlarındadır ve otoyol boyunca tasarlanan hız saate 120 km dir. Genişliği 28 metre, 3.75 m lik dört şerit, 3.0 m lik iki yavaşlama şeridi ve ortada genişliği 4 m olan yeşil kuşak ile Morina - Priştine Otoyolu kapalı sistem otoyoludur. Dinamik sinyal (Ekran), haberleşme sistemleri, kavşaklardaki aydınlatma ve gürültüye karşı bariyerler ile Kosova daki otoyol üst geçit, altgeçit gibi tüm yol donanımını içermektedir. Otoyolun garanti süresi 6 yıl olup, Kosova da dönem arızaları süresi ise 18 aydır. Kosova Otoyol Projesi dışında Bechtel-Enka konsorsiyumu Arnavutluk, Hırvatistan ve Türkiye otoyollarını kapsayarak Orta ve Doğu Avrupa da büyük altyapı projelerini teslim ederek bölgede bu ortak girişim liderliğini sürdürmektedir. Bechtel - Enka (GP) ortaklığı ile gerçekleşen Kosova Ibrahim Rugova otoyol projesi New York kentinde ilk defa Engineering News Record (ENR) tarafından düzenlenen dünyaca en iyi projelerin başvurduğu Otoyollar ve Yollar kategorisinde Dünyanın En Iyi Projesi olan Global Ödülünü kazandı. Jahjaga tha se me këtë projekt ne po ndërtojmë një vend ku njerëzit e komuniteteve të ndryshme kanë të drejta të barabarta dhe tolerancë, ku rendi dhe ligji janë gurë themelet e zhvillimit të shtetit të Kosovës. Po ndërtojmë një vend ku liria e secilit qytetar respektohet, vlerësohet dhe inkurajohet, ku ligji dhe kushtetuta formojnë bazën e shtetit dhe përgjegjësitë dhe detyrat e të gjithë qytetarëve janë të shkallës së barabartë për shtetin tonë. E ardhmja e Kosovës ashtu si e tërë rajonit të Evropës Juglindore është në Evropë dhe rruga jonë në drejtim të Evropës do të lehtësohet edhe më tëpër kur do ti përfundojmë reformat tona të brendshme. Në anën tjetër në ceremoninë e hapjes së autostradës Kryeministri i Kosovës Hashim Thaqi shprehu se Autostrada e Kombit do të afrojë edhe më shumë Kosovën dhe Shqipërinë dhe duke e emëruar Autostradën si një Rrugë Evropiane theksoi se kjo është ëndërr e gjeneratave të ardhshme. Thaqi fjalimin e tij e vazhdoi me këto fjalë: Kosova është e bekuar nga Zoti me natyrën dhe bukurinë e saj. Kjo autostradë është fillimi i zhvillimit tonë. Deri më tani ky është projekti më i madh dhe më i shtrenjët. Ndihem krenar që kemi përfunduar një projekt me shumë çmime ndërkombëtare para kohe theksoi Kryeministri Thaqi. Në ceremoninë e hapjes u theksua se ky projekt jo vetëm se do të përmirësojë jetën e përditshme të qytetarëve por edhe do të ndihmojë në inkurajimin mbi zhvillimin e sektorëve të tregtisë, bujqësisë e të shumë sektorëve të tjerë me radhë. Gjithëashtu u dhanë premtime se së shpejti do të fillohen punimet mbi ndërtimin e autostradës që lidhet me qytetin e Shkupit. Gjatë hapjes u prezantua një rrëfim i shkurtër me pamje nga punimet e autostradës nga fillimi e deri tek përfundimi i projektit. Autostrada fillon nga Morina në kufirin jugor të Shqipërisë dhe mbaron tek kufiri verior me Sërbinë në Merdarë. Standarti i projekteve të autostradave në Kosovë është i sistemit të mbyllur TEM (Trans European Motorway) dhe shpejtësia e dizajnuar gjatë autostradës është 120 km. Autostrada ka gjerësi prej 28 metra, ku do jenë 4 shirita qarkullues me nga 3.75 m, 2 shirita për ngadalësim me nga 3.0 m, si dhe brezi i gjelbër në mes në gjerësi prej 4 metrash, ku do të ketë mbikalime, nënkalime dhe të gjitha pajisjet e rrugës si sinjalizimi dinamik (Display), sistemet e komunikimit, ndriçimin në udhëkryqe dhe barrierat kundër zhurmës. Periudha e garancisë është gjashtë vjet, ndërsa periudha e defekteve është 18 muaj në Kosovë. Përveq projektit të autostradës së Kosovës ortakëria Bechtel-Enka (GP) ka realizuar edhe projekte të tjera me infrastukturë madhore në kategorinë e autostradave në Evropën Qëndrore dhe Lindore duke përfshirë edhe Shqipërinë, Kroacinë dhe Turqinë. Në këtë mënyrë edhe vazhdon të ruaj vendin e saj si sipërmarrje e përbashkët lidere në rajon. Projekti i Autostradës së Kosovës Ibrahim Rugova e realizuar nën Ortakërinë Bechtel - Enka (GP) fitoi çmimin Global si Projekti më i Mirë i Botës në kategorinë e autostradave dhe rrugëve në qytetin e New York ut e organizuar për herë të parë nga Engineering News Record (ENR). Türkçe Shqip

6 6 Ocak Şubat / Janar -Shkurt 2014 Oda Bülteni Buletini i Odës Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia Kosova Kadınlar Ekonomi Odası nın Ofis Açılışı G7 20 Aralık 2013 tarihinde Kosova Kadınlar Ekonomi Odası nın G7 Ofisi Açılış töreni gerçekleşti. Kosova Kadınlar Ekonomi Odası nın (KKEO) oluşum fikri geçen yıl Priştine`de gerçekleşen Uluslararası Kadın Zirvesi sırasında girişimler sonucu ortaya çıkmıştı ve yine aynı zaman diliminde Kosova Kadınlar Ekonomi Odası nın kuruluşu lanse edilmişti. Bu önemli adım ile Kosova Kadınlar Ekonomi Odası kadının girişimcilik ve toplum içinde desteklenmesine ve güçlenmesine yönelik vizyonu ile faaliyetlerine başladı. KKEO açılış törenine Kosova Cumhurbaşkanı Atifete Jahjaga da katıldı. Cumhurbaşkanı Jahjaga nın yanı sıra törene çok sayıda Milletvekili, Diplomat, Ekonomi ve Ticaret Odaları, Sivil Toplum Örgütleri ve Iş hayatından çok sayıda temsilci katıldı. Cumhurbaşkanı Atifete Jahjaga katılımcılara hitaben bir konuşma yaparak şu mesajları verdi: Kadınlar hakkında konuştuğumuzda sadece küçük bir potansiyel grup kadınlardan ve kızlarımızdan bahsetmeyiz, toplumumuzun potansiyel yarısından bahsettiğimizi unutmamalıyız. Bu nedenle, biz hem devlet hem de toplum olarak kadının rolünün toplum içinde sürekli bir şekilde ilerlemesi yönünde etkili olmaya odaklanmış durumdayız. Bu konu sadece ahlaki olarak doğru değil, aynı zamanda biz ülkemizin her üyesinin kendi potansiyelini ve yeteneğini kullanabileceği demokratik bir toplum inşa etmeye çalışıyoruz ve bu doğrultuda ilerliyoruz. Cumhurbaşkanı Atifete Jahjaga Kosova Ekonomisi ve toplumunda kadın rölünün ilerlemesi, güçlenmesi ve bağımsız olması yönünde Kosova Kadınlar Ekonomi Odasına G7 katkı sağlayan USAID e teşekkür etti. Jahjaga ayrıca bu yönde girişimcilik ve toplum içinde kadın rolünün her alanda iyileştirilmesi amacıyla sağlam temeller atılarak desteğini ve yardımını hiçbir zaman esirgemeyeceğini açıkladı. 20 Aralık 2013 tarihinde Kosova Kadınlar Ekonomi Odası nın G7 Ofisi Açılış töreni gerçekleş- ti Inagurimi i Zyrës së Dhomës Ekonomike të Grave të Kosovës G7 Të Premten më 20 Dhjetor 2013 u realizua ceremonia e inagurimit të Zyrës së Dhomës Ekonomike të Grave të Kosovës G7, iniciativa e formimit të së cilës doli vitin e kaluar gjatë Samitit Ndërkombëtar të Grave në Prishtinë, ku themelimi i Dhomës Ekonomike të Grave të Kosovës u lansua në po të njëjtën kohë vitin e kaluar. Me këtë hap të rëndësishëm dhe jetësor nisi jetën dhe udhëtimin Dhoma Ekonomike e Grave të Kosovës (DhEGK) me vizionin mbi përkrahjen dhe fuqizim e gruas në ndërmarrësi dhe në shoqëri. Në këtë ceremoni morri pjesë edhe presidentja e Republikës së Kosovës, Atifete Jahjaga, Deputetë, Ambasadorë dhe shumë pjesëmarrës dhe përfaqësues të tjerë nga institucione të ndryshme, Oda Ekonomike dhe Tregtare, Organizata Jo Qeveritare, dhe Biznese. Presidentja e Republikës së Kosovës, Atifete Jahjaga në një fjalë mbajtur me këtë rast duke iu drejtuar të pranishmëve tha: Kur flasim për gruan nuk flasim vetëm për një potencial të grave dhe të vajzave tona, por flasim për një potencial të gjysmës së shoqërisë sonë. Prandaj, ne edhe si shtet edhe shoqëri jemi të orientuar dhe jemi të përkushtuar që të ndikojmë në mënyrë të vazhdueshme në avancimin e rolit të gruas në shoqërinë tonë. Jo vetëm se kjo është një çështje moralisht e drejtë, por sepse ne jemi të orientuar të ndërtojmë një shoqëri demokratike ku secili anëtar i saj mund të shfrytëzojë potencialin dhe talentin e plotë të tij. Në fund të fjalimit presidentja e Republikës së Kosovës Atifete Jahjaga falënderoi USAID-in për përkrahjen, mbështetjen dhe ndihmën e vazhdueshme që i ka mundësuar Dhomës Ekonomike të Grave të Kosovës G7 mbi avancimin, fuqizimin dhe pavarësimin e rolit të gruas në ekonominë dhe shoqërinë Kosovare. Më 20 Dhjetor 2013 u realizua ceremonia e inagurimit të Zyrës së Dhomës Ekonomike të Grave të Kosovës G7 Türkçe Shqip

7 Oda Bülteni Buletini i Odës Ocak Şubat / Janar -Shkurt Ekonomi HaberleriDevam Vazhdim Lajme nga Ekonomia Kosova Kadınlar Ekonomi Odası (KKEO) G7 işareti ile sembolize edilmektedir. G7 bu projeyi yönetmek amacıyla Kosova Cumhurbaşkanlığı tarafından davet edilen Kosova nın en başarılı 7 Kadınını temsil etmektedir. Ayrıca, G7 adlandırılması bağımsız, gönüllü, siyasi olmayan ve kar amacı gütmeyen bir kurum olarak Kosova ekonomisinde girişimcilik ve toplumunda kadın rolünün güçlenmesi, ilerlemesi ve her alanda desteklenmesi amacını taşıyan bir işbirliğinin ve desteğin yansımasıdır. Bu şekilde Kosova Kadınlar Ekonomi Odasının kurulması kadın rölünün sadece Kosova ekonomisinde ve toplumunda güçlenmesine ve iyileştirilmesine katkıda bulunmayacak aynı zamanda iş hayatında ve toplumda kadına karşı var olan mantaliteye farklı bir bakış açısı getirecektir. Kosova Kadınlar Ekonomi Odası başarılı kadınlar ile oluşturduğu stratejisi ile gerek desteği, koordinasyonu, eğitimleri ve yönlendirmesi ile kadınlara iş hayatında ve farklı alanlarda hizmette hazır bulunacaktır. Kosova ve Arnavutluk Arasında Enerji İşbirliği Anlaşması Gjithëashtu Jahjaga premtoi se gjithmonë do të jetë e gatshme tu jep grave përkrahjen dhe mbështetjen në të gjitha aspektet, me vendosjen e temeleve të qëndrueshme dhe të pandërprera me qëllim të përmirësimit të rolit të gruas në ndërmarrësi dhe shoqëri. Dhoma Ekonomike e Grave të Kosovës (DhEGK) simbolizohet me shenjën G7 e cila përfshin shtatë gratë më të suksesshme në biznes dhe në sektorët e tjerë të Kosovës, të cilat ishin ftuar për të udhëhequr këtë projekt nga presidenca e Kosovës. Gjithëashtu, emërtimi G7 pasqyron unitetin për bashkëpunim dhe mbështetje të gruas në ekonomi dhe në sfera të ndryshme me qëllim të fuqizimit të rolit të grave në ekonominë Kosovare dhe shoqëri, si një institucion vullnetar, i pavarur, jo politik dhe jo fitimprurës. Themelimi i Dhomës Ekonomike të Grave të Kosovës në këtë mënyrë jo vetëm se do të kontribojë në fuqizimin dhe përmirësimin e rolit të gruas në ekonominë Kosovare dhe në shoqëri në përgjithësi por do të ofrojë edhe një perspektivë mbi ndyshimin e mentaliteteve ndaj rolit të gruas në ndërmarrësi dhe shoqëri. Dhoma Ekonomike e Grave të Kosovës bashkë me gratë më të sukseshme dhe me planin e saj do të jetë në shërbim të gatshëm ndaj të gjitha grave dhe vajzave Kosovare me përkrahjen, mbështetjen, trajnimet, koordinimet, orientimet si në aspektin biznesor ashtu edhe në sfera të tjera nga të gjitha rajonet e Kosovës. Marrëveshje Bashkëpunimi për Energjinë midis Kosovës dhe Shqipërisë. 21 Aralık 2013 tarihinde Kosova ve Arnavutluk arasında enerji işbirliği anlaşması imzalandı. Kosova Iletim Sistemi ve Elektrik Piyasası Operatörü ve Arnavutluk Iletim Sistemi Operatörü tarafından imzalanan enerji işbirliği anlaşması üst düzey heyet ve temsilcilerin katılımıyla Lidhja e Prizrenit kompleksinde bir açılış töreniyle gerçekleşti. Iki ülke arasında imzalanan bu enerji anlaşması 400 kv lık bir iç bağlantı hattı inşaatını içermektedir. Projenin Arnavutluk taki maliyeti 42 milyon avro değerinde olup, Kosova da toplam 33.5 milyon avro değerinde olduğu açıklanmıştır (16.5 milyon hibe + 17 milyon kredi). Projenin 24 ay içerisinde tamamlanması öngörülmektedir. Alman Kalkınma Bankası (KfW), Kosova Ekonomik Kalkınma Bakanlığı ve Kosova Iletim Sistemi ve Elektrik Piyasası Operatörü arasındaki anlaşmaya göre 240 km uzunluğunda enerji otoyol projesini Alman Kalkınma Bankası (KfW) hibe ve kredi ile finanse edecektir. Projenin hayata ve uygulamaya geçmesi Kosova da Hırvat şirketi olan Dalekovod, Arnavutlukta ise Sloven şirketi Energy Invest tarafından gerçekleştirilecektir. Işbirliği anlaşmasının ana hedefinin Arnavut ekonomik kalkınması ve gelişimi Me datën 21 Dhjetor 2013 Kosova dhe Shqipëria nënshkruan marrëveshje bashkëpunimi për energjinë. Në prani të delegacioneve dhe përfaqësuesve të lartë qeveritar marrëveshja u nënshkrua me një ceremoni solemne në kompleksin e Lidhjes së Prizrenit nga drejtuesit e Operatorit të Sistemit të Transmisionit dhe Tregut të Energjisë Elektrike të Kosovës (KOSTT) dhe Operatorit të Sistemit të Transmetimit të Republikës së Shqipërisë (OST). Kjo marrëveshje e energjisë midis dy vendeve shqiptare përfshin projektin e ndërtimit të një linje interkonektive prej 400 kv, me kosto prej 42 millionë euro në Shqipëri, ndërsa në Kosovë 33.5 millionë euro (16.5 milion grant + 17 milion kredi), projekt i i cili është paraparë të përfundojë në afat prej 24 muajsh. Projekti me autostradë energjetike të gjatë prej 240 km do të financohet nga Banka Zhvillimore Gjermane KFW, sipas marrëveshjes në mes të KFW së, Ministrisë së Ekonomisë dhe Zhvillimit të Kosovës dhe Operatorit të Sistemit të Transmisionit dhe Tregut të Energjisë Elektrike të Kosovës (KOST) përmes kredisë dhe granteve për hua dhe kontribut. Implementimi i projektit në Kosovë do të realizohet nga kompania Kroate, Dole Kevod, ndërsa në Shqipëri nga kompania sllovene Energy Invest. Kjo marrëveshje bashkëpunimi ka për synim zhvillimin ekonomik të hapësirës shqiptare në tërësi Türkçe Shqip

8 8 Ocak Şubat / Janar -Shkurt 2014 Oda Bülteni Buletini i Odës Ekonomi HaberleriDevam Vazhdim Lajme nga Ekonomia Enerji işbirliği sözleşmesi imza töreninde Kosova Ekonomi Kalkınma Bakanı Fadıl İsmaili ve Arnavutluk Enerji ve Sanayi Bakanı Damian Gjinkuri yer aldı. Her iki bakan da bu işbirliği anlaşmasının önemini açıklayarak projeyi ve anlaşmayı iki ülkenin duygusal tarafı dışında işbirliği anlaşmasının ana hedefinin Arnavut ekonomik kalkınmasının ve gelişiminin olduğunu ifade ettiler. Törende Alman Büyükelçi Pieter Blomeyer bir konuşma yaparak Hedefimiz ekonomik yönden iklim ve çevreyi koruyarak toplumun yaşam koşullarını iyileştirmek. Bu işbirliği anlaşması bize bu yolda amaçlarımıza ulaşmak adına yardımcı olacaktır. Kosova ve Arnavutluğu Avrupa ya yakınlaştırarak iki ülkenin Avrupa Elektrik piyasasına entegre olmasını destekleyecektir diye konuştu. PTK Özelleştirme Süreci Başarısız Bir Şekilde Sonlandı Dështoi Procesi i Privatizimit të PTK së 30 Aralık 2013 tarihinde yapılan son Meclis Toplantısında Kosova Hükümeti PTK Özelleştirme sözleşmesini imzalamayacaklarını açıkladı. Parlamento kararı ile özelleştirme süreci iptal edildi Hükümet üyelerinden oluşan Özelleştirme Komisyonu, PTK hisselerinin %75`nin özelleştirmesini öngören ihale sözleşmesinin imzalanma tarihini 26 Aralık 2013 yılına ertelemişti. İhaleyi kazanan `Axos-Najafi` konsorsiyumu PTK`nın %75`i için 277 Milyon avro değerinde teklif vermişti. Özelleştirme komisyonu, özelleştirme sürecine ilişkin raporun Kosova Meclisinde siyasi partilerin anlaşmazlıkları yüzünden ele alınmaması ve prosedür gereği söz konusu raporun onaylanmadan komisyon olarak özelleştirme sözleşmesini imzalamayı doğru ve adil bulmadıkları için süreyi uzattıklarını açıklamışlardı. Diğer taraftan 3 Ekim 2013`te toplanan Kosova Meclisi, özelleştirme sürecinin takibi ve ihale prosedürü hakkında bir soruşturma komisyonu kurmaya hazırlansa da iktidardaki milletvekillerinin boykotu üzerine henüz bir karara varmamış ve komisyon oluşamamıştı. Meydana gelen tıkanmalar yüzünden ekonomik kuruluşlar siyasi partilerin hesap ve çıkarlar peşinde olmaları nedeniyle özelleştirme sürecinin Kosova Meclisi tarafından bloke edilmesinden dolayı endişelerini dile getirmişlerdi. Hükümetin bütçe kanunu ile PTK özelleştirmesini Parlamentodan geçirme girişimi muhalefet tarafından sert bir tepkiyle karşılandı ve hükümet yasal prosedürlere uymamakla suçlandı Në seancën e fundit të mbledhjes së Kuvendit të Kosovës me datën 30 Dhjetor 2013 Qeveria e Kosovës raportoi se nuk do të nënshkruajë kontratën e privatizimit të PTK së. Procesi i privatizimit u anulua me vendimin e parlamentit Komisioni i Privatizimit i përbërë prej anëtarëve të Kuvendit datën e nënshkrimit të kontratës mbi privatizimin e 75% të aksioneve të PTK së e kishte shtyrë më 26 Dhjetor Kompania fituese e tenderit `Axos- Najafi`për privatizimin e 75% të aksioneve të PTK së kishte ofruar vlerë prej 277 milyon euro. Komisioni i privatizimit kishte thënë se procesin e nënshkrimit të kontratës e kishin shtyer për shkak të mostrajtimit të raportit të procesit të privatizimit si arsye e mospajtimeve të partive politike në Kuvendin e Kosovës, kështu që nuk e shohën të drejtë nënshkrimin e kontratës pa u aprovuar raporti nga Kuvendi. Në anën tjetër Kuvendi i Kosovës në mbledhjen e 3 Tetor`it nuk kishte arritur të formonte një komision hetimor mbi monitorimin e procesit të privatizimit dhe procesit të tenderizimit për shkak të bojkotimeve të disa deputetëve në pushtet. Për shkak të blokazheve organizatat ekonomike theksuan se për arsye të hesapeve dhe interesave të partive politike bllokimi i procesit të privatizimit nga Kuvendi i Kosovës shkaktoi shqetësime në lidhje me këtë qështje. Përpjekjet e qeverisë që sa më shpejt procesi i privatizimit dhe buxhetit të përfundojë pa shkuar fare në Kuvendin e Kosovës shkaktoi reagimin e ashpër të partive opozitare Türkçe Shqip

9 Oda Bülteni Buletini i Odës Ocak Şubat / Janar -Shkurt Ekonomi HaberleriDevam Vazhdim Lajme nga Ekonomia 2011 yılında özelleştirme süreci başlayan PTK`nın iki kez iptali, rekabetin olmaması ve ertelenmesi yüzünden imzalanma tarihleri uzatılmış ve bir çıkmaz noktaya gelmişti. Ekonomi Kalkınma Bakanı Fadil Ismajli ise PTK Özelleştirme Prosedürünün Kosova Meclisine gitmeden gerçekleşmesinin mümkün olamayacağını, fakat sürecin Noel tatili öncesinde tamamlanmış olacağını da bildirmişti. Diğer taraftan, devletin karar mercileri ise sürecin Meclise gitmeden bir an önce sonuçlanma fırsatlarına bakıyordu. Hükümetin bütçe kanunu ile PTK özelleştirmesini Parlamentodan geçirme girişimi muhalefet tarafından sert bir tepkiyle karşılandı ve hükümet yasal prosedürlere uymamakla suçlandı. Parlamentoda bir soruşturma komisyonunun oluşması talebi hükümetin bu yasa dışı prosedürlerle PTK özelleştirmesini gerçekleştirmek istemesinden kaynaklanmakta idi. Ancak hükümet milletvekillerinin de buna yanaşmaması üzerine soruşturma komisyonu kurulamadı. Hükümet bir tasarı ile PTK`nın %75`nin hisse satışının 2014 yılı bütçe tasarısına dahil ederek onaylanmış sayılmasını istedi. Kosova Başbakanın bütçe kanununa müdahale etmesi üzerine 2014 bütçe kanunu şu şekilde değiştirildiği ifade edilmişti: Kosova Cumhuriyeti 2014 yılı Bütçe Kanununa göre PTK`nın %75 hisse satışından gelecek olan 277 milyon avro değerinde ki tutar banka bilançosuna dahil edilecektir. 04/L-194 Kanununda göre tamamlanmış ve değişen Kamu Mali Yönetimi ve Sorumluklar Kanununda yer alan 22.A.6 maddesine göre PTK`dan gelecek olan tutar sadece sermaye yatırımları için kullanılacaktır yılı için Kosova Cumhuriyeti Bütçe Kanunun Kabulü ile 27 Mayıs 2013 tarihinde Hükümet tarafından Kosova Cumhuriyeti Meclisine 144/13 No`lu sunulan rapor onaylanmış sayılır. Privatizimi i PTK`së, proces i cili kishte filluar nga viti 2011, për shkak të anulimeve të shpeshta, mungesës së konkurencës, dhe shtyerjeve të datave të nënshkrimit qoi deri tek një fund bllokues e të pazgjidhur. Ministri i Zhvillimit Ekonomi Fadil Ismajli kishte paralajmëruar se procesi i privatizimit të PTK`së pa u aprovuar nga Kuvendi i Kosovës nuk do të mund të realizohet, megjithatë procesi do të perfundojë para vitit të ri. Në anën tjetër, disa nga vendimarrësit në pushtet shikonin mundësinë që sa më shpejt ky proces të përfundojë pa shkuar fare në Kuvendin e Kosovës. Pavarësisht se veprimet ishin të paligjshme përpjekjet në këtë drejtim vazhduan. Kërkesa mbi formimin e një Komisioni Hetimor buronte nga këto veprime joligjore të Qeverisë dhe për shkak të ligjit, në të cilën privatizimi i 75% të aksioneve të PTK`së përfshihej në buxhetin e vitit 2014, numërohej si e aprovuar. Ligji i buxhetit të vitit 2014 në të cilën kishte ndërhyer Kryeministri i Kosovës Hashim Thaqi ishte raportuar të jetë ndryshuar në këtë mënyrë: Mjetet në shumën prej 277 milionë euro nga shitja e 75% të aksioneve të PTK-së, përfshihen në bilancin bankar sipas Ligjit të Buxhetit të Republikës së Kosovës për vitin Këto mjete, siç përcaktohet me nenin 22.A.6, të Ligjit për Menaxhimin e Financave Publike dhe Përgjegjësitë, të plotësuar dhe ndryshuar me Ligjin 04/L-194, do të përdoren vetëm për investime kapitale. Më miratimin e Ligjit të Buxhetit të Republikës së Kosovës për vitin 2014, raporti i dorëzuar nga Qeveria më 27 maj 2013, nr.144/13 në Kuvendin e Republikës së Kosovës, konsiderohet i miratuar. Mirëpo, përfshirja e shumës së privatizimit të PTK`së në buxhetin e vitit 2014 me ndërhyrjen dhe ndryshimin e ligjit të projekt buxhetit 2014 nga Qeveria shkaktoi reagimin e ashpër të LDK`së dhe Vetëvendosjes. PTK özelleştirme süreci tekrar baştan başlayacaktır Procesi i privatizimit të PTK-së do të fillojnë nga fillimi

10 10 Ocak Şubat / Janar -Shkurt 2014 Oda Bülteni Buletini i Odës Ekonomi HaberleriDevam Vazhdim Lajme nga Ekonomia Fakat, Hükümet tarafından PTK özelleştirmesinin 2014 yılı bütçe tasarısına dahil edilmesi ve hükümet tarafından yasanın değiştirilerek müdahale etmesi LDK ve Vetëvendosje nin sert tepki göstermesine neden olmuştu. Bütçe yasasının değişikliği üzerine LDK ve Vetëvendosje bütün yasal prosedürleri ele alarak söz konusu durumu Anayasa Mahkemesine değerlendirilmek üzere göndereceğini dile getirmişti. Diğer taraftan ise, 19 Aralıkta Kosova Meclis toplantısında LDK ve Vetëvendosje nin boykotlarına rağmen değiştirilen 2014 Bütçe Kanunu kabul ve onaylanmış olsa da 26 Aralıkta imzalanması beklenen özelleştirme sözleşmesi mümkün olmadı ve tekrardan 30 Aralık 2013 tarihinde tamamen sonuçlanması ve imzalanması kararlaştırılarak bir erteleme meydana geldi. Fakat 30 Aralık 2013 tarihinde Kosova Başbakanı Hashim Thaqi yapılan son Meclis Toplantısında alınan karara göre AXOS firması ile özelleştirme sözleşmesinin Meclis Kurulundan Onayının alınmaması nedeniyle sözleşmeyi imzalamayacaklarını açıkladı. Ayrıca, üst düzey hükümet yetkilileri PTK nın %75 lik özelleştirmesinden gelecek olan gelirin 2014 bütçe tasarısına dahil edilmesini ön gören kanunun muhalefetin sert tepkileri nedeniyle iptal edildiğini de açıkladılar. Me ndryshimin e ligjit të buxhetit LDK dhe Vetëvendosje kishin theksuar se sipas procedurave ligjore këtë qështje do ta dërgonin për shqyrtim dhe vlerësim në Gjykatën Kushtetuese. Në anën tjetër, përkundër bojkotimeve të LDK`së dhe Vetëvendosjes Kuvendi i Kosovës ligjin e ndryshuar të buxhetit edhe pse e kishte konsideruar si të aprovuar në mbjedhjen e 26 Dhjetorit, Kuvendi nuk pati mundësinë të realizojë privatizimin e PTK`së dhe përsëri qështja e privatizimit u shtye me 30 Dhjetor si mbledhje përfundimtare. Në mbledhjen përfundimtare me 30 Dhjetor 2013 Kryeministri i Kosovës Hashim Thaqi për shkak të mos aprovimit të procesit të privatizimit me kompaninë AXOS nga komiteti i Kuvendit raportoi se kontrata e privatizimit nuk do të nënshkruhet. Gjithëashtu, zyrtarë të lartë qeveritar thanë se për shkak të reagimeve të ashpëra të partive opozitare ligji i cili do të përfshinte të ardhurat nga privatizimi i PTK`së në buxhetin e vitit 2014 ishte anuluar. Një zëvendës ministër i cili nuk ka dashur që emri i tij të përmendet tha se: Të gjithë e kemi ditur se privatizimi i PTK`së do të shkaktojë një humbje të madhe buxhetore kështu që vendosëm të ndalojmë këtë proces, ku përgjegjës kryesor dhe të vetëm të këtij rezultati jo të suksesshëm janë partitë opozitare. Gjatë gjithë kësaj periudhe kohore procesi i privatizimit të PTK`së kishte krijuar një skenë të përleshjeve midis Kuvendit të Kosovës dhe partite politike. Në anën tjetër duhet të theksohet se informimi i qytetarëve të Kosovës në lidhje me zhvillimet aktuale të privatizimeve të aseteve publike është një qëshje mjaft e rëndësishme. Si rezultat, procesi i privatizimit të PTK-së do të fillojnë nga fillimi. IPKO`dan 3G Hizmeti IPKO Ofron Rrjetin 3G 30 Kasım IPKO, Kosova da 3G hizmeti veren ilk GSM operatörü oldu. Hizmetlerinin tanıtımını yapan IPKO Genel Müdürü Robert Erzin, 1 Aralık 2013 tarihinden itibaren müşterilerinin 3G hizmetinden faydalanabileceğini duyurdu. Cep telefonlarından hızlı internet kullanımını sağlayan üçüncü nesil teknoloji nimetlerinden olan 3G kullanıcıları cep telefonlarından daha hızlı internet erişimine sahip olacaklardır ve otomatik olarak 3G ağına geçerek internet hızı 2G`den 100 kat daha fazla olacağı belirtildi. IPKO Genel Müdürü Robert Erzin en kısa zamanda 4G ağına geçmek için de çalışacaklarını ifade etti. IPKO tarafından yapılan açıklamada otoyol boyunca da müşterilerine kesintisiz sinyal sağladıklarını ana kentlerde de herkes için ücretsiz olan WiFi ağ kullanımını verdikleri kaydedildi. 30 Nëntor 2013 IPKO me çmimet e saja të volitshme, shërbimin kualitativ, stabilitetin dhe për nga ana e rrjetit të telefonave mobil është operatori i parë dhe i vetëm në Kosovë që lanson dhe ofron shërbimin e rrjetit të shpejtë të internetit 3G. Drejtori i Përgjithshëm i IPKO s Robert Erzin në fund të muajit nëntor mediave iu paralajmëroi se prej dates 1 Dhjetor % e konsumatorëve të cilët përdorin internetin në telefonat mobil do të kenë qasje në rrjetin 3G, njëra prej teknologjive më të reja të brezit të tretë e cila mundëson shfrytëzimin e internetit me shpejtësi shumë më të madhe. Gjithëashtu Robert Erzin theksoi se me lansimin e rrjetit 3G nga IPKO konsumatorët do të kenë rastin të përdorin internetin me shpejtësi rreth 100 herë më shpejtë se 2G dhe paralajmëroi se janë duke punuar për kalimin në rrjetin 4G sa më shpejtë.

11 Oda Bülteni Buletini i Odës Ocak Şubat / Janar -Shkurt Ekonomi HaberleriDevam Vazhdim Lajme nga Ekonomia Trepça nın canlandırılması görüşüldü U diskutua qështja e ringjalljes së Trepçës Kosova hükümeti Trepça maden şirketinin yeniden yapılandırılması ve canlandırılması için ilgileniyor. Ekonomi Kalkınma Bakanlığı, Kosova e Re termik santrali ve Trepça madenlerine ilişkin işletmenin canlandırılması konusunun oldukça önemli olduğunu dile getirdi. Bakan Yardımcısı Gani Koci, Amerikan dışişleri Bakanlığı yetkilisi Christy Machak ile söz konusu projeler üzerinde durduklarını belirtti. Kayıt dışı ekonomiyi önleme hükümetin önceliği Qeveria e Kosovës është e interesuar për të ristrukturuar dhe ringjallur kompaninë e minierave Trepçën. Ministria e Zhvillimit Ekonomik ka theksuar se ringjallja e bizneseve si termocentrali Kosova e Re dhe ajo e minierave Trepça janë qështje shumë të rëndësishme. Zëvendësministri i Zhvillimit Ekonomik Gani Koci dhe përfaqësuesi i Ministrisë së Punëve të Jashtme Christy Machak janë duke e shqyrtuar këtë projekt të ringjalljes. Parandalimi i ekonomisë joformale prioritet i qeverisë Maliye Bakanı Besim Beqaj, 2014 yılında hükümetin öncelikleri arasında kayıt dışı ekonomi olacağını söyledi. Riinvest tarafından düzenlenen ekonomide kayıt dışılık araştırmasının sunumuna katılan Beqaj, hükümetin kayıt dışı ekonomi, para aklama ve ekonomik suçlarla mücadele konusunda hazırladıkları stratejiyi tamamlamak üzere olduklarını açıkladı. Hükümet borçlanıyor Ministri i Financave Besim Beqaj, tha se në vitin 2014 midis prioriteteve të qeverisë do të jetë parandalimi i ekonomisë joformale. Beqaj, i cili morri pjesë në prezantimin e hulumtimit të ekonomisë joformale e organizuar nga Riinvest, njoftoi se qeveria është në fazën e përfundimit të strategjisë së përgaditur për parandalimin dhe luftimin e ekonomisë joformale, pastrimit të parave dhe krimeve ekonomike. Qeveria me borxhe Kosova hükümeti inşaatına başladığı bazı sermaye yatırmaları için bütçeden para bulamayınca borçlanmaya devam ediyor. Priştine Mitrovica yolunun asfaltlanması için bütçe yetmeyince hükümet 16 Milyon daha borçlanarak toplam borcu 340 milyon ya çıktı. Öte yandan Merkez Bankasının verilerine göre Kosova nın kamu sektörü ve özel sektör olarak toplam borcu geçen yılın aynı dönemine göre %9 oranında artarak 1,5 milyar oldu. Batık kredi oranı artıyor Qeveria e Kosovës nuk pati mundësi të gjej para nga buxheti i saj për disa investime kapitale, ndërtimi i të cilave veqse kishte filluar më herët. Në këtë situatë qeveria për ti vazhduar investimet merr hua, dhe vazhdon investimet me borxhe. Kështu për shembull për shkak të pamjaftueshmërisë së buxhetit për asfaltimin e rrugës Prishtinë Mitrovicë qeveria huazoi edhe 16 Milion, duke e bërë borxhin total 340Million. Në anën tjetër sipas të dhënave të Bankës Qëndrore borxhi total i sektorit publik dhe privat të Kosovës në këtë vit sipas periudhës së njëjtë me vitit e kaluar është rritur në 9%, gjithsej me një borxh total prej 1.5 Miliardë. Rritet norma e kredive me probleme Kosova Merkez Bankasının son raporuna göre Kosova da batık kredi oranı giderek artıyor. Merkez Bankası verilerine göre 2013 yılı Haziran sonunda %7,8 oranında olan batık kredi oranı Eylül sonunda 8,5 e yükseldi. Batık kredi oranını yükselten sektörler ticaret ve imalat sektöründe kullanılan krediler oldu. Ancak Merkez Bankası, bankacılık sektörünün sermaye yeterliliğinin iyi düzeyde olduğunu açıkladı Sipas raportit të fundit të Bankës Qëndrore në Kosovë norma e kredive me probleme po shkon duke u rritur. Në bazë të të dhënave të Bankës Qëndrore në fund të Qershorit të vitit 2013 norma e kredive me probleme pasqyrohej të ishte 7,8%, kurse në fund të Shtatorit kjo normë u rrit në 8,5%. Kreditë e përdorura për sektorin e biznesit dhe prodhimit ndikuan në rritjen e normës së kredive me probleme. Türkçe Shqip

12 12 Ocak Şubat / Janar -Shkurt 2014 Oda Bülteni Buletini i Odës Ekonomi HaberleriDevam Vazhdim Lajme nga Ekonomia Kötü yönetilen kredilere rağmen bankacılık sektörü 2013 yılının 3. Çeyreğini 22,4 milyon net kâr ile kapattı. Merkez Bankasının verilerine göre Kosova da toplam mevduat 2,3 milyar ya ulaşmış iken, kullanılan kredi de 1,8 Milyar olarak gerçekleşti. Piyasada nakit sıkıntısı çekiliyor Mirëpo në anën tjetër Banka Qëndrore njoftoi se mjaftueshmëria e kapitalit të sektorit bankar është në gjendje të mirë. Pavarësisht menaxhimit të keq të kredive sektori bankar çejrekun e 3. të vitit 2013 e mbylli me 22,4 milion neto fitim. Sipas të dhënave të Bankës Qëndrore totali i depozitave të Kosovës arriti 2.3 miliardë, kurse kredia e përdorur arriti vlerën në 1,8 miliardë. Tregu me mungesë të parave të gatshme Ekonomi uzmanları Kosova piyasasında nakit sıkıntısının yaşandığı ve mal değiş tokuşu seviyesinin arttığı konusunda uyarıda bulundu. Uzmanlara göre nakit sıkıntısı, aşırı ithalat nedeniyle oluşan ticari açıktan, emeklilik fonu için ödenen paraların dışarıda tutulmasından ve özelleştirme ajansına ait fonların bloke edilmesinden kaynaklanıyor. Priştine Üniversitesi Profesörü Mejdi Bektashi ye göre nakit para eksikliği kişilerin daha az mal ve hizmet almasına neden olduğunu bunun da piyasa daralmasına götürdüğünü söyledi. Kosova e Re Projesi Ekspertët e Ekonomisë lajmëruan se tregu Kosovar po përjeton një mungesë të parave të gatshme dhe paralajmëroi se ekziston një rritje e dukshme në nivelin e shkëmbimit të mallrave. Sipas ekspertëve problemi mbi mungesën e parave të gatshme në treg është rezultat i deficitit tregtar për shkak të imporit të tepërt, përjashtimit të parave të paguara për fondin e pensionit dhe bllokimit të fondeve të agjencisë së privatizimit. Në bazë të njoftimeve të Profesorit Mejdi Bektashi nga Universiteti i Prishtinës njerëzit të cilët kanë mungesë të parave të gatshme blejnë më pak mallra dhe nuk marrin shërbime, kështu që kjo situatë ndikon tkurrjen e tregut në aspektin e parave të gatshme. Projekti Kosova e Re Kosova da tanıtımı çok fazla yapılan ve 2006 yılından bu yana gündemde olan Kosova e Re termik santral projesi konusunda henüz somut bir adım atılamadı. Enerji Bakanı Ethem Çeku döneminde projelendirilen Kosova e Re, Justina Shiroka Pula ve Besim Beqaj gibi bakanların ardından Fadil Ismaili tarafından yönetilmeye başlandı ancak yatırım aşamasına gelinemedi. Ekonomi Kalkınma Bakanı Fadil Ismaili, finansal kriz nedeniyle projenin iptal edilme aşamasına geldiğini ancak Aralık ayında kısa listeye kalan yatırımcılardan ihale ile ilgilenmeye devam ettiklerine dair yazılı açıklama aldıklarını duyurdu. Bakan Ismaili ye göre, projenin son haline Kosova B termik santralı ve kömür yatakları dahil edilmedi. Bakan Ismaili mevcut çalışmalara göre Mart sonu veya Nisan başında ön yeterlilik alan firmalara tekliflerini sunmaları için çağrıda bulunacaklarını ifade etti. Tekliflerin de Haziran sonu ile Temmuz başında gelmesini beklediklerini ifade eden Ismaili, akabinde de yeni termik santralin inşa sürecinin başlayabileceğini kaydetti Pavarësisht nga promovimi i shumtë i projektit të Termocentralit Kosova e Re që nga viti 2006, ende nuk është marrë ndonjë hap konkret në lidhje me projektin. Projekti i cili ishte projektuar gjatë periudhës së Ministrit të Energjisë Ethem Çeku, pas menaxhimit nga Ministrja Justina Shiroka Pula dhe Ministri Besim Beqaj, filloi të menaxhohej nga Ministri Fadil Ismaili, mirëpo nuk erdhi deri tek faza e investimit. Ministri i Zhvillimit Ekonomik Fadil Ismaili kishte thënë se për shkak të krizës financiare projekti kishte ardhur deri tek faza e anulimit, mirëpo pastaj njoftoi se në muajin Dhjetor kishin pranuar një deklaratë me shkrim nga investitorët të cilët kishin mbetur në listën e ngushtë se vazhdojnë të interesohen me tenderin e projektit Kosova e Re. Sipas Ministrit Ismaili në formën finale të projektit Termocentrali Kosova B dhe shtretërit e qymyrit nuk përfshihen. Ministri Ismaili sipas punimeve të tanishme theksoi se deri në fund të muajit Mars apo në fillim të muajit Prill do ti bëjnë thirrje kompanive të parakualifikuara që ti prezantojnë ofertat e tyre. Gjithëashtu Ismaili tha se presin që ofertat të fillojnë nga fundi i Qershorit apo fillimi i Korrikut, ku pastaj theksoi mundësinë e fillimit të procesit të termocentralit të ri. Kısa listeye kalan firmlar şunlardı: Adani Power / PT Adani Global konsorsiyumu (Hindistan Endonezya) Park Holding / (Ciner Group) Turkiye PPC / ContourGlobal LLP konsorsiyumu Yunanistan ve Birleşik Krallık/ABD Lista e ngushtë e kompanive pjesëmarrëse: The Adani Power / PT Adani Global consortium from India and Indonesia The Park Holding submission from Turkey The PPC / ContourGlobal LLP consortium from Greece and the UK/USA

13 Oda Bülteni Buletini i Odës Ocak Şubat / Janar -Shkurt Analiz Analizë Kosova da İnşaat Sektörü Hazırlayan: Esin Muzbeg ve Arta Fejzullahu Sektori i Ndërtimtarisë në Kosovë Përgaditi: Esin Muzbeg dhe Arta Fejzullahu Kosova da inşaat sektörü en canlı sektörlerden biri olmaya ve büyümeye devam ediyor. 1998/99 yıllarında meydana gelen çatışmaların yanı sıra, 1980 lerin sonundan itibaren eski Yugoslavya topraklarında savaşlar ve Kosova da savaş kaygısı bu alandaki yatırımları minimum düzeyde tuttu. Dolayısıyla Kosova nın göreli bir istikrara ve gene göreli bir sektörsel büyümeye kavuştuğu 2000 li yılların ortalarından itibaren inşaat sektörü önce Kosova vatandaşlarından gelen doğrudan talep, daha sonra da diasporanın yatırım aracı olarak canlı kalmaya ve büyümeye devam etti yılı itibariyle özellikle Priştine odaklı konut inşaatında piyasanın kısmen bir doyum noktasına doğru ulaşmış olduğu tespit edilebilse bile inşaat sektörü bir yandan lüks ve alternatif arayışlar diğer yandan da altyapı ve sermaye yatırımları nedeniyle dinamik yapısını sürdürmeye devam ediyor. Önümüzdeki döneme ilişkin konut sektöründe kısmen bir yavaşlama beklense bile Priştine Üsküp Otoyolu projesi, Kosova e Re termik santral projesi gibi dev projeler sektörü bir süre daha canlı tutmaya devam edecektir. Bu analizde Kosova daki inşaat sektörünün temel dinamiklerine ve projelerine değinip sektörün genel öngörülerini ortaya koymaya çalışacağız. Sektori i ndërtimtarisë në Kosovë vazhdon të jetë një prej sektorëve më të gjallë dhe gjithnjë në rritje. Përveq konflikteve të viteve 1998/99, luftërat në terriotorin e Ish-Jugosllavisë që nga fundi i vitive të 80`ta dhe lufta shqetësuese në Kosovë ndikoi në mënyrë negative mbi investimet në sektorin e ndërtimtarisë duke i tërheq ato në minimale. Kështu që sektori i ndërtimtarisë prej viteve 2000`ta gjatë periudhës kur Kosova arriti një stabilitet realitiv dhe një rritje sektoriale relative me kërkesën e drejtpërdrejtë të qytetarëve të Kosovës dhe më vonë edhe me investimet e huaja vazhdoi të jetë një prej sektorëve më të gjallë dhe në rritje e sipër. Edhe pse sektori i ndërtimtarisë që nga viti 2013 i orientuar sidomos në zonën e Prishtinës ka arritur kulmin e saj, sektori i ndërtimtarisë në njerën anë si kërkesë luksoze dhe alternative dhe në anën tjetër si pasojë e investimeve kapitale dhe të infrastrukturës vazhdon të ruaj qëndrueshmërinë e saj si sektor dinamik. Gjatë periudhës së ardhshme edhe pse pritet të ketë një ngadalësim në sektorin e ndërtimtarisë së vendbanimeve, projekti i autostradës Prishtinë-Shkup si dhe projekti gjigand i termocentralit Kosova e Re vazhdon të mbajë sektorin në kontinuitet. Në këtë analizë do të mundohemi të ju informojmë në lidhje me parashikimet e përgjithshme të sektorit duke prekur dinamiken themelore dhe projektet në sektorin e ndërtimtarisë Türkçe Shqip

14 14 Ocak Şubat / Janar -Shkurt 2014 Oda Bülteni Buletini i Odës Analiz Analizë Kosova nın Başlıca Projeleri Projektet Kryesore të Kosovës Kosova nın büyük sermaye yatırımları gerektiren projeleri inşaat sektörünü canlı tutmanın yanı sıra büyütmektedir. Özel sektör marifetiyle yürütülen konut projelerinin yanı sıra altyapı ve enerji projeleri Kosovalı firmaların hem tecrübe kazanmasına hem de büyümesine neden olmaktadır. Halihazırda Kosova yı güneybatıdan kuzeydoğuya bağlayan otoyol inşaatı ve uluslar arası Priştine havalimanı projeleri tamamlanmıştır. Bechtel ENKA konsorsiyumu ve LİMAK tarafından inşa edilen bu devasa projelerde alt yükleniciler olarak Kosova kökenli inşaat şirketleri de yer almış, bir yandan tecrübe aktarımı elde ederken öte yandan kapasitelerini genişletmişlerdir. Kosova nın 2014 yılından itibaren inşa edeceği Priştine Üsküp otoyolu ( Milyon ) ve Kosova e Re termik santrali projesi (yap işlet devret modeliyle tahmini yatırım bedeli: 1 Milyar ) inşaat sektörünü canlı tutmaya devam edecektir. Bu iki dev projenin dışında Zhur hidroelektrik santralı, mini hidroelektrik santralleri ve etüt çalışmaları devam eden rüzgâr enerjisi projeleri sektörün önümüzdeki 10 yıl boyunca büyümesine vesile olacağı değerlendirilmektedir. İnşaat Sektöründe Temel Malzemeler, Fiyatlar ve Istatistiki Veriler Kosova da inşaat malzemelerinin bir kısmı üretilse bile sektör girdileri açısından dışa bağımlılığın söz konusu olduğunu söyleyebiliriz. Ana tedarikçi ülkeler, Kosova ile gümrüklerin sıfırlandığı CEFTA (Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması) ülkeleridir. Ancak özellikle nitelikli ürün tedariki için İtalya, İspanya, Almanya, Türkiye ve Yunanistan gibi ülkelerden de ithalat yapılmaktadır. Girdi malzemelerinin ithalatında herhangi bir kota yoktur. Sektörde kullanılan ve temel girdileri sağlayan alt sektörlerin çok fazla olmasına rağmen aşağıdaki tabloda başlıcaları sıralanmış olup veriler piyasadan derlenmiştir Projektet me investime kapitale gjigande të Kosovës jo vetem se mundësojnë që sektori i ndërtimtarisë të jetë dinamike por edhe njëkohësisht ndikojnë edhe në rritjen e saj. Përveq projekteve gjigande në ndërtimin e vendbanimeve edhe projektet e infrastrukturës dhe energjisë rezultojnë në përfitimin e përvojës, njohurisë dhe rritjes së kompanive Kosovare. Aktualisht ndërtimi i autostradës që lidh jugperëndimin me verilindjen dhe projekti i aeroportit ndërkombëtar në Prishtinë janë përfunduar. Në këto projekte të mëdha të realizuara nga Bechtel - ENKA dhe LIMAK morrën pjesë edhe nënkontraktorët e kompanive Kosovare të cilët patën mundësinë të zgjerojnë kapacitetet e tyre dhe përfitojnë një përvojë pune mjaft të rëndësishme. Projekti i autostradës Prishtinë-Shkup me një vlerë prej million dhe projekti i termocentralit Kosova e Re (vlera e paraparë me model ndërto-opero-transfero është 1 milliardë ) do të vazhdojnë të ruajnë dinamizmin e sektorit të ndërtimtarisë, të cilat do të fillohen të ndërtohen nga viti Përveq këtyre dy projekteve gjigande projekti i centralit hidroelektrik Zhur, mini centralet hidroelektrike dhe projektet e energjisë me erë punimet e të cilës vazhdojnë vlerësohen se do të rrisin sektorin e ndërtimtarisë në 10 vitet e ardhshme edhe me tutje. Çmimet dhe Materialet Bazë të Sektori të Ndërtimtarisë Në Kosovë një pjesë e materialeve të nevojshme për ndërtimtari edhe pse prodhohet në vend prap se prapë ekziston një varësi e jashtme në aspektin e inputeve. Vendet kryesore furnizuese janë vendet e CEFTA`s (Marrëveshja e Tregtisë së Lirë së Evropës Qëndrore) të klasifikuara sipas doganave dhe Kosovës. Mirëpo për tu furnizuar me produkte të cilësisë së lartë gjithëashtu importimi bëhet nga Italia, Spanja, Gjermania, Turqia dhe Greqia. Nuk ekziston ndonjë kuotë për produktet të cilat importohen në vend. Edhe pse ka shumë nënsektorë të cilat sigurojnë materiale themelore dhe inpute të nevojshme në tabelën më poshtë të dhënat janë përpiluar nga tregu. Tabela 1: Çmimet mesatare të materialeve themelore në sektorin e ndërtimtarisë Türkçe Shqip