GENEL VE TEKNĠK ĠLETĠġĠM

Transkript

1 GENEL VE TEKNĠK ĠLETĠġĠM Konular 1. ĠletiĢim kavramının tanımı ve anlamı, 2. ĠletiĢimin temel unsurları, 3. ĠletiĢim sürecinin iģleyiģi, 4. ĠletiĢimle ilgili diğer kavramlar, 5. ĠletiĢim türleri, 6. ĠletiĢim engelleri ve iletiģim problemleri, 7. ĠletiĢim engellerini aģma yolları, 8. ĠletiĢim Ģekilleri ve modelleri, 9. Örgütsel iletiģimin tanımı ve anlamı, 10. Örgütsel iletiģimin iģleyiģi, 11. Bilgi teknolojileri ve iletiģim, 12. Kitle iletiģim kavramı ve kapsamı, 13. Meslek hayatında iletiģim İletişim kavramının tanımı ve anlamı ĠletiĢim, insanoğlunun en önemli geliģim sağlayan buluģlardan birisi, hatta en önemlisi olarak kabul edilebilir. Ġnsanlar sosyal bir dünyada gerekli olan hemen hemen bütün ihtiyaçlarını bu yolla karģılamaktadırlar. Dünyadaki geliģmelerden haberdar olması, maddi ve manevi ihtiyaçları karģılamak hep bu kanalla sağlanır. ĠletiĢim insanoğlu kadar eski ve kullanıģlı bir diyalog unsurudur. ĠletiĢim; kiģiler arasında yer alan ve duygu alıģ veriģini dile getiren bir kavramdır. Duygu, düģünce ve isteklerini diğer insanlarla iletme sonucunda diğer insanlarda bir etki oluģmaktadır. En geniģ anlamıyla iletiģim insanların anlamlandırdığı her Ģeydir. Ġnsanlar çevrelerinde olup biten olaylardan etkilenirler. Örneğin insanlar güzel bir manzaradan, bir resimden, Ģiirden veya bir çiçekten etkilenirler. ĠletiĢimi insanları etkileme yollarının tümü olarak görenler olduğu gibi, sadece arasında sözlü yada sözsüz sembollerin karģılıklı iletiģimi olarak görenlerde mevcuttur. Yukarıda yapılan tanımlardan iletiģimin geniģ ve dar anlamda tanımlarının bulunduğu görülmektedir. ĠletiĢim sürecinin tanımlarında eğitim sürecinin tanımlanmasına benzer tanımların yapıldığı da görülmektedir. Bu tanımlardan biri bu Ģekildedir. Bir kaynağın davranıģlarını kasıtlı biçimde etkilemek üzere bir alıcıya mesajlar iletilmesidir. Eğitimde davranıģların değiģtirilmesi, iletiģimde ise kiģiyi etkilemek vardır. Eğitimin iletiģime göre daha planlı daha iddialı olduğu söylenebilir. Ancak geniģ anlamda yapılan eğitim ve iletiģim tanımları arasında benzerlik vardır. Nihayetinde eğitim iletiģim oluģan davranıģ değiģiklikleridir. Dünya üzerinde iletiģim yapan sadece insanlar değildir. Hayvanlarda kendi cinsleri ve farklı cinsler arasında iletiģim kurmaktadır. Hatta bitkiler iletiģimden üzerlerine düģeni yapmaktadırlar, kısacası bütün canlılar iletiģim halinde hayatlarım sürdürmektedirler. Bitkilerin sulanmadığı zaman tepkimeleri iletiģimin bir baģka ifadesidir.

2 Ġnsanlar arasındaki iliģkiler, iletiģim yoluyla kurulur. Ġnsanlar düģünce duygu ve isteklerini sözel ve sözel olmayan çeģitli iletilerle birbirlerine duyurulurlar. KarĢılıklı iletiģim karģılıklı etkileģime yol açar. Kendimize yöneltilen bir iletiyi tam ve yüzde yüz doğru bir biçimde anlamak hemen hemen olanaksızdır. Aynı Ģekilde bir iletiyi baģkalarına tam olarak aktarmak da son derece güçtür. Böylece, iletiģim çoğu kere eksik kalır, çarpıtılır ve yanlıģ anlaģılır. Bu durum da kiģisel ya da toplumsal düzeyde bir takım iletiģim arızalarına yol açabilir. ĠLETĠġĠM KAVRAMI sürecidir. ĠletiĢim : Bilgi, duygu ve düģünceyi üretme, aktarma ve anlamlandırma ĠletiĢim ; duygu, düģünce veya bilgilerin akla gelebilecek her türlü yolla baģkalarına aktarılmasıdır. ĠletiĢim sözcüğü, dilimizde komünikasyon, haberleģme veya bildiriģim sözcükleriyle de tanımlanmaktadır. Ġnsanlar baģkalarıyla bir arada olabilmek, onları etkileyebilmek, kendilerini anlatabilmek ve insanları anlayabilmek için iletiģim kurmak zorundadırlar. ĠletiĢimin gerçekleģmesi için iki sistem gereklidir. Bunlar, iki insan, iki hayvan, iki makine ya da bir insan ile bir hayvan, bir insan ile bir makine olabilir. Nitelikleri ne olursa olsun iki sistem arasındaki bilgi, duygu ya da düģünce alıģ veriģini iletiģim olarak kabul ederiz. Burada alışveriş sözünden de anlaşılacağı gibi iletişim iki yönlüdür. İnsanlar arasındaki bütün konuşmaları iletişim olarak kabul edemeyiz. Bunlar karşılıklı ve alışveriş şeklinde olduğu zaman iletişimdir. Örneğin, ana babalar çocuklarına, amirler memurlarına sadece bazı emirler verip, onların bu emirler karşısındaki tepkileriyle ilgilenmezlerse, bu tavırlarını iletişim olarak değil, tek yönlü bilgi iletimi olarak değerlendirmek mümkündür. İletişimin temel unsurları ĠliĢki kurmanın temel koģullarını ya da iyi insan iliģkilerini olumlu yönde etkileyen etmenleri Ģöyle özetlemek mümkündür. 1. Başkalarına Saygı Duymak : KiĢiyi kendine özgü nitelikleri ile olduğu gibi kabul edebilmektir. DuyuĢ düģünce ve inançları bizimkinden farklı olsa bile onu değiģtirmeye ya da etkilemeye kalkıģmadan kendisi olmasına izin vermek saygı duymanın bir gereğidir. ĠliĢkide bulunan kim olursa olsun ; ister zengin,ister fakir, ister zenci, ister beyaz, ister dindar, ister dinsiz, ister sağcı, ister solcu hoģgörüyle kabul edilmelidir. KiĢilere saygı ile yaklaģmak arada daha derin ve daha olumlu iliģkiler kurulmasına olanak sağlar. Saygın bir kiģi olarak muamele görmek insanın en önemli ihtiyaçlarından birisidir. 2. Başkalarına Karşı Saydam olmak: Ġnsanlara karģı açık ve berrak olmak; içi-dıģı ve özü-sözü bir olmaktır. Dürüstlük, içtenlik ve doğruluk anlamına gelmektedir. Yani içimizden geçenleri

3 doğru olarak algılamak, öz benimizle iliģki halinde olmak, yaģadığımız duyguların farkında olmak ve bu duygularımızı uygunsa karģımızdaki kimselere aktarmak demektir. Saydam olan kiģinin öfkesi, sevinci ve kaygısı sözlerinde ve yüz hareketlerinde belli bulur. Özü-sözü bir olan insanla daha rahat yaģanır. 3. Başkalarına Empatik Bir Anlayış Göstermek: Diğer insanın duygularının yoğunluğunu ve anlatım algılama ve anlama yeteneğidir. KarĢımızdaki kiģinin gözünü alıp kendi gözümüzün yerine koymak demektir. Empati olayların baģkasının gözünden, onun duyguları ve olaya yüklediği anlamlar ile görebilmektir. Empatik anlayıģ göstermek kolay değildir. KarĢımızdaki kiģiyi yargılamadan onun sorununu onun bakıģ açısıyla görmek kendi görüģ açımızın değiģmesi riskini de beraberinde getirir. Ġnsanları ne kadar anlayıģla dinlersek kendi görüģlerimizin değiģmesi pahasına olsa bile, ikinci elden yaģantılarla iç hayatımız zenginleģir, hoģgörümüz artar. Ġnsanlara saygı duymak, onlara karģı dürüst olmak ve onları empatik bir anlayıģla dinlemek insan iliģkilerini düzelten en güvenilir etmendir. Ancak, bu sayede,baģkalarını yargılama eğilimimizden kurtuluruz. İletişim süreci ĠletiĢim, bir süreçte gerçekleģir: Bilgi, duygu ya da düģünce akımının gerçekleģtirildiği ve davranıģta değiģiklik yaratan bu sürece ĠLETĠġĠM SÜRECĠ denir. ĠletiĢim sürecinde amaç mesajın aktarılmasıdır. ĠletiĢim sürecinde hazırlanan bir mesajın aktarılması için beģ ana unsur bulunmaktadır. Bu unsurlar Kaynak, Mesaj, Kanal, Alıcı ve Geri bildirimdir. Tüm iletiģim süreçlerinde geribildirim bulunmaz. Kim Ne Söyledi Kime Ne Etkisi Oldu

4 Kaynak Mesaj Hangi yolla Kanal Alıcı Geri bildirim Şekil 1. İletişim süreci ĠletiĢim süreci ile öğrenme öğretme süreci arasında benzerlikler bulunmaktadır. Öğretme sürecinde de kaynak ve Alıcı kiģiler bulunmaktadır. Bu süreçte öğretmen iletiģim sürecini baģlatan kaynak kiģidir. Öğretmen hazırladığı mesajı (içerik, muhteva),kanallar (kitap, öğretim yöntemleri) kullanarak alıcıya (öğrenci) ulaģtırır. Sorular ve tartıģmalar yoluyla öğrencinin mesajı alıp almadığıaldıysadoğru anlamlandırıpanlamlandırmadığı kontrol edilir. Bu ise öğrencinin öğretmenegeribildirimidir. Öğretmen öğrencinin etkilenme derecesine bakarak süreçte düzeltme ve geliģtirme çalıģmaları yapar. AĢağıda öğretim süreci ile iletiģim süreci karģılaģtırılmıģtır. Kim Ne söyledi Hangi yolla Kime Ne etkisi oldu Öğretmen içerik Öğretim yöntemleri Öğrenci Geri bildirim Şekil 2. Öğretim süreci ĠletiĢim sürecinin temel unsurlarını kısaca Ģu Ģekilde açıklayabiliriz. Kaynak: ĠletiĢim sürecini baģlatan kiģi Mesai : Kaynaktan alıcıya gönderilen uyarıcılar Kanal : Mesajın alıcıya iletimini sağlayan araç ve yöntemler Alıcı : Gönderilen mesaja hedef olan kiģi Geri bildirim :Alıcının kaynak tarafından gönderilen uyarıcılara gönderdiği tepki Bütün bu iletiģimle ilgili yapılan açıklamalarda iletiģiminin bir süreç olduğunu ve karģımızda bulunan kiģilerde ortak anlamlar oluģturma çabası olduğunu görmüģ bulunuyoruz. ĠletiĢimde insanlar arasında duygu, düģünce,bilgi,tutum ve beceriler paylaģılmaktadır. Tüm iletiģim eylemlerinden sonra kasıtlı olsun veya olmasın insanlar üzerinde bir davranıģ değiģikliği meydana getirmektedir. Bu değiģme tekrarlanarak kalıcı hale de gelebilir. Ancak çok etkili olmaz ve tekrarlanmazsa kısa bir süre sonra unutulabilir. Bir kurumda tam anlamıyla yerine getirilen selamlaģmalar insanlarda saygı ve dostluk gösterilmesi gibi olumlu tutumların oluģmasına neden olur. SıkıĢık bir trafikte bir aracın camından bize gülümseyen bir çocuk bize o anda olumlu bir tepki oluģturur. Temel ĠletiĢim varsayımları

5 ĠletiĢim kurmamak imkansızdır.hiç bir Ģey yapmamak bile davranıģtır. ĠletiĢim algılamaktır.zen Budistleri gibi mistikler Ģu soruyu sorarlar: Bir ormanda eğer bir ağaç yıkılırsa ve çevrede bunu duyacak kimse yoksa, o ağaçtan bir ses çıkar mı? Bir kimse algılamadığı sürece her hangi bir ses yoktur. Yalnızca ses dalgaları vardır. Ses algılamayla oluģur. Ses iletiģimdir. (Drucker, 1994, s.364) Sesi algılayan iletiģimi sağlar. Çevresinde onu duyacak biri olmadıkça da iletiģimden söz etmek mümkün değildir. ĠletiĢim beklentidir.kural olarak algılamayı beklediğimiz Ģeyleri algılarız. Genellikle görmek istediğimizi görür, duymak istediğimizi duyarız. ĠletiĢime girmeden önce karģımızdaki kiģinin neyi görmek ve duymak istediğine bilmek zorundayız. Güzelliğin on para etmez bu bendeki aģk olmasa ĠletiĢim talepler yaratır. ĠletiĢim her zaman propagandadır. ĠletiĢimi yollayan kiģi ya da verici her zaman bir Ģeyi aģmak ister. Söylenilen her Ģey bir talep olarak değerlendirilir, karģı konulur ve iģitilmez. Her türlü iletişim üç şekilde sonuçlanmaktadır. Kabullenme (Tasdik) Reddetme Umursamama İletişim Sürecinin Öğeleri ĠletiĢim sürecinin beģ temel öğesi vardır: 1. KAYNAK Kaynak, iletiģim sürecini baģlatan kiģidir. ĠletiĢim süreci içerisindeki kiģilerden, iletiģimi baģlatan kiģiye verici kiģi denir. Verici, herhangi bir durumda diğer insanlara düģünce ve duygularını aktarma giriģiminde bulunan kiģidir. Bu nedenle "verici" kendi duygu ve yaģantılarını alıcı durumunda olanların bütün duyularına ulaģabilecek biçime getirmeye çalıģır. Vericinin, yoğun ve etkin bir iletiģim kurabilmesi alıcının mümkün olduğu kadar çok duyusuna ulaģabilmesiyle mümkündür. ĠletiĢim sürecinde kiģiler kaynak ve alıcı olmak durumundadırlar. Okullarda ve iģyerlerinde iletiģimin sağlıklı olması için kaynak konumundaki tüm insanların etkili bir iletiģim için gerekli önlemleri almaları gerekir. Kaynak konumunda bulunan kiģilerin baģarılı olmasını etkileyen faktörler aģağıda verilmiģtir.

6 1. Kaynak kiģi kendisi, alıcısı ve konu hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Kaynak kiģinin kendi özelliklerini, konuģacağı konuyu ve alıcıların özelliklerini tanıması iletiģim kurmasını kolaylaģtıracaktır.alıcı gurubun geçmiģ yaģantılarının sosyo- ekonomik düzeyleri, eğitim düzeyleri gibi değiģkenlerin bilinmesi, kaynağın alıcı ile aynı dili konuģmasını kolaylaģtırır. 2. Kaynağın kendisine, alıcısına ve ileteceği konuya karģı ilgisi Tutum ; kiģilerin bir konuya karģı takındıkları tavırlardır. Tutumlar davranıģları yönlendirici konumundadırlar. Bir konu hakkında olumsuz tutuma sahip kiģilerin iletiģimde baģarılı olması beklenemez. Yapılan bir deneyde öğrenciler iki ayrı guruba ayrılarak her iki guruba da eğitmeleri için birer fare verilmiģtir. Birinci guruba verilen fare için uzmanlar tarafından akıllı bir fare olarak lanse edilmiģtir. Ġkinci guruba ise farenin akıllı olmayan zor öğrenen bir fare olduğu söylenmiģtir. Labirent deneyi sonunda birinci gurubun faresi çıkıģ yolunu daha kolay bulmuģtur. Fare hakkında olumlu tutuma kazandırılan öğrencilerin bu fareye daha çok olumlu tepki ve çaba gösterdikleri görülmüģtür.aynı tip bir deney öğrenciler üzerinde yapılmıģ ve olumlu tutumların öğrencilerin öğrenmesini kolaylaģtırdığı görülmüģtür. 3. YetiĢmiĢ olduğu ve halen bulunduğu toplumsal ortam Kaynak olarak bulunan kiģi iletiģimde yetiģmiģ olduğu toplusal yapının değerlerini,inançlarını, kültürel yapısını,geleneklerini ve göreneklerini iletiģim sürecine yansıtırlar. Ġyi bir ĠletiĢimci alıcı gurubunda toplumsal yapısını öğrenerek ortak yaģantılar bulma yoluna gitmelidir. Kaynak gurubun alıcı gurupla ortak yaģantı alanları ne kadar çoksa iletiģim kurmaları o kadar kolay olur. Farklj, Ģehirlerde insanların hemģericilik yapmalarının sebebi ortak yaģantı alanına sahip olmalarıdır. 4. ĠletiĢim becerisi Kaynak kiģinin doğuģtan getirdiği veya eğitim yoluyla öğrendiği becerilerdir. Dile dayalı olarak dört beceri Ģekli bulunur. Bunlar konuģma, yazma, dinleme ve okuma becerisidir. 5. Kaynağın güvenirliği Güvenirlik alıcının kaynak hakkındaki algısıyla ilgilidir.kaynak etkili bir iletiģim için güvenilir olmalıdır. Yapılan bir araģtırmada kaynağı güvenilir olarak gösterilen özellikler Ģunlardır; Bilgili olmak, Ġlgi çekici olmak, Ġnanılır olmak, Ġyi anlaģılabilen, Esprili olmak, Dengeli olmak, Bu özelliklerin en önemlisi bilgili olmak yani alanında uzman olmaktır. Alıcılar kaynağın alanında uzman olup olmadığına göre kaynağa güvenmektedirler. Yapılan bir araģtırmada kaynağın uzman ve çekici olması durumu sınanmıģtır. Uzman ve çekici kaynak tartıģma yapmaksızın bir mesajı aktarmıģlardır. Deney

7 sonucunda mesajın kabul düzeyi çekici gurupta daha yüksek çıkmıģtır.(58.4) Uzman kaynağın aktardığı mesajın kabul düzeyi ise 45.6 da kalmıģtır. Uzman ve çekici gurup ikinci sunularında tartıģma yöntemi kullanarak mesajlarını iletmiģlerdir. Bu deney sonucunda uzman kaynağın mesajının kabul düzeyi 81.3 e çekici gurubun mesajının kabul düzeyi ise 66.2 de kalmıģtır. Deney sonucuna bakarak Ģu Ģekilde bir çıkarım yapılabilir. Aktarılacak mesaj karmaģık değilse çekici bir mesaj kullanılmalı, mesaj karmaģık ise uzman kaynak kullanmak daha akıllıca olacaktır. En iyi yaklaģım ise hem uzman hem de çekici birini kullanmak olacaktır. Televizyon sunucuları bu ilkeye göre değerlendirilebilir. Mesaj kabulünü kolaylaģtıran bir diğer husus ise alıcının kaynağın kendisiyle aynı değer ve inançları taģıdığına inanmasıdır. Dolayısıyla ideolojik benzerlik kaynağın aktarımını kolaylaģtırmaktadır. 2. MESAJ (ĠLETĠ-HABER): Bir yaģantıya ait duygu ve düģüncenin kodlanarak sözlü, sözsüz veya yazılı bir anlatımla alıcı kiģiye ulaģmasını sağlayan sembollere mesaj denir. Mesaj, bir vericiden çıkan duygu ve düģüncelerin, alıcının duyu organlarınca algılanmasına yöneliktir. Mesaj, alıcıya ait ne kadar çok duyu organına ulaģırsa, anlatım o ölçüde olur. Bu sebeple, görme, iģitme, dokunma ve hatta koku ile ilgili faktörlerin iletiģimde yer alması mesajı güçlendirir. Böylece mesajı alacak kiģideki bütün alıcılara ulaģma ve onları besleme imkanı oluģur. Grafik anlatım, yazıda kullanılan; sözlü anlatım, konuģmada kullanılan sembollerle; sözsüz anlatım da bedenimizle oluģturduğumuz iģaretlerle ifade edilir. Beden dilimiz, jestler, mimikler, oturuģ, duruģ gibi çeģitli tavırlarla kendini ortaya koyar. Ġnsanlar arası iletiģimde bireyin durumuna iliģkin değerlendirmelerini taģıyan bu aracılara sözsüz mesajlar denir. Sözsüz mesajlarla taģınan bu anlatım biçimine de sözsüz iletiģim denir. Mesaj kaynağın alıcısıyla paylaģmak istediği duygu, düģünce ve davranıģları temsil eder. Bu öğenin eğitim sürecindeki karģılığı içeriktir. Yani aktarılacak konudur. Mesajın iletilmesinde hangi tür yöntemlerin etkili olduğuna dair araģtırmalar yapılmaktadır. DıĢ çevreyle iliģki kurmada hangi duyu organlarımızın etkili olduğunu bilmemiz o yönde uygulamalar yapmamızı sağlayacaktır. Öğrendiklerimizin; % 83' ü görme % 11'i iģitme % 3.5' i koklama % 1.5 'i dokunma % 1' i tatma ĠletiĢim sürecinde etkileģime katılan duyu organı sayısı arttıkça iletiģim ve

8 öğrenme daha kolay olur. Yapılan araģtırmalar bu veriyi destekler niteliktedir. Anlam kazandırmada Resimlerin sözcüklere oranla daha etkili olduğu görülmüģtür. Bir resim bin sözcüğe bedeldir. Mesajın aktarılmasında alıcının algılama seviyesine dikkat etmek gerekir. Bir ressam köpüren dalgalara bakarken algısıyla bir balıkçının algısı farklı olmaktadır. Algıda seçicilik için dikkat çekici renkler kullanılabilir. Bu tür renkler reklam amaçlı kullanılmaktadır. Algılama farklılıklarını ortaya koymak amacıyla Ġngilizce de çok kullanılan 500 sözcüğün anlamı Ġngiliz yetiģkinlere sorulmuģtur. Bu sözcüklerin anlamlarıyla ilgili sözcük tanımı yapılmıģtır. Mesaj aktarımında sözcük seçimine dikkat edilmelidir. Bir baģka araģtırmada mesaj korku yaratıcı savlar kullanılarak tutum değiģmesi amaçlanmıģtır. Deneyde kiģiler diģ çürümesiyle ilgili çok korkutucu ve az korkutucu mesajlar verilmiģtir. Mesajlarda az korkutucu olanın en çok tutum değiģimine neden olduğu görülmüģtür. Çok korkutucu mesaj verilmesi durumunda insanlarda olumsuz duygular uyandırılmıģ ve savunma mekanizmaları çalıģmıģtır. Mesaj aktarımında tutum değiģmesi isteniyorsa rol oynama yönteminin etkili olduğu görülmüģtür. 3.KANAL Bu aģamada hazırlanan mesajın alıcıya ne Ģekilde hangi yöntemle aktarılacağı tartıģılmaktadır. Mesajı kitapla, sözle hareketle v.b kanallar kullanılarak aktarabiliriz. Hangi kanalla aktarım yapmanın faydalı olacağına iliģkin araģtırmalar mevcuttur. Zaman sabit tutulmak üzere insanlar; Okuduklarının ĠĢittiklerinin Gördüklerinin Hem görüp hem iģittiklerinin Söylediklerinin. Yapıp söylediklerinin ise.. yüzde 10' unu yüzde 20' sini yüzde 30' unu yüzde 50' sini yüzde 70' ini yüzde 90'ını hatırlamaktadırlar. ĠletiĢim sürecinde bu veriler dikkate alınmalıdır. ĠletiĢim sürecinde kanal olarak kullanılacak ve mesajın iletimini artıracak teknolojik araçlar kullanılmalıdır. ĠletiĢim sürecinde kanal kullanırken televizyon ve sinemanın toplumsal hayatımızda ki önemine dikkat etmeli ve olabildiğince iletiģim süreçlerimizi gösteriye dönüģtürmeliyiz. 4. ALICI (HEDEF): Mesajın ulaģması istenen kiģi, kurum ya da topluluklardır. Alıcıdan, kaynağın kodladığı anlamı, alıp çözmesi ve değerlendirmesi beklenir. Anlam bakımından

9 etkin olan üç temel faktör vardır. ĠliĢkinin biçimi, iliģkinin bağlamı ve iliģkinin amaçları. Bunlar iletiģimde yer alan kiģilere ve iletiģimin yapıldığı ortama bağlı olan faktörlerdir. a) ĠliĢkinin Biçimi : Anlamı kodlama konusunda iletiģim içindeki kiģilerin temsil ettiği statü, roller ve durum önemli bir iģleve sahiptir. Örneğin insan kızgınlığını, sevgilisine, eģine, çocuğuna, amirine ya da arkadaģına çok farklı biçimde aktarır. b) ĠliĢkinin Bağlamı : Yer, zaman, yaģ gibi faktörler de anlam kodunu etkileyen diğer özelliklerdir. Aynı Ģekilde iletiģim yeri ve zamanı, kodu hem oluģturmamızda hem de açmamızda etkilidir. Örneğim; bir anne çocuklarına olan kızgınlığını misafirlerin yanındayken veya yalnızken birbirinden oldukça farklı biçimde ortaya koyar. c) ĠletiĢimin Amaçları : Olumlu iletiģimde ve iletiģimin etkin bir biçimde sürdürülmesinde iliģkinin amacı çok önemli rol oynar. Verici kiģi ile alıcı kiģinin amaç ve ilgileri anlamın kodlanmasını belirleyen temel bir özelliktir. Verici kiģi için amaçlar : sorun çözmek, anlatmak, iģbirliği, disiplin altına almak, etkilemek, bilgi vermek, ikna etmek, farklı görüģleri açmak, değiģtirmek, yön vermek, karģı koymak, örgütlemek, denetlemek, paylaģmak, haddini bildirmek ve aģağılamak olabilir. Alıcı kiģi için amaçlar : anlamak, tartıģmak, değerlendirmek, öğrenmek, iģbirliği, paylaģma vb. olabilir. ĠĢte bütün bu noktalardaki amaçların olumlu olması, yapıcı bir iletiģim, olumsuz olması ise yıkıcı bir iletiģimin ortaya çıkmasına sebep olur. 5. GERĠ BĠLDĠRĠM (YANSIMA-FEED BACK): Bütün iletiģimlerde kaynağın en çok üzerinde durduğu konudur. Alıcının mesajı çözüp değerlendirmesinden sonra yeni bir mesaj kodlaması ve geri bildirim yapması önemlidir. Kaynaktan gelen mesajın alıcı tarafından nasıl anlaģıldığı ancak geribildirim mekanizmasıyla öğrenilir. Mesajın alıcıda yarattığı etki ve alıcının iletiģime katılarak aldığı yer de ancak geri bildirimde ortaya çıkar. Alıcı tarafından geri bildirim verilmemesi iletiģimi engeller. En hızlı geribildirimler ise yüz yüze iletiģimde olur. Okullarımızda sözlü ve yazılı sınavlarda not vermemizde öğrencinin iletiģim sürecinde ki geri besleme aģamasına örnektir. Doğru ve sağlıklı bir iletiģim için geri bildirimde yer alması gereken özellikler Ģunlardır:

10 1.Vericiyi tam olarak dinlemek ve anlamaya hazır olmak 2. Kelimelerin içeriğine ve aktarılmak istenen duygulara açık olmak 3. Kelimelerin sözlük anlamları dıģında "vericide" ne anlama geldiklerini tanımayı istemek 4. Kodu açılan mesaj ile kodlanan mesajın anlam bütünlüğünü kontrol etmek 5. Ana konuyu kaçırmamak. Özetlemeler yapmak 6. ĠletiĢimi önyargı ve dirençle kesmemek 7. Vericinin duygularını anlayabilmek, farklı insanların bakıģ açılarından bakmayı baģarabilmek 8. Üzerinde fikir birliği olmayan noktalardan önce, anlaģılan noktaları açıklığa kavuģturmak 9. Üzerinde fikir birliği olmayan konuların ele alınıģında kelimeleri ve bedeni kontrol etmek. Duygusal gerginliğin bedene ve ses tonuna yansımasını önlemek 10. Karar anında bile iletiģimi kapatmadan doğru dinlemek ve sağlıklı geri bildirimleri sürdürmek çabasından vazgeçmemek ĠLETĠġĠMĠN ÖZELLĠKLERĠ ĠletiĢimin temel özellikleri Ģunlardır: (1) ĠletiĢimde ilk izlenim (baģlangıç) önemlidir. KarĢı karģıya gelen iki kiģi arasındaki ilk izlenimin oluģmasında, karģılaģılan kiģinin beden dilinden, kullandığı kelimelere ve kiģinin taģıdığı bütün aksesuarlardan içinde bulunduğu fizik ortam nesnelerine kadar bir çok faktör etkilidir. ĠĢte bütün bu faktörler, algılayan kiģi tarafından kendi özellikleri, norm ve değerleri doğrultusunda YORUMLANIR ve karģıdaki kiģi hakkında bir KARAR ve ETĠKET oluģturur. DuruĢundan hiç hoģlanmadım., BakıĢını sevmedim., Bir görüģte kanım ısındı., Ġlk görüģte sevdim. gibi değerlendirmeler, o kiģiyle geliģecek iletiģimin temelini oluģturur. Ġlk algılarımızın oluģturduğu bu yargı, iletiģim biçimimizde ve o kiģiye yüklediğimiz değerde önemli rol oynar. (2) ĠletiĢimin temel özelliği, anlayarak kavramaktır. Kendimizden farklı bir dünyayı TANIMAYA açık olabildiğimiz ölçüde, karģımızdaki insanın dünyasını KAVRAYABĠLĠR ve bir PAYLAġIMA geçebiliriz. Önemli olan karģımızdakini değer ve davranıģlarıyla ANLAMAYA hazır olmaktır. (3) ĠletiĢim kiģiye değil kiģiyle yapılır. ĠletiĢim ÇĠFT TARAFLI bir süreçtir. Taraflardan biri aktif olduğu halde diğeri olaya katılmazsa iletiģim kopar. KiĢilerin

11 aynı ortamda bir arada olmaları iletiģim içinde oldukları anlamına gelmez. ĠletiĢim süreci her iki tarafın da iletiģimde AKTĠF rol almalarıyla sürer. (4) ĠletiĢim bir bütündür. ĠletiĢim biçiminin ÖZELLĠKLERĠ ve iletiģim SÜRECĠ, iletiģimin birbirinden ayrılmayan parçalarıdır. ĠletiĢimi yalnızca sözler ya da sadece eller, gözler vb. tek bir kesit alarak değerlendiremeyiz. Sözlü iletiģim içeriğinin, sözsüz iletiģim iģaretlerinin, bulunulan ortamın, kullanılan kaynakların hepsini bütün halinde ele almak gerekir. ĠletiĢimin Türleri ĠletiĢim türleri; 1. Sözsüz 2. Sözlü 3. Yazılı iletiģim olmak üzere üç gruba ayrılabilir. Son dönemlerde artan elektronik iletiģimi de, bir iletiģim türü olarak değerlendirmek gerekir. Elektronik iletiģim, elektronik araçlarla mesaj göndermeyi sağlayan iletiģim türüdür. 1- SÖZSÜZ (BEDEN DĠLĠNDE ) ĠLETĠġĠM a. Sözsüz (Beden Dilinde) ĠletiĢim Kavramı: Sosyal psikologların uzun yıllar sürdürdükleri çok sayıda araģtırmanın sonucuna göre insanların birbirleriyle yüz yüze kurdukları iliģkilerde sözsüz mesajların etkisi % 90 oranındadır. Sözsüz mesajlar, jestler, göz ve baģ hareketleri, beden duruģu, yüz ifadeleri, mesafe, temas gibi BEDEN DĠLĠ ÖGELERĠYLE ifade edilir. Bu mesajlar, düģmanlık, sıkıntı, güven, saldırganlık, hoģlanma vb. gerçek duygu ve tavırları yansıtmak konusunda, söylenen kelimelerden çok daha önemli rol oynarlar. Sözle ifade edilmeyen bu mesajlar özellikle diğer insanlar üzerinde yaratılan ilk izlenim sırasında çok önemlidir. Dünyada tekrarlanamayacak tek Ģey ĠLK ĠZLENĠMDĠR. Ġnsanlar üzerinde yarattığımız ilk izlenim 30 saniye içinde oluģur. Bu süreyi bilinçli olarak kullanmak karģımızdakiler üzerinde istediğimiz izlenimin doğmasına imkan vermektedir. Beden dilini incelemek insanlar arası iliģkilerde sözsüz iletiģimle ilgili algı ve anlayıģları artıracaktır. Böylece birey yüz yüze kurduğu iliģkilerde söze dökülmeyen ipuçlarından yola çıkarak, kendisini ve çevresi ile iliģkilerini tanıyacak ve

12 geliģtirecektir. Bu da kiģiye, yüz yüze iliģkilerde daha baģarılı ve diğer insanlara karģı daha hoģgörülü olma imkanı verecektir. Ġnsanlar konuģarak anlaģmayı geliģtirmeden önce, beden dilleriyle anlaģırlardı. Beden dili insanların ilk anlaģma aracı ve ilk dili olmuģtur. Bedenlerinin dili aracılığıyla insanlar duygularını, düģüncelerini, isteklerini, ihtiyaçlarını ve ruhsal zenginliklerini baģka insanlarla paylaģmıģlardır. Yüz kaslarının anlatım amaçlı kullanımı MĠMĠKLERĠ ; baģ, el, kol, ayak, bacak ve bedenin kullanımı da JESTLERĠ oluģturur. Sözsüz ĠletiĢimin Özellikleri 1- Sözsüz ĠletiĢim Etkilidir : Duygu ve iliģkiyle ilgili en etkili mesajlar, sözsüz mesajlardır. 2- Sözsüz ĠletiĢim Duyguları Belirtir : DüĢünceler sözlü iletiģimle duygular sözsüz iletiģimle en rahat ifade edilir. 3- Sözsüz ĠletiĢim çift Anlamlıdır : Çoğu kez, kiģinin sözlü ve sözsüz mesajları, farklı anlamları vurgular. Sinirli olan kiģinin yüz ifadesi, sesinin tonu ve bedeni, kızgınlık dolu mesajlar gönderdiği halde, sözleri bu kızgınlığı saklamaya çalıģabilir. Bir konuģma, görüģme ve tartıģmada kiģi gerginliğini saklamaya çalıģabilir, birinin kendi hakkında üzülmesini istemediği anlar olur, yada kendini düģündüğünden daha cazip göstermek isteyebilir. Bu çeliģkileri kendinde ve baģkalarında yakalamasını öğrenen kiģi, insan iliģkilerinde daha güçlü bir duruma geçmeye baģlar. 4- Sözsüz ĠletiĢim Belirsizdir : Sözsüz iletiģim, bireyin duygularını daha iyi yansıtabildiği halde, değiģik yorumlara açık olduğundan hemen bir sonuca varmak doğru değildir. b)sözsüz ĠletiĢim Grupları: Ġnsanlar konuģma ve yazı olmaksızın birbirlerine birtakım mesajlar iletirler. Bu iletiģimde insanların ne söyledikleri değil, ne yaptıkları ön plana çıkar. Sözsüz iletiģim kendi içinde dört gruba ayrılır: (1)-Yüz ve Beden (Jest ve mimikler):yüzümüzle yaptığımız hareketler mimimkleri, el kol hareketlerimiz ise jestlerdir. Yüzümüzdeki ifade, el ve beden hareketlerimiz, bedenimizin duruģu ve göz temasımız, sözsüz iletiģimde önemli yer tutar. Yüz ve beden ifadeleri istemli ya da istemsiz yapılır. BaĢı "evet-hayır" anlamında sallamak, kaģları kaldırarak "hayır", dudakları büzerek "belki" demek ya

13 da omuzları kaldırarak umursamazlık belirtmek ĠSTEMLĠ hareketlere örnektir. Bu tür ifadeler sözlü dil olmamakla beraber, sözlü anlatımda kullanılan ifadelerle eģ anlam taģıyan ifadelerdir. Bu nedenle istemli ifadeler, diller gibi kültürden kültüre farklılık gösterebilir. Örneğin, ülkemizde baģı önden arkaya kaldırmak hayır anlamını taģır. Batı ülkelerinde ise, hayır demek isteyenler baģlarını iki yana sallarlar. ĠSTEMSĠZ yüz ve beden ifadelerine ise "DUYGUSAL ĠFADE" denilmektedir. Ġnsanların yüzlerinde aniden korku ya da hayret ifadesi belirmesi duygusal yüz ifadelerine örnek olarak verilebilir. ÇeĢitli kültürler arasında yapılan araģtırmalardan elde edilen sonuçlara göre 6 temel duygu ifadesini aktaran yüz anlatımlarının bütün kültürlerde ortak olduğunu göstermektedir. Bunlar mutluluk, korku, öfke, hayret, üzüntü ve tiksintidir. (2) Bedensel Temas: Sözsüz iletiģim yollarından birisi de bedensel temastır. Farklı bedensel temaslar kurarak karģımızdakine çeģitli MESAJLAR vermeye çalıģırız. Örneğin, birisinin elini öpüp baģımıza koyduğumuzda onun bizden büyük, üstün olduğunu kabul ettiğimizi gösteririz. El sıkıģtığımızda karģımızdakini kendimize en azından bir ölçüde eģit kabul ettiğimizi gösteririz. KarĢımızdakinin dostluğunun bizim için özel bir önemi olduğunu göstermek istediğimizde, elini avuçlarımızın arasına alarak sıkarız. Bir baģka dostluk gösterme Ģekli karģımızdakinin koluna, omzuna dokunmak, yakasındaki görünmeyen tozları silkelemektir. (3) Mekan Kullanımı: Ġnsanlar kendi çevrelerinde oluģturdukları BOġ MEKANLAR yoluyla da ĠLETĠġĠMDE bulunurlar. BaĢka insanlara olan uzaklığımızı ayarlayarak, onlara uzak ya da yakın durarak birtakım mesajlar iletiriz. Diğer insanlarla aramıza koyduğumuz uzaklık, onlara karģı olan duygularımızla ilgilidir. Sevdiğimiz insanlara yakın durmayı tercih ederken, daha az sevdiklerimizle aramızda biraz daha mesafe bulunmasına dikkat eder, hiç tanımadığımız insanlara ise daha uzak dururuz. Ġki arkadaģ için aralarından su sızmıyor denildiğinde yakınlık ve samimiyet dereceleri vurgulanmak istenmektedir. Sevmediğimiz biri yanımıza yaklaģtığında rahatsız olur ve amma da burnumun dibine girdi deriz. KonuĢurken bir arkadaģımızın ona koyduğumuz mesafeden daha uzak ya da yakın durması bizi rahatsız edebilir. KonuĢma dilindeki araları açıldı sözü bu durumu güzel ifade etmektedir. Tanımadığımız biri bize bir adres sorduğunda, pek çoğumuz en az bir adım uzaklaģmak isteriz. Bu davranıģımızla o kiģiye seni tanımıyorum, bu kadar fazla yaklaģma mesajını vermiģ oluruz.

14 KiĢisel mekanların (mesafelerin) kullanılıģı bakımından KÜLTÜRLER ARASINDA bir takım farklılıklar bulunur. Batı ve kuzey toplumlarında mesafeler daha uzak (kiģisel mekanlar daha büyük), doğu, güney ve Akdeniz toplumlarında ise daha yakındır (kiģisel mekanlar daha küçüktür). Yani bizimde içinde bulunduğumuz Akdeniz, doğu ve güneyin insanları batılılara oranla birbirlerine yakın durmayı, daha fazla bedensel temasta bulunmayı tercih ederler. Mekanların kullanılıģ Ģekli, dostluğun bir göstergesi olabileceği gibi statümüzün de göstergesi olmaktadır. Genelde önde olmak, yüksekte oturmak, sağda oturmak yüksek statü anlamına gelir. KiĢilerarası Mesafenin ĠletiĢim Sürecindeki Yeri Ġnsanlar, içinde bulundukları mekanı geliģigüzel kullanmazlar. Birbirlerine olan duygulara göre, konuģurken, aralarındaki uzaklık artar yada azalır. Mesafe, öneminin farkında olanlar tarafından kontrol edilebilir bir iletiģim öğesidir. Bu nedenle hem yüz yüze ikili iliģkilerde, hem de geniģ mekan içinde bir toplulukla kurulan iliģkilerde mesafeyi bilinçli olarak kullanmak büyük yarar sağlar. KiĢinin diğer insanlarla arasına koyduğu uzaklık, onlara karģı olan duyguları ile ilgilidir. Ġnsanlar birbirleriyle iliģkilerini temel olarak dört bölgede düzenlerler. a- Mahrem Alan : (Cilt teması-3 0, 35 cm. mesafe) Her insanın bir psikolojik korunma sınırı vardır. Buna mahrem alan denir cm. yakınlık içine sadece özel duygusal iliģkimiz olan insanları alırız. Bunlar aile bireyleri, eģimiz-sevgilimiz ve çok az sayıdaki yakın arkadaģlarımızdır. Bu kimselerin dıģında herhangi bir kiģinin bu mesafeyi aģması bizde rahatsızlık yaratır. Asansörde, toplu taģıma araçlarında hissettiğimiz sıkıntı, huzursuzluk duyguları mahrem alanımızın içine tanımadığımız kiģilerin girmiģ olmalarından kaynaklanmaktadır b- KiĢisel Alan (40-80 cm.) Birbirlerini tanıyan ve rahat konuģan iki insan, bu mesafede kendilerini en rahat hissederler. Kendimizi yakın hissetmediğimiz insanların girmesine izin vereceğimiz en yakın alan kiģisel alandır. Sosyal ortamlarda, iģyerinde birbirini tanıyan ve arkadaģ kabul eden insanlar birbirleriyle bu mesafe içinde iliģkidedirler.

15 c- Sosyal Alan : (80 cm.-2 m.) ĠĢlerin rahatça konuģulduğu, resmi iliģkilerin sürdürüldüğü bölge bu çemberdir. Tanıdıklarımızla, iģyerindeki arkadaģlarımızla, evimize gelen tamirci, kapıcı gibi kimselerle kurduğumuz iliģkilerde 1 m.-2,5 m. arasında bir mesafede durmaya çalıģırız. d- Genel Alan : '2 metre...) Ġki metreden baģlayarak uzayan kiģisel alan genel, topluma açık, tanımadığımız kiģiler içindir.otobüs durakları, havaalanları, tren istasyonları, lokanta, pastane vb. topluma açık yerlerde birbirlerini hiç tanımayan insanların korumaya özen gösterdikleri mesafedir. Ne var ki zorunlu koģullar nedeniyle okullarımızda öğretmenler, genellikle böyle bir mesafe kullanmak zorunda kalırlar. Aradaki mesafe on metreyi geçtiği zaman, karģılıklı etkileģim ve iletiģim daha da zorlaģır (4) Araçlar: KiĢiler arası iletiģimde mesaj iletmek için baģvurduğumuz yollardan birisi de birtakım araçlar kullanmaktır. Rozetler ya da takılar takarak, kokular sürerek belirli kıyafetlere bürünerek çevremize çeģitli mesajlar iletebiliriz. Bu tür araçlar çeģitli anlamlar iletir ve kiģiler arası iletiģimde insanların birbirlerine nasıl davranacaklarını önemli ölçüde belirler. Araç ve mekan kullanımı yoluyla statü belirtmek de mümkündür. Genelde insanların statüleri yükseldikçe masaları da büyür. Masanın büyüklüğü, sahibinin güç düzeyini gösterdiği gibi, o kiģiye ne kadar yaklaģabileceğimizi de belirler. c. Çevrede Olumlu Ġzlenim Yaratacak Beden Dili Özellikleri (1) Göz ĠliĢkisi: Ġnsanların yüzüne bakanlar, bakmayanlardan daha çok hoģa gider. ĠNSANLARLA ONLARI RAHATSIZ ETMEYECEK ÖLÇÜDE, ANCAK MÜMKÜN OLDUĞU KADAR ÇOK GÖZ ĠLĠġKĠSĠ KURUN. (2) Yüz Ġfadesi: Canlı olun. Mümkün olduğu kadar SICAK VE DOSTÇA TEBESSÜM EDĠN ve gülün. Yüzünüz çevrenize olan ilginizi yansıtsın. Donuk ve ifadesiz gözükmekten kaçının. (3) BaĢ Hareketleri: KarĢınızdaki konuģurken sık sık baģınızı hafifçe aģağı yukarı hareket ettirerek ONU DĠNLEDĠĞĠNĠZĠ VE ANLADIĞINIZI HĠSSETTĠRĠN. Söylenenleri kabul edip etmemeniz önemli değildir, sizinle konuģana "ANLAġILDIM" duygusu yaģatın. BaĢınızı hafif dik tutun.

16 (4) Jestler: Çok aģırıya kaçmadan, jestlerinizi kullanın. Ellerinizi cebinizde tutmaktan ve kollarınızı kavuģturmaktan, ellerinizle ağzınızı örtmekten kaçının. AÇIK VE ANLAġILIR JESTLERĠ tercih edin. (5) Postür (Beden DuruĢu): Ayaktaysanız, DĠK durun. Oturuyorsanız sandalye ve koltuğunuzu tam olarak doldurun ve arkanıza yaslanın. Birisiyle konuģurken ve birisi doğrudan sizinle konuģurken öne eğilin ve ilginizi gösterin. (6) Yakınlık: Ġnsanlara daima onları rahatsız etmeyecek, mümkün olan EN YAKIN mesafede durmaya gayret edin. (7) YöneliĢ: Daima konuģtuğunuz veya SĠZĠNLE KONUġAN ĠNSANA DÖNÜK durun. Ġkiden fazla insanla bir grup oluģturuyorsanız, sizin için önemli olanların dıģındakilere merkezinizi kapatmayın. MÜMKÜN OLDUĞU KADAR ÇOK KĠġĠYE MERKEZĠNĠZĠ AÇIK TUTUN. (8) Bedensel Temas: Ġnsanları tedirgin etmeden, MÜMKÜN OLAN HER DURUMDA BEDENSEL TEMASI kullanın. Özellikle sizden gençlerle, aynı cinsiyetten olanlarla, sizden daha alt statüde olanlarla bedensel temas kurmak için her fırsatı değerlendirin. (9) DıĢ GörünüĢ: GRUP NORMLARINA, TOPLUMSAL ROL VE STATÜNÜZE UYGUN GĠYĠNĠN. Giyiminize mümkün olduğunca renk katın. Kadınlar erkeklerden daha çok renk kullanabilir. Saç ve el bakımınıza özen gösterin. Kendinize gösterdiğiniz özen, kendinize verdiğiniz değerin ifadesidir. Günlük tıraģını olmamıģ bir erkek, bıraktığı olumsuz izlenimle ilgili baģka bir neden aramamalıdır. SÖZSÜZ ĠLETĠġĠMDE RENKLERĠN ÖNEMĠ Renklerin iletiģimde toplumsal, kültürel ve siyasal anlamları farklıdır. Renklerin kullanımı kültürden kültüre, dönemden döneme, inançtan inanca değiģir. Renkler ve psikolojik etkileri: Mavi: Derin duyguların ifadesidir. Sevgiye, duyguya, güzelliğe yöneliktir. Güven ve sadakat içerir. Mavi güveni simgeler,sakinleģtiricidir, Mavide asaletin, ciddiyetin varlığı aranır. Ġnsanların konsantre olmaları ve kendileri ile baģ baģa kalmaları gereken ortamlarda mavi rengin kullanılması önerilir. SakinleĢtirici bir renktir. Kırmızı: Kırmız en uç renklerden biri sayılmaktadır. DıĢa dönüktür, lider renktir, gücü kuvveti simgeler, agresif ve saldırgan bir renktir. Duygusal tepkilerin anlatılması çok güçlüdür. YaĢam enerjisidir, sevgi ve nefreti içerir. Tehlikeyi ve tedbirli olmayı içerir. Dinamik bir renktir. Sıcak bir renktir, neģe, canlılık ve iģtah

17 telkin eder. Gıda Ģirketleri bu yüzden genelde kırmızıyı tercih ederler ( Ülker Cola gibi) Saltanatın ve iktidarın rengi olarak kabul edildiğinden asilzadelerin, generallerin, padiģahların rengi olmuģtur. Sarı: Sarı en parlak temel renktir. GüneĢin parlaklığının ve sıcaklığının simgesi sayılmıģtır. Açıklık ve berraklıktır, canlılık ve iyimserlik içerir. NeĢeli ve sempatiktir. Sarı en genel anlamda umutlu olmaktır.sarıda önemli olan, giriģimden, devam eden iģten, kiģisel olarak zevk almaktır. YeĢil: YeĢil enerji yüklüdür. Genel olarak iyimserdir. Durgundur, üstünlük ve özgüven duygusu verir. Dakiklik, tamlık ve mantık doğruluğu yeģilin tamamlayıcılarıdır. YeĢil düzenliliktir, otoritedir. Turuncu: Turuncu dıģa dönüktür, iyimser bir renktir, sıcakkanlılığın, giriģkenliğin, iyimserliğin ve coģkunun rengidir. Mor: Büyülü bir renktir. Çekicidir, duyarlılığın rengidir. Soğukkanlılık, tokgözlülük, ve aldırmazlık morun özelliklerindendir. EzilmiĢlerin, incinmiģlerin kırılmıģların iç dünyalarını ifade etmekte kullanılır. Korku, terör, stres, Ģok gibi durumlarda özellikle tercih edilir. Siyah: Ġnsanların belleğinde en olumsuz izlenimler bırakan renk sayılmaktadır.mutsuz bir sonu çağrıģtırır.karanlıkta yalnızca siyah vardır. Karamsarlık ve kötümserlik siyahım özelliklerindendir. Matem rengidir. Giysilerdeki siyah yalnızca matemi içermez ayrıca ağırbaģlılığı, resmiliği simgeler. Siyah gerilimdir, enerji ve güç deposudur. KarĢı koyuģ ve reddediģtir. Kahverengi: Kahverengi algılamayı temsil eder.yoksunluğun, yoksulluğun rengi sayılmaktadır. Gri: Gri sis rengidir. Ölçülü olmayı, iddiasız olmayı ifade etmektedir. Ġlgi çekmekten kaçınan insanların rengidir. Gri meraklı ve araģtırıcı olmayan kiģiliğe uyar. Cansız bir sükunettir. Bitkinlik, tükenme ve özel stres durumlarında gri, bir gereksinim haline gelir. Gri yanında yer aldığı renklerin belirginliğini arttırır. Beyaz: Beyaz en üst düzeydeki açıklıktır. Tertemiz bir baģlangıç ve iyilik dolu geliģme beyazla simgelenir. Beyaz onaylayıcıdır, umut dağıtır, iģbirliğine yatkındır. Saflığı, açıklığı ve doğruluğu ile her zaman dürüstlüğün simgesidir. Masumiyeti simgeler, ferahlığı yayar.aydınlık, geniģlik ve büyüklük içerir. Soyludur, barıģçıl ve adildir. 2.SÖZLÜ ĠLETĠġĠM

18 ĠletiĢim denince ilk akla gelen sözlü iletiģim gelmektedir. Ancak insanlar iletiģim kurarken çoğunlukla sözcükleri kullanmakla beraber büyük oranda sessiz iletiģimde iletiģimle anlaģırlar. Beden dilimiz, jestler, mimikler, oturuģ, duruģ, gibi görünüģ ve tavırlardır. Sözlü iletiģim konuģma dili olarak da adlandırılır. Sözlü iletiģim; yüz yüze görüģmeler, toplantılardaki konuģmalar, sözlü brifingler, halka hitaplar, sözlü sunumlar, telefonla yapılan görüģmeler, eğitim kursları, konferanslar, resmi konuģmalar gibi çeģitli biçimlerde kurulur. Gönderici ve alıcı arasındaki konuģmanın her türü sözlü iletiģimdir. Sözlü iletiģim, yüz yüze interaktif biçimde olabileceği gibi, radyo, televizyon ve telefonla da olabilir. Sözlü iletiģin birincil iletiģim biçimidir. ĠletiĢimde sözlü iletiģim dil ve dil ötesi olmak üzere ikiye ayrılır. Dil ile iletiģimde kiģiler, ürettikleri bilgileri birbirine iletirler. Dil ötesi iletişim ise ; sesin niteliği ile ilgilidir; ses tonu, sesin hızı, şiddeti, hangi kelimelerin vurgulandığı, duraklamalı vb. özellikler dil ötesi iletişim sayılır. Dil ile iletiģimde kiģilerin ne söyledikleri, dil ötesi iletiģimde nasıl söyledikleri önemlidir. KarĢımızdakilerin söylediklerinin kapsamı kadar, ses tonundaki canlılık da bizi ilgilendirir. Sözlü iletiģimin bir çok avantajı vardır; verilen haberin anlaģılma derecesi denetlenebilir, soru sorulabilir, verilen cevaplar kontrol edilebilir ve anlaģılmayan konu varsa, açıklık getirilebilir. EĢ zamanlı olarak geri bildirimde bulunulabilir. Sözlü iletiģimde, söylenen bir kelimenin yazıya oranla yanlıģ anlaģılma ihtimali yüksektir. Sözlü mesajların unutulma ve değiģikliğe uğrama yönü de vardır. Etkili bir KonuĢmada Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler KonuĢma için bir amaç seçiniz. Ne söyleyeceğinizi hazırlayınız ve planlayınız. EndiĢelerinizi, coģku ve göz iletiģimi ile yok ediniz. Sözcükleri değil düģüncelerinizi düģününüz. Sesinizin yüksekliğini ayarlayarak otorite kurunuz ve günlük konuģmadan daha ağır bir tonda konuģunuz. Ayrıntılara girmeyiniz. Vurgulamak istediğiniz noktaları netleģtiriniz. Dinleyicilere tepegöz, saydam, not vb. bakabilecekleri malzemeler sağlayınız Bütün rahatsız edici tavırlardan kurtulunuz. GösteriĢten kaçınınız.

19 Dinleyiciye dinleme dıģında yapabileceği bir Ģeyler sununuz. Somut ve sınırlı olunuz. Ana noktaları örnek ve gözlemlerle güçlendiriniz. 3. YAZILI ĠLETĠġĠM Yazı, insanın ve toplumların geçirdiği toplumsal ve kültürel evrim sürecinin sonucudur. Yazı, merkezi bürokrasi ve taģra örgütleri arasında toplumsal yaģamın temel ilkelerinin, siyasi otorite tarafından eģ güdümlenmesi olanağı sağlamıģtır. Yazılı iletiģim; mektuplar, memorandumlar, raporlar, özetler, makaleler, tutanaklar, basın bildirileri, basılı notlar ve bilgisayar ağı gibi elektronik ortamda gönderilen çeģitli yazılı mesajları içerir. Bunların yanında araģtırma raporları, özel raporlar, muhasebe raporları, geliģme raporları, geçici raporlar, mektuplar, telgraflar, bültenler, yıllık raporlar gibi malzemelerden oluģmaktadır. Yazılı iletiģim, sözlü iletiģime göre, alıcının onu okuması yorumlaması ve cevaplandırması nedeniyle, gecikmeli olarak kurulur. Yazma belli bir zaman alsa bile sözlü iletiģimde var olan bir çok problem yazılı iletiģimde yoktur. Yazılı iletiģim yöneticiler tarafından çok tercih edilmemektedir, çünkü yazılı iletiģimde otorite zayıftır.yazılı iletiģim zor ve zaman kullanımı bakımından sözlü iletiģime göre bazı dezavantajları vardır. Bunun yanında göndericinin mesajını yeniden gözden geçirip kontrol etmesi, bilgileri toplaması ve özümsemesi gibi avantajları vardır. Yazılı iletiģim ayrıntıların önemli olduğu durumlarda tercih edilir. Yazılı iletiģim araçları mektup, rapor, tutanak, dilekçe, özgeçmiģ vs. dir. ĠLETĠġĠM ġekġllerġ ĠletiĢim beģ grupta toplanabilir: 1. KiĢi içi iletiģim, 2. KiĢiler arası (yüzyüze iletiģim), 3. Grup iletiģimi, 4. Örgüt iletiģimi 5. Kitle iletiģimi. (1) KiĢi-içi iletiģim: Bir insanın düģünmesini, duygulanmasını, kiģisel ihtiyaçlarının farkına varmasını, iç gözlem yapmasını, rüya görerek kendi içinden mesaj almasını ya da kendine sorular sorarak bunlara cevaplar üretmesini bir iç iletiģim sayabiliriz. Ġnsanlar, KENDĠ ĠÇLERĠNDE bir takım MESAJLAR ÜRETEREK

20 ve bunları YORUMLAYARAK kiģi-içi iletiģimde bulunmaktadırlar. Hem kaynak hem de alıcı kiģinin kendisidir. KiĢinin dıģarı çıkarken yağmur yağacağını düģünerek yanına Ģemsiye almasını buna örnek olarak verebiliriz. 2. KĠġĠLERARASI ĠLETĠġĠM: YÜZYÜZE ĠLETĠġĠM Yüzyüze iletiģim, KAYNAK ve ALICININ AYNI ANDA, AYNI MEKANDA kurdukları iletiģim türüdür. Kaynağını ve hedefini insanların oluģturduğu KARġILIKLI iletiģimdir. Bu tür iletiģimde kiģiler, bilgi/sembol üreterek, bunları birbirlerine AKTARARAK ve YORUMLAYARAK iletiģimi sürdürürler. Ġnsan iliģkilerinde EN ETKĠLĠ ĠLETĠġĠM YÖNTEMĠ yüzyüze iletiģimdir. Zaman ve imkanlar elverdiği sürece insanlarla kiģisel ve yüzyüze temaslar kurulmalı, uzaktan ve dolaylı iliģkiden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Yapılan bir araģtırmaya göre bir iletiģimin kiģiler arası iletiģim sayılabilmesi için 3 Ģart aranır: 1. yüz yüze olması 2. katılımcılar arasında bir mesaj alışverişinin olması 3. söz konusu iletişim sözlü veya sözsüz nitelikte olmasıdır. Yüzyüze iletiģim JEST ve MĠMĠKLERLE güçlenir. Araya herhangi bir aracı girmeksizin olayların tüm açıklığıyla görülmesini ve yanlıģ olan bir davranıģın yerinde ve zamanında düzeltilmesini sağlar. Bugün olayların büyük bir çoğunluğunun dedikodular sonucu ortaya çıktığı varsayılırsa; bu kuralın insan hayatında da ne derece önem kazandığı kendiliğinden anlaģılır. b. Yüzyüze ĠletiĢimin Öğeleri: Yüzyüze iletiģimin kolayca kurulması ve verilmek istenen mesajların hedefe ulaģması için yüzyüze iletiģim öğeleri tamamlanmalıdır. Bu öğeler; (1) KonuĢma konusu, (2) KonuĢmacının özellikleri; (3) Dinleyicinin bilgi düzeyi, (4) Dinleyicinin psikolojik yapısıdır. KonuĢma konusunun dinleyiciler için ÖNEMLĠ VE ĠLGĠ ÇEKĠCĠ bir konu olması, konuģmacının YETENEKLĠ oluģu, dinleyici kitlesinin DĠNÇ, DĠKKATLĠ VE

21 ĠLETĠġĠME HAZIR bulunması, dinleyicilerin EĞĠTĠM VE KÜLTÜR DÜZEYĠNĠN ĠLETĠġĠME UYGUN bulunması yüzyüze iliģkiyi mükemmelleģtiren öğelerdir. BaĢarılı bir iletiģim olması için bu öğelerdeki eksiklikleri giderici çalıģmalar yapılmalı ve ondan sonra yüzyüze iletiģim kurulmalıdır. c. Yüzyüze ĠletiĢimi Engelleyen ve KolaylaĢtıran DavranıĢlar Yüzyüze iletiģimde, insanlara karģı olan tutum ve davranıģlarımız, onlarla kuracağımız iliģkinin niteliğini ve geleceğini belirler. Ġnsanlardan aldığımız karģılık, onlara karģı takındığımız tavır ve tutumlarla ilgilidir. Ġnsan iliģkilerini engelleyen ya da kolaylaģtıran bazı davranıģlar Ģunlardır: (1) Elleri kenetlemek, kolları kavuģturmak, bacak bacak üstüne atmak ve geriye doğru yaslanarak oturmak iliģkiyi olumsuz yönde etkilemektedir. Bunların aksine KOLLARI KAVUġTURMADAN, BACAK BACAK ÜSTÜNE ATMADAN OTURMAK ve ELLERĠ AÇARAK ÖNE DOĞRU EĞĠLMEK ise açık bir insan olduğumuz izlenimini yaratır ve iliģkilerimizi kolaylaģtırır. (2) KarĢımızdaki kiģinin yüzüne bakmadan ve gözleri kaçırarak konuģmak o kiģide kendisine değer verilmediği duygusunu doğurur ve iliģkiyi zorlaģtırır. KARġIMIZDAKĠNĠN YÜZÜNE BAKMAK ve mümkün olduğu kadar GÖZ TEMASI KURMAK ise iliģkiyi olumlu yönde etkilemektedir. (3) ĠletiĢim halinde olduğumuz kiģinin adını öğrenmemek, adı yerine ona siz, beyefendi, hanımefendi gibi kiģisel olmayan ifadelerle seslenmek iliģkiyi olumsuz etkiler. Oysa konuģtuğumuz kiģinin adını iliģkinin baģında öğrenir ve kullanırsak karģımızdaki bize karģı yakınlık hisseder. Bütün dünyada ve bütün dillerde insanlar için en güzel kelime KENDĠ ĠSMĠDĠR. (4) Ġnsanların en baģta gelen amaçlarından biri ANLAġILMAK tır. KarĢımızdakini ifadesiz bir Ģekilde dinlersek onu anlayıp anlamadığımızı, düģüncelerini paylaģıp paylaģmadığımızı anlayamaz ve bundan rahatsız olur. Oysa, karģımızdaki kiģi konuģurken EVET, ANLIYORUM vb. gibi sözleri yapmacık olmayan bir ses tonu ile söyler ya da baģımızı sallayarak onu dinlediğimizi belirtirsek, ona ANLAġILDIM duygusu yaģatmıģ ve iliģkimizi de geliģtirmiģ oluruz. (5) KarĢımızdaki kiģiyi eleģtirmek ve yargılamak, açık sözlülük sloganı altında hatalarını yüzlerine sert bir ifadeyle söylemek ve onlardan değiģmelerini beklemek iliģkiyi olumsuz yönde etkiler. Ġnsanları olduğu gibi kabul etmek, yargılayıcı ve sürekli hata arayıcı olmamak, eleģtiri yapılacaksa bile önce OLUMLU

22 YÖNLERDEN baģlayıp, ĠNSANI DEĞĠL DAVRANIġLARINI ELEġTĠRMEK ise daha olumlu iliģkiler geliģtirmemizi sağlayacaktır. (6) KarĢımızdakinin fikirlerine önem vermek, onu konuģmaya teģvik etmek de önemlidir. KonuĢtuğumuz kiģi ne kadar KONUġMA FIRSATI bulursa, söylenenleri o kadar ilgi ile dinler. (7) Olaylara sadece kendi açımızdan değil, karģımızdakinin bakıģ açısıyla da bakabilmek (EMPATĠ KURMAK) gerekir. Böylece onun psikolojisini tahmin ederek, tepkisini daha objektif değerlendirebilir ve olumlu bir iliģki geliģtirebiliriz. (8) Ayrıca bir sorunun cevabını bilmediğimizde bunu açıklıkla dile getirirsek, bir hata yapınca bunu içtenlikle kabul edersek, insanları anladığımızı ve önem verdiğimizi hissettirirsek insanlarla olumlu iliģkiler geliģtirme bakımından önemli adımlar atmıģ oluruz. KENDĠNĠ TANIMA Kendini tanıma;bedenimizin,düģüncelerimizin, duygularımızın, birbirleriyle ilgili iliģkilerini kurabilme, kendimizdeki duygusal,düģünsel,davranıģsal süreçlerle ilgili anlayıģ geliģtirme olarak tanımlanır. Ses tonumuzun ve davranıģlarımızın,yani iletiģimde mesajlarımızın %90 ının kontrolünü elimizde tutabilmemiz ancak kendimizi tanımamızla olasıdır. Kendini tanıyan kimse,çevresindekilerden nasıl etkilendiğini ve çevresindekileri nasıl etkilediğini bilir.bu bilgilere dayalı olarak kendi iletiģimini yönetebilme olanağına sahip olur.kendini tanıyan kiģi; sorunlar karģısında kullanabileceği baģetme yöntemine hızla karar verebileceğinden sorun çözmede baģarılı olacak, kendi kapasitesini tanıyabildiğinden kendini gerçekleģtirme gereksinimini karģılayabilecektir. KENDĠNĠ TANIMA BaĢka insanlarla iyi bir iletiģim kurup kurmadığımızı anlayabilmek için kendinizi o insanlara ne ölçüde gösterdiğinizi bilmeniz gerekir (Cüceloğlu 1994). Kendinizi ne ölçüde dıģarıya gösterdiğinizi ortaya koyabilmek için Kendini tanıma penceresi (johari penceresi)' nden yararlanabiliriz. Kendini Tanıma Penceresi Başkalarına Açık Ben'e açık Ben'e kapalı

23 A Açık alan B Kör alan Başkalarına Kapalı C Gizli alan D Karanlık alan Normal Ģartlarda; Feedback B yi azaltır kendimizi tanımamızı sağlar. Savunucu ve açık iletiģim Savunucu ve açık iletiģimin temelinde yatan tutumlar Savunucu iletiģim * Yargılayıcı tutum *Tanıtıcı tutum Açık iletiģim * Denetleyici tutum * Soruna yönelik tutum *Belirli Bir Strateji Ġzleyen Planlı Tutum * Plansız Kendiliğinden OluĢan Tutum * Aldırmaz, Umursamaz Tutum * AnlayıĢ ve Duygusal Yakınlık Gösteren Tutum * Üstünlük Belirten Tutum * EĢitlik Belirten Tutum * Kesin Tutum * Farklı YaklaĢımlara Açık (Denemeci) Tutum Yargılayıcı tutuma karģı tanıtımcı tutum Denetlemeye yönelik tutuma karşı soruna yönelik tutum Belli bir strateji izleyen planlı tutuma karşı plansız kendiliğinden oluşan tutum Aldırmaz, umursamaz, tutuma karşı anlayış,yakınlık Üstünlük belirten tutuma karşı eşitlik bildiren tutum Kesin tutuma karşı denemeci tutum Kendini tanıma birbiri ile bağlantılı dört temel boyutta gerçekleģir: 1.Psikolojik boyut; Ġnsanın duygularını, Güdüleyici faktörleri, Ne tür streslerden etkilendiğini, Benlik kavramını-kiģiliğini tanımasıdır.

24 2.Fiziksel boyut; Ġnsanın fiziksel durumunu, Fiziksel potansiyelini, Beden imgesini tanımasıdır. 3.Çevresel boyut; Ġnsanın sosyal çevresindeki iliģkilerinin ve iletiģimin farkında olmasıdır. 4.Felsefi boyut; Ġnsanın, YaĢam ve ölüm e verdiği anlamın,insana iliģkin,kendine iliģkin değerlerin,inanıģların farkında olma anlamındadır. Kendimizle ilgili görüģlerimizin temelleri bilim adamlarına göre 0-1 yaģ döneminde atılmaktadır.dört-beģ yaģına geldiğimizde kendimizle ilgili tutarlı bir görüģe sahip olduğumuz belirtilir.anne-baba ile iliģkimizin sahip olduğumuz görüģü Ģekillendirici etkisi oldukça kalıcıdır.anne, babası ile iliģkinin izleri, yetiģkin insanın kendi dünyasını algılama biçimini yaģam boyu etkileyebilir.ebeveynlerimiz yaģamımızdaki diğer insanlar hakkında nasıl düģünmemiz gerektiğini bize öğretir.bu nedenle yeni iliģkiler ve yeni çevrede bulunma kendimizle ilgili görüģümüzün sürekli biçimlenmesine neden olabilir.o halde psikolojik- çevresel ve felsefi boyutta kiģisel özelliklerimiz, iletiģim süreci içinde sürekli geliģir.benliğimizdeki değiģim ve geliģimi kendimizi tanıdığımız ölçüde kontrol edebiliriz, bu kontrol ben idealimize ulaģma olasılığını yükseltir.ben idealine ulaģarak benlik saygımızın artıģını sağlayabiliriz. Çocukluk yaģantılarımızdaki koģullanmalardan etkilenen benlik bilincimiz bize bazı sınırlamalar getirebilir. Ġdealize ettiğimiz benliği belirleyebilir.örneğin çocukluk dönemlerinden bu yana kendini çekingen tanıyan birey bu tanıma uymak için farkında olmadan elinden geleni yapar.benlik bilincimizin oluģturduğu sınırlamaların farkına varma, olumsuz yönlerimizle yüzleģebilme,davranıģlarımızın anlamını büyük ölçüde fark edebilme,bizi etkileyen fiziksel,felsefi,çevresel,psiģik etkileri bilme kendini tanıma olarak adlandırılabilir. Bu tanımlamalar gözden geçirildiğinde hiçbir insanın kendini tam olarak tanıyamayacağı ancak tanımak için çaba sarfedileceği söylenebilir. Kendini iyi tanıyan-iyi iliģkiler kurabilen insanlar açık insanlardır.açık insanlar,olduğu gibi görünen-göründüğü gibi olan insanlardır.açık olma,tüm düģünce ve sırlarımızı ortaya dökmek değil,içinde bulunduğumuz zaman diliminde o