Dünyada Tarım Sigortacılığı Sektörünün Gelişimi ve Türkiye de Durum, Sorunlar Ve Öneriler

Transkript

1 Dünyada Tarım Sigortacılığı Sektörünün Gelişimi ve Türkiye de Durum, Sorunlar Ve Öneriler Handan AKÇAÖZ 1 Orhan ÖZÇATALBAŞ 1 Hatice KIZILAY 1 Zühal TURHANOĞULLARI 2 ÖZET Bu çalışmada dünyada tarım sigortacılığı sektörünün gelişimi incelenmiş ve Türkiye de ki mevcut durum ortaya konulmuştur. Buna bağlı olarak mevcut durumda uygulama kaynaklı sorunlar tartışılmış ve sistemin gelişmesine yönelik öneriler geliştirilmiştir. Tarım sigortaları bitkisel ürünler için doluyangınfırtınasel gibi risklere ve çiftlik hayvanları sigortası (büyükbaş, küçükbaş, kümes hayvanları ve su ürünlerinde hayat sigortası teminatı) ile risklere karşı üreticiyi ve tarım sektörünü koruyucu bir mekanizma olarak ortaya çıkmaktadır. Tüm dünyada bitkisel ürün sigortaları tek riske yönelik sigorta uygulamalarıyla başlamıştır. Tarım sigortacılığı özellikle gelişmiş ülkelerde ileri düzeye gelmiştir ve Birçok Riske Karşı Ürün Sigortası (Multiple Peril Crop InsuranceMPCI) yaygın olarak uygulanmaktadır. Türkiye de tarım sigortası konusunda önemli bir gelişme süreci yaşanmıştır. Ancak sistemin uygulanmasında ve yaygınlaştırılmasında üzerinde durulması gereken önemli konular bulunmaktadır. Bunların başında; öz kaynak yetersizliği, kapasite eksikliği, reasürans teminindeki yetersizlik, üreticileri bilgilendirme faaliyetlerinin yetersiz olması, teknik bilgi yetersizliği, yeterli eğitilmiş personelin olmaması ve tarımsal üretimi olumsuz yönde etkileyen risklerin çok çeşitli ve katastrofik nitelikte olması gibi konular gelmektedir. Bu sorunların önlenebilmesi için, ilk olarak üreticiler ile iyi diyalog halinde, üretim olanaklarını ve beklentilerini iyi bilen sigortacılar yetiştirilmeli ve üreticilere tarım sigortası konusunda bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmalıdır. Anahtar kelimeler: Risk yönetimi, tarım sigortası, yayım, Türkiye Development Of Agrıcultural Insurance Sector In The World And Turkey s Current Sıtuatıon, Suggestıons And Problems Abstract In this study, development of agricultural insurance sector was examined and Turkey s current situation was took place. By depending upon this, problems arise from application were discussed and improvementoriented suggestions of system were developed. Agricultural insurance takes place as protective mechanism of agricultural sector and producers facing risks as hailfirestormflood for agricultural products and with livestock insurance (guarantee of life insurance in bovine, poultry an aquaculture). All over the world, crop insurance has started with oneriskoriented insurance applications. Agricultural insurance especially in developed country proceed and Multiple Peril Crop Insurance (MPCI) has been applied widely. Agricultural insurance in Turkey has developed importantly. But, important subjects needed to insist of spread and applied of the system are existed. At the beginning of these subjects, the inadequacy of owner equity, the lack of capacity, the lack of available reinsurance, the inadequacy of information activities for producers, the lack of technical information, the lack of trained personnel and being catastrophic nature and variety of risks adversely affected on agricultural production take place. To prevent these problems, firstly insurer who established a good dialogue with producers and good knowledge of production possibilities and expectations should be trained. Producers should be made information and awareness studies about agricultural insurance. Keywords: Risk management, agricultural insurance, extension, Turkey GĐRĐŞ Tarım sektörü kendine özgü özellikleri nedeniyle risk ve belirsizlik ile karşı karşıya bulunmaktadır. Risk ve belirsizlik tarım işletmelerinde bitkilerin, hayvanların ve insanların yaşamlarını olumsuz etkilemekte, tarımsal üretimde dalgalanmalara neden olmaktadır. Tarımsal üretimdeki dalgalanmalar tarımsal gelirde istikrarsızlığa neden olmaktadır (Akçaöz, 2001). Bu durum çiftçi ve ailesi için önemli sorunları ifade etmektedir. Dünyada son yıllarda hissedilen küresel ısınma ve sera etkisi sonucu meteorolojik karakterli doğal afetlerin sayı ve şiddetlerinde önemli artışlar olduğu gözlenmektedir. 1 Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, 07070, Antalya. 2 Akdeniz Üniversitesi, Korkuteli Meslek Yüksekokulu, Korkuteli. 243

2 Kuraklık; en büyük risktir. Kuraklıkla paralel olarak sel, fırtına, kasırga, don, dolu gibi riskler ve bunların verdikleri zararlar gün geçtikçe artmaktadır. Farklı ülkelerde, farklı doğal risklerin etkisi ile oluşan büyük maddi kayıplar Dünya Ekonomisi ni de büyük ölçüde tehdit etmektedir (Dinler, 2004). Gelişmiş ülkelerde doğa olaylarının felakete dönüşmesinin önlenmesinde yapılan tüm çalışmalar Risk Yönetimi adı altında bir bilim haline gelmiştir. Bu konudaki araştırma ve deneme sonuçları uygulamada son derece etkili olarak kullanılmaktadır. Diğer sektörlerde olduğu gibi tarımda da risk yönetiminde riskleri önlemede öncelikle Teknik Koruma Önlemleri alınmakta, yeterli olmadığında ise Tarım Sigortaları uygulamaları devreye girmektedir. Tarım sigortası tarımdaki risk ve belirsizlikler nedeni ile meydana gelecek zararı karşılayan güvence sistemidir (Dinler, 2004). Dolayısıyla risk etmenlerinden asgari düzeyde etkilenmek için sigorta bir önlem olarak son derece önemlidir. Bu çalışmada dünyada tarım sigortacılığı sektörünün gelişimi incelenmiş ve Türkiye de ki mevcut durum ortaya konulmuştur. Buna bağlı olarak mevcut durumda uygulama kaynaklı sorunlar tartışılmış ve sistemin gelişmesine yönelik öneriler geliştirilmiştir. DÜNYADA TARIM SĐGORTASI UYGULAMALARI Dünya genelinde, tarım ürünleri öncelikle dolu riskine karşı sigorta edilmeye başlamış, gelişmeye bağlı olarak don, sel, kuraklık, fırtına, yangın gibi riskler de sigorta kapsamına alınmışlardır. Dünyada uygulanan tarım sigortalarının çeşitleri, işletme şekilleri ve kapsamları, ülkelerin ekonomik gelişmişliklerine, ülke ekonomisi içinde tarımın yeri ve önemine bağlı olarak değişmektedir. Uygulamada ülkeler hangi sistemi benimsemiş olurlarsa olsunlar, dünyada tarım sigortaları gelişim seyri göstermektedir. Şekil1 de döneminde dünyada tarım sigortasında gelişme görülmektedir. Tarım sigortası için ödenen primler 2005 yılında yaklaşık 8 milyar $ iken 2008 yılında yaklaşık 18.5 milyar $ a yükselmiştir. Şekil 1. Dünyada yıllar itibariyle tarım sigortası için ödenen primler. (Iturrioz, 2009) Tarım sigortası branşında ödenen primlerin kıtalar arasındaki dağılımı ise Şekil 2 de görülmektedir. Amerika ve Kanada toplam primlerin %62 sini ödemektedir. Amerika ve Kanada nın ardından %18 ile Asya ve %17 ile Avrupa kıtası gelmektedir. 244

3 Şekil 2. Dünyada ödenen primlerin kıtalar Şekil 3. Dünya da sigorta türlerine göre tarım arası dağılımı (Iturrioz, 2009). sigortası primlerinin payları (Iturrioz, 2009). Dünyada tarım sigortaları türlerine göre incelendiğinde en fazla uygulanan birçok riske karşı ürün sigortası (MPCI) olduğu belirlenmiştir. Şekil 3 de belirtildiği gibi, birçok riske karşı ürün sigortası uygulamasının, toplam primlerden aldığı pay %74 ile ilk sıradadır. Bitkisel ürünler için dolu sigortası ve hayvan sigortası da sırasıyla %16 lık ve %4 lük payları ile 2. ve 3. sırada gelmektedir. Diğer sigorta türlerinin payları ise çok düşüktür. Çeşitli ülkelerde tarım sigortası uygulamaları Tüm ülkelerin tarım sigortası aynı amaca hizmet etmek için kurulmasına rağmen, sahip olunan sistemleri birbirinden farklıdır. Bununla birlikte, bazı ülkelerde uygulanan sigorta sistemlerinin belli açılardan benzerlik gösterdiği de görülmektedir. Bu bölümde 6 ülkedeki mevcut durumla ilgili genel bilgiler verilmiştir. Đspanya 1978 yılında sigorta sistemleri uygulamaya başlanmıştır. Đlk olarak, Birçok Riske Karşı Ürün Sigortası (Multiple Peril Crop InsuranceMPCI) (sebze ve meyveleri içeren büyük sayıda ürünler) uygulanmıştır. Katılım gönüllü olup ve devlet tüm maliyetlerin %50 sini desteklemektedir. Kamu, özel kurumlar ve çiftçi temsilcileri sigorta sisteminde yer almaktadır. ENESA (Balık, Gıda, Tarım Bakanlığı) sistemi ilerletmede ve tarımsal sektöre bilgileri yaymada rol oynamaktadır. Çiftçilere özel şirketler tarafından dağıtılan sigorta kontratları sistemi yöneten, spesifik tarifeleri ve koşulları kuran, primleri ve destekleri biriktiren ve ödemeleri yapan Agroseguro da toplanmaktadır (OECD, 2000) yılında ürün ve hayvan sigortaları Birinci Ulusal Tarım Sigortası Uygulama Planı kapsamında uygulamaya başlanmıştır (Meuwissen ve ark., 2002). Amerika Birleşik Devletleri 1994 yılında ürün sigortası (42 çeşit meyve, sebze ve tarla ürünü), Tarım Bakanlığı na bağlı Federal Ürün Sigorta Şirketi (FCIC) tarafından yapılmıştır. Primler hasattan sonra ödenmekte ve primlerin yaklaşık %50 sini federal hükümet desteklemektedir yılından bu yana gelir sigorta programı uygulanmaktadır. Gelir Koruma (Income ProtectionIP) sigorta sistemi Risk Yönetim Acentesi (Risk Managment AgencyRMA) tarafından geliştirilmiştir. Ürün Gelir Sigortası (Crop Revenue Insurance CRC) özel bir şirket (Amerikan Tarım Sigorta Inc.) tarafından tasarlanmıştır. Group Risk Income ProtectionGRIP, Group Risk PlanGRP,Adjusted Gross RevenueAGR sigorta sistemleri de uygulanmaktadır (OECD, 2000). 245

4 Aynı zamanda Buyup Coverage ve Noninsured Assistance Program (NAP ) da uygulanmaktadır (Anonim, 2001). Yunanistan Yunanistan da yıllarında gönüllü sigorta (dolu, hayvan) yapılmaktaydı yıllarında Karşılıklı Tarım Sigortası (dolu fırtınası, hayvan kayıpları, yıldırım ve yangın risklerine karşı) uygulamaya konuldu. Hükümet tarafından Tarımsal Sigorta Fonu (TGA) (dolu ve don risklerine karşı) ve yılları arasında Yunanistan Tarım Bankası kuruldu. Bu banka ürün dolu ve hayvan sigortasını uygulamaya koydu yıllarında zorunlu sigorta uygulandı. Çiftçilerin sosyal güvenlik programlarını kurmak ve doğal afetlerin sebep olduğu ürün kayıplarından gelen finansal sonuçlara karşı çiftçileri korumak amacıyla Tarımsal Sigorta Organizasyonu kuruldu yılında ürün sigortası (dolu ve don), 1978 yılında sel ve rüzgar fırtınası risklerine karşı sigorta ve 1979 yılında koruma programları (dolu ve don risklerine karşı) uygulandı yılında Yunan Tarım Sigortası Organizasyonu (ELGA) oluşturuldu. ELGA dolu, don, fırtına, sel, kuraklık, aşırı yağış ve aşırı kar yağışına karşı zorunlu ürün sigortası yapmaktadır. Yunanistan da tarım sigortaları ile ilgili sistemde sigorta şirketleri, ELGA ve Tarım Bakanlığı yer almaktadır (Georgiadis, 2002). Kanada 1959 yılında Ürün Sigorta Programı (Crop Insurance Programme CIP) uygulamaya konulmuştur. Hükümetin ve üreticilerin program maliyetlerinin paylaşımı, gönüllü katılım, eyalete ait katılım vardır. Kuraklık, don, sel, dolu, aşırı nem, kontrol edilemeyen hastalık ve zararlılar sigorta kapsamında yer almaktadır. Net Geliri Dengede Tutma Hesabı (Net Income Stabilisation Account) (NISA) Đşletme Gelirinin Güvenlik Hareketi nin (Farm Income Security Act.) bir bölümü olarak 1991 de geliştirilmiştir. Bu program üreticiler, hükümet ve katılan eyaletler arasında ortaklaşa geliştirilen gönüllü bir program olup, uzun dönemde işletme gelirini dengede tutmak ve üreticilere yardım etmek için planlanmıştır. Kanada da Tarımsal Gelir Felaket Yardımı (Agricultural Income Disaster AssistanceAIDA), gelir azalmalarıyla karşı karşıya kalan üreticilere, çiftçi birliklerine, kooperatiflere ilave bilgiler sağlamaktadır. Bu yardım tüm ürünleri kapsamına almakta ve brüt gelir esasına dayanmaktadır (Anonim, 2001). Japonya Japonya da tarımsal sigorta sisteminde özel şirketler bulunmamaktadır. Tarım sigorta sisteminde çok yönlü kamu sistemi vardır. Bu sistem altı programı içerir ve sebzeler, çiçekler, kümes hayvanları hariç hemen hemen tüm ürünleri ve hayvanları kapsar. Bu programlar; pirinç, buğday ve arpa sigortası (zorunlu katılım), ipekböcekçiliği sigortası (zorunlu katılım), havyan sigortası, meyve ve meyve ağacı sigortası, alan ürün sigortası ve sera sigortasıdır. Tarım sigortası, Tarımsal Karşılıklı Bağış Birliği (Agricultural Mutual Relief Associations) tarafından organize edilmektedir. Hükümet çiftçilerin primlerini ve sigortacıların yönetim harcamalarının bir kısmını destekler. Pirinç Đşletme Gelirini Dengede Tutma Programı (Rice Farm Income Stabilisation programme) eğer pirinç fiyatında, bundan önceki üç yılda ortalama fiyata kıyasla gerileme olursa uygulanmaktadır (Anonim, 2001). Portekiz 1980 yılında Hükümet Ürün Sigorta Programının yetki verdiği ürün sigortası uygulanmaya başlanmıştır. Bu program altısı hükümetin kendisine ait diğerleri karışık veya özel olan 15 yetkili sigorta şirketleri tarafından yapılan bir havuz olarak çalışmaktadır. Hükümet Ürün Sigortası Tazminat Fonunun (Crop Insurance Compensation Fund) yaklaşık %60 ını olice eder. Bu fon primlerin %25 ini desteklenmektedir. Maliye ve Tarım Bakanlıkları karar verme merkezi olup, Özel Ürün Sigorta Bedel Fonu nu yönetmektedir. Bu fon afet kayıplarının bedelini ödemek için hükümet tarafından oluşturulan bir acentedir. Sigorta uygulaması gönüllüdür

5 yılında Koruma Sistemi kurulmuştur. Hükümet %125 in üzerinde kayıp oranını ödemektedir. Yangın, yıldırım, aşırı yağış, dolu, don ve sağanak kar yağışı risklerine karşı uygulanmaktadır. Primler, Tarım Bakanlığı tarafından %50 desteklenmektedir (D eça, 2002). TÜRKĐYE DE TARIM SĐGORTASI UYGULAMALARININ GELĐŞĐMĐ VE MEVCUT DURUMU 5363 sayılı Tarım Sigortaları Kanunu tarihinde sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanuna göre tarım sigortası yaptıran çiftçilere devlet prim desteği vermeye başlamıştır. Kanun ile Tarımda Risk Yönetimi yeni bir boyut ve ivme kazanmış olup, üreticilerin, kanunda belirtilen riskler nedeniyle uğrayacağı zararların tazmin edilmesini temin etmek, prim desteği sağlamak üzere, tarım sigortası uygulamasına yönelik esaslar belirlenmiştir. Kanun çerçevesinde kısa adıyla TARSĐM olarak adlandırılan Tarım Sigortaları Havuz Sisteminin altyapısını oluşturması için yönetmelikler (Tarım Sigortaları Havuzu Çalışma Usül ve Esasları Hakkında Yönetmelik ve Tarım Sigortaları Uygulama Yönetmeliği) genel şartlar, teknik şartlar ile tarife ve talimatlar hazırlanarak Hazine Müsteşarlığı nın onayı ile yürürlüğe girmiştir. Devlet destekli tarım sigortası poliçesi 1 Haziran 2006 tarihinden itibaren kesilmeye başlanmıştır (Karaca ve ark., 2010). Türkiye de tüm sigorta branşları içinde tarımın payı 2000 yılında %0.37, 2009 yılında ise %1.22 olarak gerçekleşmiştir yılları arasında tarım sigortasının payında bir artış gözlenmekle birlikte, devlet destekli tarım sigortası yürürlükte olmasına rağmen, artış istenen düzeyde gerçekleşmemiştir yılları arasında tarım sigortası alanında yaşanan büyüme oranı, sigorta sektörünün genel büyüme oranının üzerinde seyretmiştir yılı ve sonrasında sigorta sektörünün büyümesinde görülen gerileme, tarım branşı için de geçerlidir. Tarım branşında 2007 yılında %75.35 olarak gerçekleşen büyüme oranı, 2008 yılında %30.72 ye, 2009 yılında ise %21.27 ye gerilemiştir (Anonim, 2010) (Çizelge2). Tarım branşında 2006 yılında kesilen poliçe adedi olup, 2009 yılında e yükselmiştir yılında en fazla poliçe düzenlenen grup sera dolu sigortası iken, 2007, 2008 ve 2009 yıllarında en fazla poliçe düzenlenen grup devlet destekli bitkisel ürün sigortası olmuştur. Hayvan hayat ve kümes hayvanları hayat sigortalarında görülen düşüşlere karşın, devlet destekli hayvan hayat ve kümes hayvanları hayat sigortalarında gözlenen artışlar, önceki yıllarda sigorta yaptıran bazı üreticilerin devlet destekli sigortaya geçmeleri ve daha önce sigorta yaptırmayan üreticilerin sisteme dahil olmaya başlamaları ile açıklanabilir (Anonim, 2010) (Çizelge3). Türkiye de yıllar itibariyle devlet desteği, hasar ödemesi ve toplam sigorta bedeli ile ilgili gelişmeler Çizelge 4 de verilmiştir. Devlet desteği ve hasar ödemesindeki en büyük artış oranı 2006 yılından 2007 yılına geçişte yaşanmıştır yılları kıyaslandığında; devlet desteği ödemesinde %74.31 lik, hasar tazminatı ödemelerinde ise %15.62 lik artış gerçekleşmiştir yılında 211,3 milyon TL olan toplam sigorta bedeli de 2009 yılında 2.487,5 milyon TL ye ulaşmıştır (Karaca ve ark., 2010). Türkiye de il bazında sigorta bedelinin dağılımı incelendiğinde bitkisel ürün sigortasında 2008 yılı itibariyle ilk sırayı %11 lik payı ile Antalya almaktadır. Antalya nın ardından en fazla paya sahip olan iller Tekirdağ. Đzmir. Konya ve Bursa dır. Yine il bazında prim üretiminin dağılımı incelendiğinde bitkisel ürün sigortasında 2008 yılı itibariyle ilk sırayı %12 lik payı ile Malatya almaktadır. Malatya nın ardından Bursa. Manisa ve Antalya en fazla prim üretimi yapan illerimizdir (Anonim, 2008). Sigorta bedelinin dağılımı ürün bazında değerlendirildiğinde 2008 yılı itibariyle buğday %39 ile ilk sırada yer almaktadır. Çeltik ve fındık %7 lik payları ile 2. Ve 3. Sırada gelmektedir. Ürün bazında prim üretiminde ise 2008 yılında kayısı %20 ile ilk sırada yer alırken. Buğday %19 ile 2. Fındık %10 ile 3. Sıradadır yılında en fazla hasar ödemesi de kayısı, armut ve elma için yapılmıştır (Anonim, 2008). 247

6 Çizelge 2. Sigorta branşlarının toplam içindeki payı (%) ve artış oranları (%). Branşlar Payı (%) Artış (%) Payı (%) Artış (%) Payı (%) Artış (%) Payı (%) Artış (%) Yangın Dask Nakliyat Kaza KMA Sorumluluk* Mühendislik Tarım Sağlık Hukuksal Koruma Ferdi kaza Kredi Hayat Dışı Toplam Hayat Toplam *Karayolları Mali Sorumluluk, Kaynak: Anonim, Çizelge 3. Tarım alt branşlarında poliçe adetleri ve değişim oranları (%). Alt Branşlar Poliçe Adedi Poliçe Adedi Değişim Oranı (%) Poliçe Adedi Poliçe Adedi Değişim Oranı (%) Değişim Oranı (%) Dolu Sera Değişim Oranı (%) Hayvan Hayat Küm. Hay. Hayat Dev. Des. Sera Dev. Des. Bit. Ür Dev Des.Hay Hy DD Küm.Hay.Hy Toplam Kaynak: Anonim,

7 Sigorta Konusu Çizelge 4: Türkiye de devlet desteği ve hasar ödemesi (TL) * Devlet Desteği Ödenen Hasar Devlet Desteği Ödenen Hasar Devlet Desteği Ödenen Hasar Devlet Desteği Bitkisel Dolu Don Ödenen Hasar Hayvan Sera Kümes Su Ürün Toplam ,28 Top. Sigorta Bedeli (milyon TL) Milyon TL Milyon TL Milyon TL Milyon TL Kaynak: Karaca ve ark *1 Ocak Ekim 2009 tarihlerini kapsamaktadır. Not: Bitkisel ürünler için don riski ve su ürünleri için ölüm riski teminatına yönelik devlet desteği ve hasar tazminatı ödemesi 2007 yılında başlamıştır. Bu nedenle çizelgede yılları arasında bitkisel ürünler dolu ve don riski teminatı için hasar tazminatı ödemesi toplam olarak verilmiştir. SONUÇ VE ÖNERĐLER Türkiye de sigortacılık sektörünün öz kaynak yetersizliği, kapasite eksikliği, reasürans teminindeki yetersizlikleri, teknik yetersizlikler, eğitilmiş personel yetersizliğinin yanı sıra tarımı etkileyen risklerin çok, çeşitli ve katastrofik nitelikte olması tarım sigortalarının gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Tarım sigortaları diğer sigorta branşlarına oranla daha teknik, karmaşık ve uzmanlık gerektiren bir daldır. Bu dalda çalışacak olanların tarım ve sigortacılık dallarında iyi eğitim görmüş olmaları ve yetiştirilmeleri gerekmektedir. Üreticiyle iyi diyalog kurabilen, onun üretim koşullarını, olanaklarını, beklentilerini anlayabilen tarım kökenli sigortacılar yetiştirmek ve bunların sigortacılık sektöründe yer edinmelerini, dahası bu sektörün gelişmesine katkıda bulunmalarını sağlamak gereklidir (Özçatalbaş, 1996). Mevzuatla ilgili düzenlemelere göre tarım sigortalarının yaygınlaştırılmasına, üreticilerin bilgilendirilmesine yönelik faaliyetler ile ilgili görevler, Havuza ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı na verilmiştir. Buna bağlı olarak şirketler, sigortaların tanıtımı ve yaygınlaştırılmasından kendilerini sorumlu olarak görmemektedirler. Şirketlerin, primlerinin büyük bir çoğunluğunu acenteleri vasıtasıyla üretiyor olmaları ve tanıtım çalışmalarını onlardan beklemeleri de şirketlerin üreticilerin bilgilendirme faaliyetlerine yeterince ilgi göstermemelerinin bir başka nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır (Özçatalbaş ve ark., 2008). Özellikle çiftçi eğitim ve yayım çalışmalarının ulusal düzeyde yürütülmesinden sorumlu Tarım ve Köyişleri Bakanlığı nın tarımsal yayım çalışmaları kapsamında Tarım Sigortacılığı nı konu olarak alması ve bu konuda bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarına yer vermesi önemli olacaktır. Ayrıca şirketlerin çiftçi eğitim ve yayım çalışmalarında kullandıkları yöntemleri geliştirmeleri de yararlı olacaktır (Özçatalbaş ve ark., 2008). KAYNAKÇA Akçaöz, H Tarımsal üretimde risk, risk analizi ve risk davranışları: çukurova bölgesi uygulamaları. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana Anonim Birinci Tarım Şurası Çalışma Belgesi, Tarım Bakanlığı Yayınları, Ankara. 249

8 Anonim Risk Management Tools for EU Agriculture, Ocak European Commission, Agriculture DirectorateGeneral,Directorate A. Economic analyses, forward studies, evaluation. Anonim Tarım Sigortaları Havuzu Faaliyet Raporu 2008, Đstanbul. Anonim Türkiye Sigorta Reasürans Şirketleri Birliği web sitesi, örü+verileri/ D eça, P Crop Insurance in Portugal, Risk Management in Mediterranean Agriculture: Agricultural Insurance, 1014 June 2002, Zaragoza, Spain. Dinler, T Risk Yönetimi ve Kuraklık Sigortası, Hasad, 191:24. Dinler, T Avrupa Birliği ve Türkiye Tarımında Risk Yönetim Programları, Georgiadis, N Agricultural insurance consultant agrotiki insurance, risk management in mediterranean agriculture: agricultural insurance June 2002, Zaragoza, Spain. Iturrioz, R Agricultural Insurance, Primer Series on Insurance, 12 (November), ( ). Karaca, A., Gültek, A. ve Đntişah, A.Ş Türkiye de tarım sigortaları uygulamaları. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, 1115 Ocak, Ankara, s Meuwissen, P. M., Huirne, R. B. M. ve Skees, J. R Income Insurance in European Agriculture, Risk Management in Mediterranean Agriculture: Agricultural Insurance, 1014 June 2002, Zaragoza, Spain. OECD Income Risk Management in Agriculture, Proceedings of an OECD Workshop, 1516 May 2000, France. Özçatalbaş, O Türkiye de Tarım Sigortaları Uygulamalarının Üretici Açısından Önemi ve Tarımsal Yayım, Karınca, 711: Özçatalbaş, O. ve Turhanoğulları, Z Antalya Đlinde Tarım Sigortalarının Yaygınlaştırılmasında Yetkili Şirketlerin Faaliyetlerinin Đncelenmesi, 8. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Gıda Đşletmeciliği, Bursa s. TZOB Zirai ve Đktisadi Rapor Türkiye Ziraat Odaları Birliği Yayın No: 174, Ankara. 250