ENTEGRE LOJİSTİK YÖNETİMİ

Transkript

1 i ENTEGRE LOJİSTİK YÖNETİMİ Taşıma. Depolama. Dağıtım. Mevzuat Murat ERDAL, İstanbul Üniversitesi Ömer Faruk GÖRÇÜN, Kadir Has Üniversitesi Özhan GÖRÇÜN, Kadir Has Üniversitesi Mehmet Sıtkı SAYGILI, Bahçeşehir Üniversitesi 2010

2 ii Yayın No : 2349 İşletme-Ekonomi Dizisi : Baskı - Aralık İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir.her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : B e t a B a s ı m A.Ş. Baskı -Cilt : Kahraman Neşriyat Ofset San. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12084) Yüzyıl Mah. Matbaacılar Cad. Atahan No: 34 K: 4 Bağcılar/İstanbul (0-212) Kapak Tasarım : Ömer Faruk Görçün/Gülgonca Çarpık Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu -İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 iii Çağla, Selin ve Elif Eylül e

4 iv Profesyonellerle çalışmaktan daha pahalı olan tek şey amatörlerle çalışmaktır. Lojistik işletmesine ait iş felsefesi

5 v İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ Türkiye; içinde bulunduğumuz yüzyılda çağı yakalama adına önemli hamlelerde bulunmaktadır. Bunun bir yansıması olarak lojistik ve taşımacılık sektörü ülkemizde son dönemlerde çarpıcı gelişmelere sahne olmaktadır. Sektörde profesyonelleşme ve uzmanlaşma giderek artmaktadır. Bugün için genel anlamda tüm müşteriler için tek tip hizmet sunmak rekabette bir avantaj sağlamamaktadır. Müşterinin faaliyette bulunduğu sektörü anlamak ve ona uygun müşteri odaklı çözümler üretmek esastır. Bir otomobil üreticisinin lojistik gereksinimleri ile elektronik perakendecisinin taşıma, dağıtım ve depolama operasyonları birbirinden tamamen farklık arz etmektedir. Kitabın ana teması sektörün geçirdiği bu hızlı dönüşüme akademik düzeyde cevap verebilmek, öğrencilere ve sektör çalışanlarına rekabetin yönü hakkında bilgi aktarabilmektir. Bu çerçevede sektörün ve akademik dünyanın gereksinim duyduğuna inandığımız Entegre Lojistik Yönetimi eserimiz ilk baskısında ciddi bir ilgili ile karşılanmıştır. İkinci baskıda Turizm Lojistiği ve Yardım Lojistiği gibi konuları eserimize eklemenin gerekli olduğu düşündük. Aynı zamanda mevcut diğer bölümler gözden geçirilerek güncelledik. Buna karşılık, ayrı bir uzmanlık gerektiren konuları; tehlikeli madde lojistiği, petrol ve türevleri lojistiği ile boya lojistiği bölümlerini birleştirerek daha geniş bir kapsamda değerlendirmek üzere Tehlikeli Madde Lojistiği ve İş Güvenliği başlıklı bir eserde topladık ve yayınladık. Eserin ikinci baskısında okurlarımıza daha yeni daha güncel bilgiler sunduğumuz kanaatindeyiz. Eserin sektör ve akademik dünyaya faydalı olması dileği ve temennileriyle esere katkı da bulunan tüm üniversitelerdeki öğrencilerimizden, okurlarımıza ve Seyhan Satar şahsında tüm Propedia ailesine teşekkür ediyoruz. Ek olarak; yoğun çalışmalarımızda bizden desteklerini esirgemeyen ailelerimize içtenlikte teşekkür ve minnetlerimizi sunuyoruz. Murat ERDAL, İstanbul Üniversitesi Ömer Faruk GÖRÇÜN, Kadir Has Üniversitesi Özhan GÖRÇÜN, Kadir Has Üniversitesi Mehmet Sıtkı SAYGILI, Bahçeşehir Üniversitesi

6 vi

7 vii ÖNSÖZ Kitabın ana fikrinin ortaya çıkışı Türkiye nin lojistik alanında yaşadığı hızlı dönüşümdür. Lojistik kavramını Türkiye nin gündemine taşıyan son gelişmelerin genel görüntüsü aşağıdaki gibidir; - Dış ticaret hacminin artması ve uluslararası taşımacılık ve lojistik sektörüne etkileri, - Tüm taşıma türlerinde yasal çerçevenin gözden geçirilmesi ve oluşturulması, - Sektörde Mesleki Yeterlilik kavramının önem kazanması, - Havayolu taşımacılığında çok oyunculu yapıya geçiş, - Demiryolu taşımacılığında serbestleşme politikaları, - Liman özelleştirme deneyimleri, - Karayolu altyapısının (köprü ve otoyolların gelişmesi). Lojistik sektöründeki hızlı gelişme, öğrencilerin üniversite ve meslek tercihlerinde lojistik bölümlerini popüler hale getirmiştir. Günümüzde lojistik, geleceğin iş alanları sıralamasında önde yer almaktadır. Bununla birlikte ülkemizde ne yazık ki, kavram kargaşasının en çok yaşandığı alanların başında lojistik gelmektedir. Akademik camiada lojistik eşittir taşımacılık veya lojistik eşittir tedarik zinciri yönetimi gibi hatalı ifadelere sıklıkla rastlanmaktadır. Benzer kavram kargaşası iş yaşamında da karşımıza çıkmaktadır. Tedarik Zinciri Yönetimi eğitimine gittim tek satır lojistik geçmedi. Fabrika, üretim planlama dinlemekten içime fenalık geldi. Anlatılan değerli bir bilgi fakat ben gümrükçülükten lojistiğe geçmek istiyorum. Konular elbette faydalı, fakat benim iş sahamla hiçbir ilgisi yok. ( Şirket sahibi) Aktarma merkezi yöneticilerimize Tedarik Zinciri Yönetimi eğitimi aldırdık. Biz kargocuyuz. Hepsi çok sıkıldıklarını söyledi. Şimdi aktarma merkezi yöneticilerimiz için eğitim araştırması içerisindeyiz. (İnsan Kaynakları Müdürü)

8 viii Türkiye nin günümüzde hangi ürün, hangi lojistik operasyonları, hangi tedarik zinciri sorularını sorması ve bu sorulara uygun çözümleri üretecek kadroları yetiştirme mecburiyeti olduğuna inanıyoruz. Nasıl ki, lojistik firmalarımız dünyanın dört bir yanına ürünlerimizi taşıma becerisine ve yetkinliğine sahip ise, eğitim tarafında da ileri lojistik yönetimi uygulamalarını anlatan eserleri üretmek durumundayız lı yıllarda Toplam Kalite Yönetimi seminer ve konferanslarında temel kalite tanımlarını dinleyerek geçirdik. Türkiye nin lojistik alanında da bir on yılı daha hammaddeden nihai tüketiciye olan akışı ifade eden temel lojistik tanımını dinlemeye tahammülü olmadığına inanıyoruz. Bugün lojistik süreçleri uygulandığı alan ve sektöre göre farklılıklar göstermektedir. Gıda, otomotiv, inşaat ve diğer sektörlere ilişkin tedarik zinciri ve lojistik operasyon yönetimi ileri düzeyde uzmanlaşma zorunluluğu beraberinde getirmektedir. Ayrıca her sektöre ilişkin lojistik süreçlerde çok sayıda ulusal ve uluslararası yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Örneğin gıda lojistiği ile ilgili bir operasyonda ATP konvansiyonu, gıda kodeksi ve diğer uluslararası düzenlemeler dikkate alınmadan sağlıklı bir lojistik planlamadan bahsedilemez. Yine aynı şekilde Tehlikeli Madde Lojistiğinde ADR, IMDG, RID mevzuatları vs. bilinmeden lojistik bir operasyonun başarıyla tamamlanması mümkün değildir. Karayolu, denizyolu, demiryolu, havayolu, kombine ve boru hattı taşımacılığı ulusal ve uluslararası operasyon ve yasal boyutlarıyla çok geniş bir akademik çalışma sahalarıdır. Lojistik yönetimi başlığında ise; bilgi sistemleri, istifleme, ambalajlama ve depo yönetimi ise dünyada giderek önemini sürekli artmaktadır. Bu nedenle Tedarik Zinciri Yönetimi Perspektifinden Sektörel Uygulamalara yakından bakmak öncelikli hale gelmiştir. Entegre Lojistik Yönetimi başlıklı bu eserimiz bugünün ve geleceğin lojistik yöneticilerinin ihtiyacına göre bir bilgi kaynağı olarak tasarlanmıştır. Ülkemizde lojistik kavramının tüm boyutları ile anlaşılması ve dünya standartlarında ileri lojistik uygulamalarının gerçekleşmesi için lojistik ile ilgili derslerin sosyal bilimler alanında ön lisans, lisans ve yüksek lisans programlarda daha fazla yer bulmalıdır.

9 ix Lojistik bir uzmanlık alanıdır. Hemen her üniversitemizde lojistik bölümü açılırken, eğitim verecek öğretim üyesi ve ders kitabımız yeterli sayıda değildir. Ne yazık ki, hızla açılan lojistik bölümlerinde lojistik derslerini verebilecek uzman öğretim üyesi son derece sınırlıdır. Bu gelişmenin bir yansıması olarak sığ bir bakış açısıyla, herkes her dersi verebilir vizyonsuzluğu dalga dalga bütün kurumlara yayılmaktadır. Nasıl ki, lojistik uzmanı muhasebe dersini anlatamazsa, bir muhasebe uzmanı da lojistik dersini anlatamaz. Öğrenciler bu durumu fark etmez demek büyük bir yanılsamadır. Depo yönetimi dersimize, uluslararası ilişkiler bölümünden bir hoca geliyor; o derste de dersin yarısı eğlenceyle geçiyor cevabı ise durumun trajedisini net bir şekilde anlatmaktadır. Lojistik uzmanları özel sektörün hızını yakalamak zorundadır. Lojistik konusu sadece üniversitede kampüste oturarak öğrenilecek ve öğrencilere aktarılacak bir disiplin değildir. Bu bakımdan kitapta mümkün olduğunca pratik iş dünyasından somut örnekler vermeye gayret ettik. İlgili sektör firmaları ile temas sağladık. Kitabımızın hazırlanmasında lojistik ve tedarik zinciri uygulamalarını bizimle paylaşan işletmelere ve yöneticilerine teşekkür ederiz. İlerleyen baskılarda daha fazla firmanın esere bilgi ve deneyimlerini aktaracağına inanıyoruz. Uzun yıllardan beri üretim ve lojistik sektörüne vermiş olduğumuz eğitim ve danışmanlıkların sonucunda edindiğimiz tecrübeleri bu eserde paylaşma imkanına kavuştuk. Aynı dili konuşan lojistik ve tedarik zinciri uzmanları olarak zorlu aynı zamanda keyifli bir dönemi geride bırakırken bu ekip çalışması bize yeni fikriler ve çalışma azmi verdi. Eserin yayınlanması konusunda bizimle düşünce birliği eden Propedia Yayın Grubuna teşekkür ederiz. Bu çalışmamızda hoşgörü ve sabırlarıyla bize daima destek olan ailelerimize teşekkürü bir borç biliriz. Murat ERDAL, İstanbul Üniversitesi Ömer Faruk GÖRÇÜN, Kadir Has Üniversitesi Özhan GÖRÇÜN, Kadir Has Üniversitesi Mehmet Sıtkı SAYGILI, Bahçeşehir Üniversitesi

10 x

11 xi Teşekkür Sektörel birikimlerini bizlerle paylaşan tüm kuruluşlara teşekkür ederiz. BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN INTERNATIONAL LIMITED CEYNAK COCA-COLA DARTY E-BEBEK.COM FORD OTOSAN GENPA KANGURUM.COM LEVI S LILLY İLAÇ MİGROS PETROL OFİSİ A.Ş. TOFAŞ

12 xii

13 xiii İÇİNDEKİLER 1. Perakende Lojistiği Gıda Lojistiği Tekstil ve Hazır Giyim Lojistiği Elektronik Ürün Lojistiği Otomotiv Lojistiği Proje ve İnşaat Lojistiği Turizm Lojistiği Fuar ve Etkinlik Lojistiği İlaç ve Hastane Lojistiği Atık ve Geri Dönüşüm Lojistiği Canlı Hayvan Taşımacılığı Yardım Lojistiği

14 xiv

15 xv