SU TEMİNİ VE KANALİZASYON. Menba SULARIN DERLENMESİ. Erciyes Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Menbaların Sınıflandırılması

Transkript

1 SU TEMİNİ E KANALİZASYON SULAIN DELENMESİ Eciyes Ünivesitesi İnşaat Mühendisliği 016 Hehangi bi topluluğun ihtiyacı olan su mitaı tayin edilditen sona yapılaca iinci önemli iş, bu ihtiyacı aşılayaca en uygun su aynağının seçilmesidi. İhtiyaçla sadece bi aynatan aşılanabileceği gibi, biaç aynatan da temin edilebili. Bu duumda sulaın şebeeye veilmeden önce aıştıılması geei. A- Ye altı Sulaının Kaptajı B- Yüzeysel Sulaın Kaptajı 1 Menba Menba, yealtı sulaını taşıyan tabaalaın hehangi bi şeilde ye yüzeyine çıması sonucu oluşu. 1. Yeçeimi etisiyle meydana gelen menbala,. Yeçeimi uvvetinin dışındai tesile neticesinde meydana gelen menbala 3 Menbalaın Sınıflandıılması 1. Yeçeimi etisiyle meydana gelen menbala : Bu tip menbalada su aışı hidostati basınç altında ceeyan ede. Bu menbala aşağıdai guplaa ayılı: a. Yamaç menbalaı b. Tabaa menbalaı c. Sava menbalaı d. Zemin çatla ve boşlulaında oluşan menbala e. Yealtı boşlulaındai su ütleleinin meydana getidiği menbala. 4 1

2 Menbalaın Sınıflandıılması. Yeçeimi uvvetinin dışındai tesile neticesinde meydana gelen menbala: Bu gubu volani menbala ile ye abuğunun deinlileine ulaşan zemin çatlalaında otaya çıan menbala oluştuu. Sıca su menbalaı ile asti menbala da bu guba gie. MENBA SULAININ DELENMESİ Yamaç Menbalaı adinin geçiimli tabaayı esmesi sonucu oluşu. Bazen ye altı suyu bi yüzey boyunca açığa çıa. Zemin yüzü Y.A.S.S. Geçiimsiz tabaa Menba 5 6 YAMAÇ MENBALAININ KAPTAJI Menbada su toplama tesisi bi odadan ibaetti. En basit şeli ile bu oda te bölmeden oluşu. Bunlaın vanalaı dışaıdadı. Bunla, toplama odalaı giiş-çıış, dolu ve dip sava boulaı ile donatılmıştı. İnsan giişi 0.60x0.60 m Çeve hendeği Kil m (en az) Kayna Dolu sava Gidiş Boşaltma Geçiimsiz zemin Kil Gidiş Den Boşaltma 7 8

3 Tabaa Menbalaı Yealtı suyunun geçiimsiz tabanı bidenbie eğim değiştiee vadiye doğu yönleni. Geçiimsiz tabanın bidenbie eğim değiştidiği ısımla, ye ye döüntü zemin ile ötülü olabili. Bu ötünün şeline göe bi veya biaç notadan yealtı suyu gün ışığına çıa. TABAKA MENBALAININ KAPTAJI Sulaın gei tepmemesi ve abamaması için, bütün aptaj elemanlaı, aım sebest yüzeyli olaca şeilde pojelendiili. Haeetsiz ye altı suyu içinde açılmış olan ve sulaı he ii taaftan alan aptaj tesisatı, sızdıma galeisi (den bousu), iletim bousu ve toplama odasından meydana geli. Sızdıma boulaında hız 0,0 v 0,40 m/s alınmatadı. İletim bousundai hız ise 0,50 m/s civaında alınması uygundu. Sızdıma boulaında minimum çap 10 cm alınmalıdı Sava Menbalaı Ye altı suyu yüzeyi ile geçiimsiz tabaanın eğiminin zıt yönde olması halinde sava menbalaı oluşu. Dolu ve dip sava menbaı olma üzee ii tipi vadı. Dip sava veimi daha yüse, dolu sava menbaı zaman zaman uuyabili. Dip sava menbaı Y.A.S.S. Zemin yüzü Dolu sava menbaı Geçiimsiz tabaa

4 Zemin çatla ve boşlulaında oluşan menbala İi geçiimsiz tabaa aasında alan ye altı suyu üsttei tabaanın çatla ve yaılaından ye yüzüne çıaa tabaa çatlağı menbaını oluştuu. Şayet sula bi fay çatlağı boyunca yüzeye çıasa fay menbaı adını alı. Geçiimsiz tabaa Ye altı boşlulaındai su ütleleinin meydana getidiği menbala Kütle halinde yealtındai boşlulada haeet eden sula, bu boşlulaın zeminle itibatlı olduğu bi notadan açığa çıa ve menbaı meydana getii. Menba Yealtı suyu Tabaa çatlağı menba Geçiimsiz tabaa Menba Menba Zemin boşluğundai menba Fay menba Kasti Menbela Yealtına sızan yağış suyu daha ziyade aleli tabaala içindei büyü boşlulada toplanı. Büyü yealtı deelei halinde en yaındai nehe dou a. Bu tip aynalaın belitisi, yağışladan hemen etilenmelei ve bulanı bi hal almalaıdı. Bu sebeple asti menbala, su temini baımından iyi değildi. 15 MENBALAIN DEBİLEİ Bi menbadan alınabilece su mitaının bağlı olduğu fatöle: 1. Su taşıyan tabaanın poozitesine. Menbanın mofoloji yapısı 3. Zeminin sızdıma apasitesi 4. Beslenme havzasının büyülüğü 5. Bölgenin topoğafyası 6. Yağışlaın şiddet, süe ve feansı 7. Zemindei biti ötüsü 8. Yağış bölgesindei meteooloji şatla. Debisi mevsime göe değişmeyen menbala, su temini baımından en uygun olan menbaladı. Debisi ço değişense o menba, su alitesi ve su mitaı baımından uygun değildi, tecih edilemez. 16 4

5 >0.0 m Menba debileinin ölçümü: Menba debileini ölçme metotlaı, menba debisinin büyülüğüne bağlıdı. - eim 1lt/sn veya daha üçü ise; hacmi belli olan aplala (mesela 0 lt olabili), bi abın doluş süesinin ölçülmesi ile ölçülü. - eim biaz daha büyü ise (1~10 lt/sn) aasında ise; 0,5*0,5*1 m boyutlaında sızdımaz sandıla ullanılı. - Eğe veim 10 lt/sn den daha büyü ise savala yadımıyla ölçülü. Menbadan ölçülen en büyü ve en üçü debi aasındai oan; oan vasa bu tip menbala ço uygundu. Bu menba ayna olaa ullanılabili. menbada ilenme söz onusu olabili, basit aıtma ile ullanılabili. böyle bi menba ayna olaa ullanılamaz, zemin sulaı iyi bi şeilde süzmemetedi TOPLAMA ODALAI Sava Den boulaıyla alınan sula A şehin su haznesine göndeilme üzee, önce bi toplama odasına iletili. >0.75 m C D >0.90 m >0.90 m E-F Kesiti Dolusava Mediven Baca Kapağı Kubağa lapeli tahliye bousu Su alma bousu B Kum Tutucu Bölmenin Hesabı Menbaladan alınan sulaın ince umlaı süülemesi halinde bu umlaın isale ve şebeede işletme güçlülei doğumaması için suladan ayılması geei. Bu yüzden menba aptajlaında su bölmesinden önce bi um tutma bölmesi teşil edili A-B Kesiti Mediven Sava E F Su Alma C-D KESİTİ Kubağa Klapeli Tahliye Bousu

6 Kum tutuculaın boyutlandıılabilmesi için sudan ayılması istenen en üçü um taneciğinin çapı, özgül ağılığı ve su sıcalığı bilinmelidi. Kum tutucu bölme, o şeilde boyutlandıılmalıdı i çöelmesi istenen zeeci suyun yatay doğultudai hızı ile L mesafesini at edee bölmenin sonuna geldiğinde, düşey doğultudai çöelme hızı ile h mesafesini almış olsun ve bölmenin tabanına inee oada biisin. Bu sebeple yatay aış hızı 5 cm/sn den daha üçü olmalıdı. Kum tutucu bölmenin hesabında; esas alınaca aış hızı (a), çöelen tanelein su ile süülenmesi için a 5 cm/sn olaca şeilde seçili. Daha büyü olusa çöelen tanele su ile aıp gide. Çöelme hızı (ç) ise tablo veya eynolds tan bulunu. ç : çöelme hızı, d: dane çapı, υ: inemati visozite 1 γ: tanenin özgül ağılığı Çöelme ve aış hızlaı tespit edilditen sona çöelen daneciğin yöüngesi taip edilee aşağıdai denlem elde edili. Daneciğin ç hızı ile h yolunu alması için geçen süe, aynı taneciğin a hızı ile L yolunu alması için geçen zamana eşitti. Buna göe aşağıdai ifade yazılabili: Öne: lt/sn debisindei menba sulaını alan bi toplama odasını boyutlandıınız. Kaynatan gelen sulada d=0.01 cm çaplı uvas süülenmetedi. ρ s =.65 g/cm 3 Su sıcalığı T=10ºC Çöelme hızı: g s d vs 1 18 Buada, h : um tutucu bölmedei su deinliğini, L: um tutucu bölmenin uzunluğunu göstei. 3 Not: Kum tutucundan su bölmesine yatay hızı 0.1 m/sn olaca şeilde boyutlandıılmalıdı. 4 6

7 Menbaladan Emin ve Süeli Bi Şeilde Su Alabilme İçin Diat Edilesi Geeen Notala Suyun aımına mani olaca ve suyu abataca hiçbi tesis yapılmamalıdı. İçine giilmesi geeen aptajlaın âgi ısımlaı zeminden yetei ada yüse tutulmalıdı. Kaptaj apalaı içeiye hiçbi yabancı madde gimeyece şeilde tecit edilmelidi. Yağmu sulaının menbaya gimesini önleme için aptaj çevesine bi çevime hendeği yapılmalıdı. Ağaç ölei denlei tıayabileceğinden aptajdan itibaen en az 0 m mesafede ağaç bulunmamalıdı. Kaptajlaın ilenmesini önleme için aptaj çevesinde bi ouma bölgesi oluştuulmalıdı. Kaptajın yaın çevesi m mesafede tel ögü ile çevilmelidi. 5 Yealtı Suyu Yeabuğunu oluştuan ayaçlaın otalama olaa ağılılaının %5 ini, hacimleinin ise %1.5 unu ye altı sulaı oluştuu. Slichte (190), ye altı suyunun aalada 9656 m, denizlein dipleinde ise 8041 m deine inebileceğini ve yalaşı %10 da ayaçlaın gözeneliliğini abul edee ye altı suyunun toplam mitaını 43x10 16 m 3 olduğunu iddia etmişti. Bu mita da azı ötece m alınlığındai bi su tabaasına aşılı gelmetedi. Yealtı suyu aife denilen jeoloji fomasyonda biii. Ye altı suyu, yağışın zemine süzülen ve yealtının boşlu, çatla ve yaılaında toplanan sudu. Aife su taşıyan tabaa demeti. 6 Suya doygun olmayan bölge Suya doygun bölge YE ALTI SUYU BÖLGELEİ Zemin yüzeyi Zemin suyu Kapile saça Su tablası Ye altı suyu 7 Doygun olmayan bölge Doygun bölge Bütün boşlula su+hava ile dolu Ye altı su seviyesi Bütün boşlula su ile dolu Aife Özellilei Doygun olmayan (doymamış bölgede) zemin danelei aasında su ve hava bulunu. Doygun bölgede ise zemin danelei aasındai tüm boşlula su ile doludu. Doymamış bölgedei su yeçeiminin etisi ile deine süzülee (peolasyon) yealtısuyuna aışı. Doymamış bölgede süzülmeden sona geiye moleüle çeim uvvetleiyle tutulan (peliüle su) ile apile geilmelele tutulan (apile saça) su bulunu. 8 7

8 Poozite Poozite : Kayaçlaın içindei boşlulaın hacminin toplam hacme oanıdı. Poozite POOZ MALZEME İYİ DEECELENMİŞ KUM KÖTÜ DEECELENMİŞ KUM t zemin hava Kuu zemin S POOZİTE => n v t ÇATLAKLI KAYA GANİT TE KIIKLA EİME BOŞLUKLU KİEÇTAŞI BOŞLUK OANI => e S e n 1 e ; n e 1 n 9 30 Poozite Özgül eim ve Özgül Tutma v = 0.3 m³ su 1 m 1 m Kapilaite ve moleüle çeim etisi ile doymamış bölgede alan ve yeçeimi ile veya pompajla çeilemeyen su Aazi Kapasitesi (zemin nemi) olaa adlandıılı. Kuu um t = 1.0 m³ Poozite => n t Suya doygun um m 31 Benze etilele doygun bölgeden pompajla çeilemeyen su da Kalan Su olaa adlandıılı. Doymuş bölgede tutulan suyun (alan su) toplam ayaç hacmine oanına Özgül Tutma (Tutulma) denili. Doymuş bölgeden pompajla alınabilen suya ise Özgül eim adı veili. Efetif poozite de denili. 3 8

9 Özgül eim ve Özgül Tutma Özgül eim ve Özgül Tutma su nemli um W y = alınabilen su hacmi Özgül eim => W = tutulan su hacmi = toplam ayaç hacmi Geçe poozite => n S y S Özgül Tutulma => S S y W y W Boşlu Oanı Özgül veim Kil Silt Kum Çaıl 0,001 0,01 0, Dane Çapı (mm) Poozite Özgül tutma Zemin Cinsi Özgül eim ve Özgül Tutma Poozite (%) Özgül Tutulma, S (%) Özgül eim, Sy (%) Kum 5 3 Çaıl Kieçtaşı 0 18 Bazalt Kumtaşı Kil Ganit 0,10 0,01 0,09 35 Hidoli İletenli (Pemeabilite) Zeminlein su geçime özelliğini Hidoli iletenli (K) atsayısı ile ifade edili. Hidoli iletenli (K): falı jeoloji atmanlala fizisel ölçele (dane boyutuyla) aımın ölçüldüğü yönle değişi. Homojen: Bütün yelede K aynıdı. Heteojen: Yee ve atmanlaa göe K değişi. İzotop: Bütün yönlede K aynıdı. Anizotop: K ölçüm yönüne göe değişi. 36 9

10 Hidoli İletenli Hidoli İletenli K z Hidoli iletenliğin Yönlee göe değişimi: K x Zemin tabaalaında yatay yönde değişim K 1 K K 3 h 1 h h 3 Düşey yöndei otalama hidoli iletenli h1 h h K 3 mv h1 h h 3 K1 K K3 K z K x K 1 K K 3 h 1 h h 3 Yatay yöndei otalama hidoli iletenli K mh K1 h1 K h K3 h3 h h h 1 3 Zemin tabaalaında düşey yönde değişim K mh / K mv otamın niteliğini göstemetedi. Heteojen otamda K mh > K mv Hidoli İletenliğin Ölçümü Hidoli iletenli (pemeabilite): Ele Analizi Deneyi Laboatuvada Sabit seviyeli pemeabilite testi Düşen seviyeli pemeabilite testi Aazide ölçülebili. AKİFE (SU TAŞI) ÇEŞİTLEİ Sebest Aife Basınçlı Aife Asılı veya Tüne Aifele Beslenme Alanı Tüne aife Basınçlı Su Piyezomete Yüzeyi Atezyen Geçiimsiz Tabaa Sebest yüzeyli uyu Geçiimsiz Tabaa Basınçlı uyu Geçiimsiz tavan Geçiimsiz taban

11 Dacy Kanunu Yealtı suyu aımı DACY Kanununa göe hesap edili. Enejinin yüse olduğu yeleden alça olan yelee doğu olan yealtısuyu haeeti; Dacy Kanunu Genelde yealtısuyu aımı Dacy anununa uya (büyü boşlula bulunan aifelede ile uyu civalaı haiç). Sütünme ile meydana gelen eneji aybının fazlalığından dolayı yavaştı (pemeabiliteye bağlı olaa) Genelde 10 ile 100 cm/gün dü. Aım genelde laminedi. stati Düzenli aım 41 4 Dacy Kanunu Dacy Kanunu h I L Q f A f K I e f e < 1-10 Piyezometi eğim (Hidoli gadyan) D Filte hızı eynolds (Dacy anunu geçeli) g Q A g Q f ( p A ) p Enesit alanı, A um efeans düzlemi Geçe hız I h z 0 g 1 h I L p1 z dh dl Dacy Kanunu dh Q K A dl p Q K I A efeans düzlemi um Enesit alanı, A

12 Dacy Kanunu Q K I A K = hidoli iletenli (geçiimlili, pemeabilite) (cm/s) I = hidoli gadyan (piyezometi eğim) K = özgül geçiimlili (Dacy = 0, cm) = dinami visozite (g.m -.s) Dacy Kanunu Zemin cinsi K (cm/s) (Dacy) Kum taşı ² Çaıl, ii um Çaıllı um ² Ota um ² İnce um ² Ço ince um Silt Kumlu il Kil YEALTI SULAININ SU ALMA YAPILAINA GİİŞİ Yealtı suyu tabaasının yüzeye yaın ve alınlığının da az olması duumunda sula yatay tesisle ile (sızdıma bou ve galeilei ile), deinde bulunması halinde ise düşey tesisle ile (uyulala) alını. Yealtı sulaını toplayan tesislein boyutlandıılmasında Dacy (1856) Kanununa uyaa atığı ve Dupuit (1863) abulleinin geçeli olduğu vasayımlaı yapılı. Dupuit Kabullei Tesise gien su, tesisten çeilen suya eşitti. Su ve zemin sııştıılamaz. Su yüzü eğimi üçütü. Ye altı suyu boyunca aım ünifom ve yatay doğultudadı. Zemin homojen ve izotoptu. Dacy anunu geçelidi. Su alma tesisi su tabaasını taşıyan geçiimsiz zemine ada indiilmişti

13 Bİ KUYUYA DOĞU BASINÇSIZ PEMENAN AKIM dy Q. J. A..(xy) dx x x x x1 Q x dx Q... x x x x x1 y y Q.. x x. y y.. y 1 1 H h Q.. h H s H h H y y1 y. dy y y y y1 H AKİFE h (H s) H H Hs s H H Hs s Hs s s(h s) s(h s) Q.. s Pompaj uyusu D= x 1 x YEYÜZÜ y 1 y Stati su seviyesi Dinami s. s. 49 Bİ KUYUYA DOĞU BASINÇLI PEMENAN AKIM Bu duumda atezyen uyusu söz onusudu. Sula uyuya sadece basınçlı su tabaasının m alınlığı boyunca gimetedi. dy Q.J.A..(xm) dx xx Q. xx1 Q x dx x xx xx1 yy..m.. dy yy1...m.y y y Q..m.. 1 x x1 H h Q. m. yy yy1 h=h-s H Q h s s.m. m Piyezomete çizgisi Geçiimsiz tavan Geçiimsiz taban. Q s.(h s) (H m) 50 YE ALTI SULAININ DÜŞEY TESİSLELE ALINMASI POJE İNŞAAT ESASLAI Ye altı sulaını toplayan düşey tesisle, yani uyula, inşa şeilleine göe şu ısımlaa ayılı. 1) Hazneli uyula a)adi (basit) uyula b)yatay ve diyagonal filteli uyula ) Boulu uyula a) Bugu ile açılan uyula b) Çama uyula c) Sondaj usulü ile açılan uyula 1-Döne sondaj -Dabeli sondaj 51 HAZNELİ KUYULA Bunla; azma, üe ve benzei azı aletlei ile açılan uyuladı. Özellile sığ tabaalada açılıla. Çaplaı 3 meteden büyü olması ve süeli olaa su alınmaması halinde uyu içinde uzun zaman beleyen su bayatla m den daha üçü çaplı âgi uyu inşa etme uygun değildi. Nadien 30 m den dein yapılıla. Hazneli uyulaın üstünlülei; o Çaplaının büyü olması sebebiyle içleinde su depo edilebili. o Çaplaı büyü olduğundan veimsiz ve sığ tabaaladan su alma mümündü. o Göl ve nehi sahilleinde en az 50 m uzata açılan hazneli uyula ili sulaın süzülee temizlenmesini sağla. Hazneli uyulaın dezavantajlaı; Çaplaı büyü olduğundan üzga ve yağış sulaı ile ilenebili. Dein su tabaalaında yapılamazla. 5 13

14 Kilenmeyi önleme için tecihen betondan bi apa yapılı. Kapa tabii zemin seviyesinden 30 cm yuaıda olmalıdı. Moto platfomu en yüse su seviyesinin en az m. yuaısında yapılmalıdı. Hazneli Kuyulada Debi Hesabı Müsaade edilen masimum giiş hızı, Sichadt a göe; v max. 15 buada nın biimi (m/s) di. Su uyunun tabanından veya yanlaından gelebili. Eğe su tabandan geliyosa; ince taneli zeminlede uyu tabanına üç tabaaya ada um-çaıl filtesi seili. 53 Sadece yan yüzeyden su alan uyu Q v. A A 1 v. v 15 Tabandan su alan hazneli uyu Hem tabandan hem yan yüzeyden su alan uyu Q..... h : Kuyu yan cidalaındai boşlulaın uyu yan yüzeyine oanı olaa alınabilmetedi. 54 HAZNELİ KUYULADAN İYİ Bİ NETİCE ALINABİLMESİ İÇİN AŞAĞIDAKİ HUSUSLAA DİKKAT EDİLMELİDİ Kuyu muhafaza bousu veya aplama yüzeyi zemin yüzeyinden en az 30 cm (1.0 m tavsiye edili) yuaıda alaca şeilde oluştuulu. Kuyudai su yüseliği.0 metenin altına düşmemeli ve emme bousunun epini süeli su içeisinde almalıdı. Yan cidaladan beslenen uyulada su alan ısımlaın deinliği min m. olmalıdı. Kuyudai su seviyesi zemin yüzeyinden en az 4-5 m. aşağıda olmalıdı. Hazneli uyulaın ağız ısmı zemin yüzeyinden başlama üzee -3 m. deinli ve 0.50m. alınlıta bi il tabaasıyla ötülmelidi. 55 BOULU KUYULA Bou paçalaı ile teşil edilen uyuladı. Su, uyulaa bounun yan cidaında bıaılan delileden gie. Daha ucuza mal olmalaı, daha çabu inşa edilebilmelei ve ilenme ihtimalinin az olması sebebiyle hazneli uyuladan daha ço tecih edilmetedi. Muhafaza Bousu Klape edüsiyon Filte Bousu Sondaj Bousu Emme Bousu Y.A.S.S m 1m 1m 1m Geçiimsiz Tabaa 56 14

15 ÇAKMA KUYULA Bu uyula bibiine elenmiş bou paçalaının bi şahmedanla zemine çaılması ile yapılı. En alttai bounun üzei delilidi ve ucuna çama ucu geçiilmişti. Çaplaı.5-10 cm aasında değişi. Deinlilei 15 m yi geçmez. Bu uyulaın veimlei azdı m 3 /gün ü geçmez. BUGU İLE AÇILAN KUYULA Bu uyula ye altı suyu seviyesinin zemin yüzeyine yaın olduğu, onsolide olmamış aifelede inşa edili. ENJEKSİYON USÜLÜ İLE AÇILAN KUYULA Bu uyula zemin içeisine püsütülen su jetleinin paçalayıcı etileinden faydalanılaa inşa edili. Bu metotla 3-10 cm çaplı 15 m deinliğinde uyula açılı. 57 DABELİ SONDAJ METODU Bu metotla uyu açılmasında standat sondaj mainelei ullanılı. Dabeli sondaj metodu ile 8-60 cm çaplı uyula 600 m ye ada yapılabili. DÜZ SII DEİLİ DÖNE SONDAJ METODU Bou ucuna bağlı matabın döndüülmesi ile zemin paçalanı ve bou içinden veilen basınçlı su ile paçala, dışaı çıaılı. 45 cm çaplı dein uyula inşa edilebili. 58 Debi Fomülleinin Kitiği Hem sızdıma galeilei hem de uyula için veilen debi fomülleindei s in dışındai paametelein sabit olduğu veya büyü bi yaınlıla sabit abul edildileinden dolayı hesaplanaca debi, s e bağlıdı. s=0 için h=h ve Q=Q min =0 (Hiç su çeilmez) s=h için h=0 ve Q=Q ma (Pati olaa mümün değil) Seviye alçalmasının iti değeden daha fazla seçilmesinin pati bi faydası yotu. Bunun için seviye alçalmasının masimum değei olaa s=h/ alını. H s max 59 Kiti Hız Ye altı sulaının aptajlaa doğu olan aış hızlaı büyü olusa tesise gien debi de büyü olu. Anca hız büyüdüçe zemin içindei su ile süülenen ince tanelein mitaı ata. Süülenen bu ince malzeme zemin boşlulaının bi ısmı ile su toplayan tesislein filte ve epinleini tıa. Ayıca zeminde boşalmala ve çöelmele meydana gelebili. Bundan dolayı ye altı suyu hızının belili bi değei geçmemesi geei. Aşılmaması geeen bu hız değeine iti hız adı veili. Kiti hıza aşılı gelen debi değeine de izin veilen debi adı veili. Sichadt Fomülü; v ma

16 İzin veilen debi; : Kuyu yaıçapı h: Kuyudai su deinliği : Hidoli iletenli; m=ii geçiimsiz tabaa aasındai mesafe Q mü v.a Sebest yüzeyli uyu A... h Q mü....h 30 Basınçlı uyu için; A...m Q mü...m. 30 v mü KUYULADAN ALINACAK OPTİMUM DEBİNİN HESABI Kuyu hesaplamalaında; Q Mü =Q Dupuit oluncaya ada bi çözüm aanı. Bu Q ya optimum debi deni. Q opt. İle gösteili. Bu eşitliği sağlayan seviye alçalmasına da optimum seviye alçalması adı veili. Boulu uyula için, optimum debi ve optimum seviye alçalması değelei, tatonman (deneme- yanılma) ve gafi metot ile hesaplanı. 6 Sebest Yüzeyli Ye Altı Suyu Yatalaında Kuyudan Çeilen Opt. Debi; s.(h s)... h s. 30 Bu değe ve h=h-s değei yeleine yazılısa; s.(h s)...( H s) s. 30 Ye Altı Suyu Yatağının Basınçlı Olması Duumu; s.. m..... m. Q mü... m s. 30 Q Dupuit =Q opt 30. s s

17 İletim apasitesi: Biim genişlitei bi aifein esitinden biim eğimde ve biim zamanda geçen su mitaına deni ve T ile gösteili. Bunun boyutu uzunluğunun aesinin zamana oanı şelindedi. Bi aifein alınlığı m ve hidoli iletenli K olaa ifade edilise iletim apasitesi; Sebest yüzeyli bi aifede açılan bi uyudan aalı halde su çeilmesi duumunda pompaj debisi aşağıdai bağıntı ile hesaplanı. Kuyu hidoliğinde, Dacy anunu ve Dupuit hipotezleinden yaalanılaa bi pompaj uyusundan çeilen debi değei elde edilebilmetedi. Bu yalaşımlada yealtı suyu hızının düşey bi esit boyunca he notada yatay bi hızı olduğu, ünifom bi hız dağılımı segilediği abul edilmetedi. Bu abulle geçete tam doğu olmasa da yealtı suyu yüzeyinin eğiminin ço büyü olmadığı halle için abul edilebili. Anca yealtı suyu yüzeyinin eğimi büyü ise sonuçlaa pe güvenilmez Basınçlı bi aifede açılan bi uyudan aalı halde su çeilmesi duumunda pompaj debisi aşağıdai bağıntı ile hesaplanı. YÜZEYSEL SULAIN TOPLANMASI Nehileden Su Alınması Su Alma Kuyusu Havalandıma Yıama Bousu En Yüse Su Seviyesi İletilen Debi Alça Su Seviyesi 100 cm 100 cm Su alma Giiş Bousu Gei Yıama Izgaa Çubu Aalığı 0mm 50 cm

18 Deinli GÖL E HAZNELEDEN SU ALMA Sıcalı ~ 5 o C ~ 15 o C Epilimnion Themocline Hypolimnion Dein göl ve ezevualadai temal tabaalaşma duumu Ço seviyeli sifon su alma ulesi, baaj ezevuaından su temini o Nehi ve göllede yüzey sulaı içme suyu olaa ullanılmamatadı. o Çünü yüzey sulaı hem sıca, hem de yüzücü madde bulunu. o Sein göl sulaını alma için temolin ve altındai tabaa gözönüne alını. o Göllede, su dugun olduğundan taban bölgesinde atı madde bulunu ve su bulanıtı. o Bu sebeple göl tabanın 1. ile 1.8 m yuaısından su alını Su alma yapısının ısımlaı: 1. Su alma ağzı (süzgeç-eepin). Kepini ouyaca veya desteleyece elemanla 3. Su alma bousu ve analı 4. Sügülü vana veya apa 5. Su alma uyusu 6. Emme bousu 7. Tefi ile isale halinde pompa tesisi Öne 1: 40 m alınlıta sebest yüzeyli bi aifeden pompaj uyusu ile 0.03 m 3 /s li debi çeilmetedi. Aım aalı hale ulaştıtan sona pompaj uyusundan 0 ve 50 m uzalıtai ii gözlem uyusunda yealtı su yüzeyinin 3. m ve 1.9 m alçaldığı gözlenmişti. Zeminin hidoli iletenliğini ve iletim apasitesini hesaplayınız

19 eilenle: Q=0.03 m 3 /s 1 =0 m =50 m h 1 =40-3.=36.8 m h =40-1.9=38.1 m Öne : Kalınlıgı 6 m pemeabilite atsayısı cm/s olan basınçlı bi aifee açılan pompaj uyusundan 50 m ve 10 m uzalıtai ii gözlem uyusunda su deinlilei 11.5 m ve 13 m olaa ounuyo. Bu aifeden çeilebilece debiyi hesaplayınız. 50 h h Q m s iletimapasitesi : T m K m s eilenle: m= 6 m 1 =50 m =100 m h 1 = 11.5 m h = 13 m Öne 3: Zemin esiti şeilde veilen ve geçici masatla için açılan sebest yüzeyli bi uyudan, a) Çeilece optimum debiyi, b) İhtiyaç debisi 50 lt/s olduğuna göe geeli uyu sayısını belileyiniz. = m/s h h Q m m s D=70 cm Zemin Y.A.S.S 5 m 15 m Geçiimsiz Tabaa Qmü h 15 s H s Qdup H s h s 76 19

20 S opt =.744 m Q opt = m 3 /sn Öne 4: Şeilde göülen basınçlı uyudan nüfusu ve masimum günlü su safiyatı 00 lt/n.g olan bi şehin sulaı temin edileceti. Optimum debiyi, optimum seviye alçalmasını ve uyu sayını bulunuz. Optimum debiyi, optimum seviye alçalmasını ve uyu sayını bulunuz. Geçigenli atsayısını =0.005 m/s alınacatı. Q mü m D=10 cm 30 Zemin Y.A.S. S GT GT 7 m 8 m m=10 m s Qdup m H s h s 78 Öne 5: Bi yeleşim bölgesine ait Q=16 lt/sn li ihtiyaç debisi eğimsiz sızdıma boulaı ile temin edileceti. Eğimsiz duuma ait zemin boyesiti aşağıda veilmişti. = m/s olaa alınacağına göe, yealtı suyunun eğimsiz olması hali için den boulaını boyutlandıınız. Zemin Yüzeyi YASS 3000 s s H D m Zemin Yüzeyi Y.A.S.S İletim Bousu Depo H 1 D Q 4 v 4 m Eğimsiz Duum GT Sızdıma Bousu Muayene Bacası Toplama Sandığı Toplama Odası h H h Q L

21 D (mm) S (m) Q (m 3 /sn) (m) L (m) Öne 6: Bi yeleşim bölgesine ait Q=16 lt/sn li ihtiyaç debisi eğimli sızdıma boulaı ile temin edileceti. Eğimli duuma ait zemin boyesiti aşağıda veilmişti. = m/s olaa alınacağına göe, yealtı suyunun eğimli olması hali için den boulaını boyutlandıınız. m Zemin Yüzeyi Y.A.S.S 1 D Q 4 v Toplama odası 4 m %1 Q H j L GT Eğimli Duum 81 8 Ödev: Gelecetei nüfusu işi, otalama günlü su safiyatı 50 lt/n-g olan bi şehi su ihtiyacı esiti şeilde veilen sebest yüzeyi ye altı suyu ihtiva eden bi aifede açılaca uyudan temin edileceti. a) Çeilece optimum debiyi ve seviye alçalması b) Kuyu sayısını belileyiniz. = m/s D=100 cm Zemin Y.A.S.S 15 m 60 m Qmü h 30 Geçiimsiz Tabaa 83 1