Türkiye, Sağlığı Açısından Ne Kadar Avrupalı? Dr. Hasan Hüseyin YILDIRIM Öğretim Elemanı, Hacettepe Üniversitesi Ziyaretçi Araştırmacı, LSE Health

Transkript

1 Türkiye, Sağlığı Açısından Ne Kadar Avrupalı? GSS Avrupalılığı Sağlamada Ne Ölçüde Etklili Olur? Dr. Hasan Hüseyin YILDIRIM Öğretim Elemanı, Hacettepe Üniversitesi Ziyaretçi Araştırmacı, LSE Health Sağlığa Erişim Derneği Sağlığa Erişimde Sivil Toplum ve Harcama Politikaları 29 Kasım 2006, Limak Ambassadore Hotel, ANKARA 29 Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 1

2 Telif Hakkı: Referanslar Çalışmamızın tüm hakları saklıdır. Kullanılmadan önce yazarından izin alınması gerekmektedir. Bu çalışmamızın çerçevesi aşağıda verilen n ve yakında yayınlanacak olan iki yayına dayalı olarak ortaya konulmuştur. uştur. Bu çalışmamızın tam metni, Sağlıkta Erişim Derneği nin yayımlayacağı kitapta yer alacaktır. Yıldırım, H.H. and Mossialos, E. (2006), The Performance of Turkish Health Care System in the European Union Context: To What Extent is Turkey "European" in its Health and Health Care System? A Conceptual Framework (forthcoming) Yıldırım, H.H.; Kanavos, P. and Yıldırım, T. (2006), The Politics of Health Care Financing Reform in Turkey: Towards a Universal Coverage via General Health Insurance (forthcoming) 29 Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 2

3 AB ve Türkiye AB uluslarüstü, nevişahsına münhasır bir varlık Türkiye bu oluşum içinde yer alabilmek için 1950 li yılların sonlarından bu yana çaba sarfetmekte 1963, Ankara Antlaşması; 1987, Tam Üyelik Başvurusu; 1995, Gümrük k Birliği; 1999, Adaylık Statüsü; 2005, Müzakere Süreci Bu süreçte Türkiye nin Avrupalılığı hep tartışma konusu Sağlık ve sağlık hizmetleri açısından Türkiye ne kadar Avrupalı? Geleneksel yaklaşım Sağlık sistemi girdi-çıktı değişkenleri Neden (Ön plana çıkan göstergeler, kalkınmanın göstergeleri) Çağdaş yaklaşım (Avrupalılaşma süreci) Mekanik (mevzuat uyumu) Organik (değerler uyumu) 29 Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 3

4 AB sağlık politikası AB ülke sağlık sistemleri farklı Ekonomik, kültürel, ekonomik, tarihsel, teknolojik faktörler Benzer problemler ve zorluklar Değişen demografik yapılar, yeni teknoloji, küreselleşme, tüketicilik davranışı, iç Pazar, genişleme, artan sağlık harcamaları AB ortak sağlık politikası? Oluşum sürecinde... Halk sağlığı kanalı İç Pazar kanalı Avrupa sağlık sistemlerinin ortak değerleri (Avrupa Konseyi, 2006) Herkesi kapsama Dayanışma Hakkaniyet Sürdürülebilirlik Kalite Erişilebilirlik/ulaşılabilirlik 29 Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 4

5 Türkiye ne kadar Avrupalı?/1 Geleneksel yaklaşım Türk Sağlık Sisteminin AB Karşısındaki Göreceli Konumu: Sağlık Sistemi Girdi ve Çıktı Değişkenleri Açısından Türkiye-AB Karşılaştırması, 2003 Yılı (WHO data 2006) Girdiler Çıktılar Ülke Grupları TSH/GSYİH KDYatS KDHekS KDHemS BÖH (1000 de) DBYS (Yıl) AB-25 8, ,8 79 Türkiye 7, Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 5

6 Mekanik Organik Türkiye ne kadar Avrupalı?/2 Avrupa ortak değerleri* Çağdaş yaklaşım Herkesi kapsama Dayanışma Hakkaniyet Sürdürülebilirlik Kalite Erişilebilirlik/ulaşılabilirlik Kapsama Teminat paketi Maliyet paylaşım düzenlemeleri Coğrafik bariyerler Kurumsal bariyerler Ulaşılabilir hizmetlerin kullanımı 29 Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 6

7 Avrupa bu ortak değerleri nasıl sağlamış? Türkiye de durum? ASM; sağlık, sosyal devlet olma pratiğinin olmazsa olmaz bir alanı olarak görülmüş Vergiler yoluyla (beveridge) Sosyal primler yoluyla (bismark) Türkiye sosyal devlet olmanın bir gereği olarak mekanizmaları kurmaya çalışmış: SSK, Emekli Sandığı, Aktif memurlar, Bağ-Kur, Yeşil Kart Mevcut sistem Avrupa ortak değerlerine erişmede yetersiz!!! Reformlar Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 7

8 Sağlık Finansmanı Reformu: GSS Sağlık finansmanı reformunda politika tercihi! Vergiler mi? Vergi yapısı adaletli olacak, dolaylı vergiler? Milli gelir yüksek olacak Sağlık, bütçe tahsisatında öncelikli bir yere sahip olacak Primler mi? 29 Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 8

9 GSS, Avrupalı olmayı sağlayabilir mi? Hükümeti kutlamak lazım: kanunlaştırma Tek parti hükümeti Ululslararası kuruluşlar Reformların iç dinamiği (deadlock) Toplum katılımı! GSS Avrupalı ortak değerleri sağlamada önemli bir adım, ancak... Uygulama sonuçları? Kanun metni Avrupa ortak değerleri Herkesi kapsama Dayanışma Hakkaniyet Sürdürülebilirlik Erişilebilirlik/ulaşılabilirlik Zorluklar Geçiş süreci Ekonomik ve politik ortam Yatırım ve işgücü piyasası Sağlık sisteminin yönetimi Sosyal taraflar Diğer reformlar 29 Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 9

10 Sonuç olarak... Sağlık alanında Avrupalı olmak; ASM ye yani Avrupa ortak değerlerine yatırım yapmaktan geçer (AOD içselleştirme) Bu değerler sosyal olmanın bir gereği Sağlığın doğasına ve bu doğanın beraberinde getirdiği piyasa başarısızlıklarına bir yanıt Bu bağlamda GSS önemli bir yatırımdır Uygulamadaki aksaklıklar giderilmeli, zorluklarla mücadele edilmelidir 29 Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 10

11 İletişim Dr. Hasan Hüseyin YILDIRIM Web Adres Hacettepe Üniversitesi İİBF, Sağlık İdaresi Bölümü Sıhhiye, ANKARA Tel Kasım 2006 Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım 11