HAMILTON ANKS YETE DE ERLEND RME ÖLÇE (HAM-A)

Transkript

1 HAMILTON ANKS YETE DE ERLEND RME ÖLÇE (HAM-A) Özgün ad : Hamilton Anxiety Rating Scale (HAM-A) Hamilton M. The assessment of anxiety states by rating. Br J Med Psycol 1959;32: Genel bilgi: Anksiyete düzeyini ve belirti da l m n belirlemek ve fliddet de iflimini ölçmek amac yla düzenlenmifl olan, psikopatoloji bilmesi gereken görüflmecinin de erlendirdi i bir ölçektir. Sa l kl ya da psikiyatrik hasta gruplarda uygulanabilir. Hem ruhsal hem de bedensel belirtileri sorgular. Son 72 saat içindeki anksiyete de erini de erlendirir. Yönergesine uygun flekilde doldurulur ve her maddeden elde edilen puan toplanarak toplam puan elde edilir. Her maddenin puan 0-4 aras nda, ölçe in toplam puan ise 0-56 aras nda de iflmektedir. Türkiye'de yap lan çal flmada kesme puan hesaplanmam flt r. Türkçe formunun makalesi: Yaz c MK, Demir B, Tanr verdi N, Karaa ao lu E, Yolaç P. Hamilton Anksiyete De erlendirme Ölçe i, de erlendiriciler aras güvenirlik ve geçerlik çal flmas. Türk Psikiyatri Dergisi 1998;9:

2 HAMILTON ANKS YETE DE ERLEND RME ÖLÇE (HAM-A) HAMILTON ANKS YETE DE ERLEND RME ÖLÇE (HAM-A) 0. Yok 1. Hafif (düzensiz ve k sa sürelerle ortaya ç kar) 2. Orta (daha sürekli ve daha uzun süreli ortaya ç kar, hastan n bunlarla bafla ç kmas önemli çabalar gerektirir) 3. fiiddetli (sürekli hastan n yaflam na egemen) 4. Çok fliddetli ( kifliyi inkapasite durumuna getirici) 1. Anksiyeteli duygudurumu: Endifleler, kötü bir fley olaca beklentisi, korkulu bekleyifl, irritabilite 2. Gerilim: Gerilim duygular, bitkinlik, irkilme tepkileri, kolayca a lamaya bafllama, ürperme, yerinde duramama 3. Korkular: Karanl ktan, yabanc lardan, hayvanlardan, yaln z b rak lmaktan, trafik ve kalabal ktan 4. Uykusuzluk: Uykuya dalmakta güçlük, bölünmüfl uyku, doyurucu olmayan uyku, uyan ld nda bitkinlik, düfller, karabasanlar, gece korkular 5. Entelektüel (Kognitif): Konsantrasyon güçlü ü, bellek zay flamas. 6. Depresif mizaç: lgi yitimi, depresyon, hobilerden zevk alamama, erken uyanma, gün içinde dalgalanmalar 7. Somatik (Müsküler): A r lar, seyirmeler, kas gerginli i miyoklonik s çramalar, difl g c rdatma, titrek konuflma, artm fl kas tonusu. 8. Somatik (Duyusal): Kulak ç nlamas, görme bulan kl, s cak ve so uk basmalar, güçsüzlük duygular, kar ncalanma duyumu 9. Kardiyovasküler Semptomlar: Taflikardi, çarp nt, gö üste a r lar, damarlar n titreflmesi, bayg nl k duygusu, ekstrasistoller. 10.Solunum Semptomlar : Gö üste bask ya da s k flma, bo ulma duygusu, iç çekme, dispne. 11.Gastrointestinal Semptomlar: Yutma güçlü ü, barsaklarda gaz, kar n a r s, yanma duyumlar, kar nda dolgunluk, bulant, kusma, gurultu, ishal, kilo kayb, konstipasyon. 12.Genitoüriner Semptomlar: S k ifleme, amenore, menoraji, firijidite geliflimi, erken boflalma, libido kayb, empotans. 13.Otonomik semptomlar: A z kurulu u, yüz k zarmas, solgunluk, terleme e ilimi, bafl dönmesi, gerilim bafl a r s, saçlar n diken diken olmas. 14.Görüflme s ras nda davran fl: Yerinde duramama, huzursuzluk ya da gezinme, ellerde titremeler, al nda k r flma, gergin yüz, iç çekme ya da h zl soluma, yüz solgunlu u, yutkunma, ge irme, canl tendon s çramalar, dilate pupiller, egzoftalmus. B R N fiaretley N Toplam Puan Psiflik (1,2,3,5,6) Somatik (4,7,8,9,10,11,12,13, 14) De erlendiren Doktor

3 Hamilton Anksiyete De erlendirme Ölçe i Görüflme Klavuzu (HADÖ-GK) Görüflmeci için yönerge: 14 maddenin her birini de erlendirirken afla da A bafll alt nda verilen puanlama ilkelerine (0-4) uyun. ÇOK ÖNEML : her bir puan n aç k tan m ve belirtilerin fliddetini derecelendirmek için gerekli sorulara iliflkin olarak B bölümünde verilen ölçütlere baflvurun. A. fiiddeti Derecelendirme 0. YOK 1. HAF F. Düzensiz olarak ortaya ç kar ve k sa sürer. 2. ORTA. Daha kal c ve uzun sürelidir, hasta bunalt s yla bafla ç kmak için çok gayret sarf eder. 3. fi DDETL. Süreklidir ve hastan n hayat n etkisi alt na al r. 4. ÇOK fi DDETL. Hasta iflini gücünü göremez, kendine bakamaz durumdad r. B. Belirti fiiddetini Derecelendirmek çin Sorular ve Ölçütler 1. HAF F. Belirti e er sürenin %50'sinden daha k sa bir dönemi kapl yorsa HAF F olarak derecelendirin. Bu duygular/belirtiler ne s kl kta oluyor? Ne kadar devam ediyor (k sa m, uzun mu)? 2. ORTA. Belirti zaman n %50'sinden daha uzun bir süre devam ediyor fakat süreklilik göstermiyorsa ORTA olarak derecelendirin. Belirtilerin oldu u dönemler olmad dönemlere göre daha s k ve sürekli mi? (Veya var oldu u dönemler, olmad dönemlerden fazla m veya tam tersi mi? Veya zaman n %50'sinden az nda m yoksa ço unda m ortaya ç k yor?) 3. fi DDETL. E er belirtiler süreklilik gösteriyorsa fi DDETL olarak derecelendirin. Bu duygular/belirtiler sürekli mi? Belirtiler hayat n za hakim oldu mu? Belirtilerin olmad zaman var m?) Nas l? 4. ÇOK fi DDETL. E er belirtiler kiflinin, iflini gücünü görmesine tamamen engel oluyorsa ÇOK fi DDETL olarak derecelendirin (kifli kendine bakamaz, toplumsal iliflkilerinde ve meslek hayat nda aksamalar olur, yard ms z yapamaz, hayat birçok bak mdan ciddi olarak etkilenmifltir). (Yatan hastalar için: Servis faaliyetlerine, görüflmelere, grup tedavilerine, u rafl tedavisine, toplant lara kat lamama, beden temizli i yapamama, beden temizli i yapamama). (Ayaktan hastalar için: flini yürütememe, iliflkilerin bozulmas, kendine bakamama, vb.). Bu duygular/belirtiler yüzünden iflinizden, gücünüzden geri kald n z m? Ne bak mdan hayat n z etkilendi? C. laç Yan Etkileri Baz belirtiler ilaçlar n yan etkilerine ba l olarak ortaya ç kabilir (örn. a z kurulu u, görme bulan kl, kar nda rahats zl k hissi gibi). Belirtinin ilaçlara m ba l oldu unu, yoksa anksiyete belirtisi mi oldu unu dikkatli bir biçimde de erlendirin. fiayet belirtinin ilaç yan etkisi oldu una hükmederseniz, bunu belirti olarak kaydetmeyin.

4 Hasta için yönerge: Size geçti imiz haftaya iliflkin baz sorular sormak istiyorum. Bu sorulara cevap verirken geçen 'den (gününü belirtin) bugüne kadar geçen süreyi dikkate alman z ve buna göre cevap vermenizi istiyorum. 1.ANKS YETEL DUYGUDURUMU Geçti imiz hafta içinde ruh haliniz nas ld? Kendinizi endifleli hissettiniz mi? Kötü bir fley olacak beklentisi oldu mu? Korkacak bir fley oldu u hissine kap ld n z veya çabuk parlad n z oluyor mu? 2.GERG NL K Geçen hafta içinde gergin oldu unuz ve kolayca yoruldu unuz oldu mu? S k s k irkildiniz mi? Kolayca a lamakl oldunuz mu? Titremeler oldu mu? Yerinizde duramad n z ve bir türlü gevfleyemedi inizi hissettiniz mi? 3.KORKULAR Geçen hafta içinde karanl ktan korktunuz mu? Tan mad n z insanlardan korktunuz mu? Yaln z kalmaktan çekindiniz mi? Hayvanlardan? Trafikten? Kalabal ktan? 4.UYKUSUZLUK Geçti imiz hafta içinde uykunuz nas ld? Yata a dal nca uykuya dalmakta zorland n z m? Uykuya dalman z her zamankine göre nas l? Baz geceler huzursuz, rahats z uyudu unuzu veya dinlenemedi inizi fark ettiniz mi? Uykular n z bölündü mü? Sabah uyand n zda kendinizi yorgun veya halsiz hissettiniz mi? Hiç kötü rüya veya kâbus gördünüz mü? 5.Z H NSEL (Biliflsel) Geçen hafta dikkatinizi toplamakta zorluk çektiniz mi (örn. kitap veya dergi okurken, telev,zyon seyrederken, biriyle konuflurken, araba kullan rken)? Hat rlamakta zorland n z fleyler oldu mu? Her zamankine göre(s k nt lar bafllamadan önceki halinize göre) haf zan zda bir de ifliklik var m?

5 6.ÇÖKKÜN DUYGUDURUMU Geçti imiz hafta kendinizi çökkün (örn. üzüntülü, ümitsiz, a lamakl ) hissettiniz mi? Her zaman ilgilendi iniz fleylere karfl ilgisizlik veya zevk alamam var m? Hiç sabahlar erken uyand n z m? Gününü belli saatlerinde, örn. sabahlar veya akflamlar kendinizi daha iyi veya daha kötü hissediyor musunuz? Sabahlar veya ö leden sonra kendinizi ne kadar kötü hissettiniz? 7. SOMAT K (müsküler) Geçen hafta bedeninizi nas l hissettiniz? Soraca m belirtilerden herhangi biri oldu mu: A r lar, s z lar? kaslarda seyirme, tutulma (sertlik)? difl g c rdatma? Sesin titremesi? Kaslarda gerginlik? Kaslarda kas lmalar veya s çramalar? 8. SOMAT K (duyusal) Geçti imiz hafta içinde kulaklar n zda hiç ç nlama oldu mu? V z lt, t k rt veya gürleme gibi sesler? Hiç görme bulan kl oldu mu? Atefl basmas veya üflüme? Takatsizlik? Hiç i nelenmeler oldu mu? 9. KALP-DAMAR BEL RT LER Geçen hafta nabz n zda h zlanma oldu mu? Kalbiniz h zl at yormufl gibi hissettiniz mi? Hiç gö sünüzde a r hissettiniz mi? Damarlar n z n att n hissettiniz mi? Hiç bay lacak gibi oldunuz mu? Kalbinizin tekledi ini hissettiniz mi? 10. SOLUNUM BEL RT LER Geçen hafta gö sünüzde bask veya s k flma hissettiniz mi? Hiç bo uluyormufl gibi hissettiniz mi? Her zamankinden daha fazla iç çektiniz mi? Nefes al rken zorland n z, güçlükle nefes ald n z oldu mu? Nefesiniz yetmiyor gibi hissettiniz mi?

6 11. M DE-BARSAK Geçen hafta boyunca hiç midenizde veya karn n zda a r veya rahats zl k hissi oldu mu? Yutkunma zorlu u oldu mu? Her zamankinden fazla yellenme oldu mu? Hiç midenizde ekflime, yanma hissettiniz mi? Hiç karn n zda fliflkinlik veya gerilme hissi oldu mu? Mide bulant s oldu mu? Kustunuz mu? Midenizde her zamankinden fazla guruldama oldu mu? Barsaklar n zda gevfleklik veya ishal oldu mu? Peklik oldu mu? Kilo kayb oldu mu? (Kilo kayb yar m kilodan azsa, 0 olarak iflaretleyin) 1= 0.5 kg - 1 kg 2= 1 kg - 2 kg 3= 2 kg'dan fazla 4= Güçsüzlefltirir 12. ÜREME-BOfiALTMA Geçti imiz hafta her zaman oldu undan daha s k idrara ç kt n z m? Her zamankinden daha s k s k flt n z hissettiniz mi? Adet gecikmesi veya kesilme oldu mu? Adetiniz boyunca afl r kanama oldu mu? Geçti imiz hafta içinde kendinizi cinsel bak mdan so uk veya tepkisiz hissettiniz mi? Cinsel dürtü veya iste inizde azalma oldu mu? Erken boflalma oldu mu? Sertleflme sorunu oldu mu? 13. OTONOM BEL RT LER Geçti imiz bir hafta içinde afla daki belirtilerden herhangi biri oldu mu? A z kurulu u? Her zamankinden daha fazla terleme? Yüz k zarmas? Solgunluk? Sersemlik/bafl dönmesi? Gerginlik bafl a r s? Tüylerin diken diken olmas? 14.GÖRÜfiME SIRASINDAK DAVRANIfiLAR Görüflme s ras nda afla daki belirti ve/veya davran fllardan herhangi birinin olup olmad n kaydediniz: Sürekli k p rdama, yerinde duramama veya gezinme, ellerde titreme, çat k kafllar, gergin yüz ifadesi, iç çekme veya s k soluk al p verme, yüzde solukluk, fliflme, ge irme, canl refleksler, göz bebeklerinin büyümesi, gözlerin d flar do ru ç kmas. 14 maddeli HADÖ-GK toplam puan :