KENTSEL DÖNÜŞÜM ve YENİLEME

Transkript

1 KENTSEL DÖNÜŞÜM ve YENİLEME

2 KENTLER DİNAMİK ORGANİZMALAR Sosyo-kültürel Ekonomik Teknolojik Değişim dönüşüm Fiziksel

3 19 yy. Sanayi Devrimi İkinci Dünya Savaşı Yeni Kentsel Yapılanma çöküş KENTSEL YENİLEME KAVRAMI

4 1950 lerde eski kentleri buldozerlerle yıkıp dümdüz ederek yerine yeni kentler kurma şeklinde işleyen bu süreç (Andersen 1964) daha sonraları Kentsel Koruma düşüncesinin paralelinde ilerleyerek yeniden üretim, canlandırma, sağlıklaştırma gibi kavramlarla yer değiştirmiştir.

5 Kentlerin büyüme hızı Teknoloji Bilgi &iletişim Ulaşım Ekonomi Küreselleşme - yerelleşme Yeni kavramlar &gereksinmeler &tercihler &akımlar Hızlı etkileşim BİLGİ TOPLUMU ÖNCEDEN HESAPLANAMAYAN SORUNLARIN ARTIŞI Yetersiz Kalan Kentsel Yenileme Çabaları

6 Tanım Kentsel sorunların çözümlenmesini sağlayan ve değişime uğrayan bir bölgenin ekonomik, fiziksel sosyal ve çevresel koşullarına kalıcı bir çözüm sağlamayı amaçlayan geniş kapsamlı bir vizyon ve eylem. Thomas (2003)

7

8 KENTSEL DÖNÜŞÜM VE YENİLEMEYİ TETİKLEYEN FAKTÖRLER Göç, Kentsel yoksulluk, Kentsel yoksunluk, Yasadışı sağlıksız yapılaşma, Afetler,

9 GÖÇ Göçün beraberinde getirdiği konut sorunu, Yeni yapılaşma baskısı ve tarım alanlarının dönüşümü Ekonomik sorunlar, Sosyo-kültürel sorunlar, Sosyal gerilimler ve çatışmalar

10

11

12 KENTSEL YOKSULLUK Konut dokusu, konfor koşullarının noksanlığı, onarım ve mevcudu sürdürme durumu, genel görünümünün sefilliği, çok kullanıcılık ve yüksek oranda kiracılık durumları, çöp dolu sokaklar, kirlilik, sanayi ve konut karışımı yerleşme dokusu, işlevsiz hale gelmeye başlamış, az işleyen okullar ve sosyal konutlar

13

14 KENTSEL YOKSUNLUK Toplum içinde bulunduğu konumdan ve çevresinden hoşnut olmama durumu (sosyal keyifsizlik), anomi (umutsuzluk) ile açıklanabilecek olan problemli aileler, anti-sosyal davranışlar, vandalizm, suçlu çocuk ve gençler, alkolizm, kriminal faaliyetler gibi unsurlar ile hizmet birimlerinin ve donatıların noksanlığı ve standartlarının yetersizliği, temel hizmetlere erişememe

15

16 KENTSEL YOKSUNLUK Toplumsal uzlaşmanın düşük derecede olduğu, maddi, duygusal, fiziksel ve davranışsal açılardan tatmin etmeyen ve istenmeyen koşullar (Brown ve Madge 1982) Birey, aile ya da grubun, ait olunan yerel topluma veya daha geniş bir topluluğa ya da ulusa nazaran gözlemlenebilir ve gösterilebilir dezavantajı (Townsend 1987)

17 KENTSEL YOKSUNLUK; Kentin niteliksiz fiziki çevrelerinde yaşayan ve ekonomik anlamda zayıf maddi koşullara sahip alt sınıf gruplarının, ait oldukları toplumun faydalandıkları belli hizmet ve olanaklardan aynı oranda ve eşit şekilde faydalanmaması, belirli bir ölçüde sosyal dışlanmışlık ve bunun ortaya çıkarmış olduğu sosyal hoşnutsuzluk Sosyal keyifsizlik Bu durum sosyal dışlanmışlığın da bir göstergesidir. Dışlanmışlık yoksulluktan kaynaklanır. (Adaman, Keyder 2005) Gecekondu alanları ve kent içi yoksul mahallelerin sosyal dışlanma süreçlerine karşı en savunmasız bölgelerdir. Bu durum kentsel çatışma, gerilim ve suç kavramlarının da artmasına yol açar.

18 Kentsel yoksunluk çoğunlukla kentsel dokudaki bozulmalarla birlikte görülmektedir. Eski konut dokuları, Konfor koşullarının noksanlığı, Sefil, kirli ve güvencesiz yaşam çevreleri, Çok kullanıcı / yüksek kiracılık oranları, Sanayi & konut karışımı, Düşük gelir, Göçmen gruplar,

19 Bunun yanı sıra; Düşük eğitim düzeyleri, Bilinçsizlik, Sosyal güvenceden yoksunluk, Alkolizm, Vandalizm, Bozuk aile yapıları, Kriminal faaliyetler, Ahlak sorunları, Düşünsel handikaplar,

20 Yoksunluğun bir başka boyutu da hizmet birimleri ve donatılarında yetersiz oluşudur. (Stewart 1994) Tüm bu özellikler, aynı zamanda birleşerek toplumdan soyutlanmayı yani sosyal dışlanmışlığı da beraberinde getirmektedir.

21 YASADIŞI VE SAĞLIKSIZ YAPILANMA Azgelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin sorunu olarak dönüşümü gerekli kılar. Fiziksel çöküntüler sosyal ve ekonomik sorunları da beraberinde getirir. Afet ve can güvenliği sorununu ortaya çıkarır. Niteliksiz çevre, donatı eksikliği, vb. sorunlar alanı derinden etkiler.

22 AFETLER

23 Kent merkezlerinin ve eski kent parçalarının sorunları ve süzülme süreci: Nüfusun konut, çalışma ve ulaşım tercihlerine bağlı olarak hareketliliği, El değiştirme süreçleri, Aidiyet sorununun ortaya çıkışı, Kimliksizleşme, Merkezlerin boşalması ve çöküntü alanları oluşması, Banliyöleşme.

24 Beklenenler Değişim Dönüşüm Canlanma Hayat bulma

25 Kentsel Dönüşümün Amacı ve Kapsamı (Turok 2004): Bir yerin (mekanın) doğasını değiştirmeyi ve yerleşik halk ile sözkonusu yerin geleceğinde söz hakkı bulunan diğer aktörleri sürece dahil etmeyi amaçlar. Bölgenin özel sorunlarına ve potansiyeline bağlı olarak devletin temel işlevsel sorumlukları ile kesişen çok çeşitli hedefleri ve faaliyetleri içerir. Ortaklığın özel kurumsal yapısı değişkenlik gösterse de, farklı paydaşlar arasında işleyen bir ortaklık yapısı gösterir.

26 Kentsel dönüşümün boyutları Yörede yaşayan nüfus, Nüfusun sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri, Yapılan işin ekonomik çerçevesi, Alanda ortaya çıkan yasal-yönetsel sorunlar (mülkiyet sorunları, hak sahipliliği, planlamaya yönelik yasal sorunlar, vb) dönüşüm sürecini etkiler.

27 Sosyal Boyut Yerel halkın gelmiş olduğu yer, Eğitim durumu, Yöreden hoşnutluğu, Ekonomik durumu ve kültürel özellikleri, Gelenekleri ve görenekleri, Bilinçlilik düzeyi, Kullanıcı türünün çeşitliliği vb. dönüşüm alanında alınacak kararları etkiler, biçimlendirir ve yönlendirir.

28 Toplumun tanımlanması, Yerel halkın özel gereksinmelerinin ve bu gereksinmeleri karşılayacak faktörlerin saptanması, Ekonomik ve sosyal şartların iyileştirilmesine yönelik ortak amaçların geliştirilmesi, Toplum içinde temsilcilerin seçilmesi, Toplumsal girişimler ve etkin toplumsal ortaklıklar gibi faktörler dikkate alınmalıdır.

29 Ekonomik boyut Yerel halk ve kullanıcının ekonomik profili Fayda-maliyet analizleri Kamu-özel sektör dengeleri ve rolü Ortaya çıkan rant ve rantın paylaşımı / bölüşümü Sürdürülebilirliği sağlayabilecek yeni finansal modeller Alana dönüşümle gelecek ekonomik fayda Yerel işgücünün niteliği ve dönüşüm alanında kullanılabilirliği Etkin ve dengeli kaynak dağılımı

30 Planlama ve Tasarım Boyutu Planlamanın ve tasarımın bütüncüllüğü, sürdürülebilirliği, Dönüşümün, planlamanın doğal bir parçası olarak ele alınabilmesi Yaşam kalitesini ve toplumsal yapının niteliğini yükselten planlama ve tasarım kararları

31 Yasal ve Yönetsel Boyut Yasal eşgüdüm, uyum Siyasi irade Yönetsel yapının kaynak, kapasite ve vizyonu Mülkiyet vb. sorunların çözümü Katılımın örgütlenmesi ve doğru katılım model ve araçları ortaya konması

32 SÜRDÜRÜLEBİLİR GELİŞME VE KENTSEL DÖNÜŞÜM - YENİLEME KAVRAMI

33 sürdürülebilirlik Bugünün ihtiyaçlarını gelecek kuşakların da kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme olanağından ödün vermeksizin karşılamak (ortak geleceğimiz, Brundtland Raporu) Ya da, Doğal sermayeyi tüketmeyen, gelecek kuşakların elinden almayan, ekonomi ile ekosistem arasındaki dengeyi koruyabilen, ekolojik sistemin sürekliliğini koruyabilen bir ekonomik kalkınma (Kışlalıoğlu ve Berkes 1990)

34 Bu tanımlarda kentsel kültürel sürdürülebilirlik gözardı edilmiştir Rio De Janerio First International Conference on Urban Regeneration and Sustainability Sürdürülebilirliğin kent içindeki anlamı; kentsel alan ve bölgesi içinde, toplumun arzuladığı yaşam kalitesini sağlayan fonksiyonların devamlılığının, mevcut ve gelecek kuşaklar için uygun tercihleri kısıtlamadan ve kentsel sınırlar içinde ve dışında aksi etkilere neden olmadan sağlanmasıdır.

35 SÜREKLİ KALKINMA DENGELİ SÜREKLİ KALKINMA - DPT KENDİ KAYNAĞINA DAYALI KALKINMA ÇEVRE İLE UYUMLU VE DENGELİ KALKINMA ÇEVRE İLR UYUMLU BÜYÜME SÜREKLİ VE DENGELİ GELİŞME

36 Kentsel Yenileme (urban renewal) Zaman içinde eskimiş yıpranmış kent dokularının, günün sosyal ve ekonomik şartlarına uyun olarak değiştirilmesi veya yenilenmesini sağlayan süreçtir. (Atalık ve diğ. 1985) Mevcut merkezleri ve kentleri düzeltmek ve günün gereklerine uygun hale getirmek amacıyla yeniden planlama ve bunu uygulama (Hasol 1998) Kamu girişimi ya da yardımıyla yoksul komşulukların temizlenmesi, yapıların iyileştirilmesi, korunması, daha iyi barınma koşulları, kamu yapıları sağlanması amacıyla kentleri günün koşullarına hazırlamak. Kentsel yenilemenin, kentin çağdaş yaşam standartlarına ulaşmasını sağlamaya yönelik çeşitli hedeflerin gerçekleşmesine yardımcı olacak kentsel dönüşümü gerçekleştirmede çok etkili bir araç olduğu söylenebilir.

37 Sonuç olarak; Zaman süreci içinde eskiyen, köhneyen, sağlıksız ya da yasa dışı gelişen ya da potansiyel arsa değeri üstyapı değerinin üzerinde seyrederek değerlendirilmeyi bekleyen ve yaygın bir yoksulluğun hüküm sürdüğü kent dokusunun altyapısının sosyal ve ekonomik programlar ile oluşturulup beslendiği bir stratejik yaklaşım içinde, günün sosyo-ekonomik ve fizik şartlarına uygun olarak değiştirilmesi, geliştirilmesi, yeniden canlandırılması ve bazen de yeniden üretilmesi anlamına gelir.

38 YENİLEŞME ise; Yeni yaşam koşulları ve yeni yaşam biçimleri yaratılması kavramlarını da içerir. ( Çubuk 1998)

39 Kentsel Yenileme Eyleminin Amacı ve Kapsamı Kent için önem arz eden, ancak çeşitli nedenlerle çöküntüye uğramış, köhnemiş, eskimiş, bozulmuş ya da bu süreçlerin henüz yaşanmakta olduğu kent parçalarının yeniden hayata döndürülmesidir. Bu dönüşüm aynı zamanda; kentin kültürel mirasını, kimliğini koruma yaşatma zorunluluğunun yanı sıra mevcut kaynakların kullanımının getireceği ekonomik kazançlarla da ilgilidir.

40 KENTSEL DÖNÜŞÜM/YENİLEME YÖNTEMLERİ

41 Alansal temizleme Urban Clearence Temizleme çöküntüye uğrayan bir kentsel alan parçasındaki fiziksel dokunun tümüyle yıkılıp yerine yensinin getirilmesi olarak tanımlanabilir. Arazi kazanma Yerel nüfusu yeniden yerleştirme Alanın temizlenmesi Alanın iyileştirilmesi ve destekleyici donatılar getirilmesi İyileştirilmiş alanın kullanımı Yeni yapılanma

42 Yeniden Canlandırma Canlandırma Revival - Revitalization Taze hayat bulma kendine gelme- canlanma yeniden revaç bulma Yapıların özgün işlevlerini yitirdiği, yapı olarak sağlam bulunmalarına karşın türlü nedenlerle azaldığı durumlarda ortaya çıkan bir gereksinme olarak ifade edilebilir, Fiziksel, sosyal, ticari bileşenlerinin iyileştirilmesi, Fizik mekan, sokak dokusu, konut stoku kalitesinin düzeltilmesi, yeni iş ve hizmet alanları yaratılması, iş oranında artış, suç oranlarında düşüşün sağlanması vb.

43 Soylulaştırma - Gentrification kentlerin eskiyen parçalarını, bu yerleşmelerin değerlerinde artışa ve yoksulların yerlerinden edilişine neden olarak yeniden düzenlemek ve daha üst sınıflara hitap eden mahallelere dönüştürmek şeklinde tanımlanabilir. Alanın temel karakteri değişmektedir.

44 Yenileme yenilenme Renewal Renovation Yenileme, canlanma, tamir, tazelenme Yerleşmenin tümüne hitap eden yerleşmenin kalitesini yükseltmek amaçlı ve daha çok fiziksel amaçlı bir girişimdir. Gerek yerleşme düzeni gerekse yapılanmanın mevcut durumu ile sorunların giderilemediği durumlarda yeni planlama ve tasarım süreçleri sonucunda yeni mekanların üretilmesi anlamını taşımaktadır. Yıkıp yeniden yenisini inşa etmek.

45 Yeniden geliştirme - Redvolopment Ekonomik ve yapısal özellikleri iyileştirilmesine olanak vermeyecek ölçüde köhnemiş olan yoksul konutlarının yıkılması ve bunların oluşturduğu kent bölümlerinin yeni bir tasarımla inşası.

46 Yeniden üretim Regeneration Yeniden teşekkül, yeniden doğma, ıslah olma, yenilenme Yok olmuş bozulmuş çöküntüye uğramış alanlarda yeni bir dokunun yaratılmasıdır. Bu süreçte, ıslah edilebilecek alanların ıslah edilerek yeni alanlara katılabilir.

47 Eski Haline Getirme, Esenleştirme - Rehabilitation Bozulmaların sağlıksız ve niteliksiz gelişmelerin başladığı, ancak özgün niteliğini henüz kaybetmemiş olan kentsel alanın yeniden eski haline kavuşturulmasıdır. Eski itibara iade, Bir yerleşim yerinin tümünü ya da bir bölümünü işlevlerini gereği gibi yerine getiremez durumdan kurtarmak özellikle oturulabilirlik niteliğini kaybetmiş eskimiş konut alanlarını eski haline getirmek

48 Dönüşüm Kendiliğinden dönüşüm Müdahale ile dönüşüm

49

50 TARİHLİ HALİHAZIR HARİTALAR 2009 TARİHLİ HAVA FOTOĞRAFI

51 Mart Şehitleri Caddesi Vezneciler Mustafa Meraklı, Direklerarası Vezneciler Değişim Dönüşüm Süreci, 2010

52 Mart Şehitleri Caddesi - Vezneciler Mustafa Meraklı, Direklerarası Vezneciler Değişim Dönüşüm Süreci, 2010

53 Sultanbeyli 1982 Sultanbeyli 2010

54 Dubai 1964

55 Dubai 1991

56 Dubai 2005

57 Dubai 1995 Dubai 2009

58 Meksiko City / MEKSİKA

59 Müdahale ile dönüşüm

60 sonrası Londra, Docklands öncesi

61 Port Vell 1989 Öncesi Atıl Bir Liman Alanı Sonrası Elif Yılmazabdurrahmanoğlu, Barselona-Portvell Limanı Kentsel Dönüşüm Projesi, 2010

62 Rotterdam Kop van Zuid Kentsel Dönüşüm Projesi Tarihi kent merkezi ile güneyde kurulan yeni kent merkezini birbirine bağlayan Erasmus Köprüsü ( Eski liman

63 Kentsel Dönüşümün Gelişim Süreci

64 19. yy sonlarında sanayileşmenin getirdiği sosyo-ekonomik ve fiziksel dönüşüm Toplumsal tabakalaşmanın artması Tarihi kent merkezlerinin boşalması ve çöküntü alanı haline gelmesi

65 2. Dünya Savaşı

66 7 Mayıs Yerle bir olmuş Alman şehirleri

67 Savaşta Alman Şehirleri

68

69

70 Varşova / Polonya

71 Varşova / Polonya

72 Dresden, 1937 II. Dünya Savaşı sonrasında bombalanarak zarar gören, yakılıp yıkılan kentlerin yeniden canlandırılması, rehabilitasyonu Dresden, 1949

73 Bugünkü Dresden

74 Hiroşima ve Nagasaki

75 Hiroşima ve Nagasaki

76

77

78 Tokyo 2011 Tokyo/ JAPONYA 1945 Savaş Sonrası

79 1950 lerden başlayarak Avrupa ülkelerinde çeşitli toplantılar Leo Grabler in Batı Avrupa nın bombalanmış şehirlerinin yeniden inşası konusunda yapmış olduğu çalışmalar

80 Güney Kore / Seul

81 1981 de Avrupa Konseyi nin Urban Renewal Kampanyası 1987 de savaş sonrası kentlerinde yeniden yapılanmayı konu alan Bellagio Konferansı 1994 de sürdürülebilir kentlerin ölçütlerini belirleyen Aalburg Sözleşmesi 2000 lerde toplumsal yenilenme üzerine çalışmalar

82 Dubai 2011 Dubai/B.A.E 1990'lar

83 Darling Harbour, Sydney-Avustralya Yüzyıl başı 1980'ler

84 Darling Harbour, Sydney-Avustralya Bugün

85 1980 lerin dönüşüm projelerinin odağında ise kentin boşaltılmış, atıl ve çöküntü haline gelmiş alanlarının ekonomik olarak canlandırılması bulunuyor. Geleneksel limanın tekrar inşaasıyla birlikte, bir deniz müzesi, Imax sineması, dört yıldızlı otel ve çeşitli lokantaları içeren Rotterdam Waterstad, bu yöntem için iyi bir örnek oluşturuyor. 80 lerde kentsel dönüşüm projelerinin büyük bir çoğunluğu, kamu ve özel sektörün işbirliği ile gerçekleştiriliyor. Kamu sektörü, temel altyapı sunumu ve arazi ıslahını sağlayarak, kentsel dönüşüm yapılacak olan bölgeye özel sektörün ilgisini çekip, proje ortaklıkları konusunda da kurumsal örgütlenmeyi kurma rolünü üstleniyor.