ALTIN B R YIL! Her Çocuk çin Sa l k, E itim, Eflitlik, Koruma NSANLI IN GEL fimes

Transkript

1 ALTIN B R YIL! Her Çocuk çin Sa l k, E itim, Eflitlik, Koruma NSANLI IN GEL fimes

2 Ç NDEK LER Kapak foto raf : Mahmut Oral DR RECEP AKDA IN UNICEF LE SOHBET UNICEF in Sa l k Bakanl ile ortak çal flmalar uzun bir geçmifle sahiptir. Bu ortak çal flma, 1951 y l nda bafllat lan ilk projeden, günümüzdeki k zam k afl kampanyas na ve anne sütüyle beslemenin yayg nlaflt r lmas na yönelik giriflimlere kadar uzanmaktad r. K zam k Afl kampanyas n n bafllat lmas ndan k sa bir süre sonra Sa l k Bakan Dr. Recep Akda UNICEF le özel bir sohbet gerçeklefltirdi. Bakan Akda la yap lan söylefli, Ana Çocuk Sa l ndan, h zla kalk nmakta olan ülkedeki çocuklar n esenli iyle ilgili kiflisel duygulara uzanan çeflitli konular kapsad. Bak n z Sa l k ta Alt n Bir Y l, sayfa 4 & 5 Altta: Sa l k Bakan Dr. Recep Akda k zam k afl kampanyas kapsam nda ilk afl y yaparken, Milli E itim Bakan Dr. Hüseyin Çelik le UNICEF Türkiye Temsilcisi Edmond McLoughney kendisini izliyorlar. Türkiye nin k zam ortadan kald rmak üzere bafllatt kampanyada 12 ayl k bir süre içinde 20 milyon çocu un afl lanmas hedefleniyor. KIZAMI IN YOK ED LMES Sa l k Bakanl, Milli E itim Bakanl ve UNICEF le birlikte Türkiye de k zam n ortadan kald r lmas n hedefleyen bir kampanyay Aral k ay nda bafllatt. Ülkedeki her okulu kapsayan iki haftal k kampanya s ras nda okula giden 9.5 milyon çocuk bu hastal a karfl afl land. Bu ilk evrenin baflar l biçimde tamamlanmas yla birlikte Türkiye, Dünya Sa l k Örgütü Avrupa Bölgesi nde k zam n yok edilmesi program n en yüksek rakamlara ulaflt ran ilk ülke olmufltur. K zam k, di er afl lama yoluyla önlenebilir hastal klara göre çocukluk döneminde en çok ölüme yol açan hastal kt r. Dünya da her y l 700,000 den fazla çocuk k zam n yol açt nedenlerle hayat n kaybetmektedir. Avrupa Bölgesi nin 2010 y l na kadar k zam ktan tümüyle ar nd r lmas beklenmektedir. Kampanyan n 2004 y l için planlanan ikinci evresinde okul öncesi dönemdeki çocuklarla okula gitmeyenler afl lanacakt r. Bu y l n sonunda, dokuz ay ile on dört yafl aras ndaki bütün çocuklar k zam a karfl afl lanm fl olacakt r. K zam k Afl s Art k Gözyafl Yok s. 6 & 7 2 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

3 ED TÖR DEN ÇOCUK DOSTU MEDYA A I UNICEF, Sa l k Bakanl, stanbul Üniversitesi ve Parlamento Muhabirleri Derne i temsilcileri ile bas n mensuplar n n kat ld klar Türkiye de k zam k ba fl klamas toplant s 4 6 Aral k 2003 tarihlerinde stanbul da yap ld. Seminer, K zam k Afl Kampanyas na haz rl k amac n tafl yordu. Toplant n n en somut sonuçlardan biri Çocuk Dostu Medya letiflim A n n oluflturulmas oldu. Bu a, çocuk haklar n n korunmas ba lam ndaki güncel meselelere odaklanacakt r. Medyaya yönelik olup uluslar aras sözleflmelerin yaflama geçirilmesine iliflkin görüfl ve bilgi al flverifli sa layacak bir web sayfas da halen haz rlanmaktad r. Oluflturulan a n, çocuk haklar konusundaki bilinç ve duyarl l önemli ölçüde gelifltirmesi ve bu haklar n medya kanad nda ihlalini önlemede önemli bir rol oynamas beklenmektedir. Bak n z Medyaya Çocuk Afl s, sayfa 8 & 9 DÜNYA ÇOCUKLARININ DURUMU 2004 UNICEF in y ll k raporu Dünya Çocuklar n n Durumu 2004, Aral k ay nda tüm dünyada aç kland ve tan t ld. Bu y l n raporu, Biny l Kalk nma Hedeflerine ulaflman n temeli olarak k z çocuklar n e itimi üzerinde durmaktad r. Herkes için e itimin ayn zamanda bir kalk nma gündemi oldu unu göstermektedir. Rapor, e itimin her sektörün önüne koydu u karmafl k görevleri özlü biçimde sunmaktad r: Maliyet: okullara herkesin gidebilmesini sa layacak kaynaklar n temini; Sa l k: e itim kurumlar na yeterli sa l k hizmetleri, su ve sanitasyon sa lanmas ; Çal flma yaflam : çal flan çocuklar için koruyucu önlemlerin al nmas, Adalet: okullar n güvenli yerler haline getirilmesi; Planlama: toplumlar n, çocuklar n yaflay p geliflebilmesi aç s ndan gerek duyduklar hizmetleri gözetecek biçimde güçlendirilmeleri. K z Çocuklar, E itim ve Kalk nma, s. 10 & 11 K zam k, afl yla önlenebilir hastal klar aras nda en ölümcül olan d r. Her gün befl yafl ndan küçük 2,000 çocuk bu hastal n yol açt komplikasyonlar yüzünden ölmektedir. Bu da y lda 700,000 den fazla çocuk ölümü demektir. Bu, gerçekten ürkütücü bir kay pt r. Bu çocuklar n temsil etti i insan potansiyeli kayb ndan yaln zca aileler ve toplumlar de il, ülkelerde büyük zarar görmektedir. Oysa, çocuklar n k zam k yüzünden ölmeleri ya da kal c zarar görmeleri engellenebilir. Çünkü, bu hastal kla bafl edebilecek basit, etkili ve pahal olmayan bir afl otuz y l aflk n bir süredir insanl n hizmetindedir. Sa l k Bakanl, Milli E itim Bakanl ile yak n iflbirli i içinde, Türkiye de on dört yafl n alt ndaki bütün ö rencileri afl lamak üzere 2003 y l Aral k ay nda bir kampanya bafllatm flt r. Bu, k zam n kökünü kaz mak üzere bafllat lan hareketin ilk ad m d r. Geçti imiz y l n son üç haftas nda ö rencilerin yüzde 97 sinin afl lanmas (toplam 9.5 milyon çocuk) kampanyan n baflar l yürüdü ünü göstermektedir. Ana babalar, aileleri, ö retmenleri ve toplumdaki di er kiflileri de katacak olursak, bu seferberli in nüfusun önemli bir bölümü üzerinde etkili oldu u ortaya ç kar. Ancak, Türkiye de k zam n baflar l bir biçimde ortadan kald r lmas nda as l görevler, kampanyan n içinde bulundu umuz y l gerçeklefltirilecek olan ikinci evresinde ortaya ç kmaktad r. Kampanyan n bu evresi, dokuz ay ile alt yafl aras ndaki çocuklar ve okula gitmeyenlere yöneliktir. Say lar afla yukar ayn olsa bile bu kesim çocuklara ulaflmak daha güçtür ve e er baflar l bir orana ulaflmak isteniyorsa kampanyan n bu evresinde daha büyük çaba göstermek gerekecektir. Bir baflka görev de, rutin ba fl klama oran n sürekli yükselterek bu çabalar n uzun dönemde sürekli k l nmas d r. Bu tür kampanyalar büyük önem tafl makla birlikte, dokuz ayl k çocuklara rutin olarak k zam k afl s yap lmas etkili bir ba fl klama sisteminin temel tafl d r. Türkiye 2002 y l nda çocuk felcinden ar nm fl ülke statüsü kazanm flt r ve bu hastal kla mücadelede edinilen deneyimden pek çok ders ç kar lm flt r. K zam k eliminasyon kampanyas n n ilk evresinde ulafl lan baflar, çocuk felcindeki baflar n n burada da tekrarlanaca konusunda bütün sektörlere güven vermifltir. Edmond McLoughney UNICEF Türkiye Temsilcisi Not: Okurlar m z n bültene iliflkin görüfllerini çok merak ediyoruz. Görüfl ve önerilerinizi iletmek için bizimle temasa geçebilirsiniz. EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 3

4 SA LIK TA ALTIN B R YIL Sa l k Bakan, Çocuk Sa l ve Hastal klar Uzman, Profesör Dr. Recep Akda Türkiye deki 24 milyon genç ve çocu un sa l kl geliflimi, beslenmesi, hastal klardan korunmas gibi çok önemli bir görevi üstlenmifltir. K zam k Afl Kampanyas n n hemen ard ndan Dr. Recep Akda ile UNICEF, Sa l k Bakanl n n anne ve çocuk sa l konusundaki çal flmalar, planlar ve Say n Bakan m z n bu konudaki duygular n da içeren çok samimi bir sohbet gerçeklefltirdi. Yani 2004 ve 2005 Anne ve Çocuk konusunda bir alt n y l olacak ve bu çal flmalarda UNICEF i biz yan m zda görmek istiyoruz. UNICEF ile Anne ve Çocuk Sa l konusunda birlikte çal flarak çok büyük baflar lar n alt na imza atabiliriz. UNICEF in maddi kaynak sa laman n d fl nda politika gelifltirmede de birlikte çal fl lmas gereken önemli bir kurum oldu unu düflünüyorum. UNICEF ve Milli E itim Bakanl n n destekleriyle yürütü ümüz K zam k Afl Kampanyas ile hemen hemen tüm okul çocuklar na ulaflmay baflard k, kampanya çok iyi yürütüldü ve çok yüksek afl lama oranlar na ulafl ld. Bu çal flmada hedef kitlemizi çok iyi belirlemifltik ve kampanya sonunda da ulafl lamayan kesimler çok iyi belirlendi ve kay tlar al nd. Bu da 2004 y l nda tüm hedef kitlemize ulaflabilmemizi sa layacakt r. Türkiye de k zam k hastal, çok büyük salg nlar halinde olmasa da sürekli olarak görülmektedir. Ülkemiz Dünya Sa l k Örgütü ve UNICEF in Avrupa bölgesi içinde yer almaktad r. Her iki kurumun ortak hedefi ise 2010 y l na kadar k zam k hastal n n Avrupa bölgesinde görünürlü ünü ortadan kald rmakt r. Bu hedef bizim planlar m zla da tam olarak örtüflmektedir. Ben Türkiye de k zam n görünürlü ünü ortadan kald raca m za inan yorum Aral k ay nda yürüttü ümüz Okul Afl Günleri çok baflar l idi ve bu y l içinde ayn baflar ya okul öncesi çocuklar m z afl layarak ulaflmay hedefliyoruz y l nda yaflanan k zam k salg n nda otuz bine yak n çocu umuz k zam k geçirmifltir ve sadece yedisinin hayat n kaybetti i bildirilmifltir. Ancak kay t ve bildirim sisteminde eksiklikler olabilece i göz önüne al n rsa bu rakam daha yüksek olabilir. K zam k özellikle beslenme eksikli i ve raflitizm yani D vitamini eksikli i olan çocuklarda daha tehlikeli olabiliyor. Biz Türkiye yi çocuk felcinden ar nd rd m z gibi k zam ktan da ar nd rabilmeliyiz, daha önceki baflar l çal flmalar m z bunu gerçeklefltirebilece imizin bir kan t d r. UNICEF ile birlikte yapt m z çal flmalar iyi bir iletiflim plan ile topluma duyurmal ve bu çal flmalarda bas n n bir ortak olarak bizimle birlikte daha yo un çal flmas n sa lamal y z. Okul afl günleri s ras nda bas n n kampanyan n baflar s nda çok büyük etkisi oldu çünkü temelde amac m z bas n n da katk s yla tüm evlere ulaflarak toplumu çocuk sa l konusunda bilinçlendirmektir. Hükümetimizin acil eylem plan nda anne ve çocuk sa l birinci s rada yer almaktad r. Çünkü toplumun sa l k aç s ndan en riskli kesimini anne ve çocuklar oluflturmaktad r. Bakanl m döneminde personel e itimine büyük önem verdim ve önceki y llara oranla 4 kat daha fazla personel e itimi gerçeklefltirdik. Ancak bununla yetinmemeliyiz ve anne ve çocu a yönelik çal flmalar m zda klasik yap lanmadan uzaklaflmal ve kendimizi yenilemeliyiz. Çal flmalar m z de iflik alanlara da tafl yoruz; nikah memurluklar nda evli çiftlere verilmek üzere aile planlamas ve güvenli annelikle ilgili bilgileri kapsayan broflürler da taca z. En önemli amaçlar m zdan biri de hamile anneleri eksiksiz takip edebilece imiz bir sistem oluflturmakt r. Bu çal flma birinci basamak sa l k hizmetlerinin iyilefltirilmesini ve personel eksikli i olan yerlere yeni atamalar yap lmas n da içermektedir. Personelimizin motivasyonunu art rmak amac yla aile planlamas hizmetleri, afl lama, hamile ve bebek takip oranlar n artt ran sa l k oca çal flanlar na ilave katk pay verilecektir. Bu sene 11,250 yard mc sa l k 4 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

5 DR. RECEP AKDA personelini ve yaklafl k 1,500 hekimi 2004 ün ilk aylar nda mahrumiyet bölgelerine göndermifl olaca z. Maafl sisteminde yapt m z de ifliklikle bu bölgelere giden sa l k personeli daha yüksek ücret alacakt r böylelikle çal flma koflullar daha cazip hale getirilerek eleman ihtiyac karfl lanacak ve ifller daha iyi yürütülecektir. Aile Hekimli i projesiyle bütün doktorlar hastalar yla daha yak n iletiflime geçecektir. Yine bu proje kapsam nda hamileyi iyi takib edecek, do umu uygun yerde gerçeklefltirecek, gerekirse yeni do ana uygun canland rma yapabilecek ekibi yetifltirmeyi amaçl yoruz. Di er bir plan m z hamile anne ve çocuklar n sürekli kontrol edilebilmesi için sa l k kurulufllar na giden hamile anne adaylar na ve çocuklar n takibe götüren ailelere maddi destek sa lanmas d r. Özellikle Do u ve Güney Do u Anadolu da bu çal flman n çok etkili olaca n umuyoruz. Ayr ca proje kapsam nda do umu bir sa l k kuruluflunda gerçeklefltiren anneye de maddi destek sa lanacakt r. Bu da do um kay tlar n n zaman nda ve eksiksiz yap lmas na ve ailelerin etkili aile planlamas yöntemleri konusunda bilgilendirilmesine ve ücretsiz olarak etkili yöntem kullan m na geçmelerini sa layacakt r. Çocuk ölümlerinin önemli bir bölümü ilk yirmidört saatte gerçekleflmektedir. Bunun önlenebilmesi için do umlar n sa l k kurulufllar nda ve uzmanlarca yap lmas gerekmektedir. Ayr ca Yeni Do an Canland r lmas konusundaki e itim program m zla 2003 y l içerisinde e itilmifl insan say s n dört kat artt rd k, 2004 y l hedefimiz ise bunun çok üstünde olacakt r. Senede 1.5 milyon yeni do anla Avrupa n n en çok do um yap lan ülkesiyiz ancak yeni do an uzman say m z çok az, bu sebeple çocuk doktorlar m z yeni do an uzman olarak yetifltirmeliyiz. Bebeklerimizin ilk alt ay sadece anne sütü ile beslenmeleri çocu un biliflsel ve fiziksel geliflimi için çok önemlidir y l sonuna kadar tüm sa l k kurulufllar m z Bebek Dostu haline getirerek anne sütü ile beslenme oranlar n art raca z. kans zl önleyecek demir preparat da t lacakt r. Bu basit takviye ile çocuklar m z n zihinsel ve el becerilerinde yeterli potansiyele ulaflmalar sa lanacakt r. Aile planlamas da üstünde çok özenle durdu umuz bir konudur, bu konuda çal flmalar m z n temelini toplum bilinçlendirmesi oluflturmaktad r. Bu çal flmalar m z kültürel dokumuza uygun bir flekilde sürdürece iz ve 2005 y llar nda anne ve çocuk sa l konusunda çok büyük baflar lara imza ataca z, bu s rada UNICEF i de yan m zda görmek istiyoruz. Milli E itim Bakanl m zla birlikte okullar m zda çocuklar n sa l kla ilgili bilgileri kolay ö renmesini sa layacak, ö renme arzusunu art racak bir sa l k e itimi program haz rlamaktay z. Çocuk ve aile e itimi ve çocuk sa l ayr lmaz bir bütündür. Toplum ve sa l k çal flanlar n n e itimi kadar ö retmenlerin de çocuk sa l konusunda e itimli olmalar çok önemlidir. Bu yüzden UNICEF in çocuk e itimi ve sa l n destekliyor olmas çok anlaml d r. Bu iflbirli i ile çok baflar l sonuçlara ulaflaca m za inan yorum. Benim için UNICEF hekimli imin ilk y llar nda itibaren de er verdi im bir örgüt olmufltur çünkü çocuklar çok seviyorum. Bu sevgi, kariyerimi de do rudan etkilemiflitir. Bu sohbetle bugün o eski günlere yeniden döndüm. Pratisyen hekim olarak Karabükte çal flt m y llarda da en büyük ilgi alan m yine çocuklard. Umar m Türkiye Cumhuriyeti Sa l k Bakan olarak bugün çok daha önemli çal flmalar gerçeklefltirerek anne ve çocuk ölümlerinin azalt lmas ve sa l kl nesiller yetifltirilmesine katk m olur. UNICEF, hekimli imin ilk y llar ndan itibaren de er verdi im bir örgüt olmufltur çünkü çocuklar çok seviyorum... Yine bu y l bebeklere demir eksikli i ve EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 5

6 KIZAMIK AfiISI Sa l k Bakanl Aral k ay nda Milli E itim Bakanl ile birlikte k zam k hastal n n ortadan kald r lmas n, aradaki aç kapamay amaçlayan kampanyan n ilk evresini tamamlad. Üç hafta içinde alt ile on dört yafllar aras ndaki 9.5 milyon ö renciye k zam k afl s yap ld. UNICEF, Dünya Sa l k Örgütü, ABD Hastal k Kontrol ve Önleme Merkezi taraf ndan da desteklenen kampanya, ran da yürütülen ayn do rultuda bir kampanya ile birlikte, dünyada bugüne dek gerçeklefltirilen en iddial k zam n önlenmesi giriflimi niteli indedir. K zam k Afl Kampanyas n n Türkiye deki çocuklar ve halk sa l sistemi üzerinde uzun süreli olumlu etkileri olacakt r. Kampanyan n 2004 y l ndaki ikinci evresinde ise, okul öncesi yafllardaki ve okula gitmeyen on milyon çocuk afl lanacakt r. Ulusal hedef, Dünya Sa l k Örgütü nün Avrupa y k zam ktan ar nd rma hamlesi do rultusunda 2010 y l na kadar ülkede k zam k hastal n ortadan kald rmakt r. Sa l k Bakanl n n dönemine ait kapsaml program, dokuz ay ile on dört yafl aras ndaki bütün çocuklar n afl lanmas n öngörmektedir. Hedef, rutin olarak verilen iki doz afl yla dokuz ay ve on dört yafl aras çocuklar n en az yüzde 95 inin afl lanmas d r. Kampanyan n medyan n, sa l k çal flanlar n n, okullar n, toplumun ve ana babalar n deste iyle yürütülen ilk evresi önemli bir baflar kazand. Kampanyan n yaln zca ilk on günü içinde yedi milyon çocu a afl yap ld. Kampanyan n zamanlamas da oldukça iyiydi; çünkü, k zam k hastal genellikle k fl ve bahar mevsimlerinde görülmekte, okullarda görülen k zam k vaka say s y lda binlere ulaflmaktad r. Hastal k son derece bulafl c oldu undan, kendisi henüz hastal k belirtisi göstermeyen bir çocuk bundan dört gün önce hastal n bir baflkas na bulaflt rabilmektedir. UNICEF Türkiye Temsilcisi Edmond McLoughney, Sa l k ve Milli E itim Bakanl klar n n kampanyan n ilk üç haftas içinde on milyon çocu a ulaflmak üzere gerçeklefltirdikleri iflbirli inin çok etkileyici oldu unu belirtmifltir. McLoughney flunlar da eklemifltir: K zam k ölümleri son on y l içinde tüm dünyada üçte iki oran nda azalm fl 6 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

7 ARTIK GÖZYAfiI YOK olmas na karfl n, sadece afl lanmad klar için bu hastal ktan ölen çocuk say s yine de 700,000 in üzerindedir ve bu çok yüksek bir rakamd r. Tek doz afl n n çeyrek dolara mal oldu u göz önünde bulundurulursa, bu kay plar hiç bir flekilde kabul edilemez. McLoughney, 9.5 milyon ö rencinin afl lanmas ile Türkiye nin bugüne dek Avrupa da yürütülen en büyük ve baflar l k zam kla mücadele kampanyas n yürüten ülke oldu unu da belirtti. Dünya Sa l k Örgütü ne göre k zam k ölümleri, afl yla önlenebilir hastal klar aras nda tüm dünyada meydana gelen çocuk ölümlerinin yüzde 50 sini teflkil ederek en ön s rada yer almaktad r. K zam n afl yla önlenebilir di er hastal klara göre daha fazla ölüme yol açmas n n nedeni, hastal n ba fl kl k sistemini zay flatmas ve zatürree, beyin iltihab gibi ölümcül enfeksiyonlara yakalanma riskini art rmas d r. Çocuklar n yeterli sa l k hizmetlerine kolayca ulaflamad geliflmekte olan ülkelerde, ishale ba l s v kayb bile ölümlere neden olabilmektedir. K zam k geçirip hayatta kalanlarda ise beyin hasar, sa rl k ve körlük gibi kal c sakatl klar ortaya ç kabilmektedir. Türkiye de k zam n baflar l biçimde yok edilmesi, ülkenin rutin ba fl klama program n da pekifltirecek ve halk sa l hizmetlerinin güçlenmesini sa layacakt r. Türkiye de 70 li y llardan bu yana kullan lan afl hayli güvenilir niteliktedir ve etkilidir. Nadiren görülen atefl ve ciltteki döküntüler gibi yan etkiler ise ciddi de ildir ve basit a r kesiciler ve atefl düflürücüler ile tedavi edilebilir. UNICEF Genel Direktörü Carol Bellamy konuya iliflkin olarak flunlar söylemifltir: Ortada basit, etkili ve pahal olmayan afl lar varken, çocuklar n k zam k yüzünden ölmelerinin ya da kal c zarara u ramalar n n hiçbir aç klamas olamaz. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, bu ölümcül hastal n ortadan kald r lmas ile ilgili övgüye de er bir u rafl içindedir. Daha önce afl lanm fl ve/ veya k zam k geçirmifl olsalar bile bütün çocuklara k zam k afl s yap lacakt r. Foto raf: Mahmut Oral EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 7

8 BREASTFEEDING MEDYAYA SUPPORT ÇOCUK AfiISI Gazeteci Mahmut Oral UNICEF le birlikte Diyarbak r da: Bir köy okulunda etraf m z çocuklar sard. K z çocuklar daha geride duruyorlard. Ço u 7 10 yafllar ndayd ve kucaklar nda küçük bebekler vard Medyan n, çocuk haklar n n hayata geçirlilmesinde kendine özgü ve çok önemli bir rolü vard r. Medya mesajlar m z n en uzak köflelere belki kar yüzünden aylarca yollar kapanan köylerimize kadar kolayca ulaflmas n sa lar. Örne in, Haydi K zlar Okula! slogan n medya konunun kritik oldu u en uzak köylere ve kasabalara kadar ulaflt rd. Medya çocuklar n sa l, e itimi, geliflmesi ve tüm haklar n n uygulanmas nda çok önemli bir güçtür. Örne in Haydi K zlar Okula! çal flmas k z çocuklar n n e itiminin önemine dikkat çekmektedir ancak baz kifliler k zlar n okula gitmesinin gereksiz oldu unu savunabilir. Ya da HIV/AIDS le ilgili gerekli bilgilere sahip olmayan kifliler bu virüsü gerçek bir tehdit olarak görmeyebilir. Medyan n da dile getirdi i gibi sansasyonel haberler her zaman daha çok dikkat çekmektedir. Bu arada çok önemli ama kan ksanm fl konular HIV/AIDS bilinci ya da k z çocuklar - n n e itimi gibi pek çok zaman bas nda yeterli yer ve ilgi bulamamaktad r. Sansasyonel haberlerin yayg nlaflmas asl nda k zam k salg n ndan pek de farkl de ildir. Medyan n bir organ sansasyonel bir hikaye yakalad nda bu bir enfeksiyon gibi yaz l ve görsel bas n n bütün hücrelerine h zla yay l r. Geçti imiz Ekim ay nda zmir de bir ö rencinin HIV/AIDS pozitif olmas medyada bir sansasyon dalgas yaratt. Tüm ülkenin konuyla ilgili hararetli tart flmalar n içine girmesi, bas n n genifl yer vermesi söz konusu çocu un haklar n n ihlal edilmesine neden oldu. Çocu un foto raflar bas nda yer ald ve çocuk bir süre okula devam edemedi. Ancak Milli E itim Bakanl n n konuya tam zaman nda ve gerekli müdahalesi ve di er kurumlar n da kamuoyunu bilgilendirmesiyle çocuk e itim hakk na tekrar kavufltu. Bu do ru bilgilendirme ve olumlu müdahaleler de bas nda oldukça genifl yer ald ve kamuoyu HIV/AIDS ve korunma yöntemleri ile ilgili olarak daha kapsaml bilgiye sahip oldu. Ancak yine de çocuk ve ailesi bu süreçten oldukça incinmifl olarak ç kt lar. Toplumun do ru bilgilendirilmesi ve istenmeyen durumlar n engellenmesi için medya, kamu, özel sektör ve sivil toplum kurulufllar n n birlikte çal flmas gerekmektedir. K zam k Afl Kampanyas n n hemen öncesinde Sa l k Bakanl ve UNICEF kamuoyunun do ru bilgilendirilmesi ve medya katk s n n sa lanmas için bas n mensuplar n bir toplant ya davet etti çünkü toplumdaki herkesin tüm çocuklar n mutlaka iki doz k zam k afl s ile afl lanmas gerekti ini bilmesi gerekiyordu. Medya da kampanyan n baflar l olabilmesi için kamuoyuna do ru ve detayl bilgi aktar lmas görevini üstlendi. K zam k Afl Kampanyas Bilgilendirme Toplant s UNICEF, Sa l k Bakanl, stanbul Üniversitesi ve Parlamento Muhabirleri Derne i temsilcileri ile bas n mensuplar n n kat l m ile 4 6 Aral k 2003 tarihlerinde gerçeklefltirildi. Toplant k zam k afl kampanyas için iletiflim stratejisi gelifltirilmesinin yan s ra de iflik sektörlerin çocuk haklar n n daha iyi uygulanmas ndaki görevlerini tart flmalar - na da olanak sa layan bir forum ifllevi gördü. Toplant n n en önemli ç kt lar ndan biri, Parlamento Muhabirleri Derne i öncülü ünde Çocuk Dostu Medya letiflim A n n kurulmas oldu. Medyaya Çocuk Afl s ismi ile gelifltirilen sonuç bildirgesi medyada çocuklar n durumu ve çocuk haklar na iliflkin duyarl l n gelifltirmesi amac yla tüm bas na ve ilgili kurulufllara iletildi. Çocuk Dostu Medya letiflim A üyeleri gelifltirdikleri strateji ile bas n n tüm üyelerini çocukla ilgili yanl fl habercilik, haklar n ihlali gibi salg nlara karfl afl lamaya karar vermifllerdir. Bu toplant n n di er bir ç kt s ise Çocuk Haklar Sözleflmesi nin uygulanmas n izlemek ve medyada bir özdenetim mekanizmas olarak çal flacak bir websitesi gelifltirilmesi karar olmufltur. Bu a çocuk haklar yla ilgili yap lan aktiviteleri duyuracak, kampanyalara destek sa layacakt r. Bu a n zaman içinde görüfl ve düflüncelerin tart fl ld bir forum haline gelmesi, sonuçta çocuk haklar ve bu haklar n 8 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

9 ihlali konusunda bilinç ve duyarl l gelifltiren bir rol üstlenmesi beklenmektedir. Toplant da afla daki sorunlar ve ilgili çözüm yollar belirlenmifltir: SORUNLAR Türkiye de tüm kesimlerin, kendi sorumluluklar n sorgulamak yerine medyay elefltirerek kamuoyunun medyaya güvenini zedeledi i, bu gerçekli in fark na varmadan güveni sars lan medyadan toplumsal faydan n yeterince elde edilemedi i. Toplum için çok önemli olan sa l k haberlerinin medyada yeterli ölçüde yans t lmad, buna karfl l k ticari ve popüler a rl kl haberlerin tercih edildi i. Medya taraf ndan sa l k ve çocuk odakl haberlerde toplumsal yarar n ve sorumlulu un gözetilmedi i. Yasal mevzuatta çocuk haklar n n korunmas na iliflkin önlemlerin yeterince uygulanmad. Kurumlar n toplum ve çocuk sa l n ilgilendiren konularda medyay yeterince bilgilendirmemesi. Üniversitelerin bu alanlarda yapt akademik çal flmalar n topluma kazand r lmad. Kamu kurumlar Türkiye Afl Kampanyas özelinde medya ile iflbirli i gelifltirmifl ancak iletiflim planlamas nda medya deste i sa lanmam flt r. ÇÖZÜM ÖNER LER Medya letiflim A oluflturularak medyada yeterince yer bulmayan toplumsal sa l k ve çocuk haberlerinin tüm kesimlere ulaflmas nda önemli rolü olan medya mensuplar n n kendi aralar nda, kamu kurumlar ve kamuoyu aras nda yeni bir iletiflim kanal aç lmas. Kamu kurumlar n n Türkiye Afl Kampanyas baflta olmak üzere medya ve dolay s yla kamu oyuna karfl yürürlükteki yasalar ve toplumsal fayda ba lam nda aç k ve fleffaf olmas. Sa l k Bakanl ve medya çal flanlar n n e itim ve bilgi al flveriflini de içeren daha yak n bir çal flma içinde bulunmas. Medyada sa l k ve çocuk odakl haberlerin etkinlik kazanmas, medya kurulufllar nda branfllaflarak uzmanlaflma sürecinin desteklenmesi. Yerel toplum liderleri, medya kurulufllar ve yöneticilerinin Türkiye Afl Kampanyas gibi toplumsal fayda içeren çal flmalara daha etkin bir biçimde kat lmalar. Medya baflta olmak üzere hemen her alanda sivil toplum, meslek ve hükümet d fl örgütlerin, çocuk duyarl l özelinde iflbirli i içinde olmas. Üniversitelerin çocuk odakl akademik çal flmalar n n kamu ve hükümet d fl kurulufllar n eylemlerinin, medyan n da katk s yla duyurulmas. Kamu kurumlar n n, çocuk ve çocuk sa l alanlar ndaki faaliyetlerinde iletiflim planlamas baflta olmak üzere kamuoyunu bilgilendirici çal flmalar na profesyonel destek almas. Bu ortak çal flmalar sonunda 9.5 milyon çocuk Aral k ay n n son üç haftas nda afl land. Sa l k Bakanl n n K zam n yok edilmesi çal flmalar yla ilgili yaz l bas nda iki yüz elli den fazla haber ç kt ayr ca ulusal kanallar kampanyaya bir buçuk saatten fazla yer ay rd. Medya tüm Türkiye ye Haydi Çocuklar Afl ya! mesaj n ulaflt rd. Bu yafllar nda çocukanne konumundayd lar. Küçük kardefllerine bakmak onlar n sorumlulu undayd. O zaman anlad m ki, Türkiye de genel olarak oldu u gibi medya da çocuklara, özellikle k z çocuklar n n e itimine karfl duyarl davranmamaktad r. Foto raf: Mahmut Oral EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 9

10 KIZ ÇOCUKLARI UNICEF in y ll k raporu Dünya Çocuklar n n Durumu 2004, 16 aral k 2003 tarihinde Ankara da bas - na ve kamuoyuna tan t ld. Rapor, herkesi harekete geçmeye davet ediyor. Buna göre, Dünya liderlerinin 2000 y l Eylül ay nda gerçeklefltirilen Birleflmifl Milletler Biny l Zirvesi nde üzerinde anlaflt klar Biny l Kalk nma Hedeflerine ulafl lmas, e itimde cinsiyet eflitli inin sa lanmas na ba l d r. Tüm dünyada her y l erkeklere göre çok daha fazla say da k z e itim sisteminin d fl nda kalmaktad r. UNICEF raporu Türkiye de bir panelle birlikte bas na aç klanm flt r. Panelde, Haydi K zlar Okula! kampanyas çerçevesindeki saha deneyimleri çeflitli aç lardan de erlendirilmifltir. Dünya Çocuklar n n Durumu 2004 e göre e itimin temel bir insan hakk olarak tan nmamas ve toplumsal cinsiyet ayr mc l tüm dünyada k z çocuklar n n sistematik biçimde okul d fl nda tutulmalar n aç klayan nedenlerin bafl nda gelmektedir. Rapor bu y l k z çocuklar na odaklanm flt r. Çünkü k zlar e itim de dahil olmak üzere her alanda geride b rak lm fllard r. Erkeklerin kazan mlar her zaman k zlara fayda sa lamasa da k zlar n kazan mlar erkekler için de yararl olmaktad r. E itimsiz b rak lan k zlar her türlü istismar ve sömürüye daha aç k ve korumas z durumdad rlar. E itimde cinsiyet eflitli inin sa lanmas Biny l Kalk nma Hedefleri aras nda öncelikli olarak yer almaktad r. Di er hedeflerden on y l önce, 2005 y l nda bu hedefe ulafl lmas gerekti i belirlenmifltir. Ne yaz k ki bugün tüm dünyada yaklafl k 65 milyon k z çocu u e itim hakk ndan yararlanamamaktad r. Bu rakam, Türkiye nin toplam nüfusuna eflittir ve e itimden yararlanamayan bu k zlar n yüzde 1 i de Türkiye de yaflamaktad r. Milli E itim Bakanl ve UNICEF 2003 y l Haziran ay ndan bu yana Haydi K zlar Okula! kampanyas n n öncülü ünü yapmaktad r. Kampanya, k z çocuklar n n temel e itime kay t ve devam oranlar n erkek çocuklarla eflit hale getirmeyi amaçlamaktad r. Bu y l kampanya, bafllang çtaki on ilin d fl nda stanbul, Ankara ve zmir dahil olmak üzere yirmi üç ili daha kapsayacak biçimde geniflletilecektir. Böylece okula gitmeyen 300,000 k z çocu una daha ulafl lmas hedeflenmektedir. Haydi K zlar Okula! amaçlar aç s ndan uzun döneme yay lan bir kampanyad r ve sa lanacak yararlar n k z çocuklar n güncel gereksinimlerinin ötesinde erkek çocuklara, ailelere ve toplumun tümüne uzanmas beklenmektedir. Kampanya, ülkenin do usundaki Van ilinde bafllat lm flt r. Aç l fl törenine kat lan UNICEF Genel Direktörü Carol Bellamy flöyle demifltir: E itim, bütün çocuklar n hakk d r. Her k z çocu unun kaliteli temel e itim görme hakk n n yaflama geçirilmesi, k z ve erkek çocuklar, erkekler ve kad nlar aras nda gerçek eflitli i sa laman n bafll ca yoludur. AB ye haz rlanma sürecinde yap labilecek en iyi yat r m, e itime yap lacak olan yat r mlard r. Aral k ay nda yap lan UNICEF Ara Dönem De erlendirmesi s ras nda konuflan Baflbakan Recep Tayyip Erdo an, Milli E itim Bakanl ile UNICEF in Haydi K zlar Okula! Kampanyas çerçevesinde k z çocuklar n n e itimi için gösterdikleri çabalardan övgüyle söz etti. 10 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN

11 E T M VE KALKINMA Milli E itim Bakan Dr. Hüseyin Çelik ise, e itimsizlik yüzünden insan kaynaklar m z n yar s n n heba olup gitmesine raz olamay z dedikten sonra, e itimin herkes için oldu u mesaj n n herkese iletilmesi gerekti ine iflaret etmifltir. Kampanya, Türkiye nin en ücra yörelerindeki çocuklar ve aileleri, ö retmenleri, toplum liderlerini ve giderek yönetimin en üst kademelerine uzanan görevlileri kapsamaktad r. Ancak, baflar için yap lmas gereken çok ifl vard r. lk y l için hedef seçilen on ilden Diyarbak r da yaflayan Songül ün de dedi i gibi, Benim için k zlar ve erkekler aras nda herhangi bir fark yok; bu nedenle bütün ana babalar k z çocuklar n okula göndermeye ça r yorum. Göndersinler ki, k zlar bir gün doktor, mühendis ya da hukukçu olabilsin. K z çocuklar n e itiminin önündeki engellerden biri ailelerin ço u kez k zlar n evde tutmalar ve erken evlili e haz rlamalar d r. Songül bu konuda kendi deneyimlerinden hareketle flöyle diyor: Arkadafl m n ablas bu y l evlendi i için babas gelecek y l onu okuldan almay düflünüyor. K zlar niye okula gitsinler ki? diyor Songül ün de belirtti i gibi okul mekan da önemli; okullarda kimi olanaklar n bulunmay fl en istekli ö renciler ve veliler aç s ndan bile sorun oluflturuyor: Beflinci s n fta ders verecek ö retmen yoktu, bu yüzden ben de okula gitmedim. Babam beni okutmak istiyordu, ama ö retmen yoktu. Ö retmen geldi de, okuluma yeniden devam edebildim. Asl nda bir gün okula dönece imi biliyordum. Bu y l yaln zca kampanyan n co rafi kapsam genifllemekle kalmayacak; ayr ca, yerel ve ulusal ölçeklerde yo un medya katk s yla da gündemde tutulacakt r. UNICEF Türkiye Temsilcili i bütün illerde yerel medyayla iliflkiye geçerek e itimin herkes için oldu u mesaj n n daha genifl kesimlere ulaflt r lmas n sa layacakt r. Dünya Çocuklar n n Durumu 2004 flu sözlerle sona eriyor: Çocuklar n haklar dünyan n her yerinde her gün ihlal ediliyor...k z çocuklar n n e itiminin sa lanmas, bütün çocuklar için güvenlik ve korumaya uzanan bir köprüdür. TÜRK YE DE DURUM 600,000 k z çocuk okula gitmiyor; Bu k z çocuklar n 250,000 i ülkenin do u ve güneydo usundaki on ilde yafl yor; Haydi K zlar Okula! kampanyas, 2005 y l nda k z çocuklar n n okullulaflma oranlar n n en düflük oldu u 53 ilde kaliteli temel e itim imkanlar sunarak k zlar ve erkekler aras nda eflitli i sa lamay amaçl yor; TÜRK YE DE LK SONUÇLAR Siirt te %19 art fl; Van da %11.5 art fl; Mufl ta %7 art fl; DÜNYA ÇOCUKLARININ DURUMU RAPORUNDAN B LG LER: KIZ ÇOCUKLARIN E T M NDE HEDEFLER Herkes için e itim; Toplumsal cinsiyet eflitli i ve bunun sonucunda kad n n güçlenmesi. KIZ ÇOCUKLARINI E TMEN N GET R S Ekonomik kalk nman n h zlanmas ; Bir sonraki kufla n e itiminin güvence alt na al nmas ; Bebek ve çocuk ölümlerinde azalma; Daha sa l kl aileler; Anne ölümlerinde azalma; KIZ ÇOCUKLARINI E TMEMEN N BEDEL Yoksulluk ve açl k tehdidi artacakt r; K zlar, erkek çocuklara göre HIV/AIDS enfeksiyonu, cinsel sömürü ve sat lma kaç r lma gibi olaylara daha fazla maruz kalacaklard r. Dünya Çocuklar n n Durumu 2004 flu sonuca varmaktad r: "20. yüzy ldan kalan bu ifli bitirmedi imiz sürece, 21. yüzy lda daha ileri ad mlar atmam z mümkün de ildir." Photograph: Mustafa Ertekin EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 11

12 HAYD KIZLAR OKULA! 2005 YILI AMAÇLARIMIZ K z çocuklar n n ilkö retime kay t oranlar n n erkeklerle eflit düzeyde olmas n n sa lanmas ; Bebek Ölüm Oran n n 42.7 den 20 ye indirilmesi; Anne Ölüm Oran n n %50 oran nda azalt lmas ; Sadece Anne Sütü ile beslenme oran n n art r lmas ; Çocuklarda yot Yetersizli i Hastal klar n n ortadan kald r lmas ; Çocuk geliflimi ve bak m konusundaki bilgilerin üç milyon aileyi kapsayacak biçimde yayg n olarak duyurulmas ; HIV/AIDS ve di er CYBE ile ilgili bilincin art r lmas ve gençler aras nda korunma yöntemlerine geçilmesi; Özel Koruma Gereksinimi Olan Çocuk oran n n azalt lmas ; Türkiye deki çocuklarla ilgili yasal düzenlemelerin ÇHS/CEDAW la uyumlu hale getirilmesi; Çocuk haklar n n daha iyi uygulanabilmesi için tüm sektörlerin harekete geçirilmesi ve kaynak yarat lmas ; Afet ve acil durumlarda ve sonras nda çocuk ve kad nlar n ihtiyaçlar na cevap verilmesi. E itim görmüfl kad nlar ve k zlar daha fazla f rsattan ve yaflam seçene inden yararlanabilirler; E itim görmüfl kad nlar n ve k zlar n siyasal, toplumsal ve ekonomik karar alma süreçlerine kat lma flanslar daha fazlad r; E itim görmüfl k zlar n kendi tercihleriyle daha geç evlenme ve çocuk yapma e ilimleri di erlerine göre daha fazlad r; E itim görmüfl k zlar n daha iyi ifl bulma ve böylece aile gelirlerine katk da bulunma imkanlar vard r; E itim görmüfl k zlar evlendiklerinde daha az say da çocuk yaparlar ve çocuklar n daha sa l kl büyütürler; nitekim kad nlar n e itim düzeyi yükseldikçe çocuk ölüm oranlar düflmektedir; E itim görmüfl k zlar n sa l kla ilgili konulardaki bilinç ve duyarl l k düzeyleri daha yüksektir; örne in, kad nlar n e itim düzeyleri yükseldikçe, HIV/AIDS enfeksiyon oranlar önemli ölçüde azalmaktad r; E itim görmüfl kad nlar n gebelik dönemleri de daha sa l kl geçmekte, böylece anne ölüm oranlar azalmaktad r; K z çocuklara odaklanan programlar n erkekler için de eflit ölçüde yararl oldu u görülmektedir. B Z MLE TEMASA GEÇ N Z UNICEF Türkiye Temsilcili i: Telefon: +90 (0) Faks: +90 (0) E-posta: ankara@unicef.org UNICEF Türkiye Milli Komitesi: Telefon: +90 (0) Ankara +90 (0) Faks: +90 (0) E-posta: unicef.natcom@unicefturk.org UNICEF Türkiye Milli Komitesi: Telefon: +90 (0) stanbul +90 (0) Faks: +90 (0) UNICEF Türkiye, Evet Deyin her üç ayda bir yay nlanmaktad r, Birlik Mahallesi, 2. Cadde, No. 11, Çankaya, Ankara, Türkiye Telefon: +90 (0) Faks: +90 (0) Evet Deyin içindeki fikir ve düflünceler UNICEF in görüfllerinin mutlak yans mas de ildir. Tasar m Bas m TfiOF Plaka Matbaac l k Afi