3 ÇSED KAPSAMI VE PAYDAŞ KATILIMI 3.1 GİRİŞ

Transkript

1 3 ÇSED KAPSAMI VE PAYDAŞ KATILIMI 3.1 GİRİŞ Kapsam belirleme çalışmasının temel amacı, önerilen bir projenin önemli olması muhtemel etkilerinin belirlenmesi, böylece ÇSED değerlendirme çalışmalarının bu önemli hususlar dikkate alınarak planlanıp bu hususlara odaklanabilmesidir. Bu bölüm, Gebze-İzmir Otoyolu Projesi için yapılmış olan ÇSED ne yönelik yaklaşımı ve kapsam belirleme çalışmasının sonuçlarını özetlemektedir. Bu bölüm ayrıca, kapsam belirleme çalışması ile ÇSED nin daha ileriki aşamalarının bir parçası olarak gerçekleştirilmiş olan çeşitli paydaş katılım faaliyetlerine ilişkin bilgiler sunmaktadır. Bu bölüm, Proje nin hem Faz 1 hem de Faz 2 aşamaları için geçerlidir (1). Bu bölümde, sadece bu Taslak ÇSED Raporu nun hazırlandığı tarih (Kapanış Tarihi, bkz. 1. Bölüm) itibarı ile gerçekleştirilmiş olan paydaş katılım faaliyetlerinin anlatıldığı göz önünde bulundurulmalıdır. Gelecekte yapılması planlanan tüm paydaş katılım toplantıları, duyuruları, v.b., bu ÇSED Paketi dahilinde ayrı bir döküman olarak oluşturulan Paydaş Katılım Planı (SEP) içerisinde anlatılmaktadır. 3.2 KAPSAM BELİRLEME YAKLAŞIMI Genel Bakış Projenin inceleme gerektirecek olası önemli etkilerini tanımlamak ve değerlendirme çalışmaları için detaylı görev tanımlarını belirlemek amacıyla tasarlanan kapsam belirleme çalışması, ÇSED nin önem arz eden ilk adımıdır. Projeyi geliştirmeye yönelik faaliyetler ile fiziksel, doğal, kültürel, sosyal ve sosyo-ekonomik çevrenin etkilenebilecek yönleri arasındaki etkileşim potansiyelinin sistematik olarak ele alınmasını; hangi konuların muhtemelen önemli olabileceğinin incelenmesini ve olası önemli etkiler hakkında görüşleri saptamak adına hükümetle ve çeşitli dış paydaşlarla görüşmeleri içerir. Bu ÇSED çalışmasının Ekvator Prensipleri nin (2) gereklilikleri ile çevresel ve sosyal etki ve risklerin değerlendirilmesi ve yönetilmesine ilişkin IFC Performans Standartlarını (3) ve ilgili IFC Çevre, Sağlık ve Güvenlik (ÇSG) Genel Kılavuzunu temel alan tam ve güvenilir bir ÇSED olması için gerekli işin genel kapsamı, 2010 yılı sonbaharında belirlenmiştir (4). (1) Not: 2011 sonbaharında Proje, finansmanla ilgili gerekçeler doğrultusunda, Faz 1 (Köprü ve Kesim I) ve Faz II (Kesim II, Kesim III ve Kesim IV) olarak iki kısma ayrılmıştır. Bu bölünme ÇSED kapsamını etkilemese de, ÇSED nin bazı bölümlerindeki vurgu ve yapıyı etkilemiştir. (2) (3) Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC); Çevresel ve Sosyal Sürdürülebilirlik üzerine Performans Standartları, (4) 2010 yılında ÇSED çalışmaları başladığında, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) nın Sosyal ve Çevresel Performans Gereklilikleri henüz kapsam dahilinde değildi; ancak, EBRD Performans Gereklilikleri ve Avrupa Birliği (EU) standartları değerlendirmeye daha sonra tümüyle entegre edilmiştir. 3-1

2 3.2.2 Yaklaşımın Belirlenmesi 2010 yılının ortalarında ÇSED ekibinin atanmasının ardından, Gebze-İzmir Otoyol Projesi ÇSED için kapsam oluşturmaya yönelik bir ön çalışma gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın ilk aşaması, Projeyi oluşturan bileşenlerle, Projenin yapım ve işletimi kapsamındaki faaliyetlerin tanımlanmasını ve bunların, Projenin etrafındaki bilinen çevresel ve sosyal koşullar ile nasıl bir etkileşim içerisine girmelerinin beklendiğinin ele alınmasını içermiştir. Bu süreç, IFC Performans Standartları ve ÇED Kapsam Belirleme ile ilgili AB Kılavuzu (1) referans alınarak yönetilmiştir. IFC Performans Standardı 1: Sosyal ve Çevresel Değerlendirme ve Yönetim Sistemleri ne uygun olarak, aşağıda yer alan hususlar kapsamın belirlenmesi sırasında göz önüne alınmıştır: yapım, işletim, kaza ve acil durumları içeren rutin dışı operasyonlar dahil olmak üzere, proje döngüsünün tüm aşamalarında oluşacak etkiler; projenin bütün unsurları ve proje kapsamındaki tesis, altyapı ile projenin bağlı olduğu ve gerek projenin bir parçası olarak, gerekse başkaları tarafından finanse edilen üçüncü şahıs faaliyetleri dahil olmak üzere proje ile ilgili tüm faaliyetler; projenin, toplum ve çalışanların sağlığı ve güvenliğine etkileri dahil olmak üzere, fiziksel ve doğal çevreye olduğu kadar sosyal, kültürel ve ekonomik çevre üzerindeki potansiyel etkileri; diğer mevcut veya planlanan projelerle ilgili kümülatif etkiler; olumsuz etkilerin yanısıra olumlu ve faydalı etkiler ve bunları güçlendirecek tedbirler. Ayrıca, 1990 larda ve 2000 li yılların başlarında Türkiye Ulaştırma Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) için Otoyolun belirli bölümleri üzerinde çalışmış olan danışmanlar tarafından yapılmış, mevcut bazı çevre planlama çalışmaları da (1. ve 2. Bölümler de yer alan proje tarihçesi bilgilerine bakınız) gözden geçirilmiştir yılı Ağustos ayında belirli hükümet yetkilileriyle ön paydaş katılım toplantıları gerçekleştirilmiştir (bkz. Kısım 3.4, Ek F-2). Toplantılarda elde edilen geri bildirimlerin ve mevcut belgelerin incelenmesine dayalı bir Ön ÇSED Raporu, ERM Ekibi tarafından 2010 yılı Eylül ayında hazırlanmıştır ve bu çalışma, tüm ÇSED için Kapsam Belirleme Raporu nu oluşturmuştur. Söz konusu Kapsam Belirleme Raporu nda sunulan ön sonuçlar, daha sonra 2010 yılının sonlarında ve 2011 yılının başlarında paydaşlarla gerçekleştirilen bir dizi toplantıda ifade edilen geri bildirimler ve endişeler temel alınarak daha da geliştirilmiştir (Kısım 3.4 ve onu takip eden kısımlara bakınız). (1) Avrupa Komisyonu ÇED Kapsam Belirleme Kılavuzu; Haziran

3 3.3 IFC NİN SÜRDÜREBİLİRLİK ÇERÇEVESİNE GÖRE İNCELEME Ekvator Prensipleri ve IFC Performans Standartları Uluslararası finansmana tabi olan projeler için geçerli olan standartları içeren temel referans kaynakları, 2006 IFC Performans Standartları (1) ve Ekvator Prensipleri dir. Ekvator Prensipleri Finans Kurumları (EPFI), söz konusu sosyal ve çevresel performans standartlarını uygulayarak projelerin sosyal ve çevresel sürdürülebilirliğini sağlamasına çalışmakta ve finanse edilmek için önerilen projeleri bu standartlar ışığında incelemektedir. Ekvator Prensibi 3 şunu ifade etmektedir: OECD üyesi olup Yüksek Gelirli olarak belirlenmemiş ülkelerde (Türkiye gibi) gerçekleştirilecek projelerin değerlendirilmesi, yürürlükte olan IFC Performans Standartları ve ilgili olan Endüstriye Yönelik ÇSG Kılavuzu ( ÇSG Kılavuzu ) referans alınarak yapılmalıdır. IFC Performans Standartları (PS) aşağıdaki konulara değinmektedir: PS1: Sosyal ve Çevresel Değerlendirme ve Yönetim Sistemi PS2: İşgücü ve Çalışma Şartları PS3: Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması PS4: Toplum Sağlığı, Güvenliği ve Emniyeti PS5: Arazi Alımı ve Yeniden Yerleştirme PS6: Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi PS7: Yerleşik, Etnik, Yerli Halklar PS8: Kültürel Miras Proje, 2010 yılında, hangi PS nın geçerli olacağına ve dolayısıyla ÇSED içinde detaylı olarak göz önüne alınması gerekeceğine karar verilmesi için, yukarıda listelenen Performans Standartları temel alınarak incelenmiştir. Ayrıca, belli konulara kısmen de olsa uygulanabilecek çeşitli IFC Kılavuzları/Kılavuz Dokümanlar da tespit edilmiştir. Bulgular aşağıda Tablo 3.1 de sunulmuştur. Tablo 3.1 IFC Performans Standartları (PS) nın Otoyol Projesi ne Uygulanması (1) Not: IFC Performans Standartları (PS), 2011 de bir revizyon ve güncellenme sürecinden geçmiştir ve 2011 nin sonlarında duyurulan yeni PS nın 2012 de başlayacak yeni projeler için geçerli olması öngörülmektedir. Bu bağlamda, Otoyol Projesi için 2006 IFC PS geçerlidir. 3-3

4 IFC Performans Standardı Proje için geçerli mi? Açıklama Diğer kılavuz dokümanlar PS 1: Sosyal ve Çevresel Etki Değerlendirme Evet Proje, sosyal ve çevresel etkilerin değerlendirilmesi ve yönetilmesi için bir sistem oluşturmalı ve diğer bazı gerekliliklere uygun biçimde yönetilmelidir (örneğin, halkın katılımına ilişkin gereklilikler). Bunun yanısıra, Projeyi ulusal mevzuata ve PS na uyumlu hale getirmeye yönelik etki azaltıcı önlemleri ve eylemleri kapsayan bir Eylem Planı ve/veya Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı (ÇSYP) oluşturulmalıdır. IFC İyi Uygulama Notu #3: Özel Sektör Projelerinin Sosyal Boyutları (Aralık 2003) Projeden Etkilenen Topluluklardan Gelen Şikâyetleri Ele Alan Doküman (Eylül 2009) Paydaş Katılımı: Gelişen Pazarlarda İş Yapan Firmalar için bir İyi Uygulama El Kitabı (Mayıs 2007) IFC Genel Çevre, Sağlık ve Güvenlik (ÇSG) Kılavuzu (Nisan 2007) İnşaat Malzemeleri Çıkarılması için IFC Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu (Nisan 2007) Geçiş Ücretli Yollar için IFC ÇSG Kılavuzu (Nisan 2007) Akaryakıt Dağıtım Ağları için IFC ÇSG Kılavuzu (Nisan 2007) Projeler ve Toplum: Proje Kaynaklı İç Göçe Yönelik El Kitabı (Aralık 2009) PS 2: İşgücü ve Çalışma Şartları Evet Projenin istihdam hakları ve çalışanları korumaya yönelik ulusal ve uluslararası standartlara uygun olması ve İş Sağlığı ve Güvenliği nin yönetilmesi için bir sistem kurması gerekecektir (bakınız 16. Bölüm). İş Standartları Performansının Ölçülmesi ve Geliştirilmesi: Performans Standardı 2, İşgücü ve Çalışma Şartları için El Kitabı (Haziran 2010) Çalışanların barınması: süreçler ve standartlar: IFC ve EBRD den bir kılavuz notu (Ağustos 2009) IFC İşgücü Araç Seti: Cilt 2 Eylül 2008 IFC İyi Uygulama Notu #5: Ayrımcılık Yapmama ve Fırsat Eşitliği (Ocak 2006) IFC İyi Uygulama Notu #1: İş Yerinde ve Tedarik Zincirinde Çocuk İşçi Çalıştırma (Haziran 2002) 3-4

5 IFC Performans Standardı Proje için geçerli mi? Açıklama Diğer kılavuz dokümanlar PS 3: Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması PS 4: Toplum Güvenliği, Sağlığı ve Emniyeti PS 5: N/A PS 6: Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi PS 7: Yerleşik Etnik Yerli Halk PS 8: Kültürel Miras Evet Evet Evet Hayır Evet ÇSYP, yapım ve işletim sırasında ortaya çıkabilecek kirliliğin önlenmesi, acil durumların engellenmesi ve acil durumlara müdahale edilmesi için kapsamlı planlar oluşturmalıdır (ÇSYP dokümanına bakınız). Otoyol kullanıcılarını ve daha geniş kitleleri etkileyen acil durumları engelleyen, bunlara müdahale eden ve inşaat sırasında toplum sağlığı, refahı ve emniyetini her türlü olumsuz etkiye (tehlikeli maddelerin depolanması ve kullanımı, gürültü, toz, kazalar, emniyet operasyonları) karşı koruyan planlar da dâhil olmak üzere, toplum sağlığı ve güvenliğini koruyucu planlar oluşturulacaktır (bakınız Bölümler 7, 8, 12, 13 ve 14). Projenin biyolojik çeşitlilik açısından önem arz eden alanları etkileme potansiyeli vardır. Dolayısıyla, ÇSED ve ÇSYP yol üzerindeki biyolojik çeşitliliğin korunması ve muhafazası ve Proje içindeki doğal kaynakların sağduyulu yönetimi ve kullanımı için kapsamlı planlar oluşturmalıdır (6. ve 9. Bölümler). Proje alanında tanımlanmış yerleşik etnik yerli halk grupları bulunmamaktadır (etnik yerli halk, ulusal toplumlardaki dominant gruplardan farklı kimliklere sahip olan sosyal gruplar olarak anlaşılmaktadır). Projenin arkeoloji ve yapı mirasına olumsuz etki etme potansiyeli vardır. Tüm yüksek riskli alanların ön araştırmalarla belirlenmesi, eğer uygun ise tasarımda düzeltmeler yapılması ve yapım sırasında bir Gözlem Ekibi ile Tesadüfi Bulgular Prosedürünün oluşturulması dâhil olmak üzere, olumsuz IFC Genel Çevre, Sağlık, ve Güvenlik Kılavuzu (Nisan 2007) IFC Genel Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu (Nisan 2007) İnşaat Malzemeleri Çıkarılması için IFC ÇSG Kılavuzu (Nisan 2007) Geçiş Ücretli Yollar için IFC ÇSG Kılavuzu (Nisan 2007) IFC Genel Çevre, Sağlık, ve Güvenlik Kılavuzu (Nisan 2007) IFC Özel Sektör için Biyolojik Çeşitlilik Rehberi ( ty.nsf/content/biodiversityguide) IFC İyi Uygulama Notu #3: Özel Sektör Projelerinin Sosyal Boyutlarının Ele Alınması (Aralık 2003). 3-5

6 IFC Performans Standardı Proje için geçerli mi? Açıklama Diğer kılavuz dokümanlar etkileri azaltıcı nitelikte detaylı planlar gerekecektir (bakınız 10.Bölüm). Proje alanında yerleşik etnik yerli halk bulunmadığı için PS7 geçerli değildir EBRD Performans Gereklilikleri Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), bu Proje ye kredi sağlayabilecek potansiyel kuruluşlar arasına 2011 in ortalarında katılmıştır ve ardından Proje ÇSED gerekliliklerinin kapsamı, EBRD 2008 Çevresel ve Sosyal Politikası ve ilgili Performans Gereklilikleri (PR) dâhil olacak şekilde genişletilmiştir. On adet PR nin ilk sekizi (PR1 ila PR8), bunlara karşılık gelen IFC PS ile genellikle benzer içerik ve kapsama sahiptir. Dolayısıyla PR7: Yerleşik Etnik Yerli Halk, PS7 de olduğu gibi, Proje için geçerli değildir. PR9, aracı bankaların kredi verme uygulamaları ile ilgilidir ve dolayısıyla bu standart da Proje için geçerli değildir. Öte yandan PR10 ise Bilginin Paylaşılması ve Paydaş Katılımı na yönelik gereklilikleri kapsamlı bir şekilde sunarak, bu çerçevede hem PS1 hem de PR1 in ifade ettiği daha temel gerekliliklerin ötesine geçmektedir ve Proje için geçerlidir. Proje için geçerli olan EBRD Çevre ve Sosyal Politikası nın, diğerlerinin yanısıra, temel gereklilikleri şunlardır: Tedbirli ve önleyici bir yaklaşım prensibini destekleme ve çevreye yönelik hasarı doğrudan kaynağında giderme taahhüdü ve EBRD nin finanse ettiği projelerin, özellikle hava, su, toprak kirliliğinin engellenmesi, doğanın korunması ve işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından, AB standartlarıyla uyumlu olması gerekliliği. 3.4 KAPSAM BELİRLEME SIRASINDA PAYDAŞ KATILIMI Uluslararası en iyi uygulamalar, kapsam belirleme aşamasında başlayarak ÇSED boyunca paydaşların etkin katılımını önermektedir. Aşağıda açıklandığı üzere, ÇSED nin kapsamını belirlemede göz önüne alınan hususlar hakkında paydaşların görüşlerini belirlemek için birkaç faaliyet yürütülmüştür: 1990 larda Gerçekleştirilen Paydaş Katılım Faaliyetleri Daha önce belirtildiği gibi, KGM nin Gebze ve İzmir arasında bir otoyol inşa edilmesiyle ilgili planlamaların erken aşamalarında, uygunluk ve çevresel etkilere ilişkin bazı ön çalışmalar, öngörülen orijinal güzergâhın çeşitli kısımları için yapılmıştı. Bu ÇSED raporunun hazırlanmasında, 1997 ve 1998 de başlatılan ve söz konusu yerel ÇED lerin parçası olarak yürütülen paydaş görüşmelerinin sonuçları dikkate alınmıştır. Bu sonuçların özeti Ek F-1 de sunulmaktadır. Söz konusu görüşmeler, Devlet organları ve ulusal, il ve belediye seviyelerindeki yönetimleri kapsamıştır. Ayrıca, bazı köy Muhtarları 3-6

7 (toplam 18 kişi) bu paydaş katılım faaliyetleri dâhilinde, belediyelere görüşlerini bildirmiştir. Bu görüşmelerde ortaya atılan temel konular, özetle şunlardır: Otoyolun, geçtiği yerleşim yerleri ve yaya yollarına etkisi; tarımsal arazi, zeytinlik ve meyve bahçelerinin kaybı ve sulama sistemlerine etkiler; arkeolojik alanlar ve mezarlıklar dahil olmak üzere kültürel önem taşıyan alanlar üzerindeki etkiler; dolgu malzemelerinin nakliyesi; alanların inşaattan sonra restorasyonu da Ön ÇSED nin Hazırlanması Ön ÇSED nin hazırlanması sırasında, çevreyle ilgili konulardan sorumlu baş Devlet makamı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) (1) içindeki çeşitli müdürlükler ve KGM ile belirli sayıda ek görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıların tutanakları Ek F 2 de yer almaktadır. Öne çıkan temel konular ve bu konuların nasıl ele alındığına dair görüşler aşağıdaki gibidir: KGM, ÇŞB nın Sulak Alanlar Şubesi nin otoyolun Uluabat Gölü ne yakın mesafede ve Ramsar alanı tampon bölgesinin içinden geçiyor oluşundan kaynaklanan endişeler dile getirdiğini bildirmiştir. Alternatif bir yolun göz önünde bulundurulma potansiyeli dile getirilmiştir. [Not: Bunu izleyen dönemde, güzergâhın Uluabat Gölü nün daha kuzeyine taşınması şeklideki rota değişikliği KGM tarafından onaylanmıştır.] KGM, Kesim III (Faz 2) teki Akçalar arkeolojik alanı ndan geçişin engellenmesine yönelik olarak bir güzergâh değişikliği yapılmasının düşünüldüğünü belirtmiştir. [Not: Akçalar bölgesinden geçiş, yukarıda bahsedilen Uluabat Gölü etrafındaki güzergâh değişikliği ile önlenmiştir. KM 50/Hacılar da olduğu saptanan bir başka arkeolojik alandan geçiş, güzergâh üzerinde ufak bir sapma ile önlenmiştir.] Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü (Ulaşım ve Kıyı Yatırımları Şube Müdürlüğü), İzmit Körfezi geçişi için planlanan köprünün kuzey ayağının, mevcut bir limanın genişletilmesi için halen devam etmekte olan planlamayla bağdaşmayabileceğini belirtmiştir. [Not: KGM, Limanın genişletilmesi projesi için hazırlanan ÇED ne ve planlara ilişkin görüşlerini bildirmiş ve köprü için 200 metrelik bir güvenlik koridoru tahsis edilmesini talep etmiştir. Bölge Planları buna göre revize edilmiştir ve limanın daha önceki planlarda görülen depolama alanları çıkarılmıştır. Yeni Plan ilgili tüm kurumlar tarafından onaylanmış ve daha sonraki işlemler için belediyelere gönderilmiştir. Böylelikle, planlamada yaşanabilecek olası bir uyuşmazlık çözümlenmiştir.] Bu konuda daha detaylı değerlendirme için bu Raporun 18. Bölümüne bakınız. (1) Bu ÇSED nin hazırlığı sırasında, çevre konularından sorumlu olan bakanlık Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olarak değişmiştir (eski Çevre ve Orman Bakanlığı). 3-7

8 Aşağıda Kısım 3.5 te açıklandığı üzere, ÇSED hazırlıkları boyunca ilave bir paydaş katılım programı da yürütülmüştür. Bu program, kapsam belirleme sürecinin, Ön ÇSED in hazırlanmasını takiben devam ettiğini ifade etmektedir. 3.5 ÇSED SIRASINDA PAYDAŞ KATILIMI ÇSED çalışmaları boyunca, çalışmaların kapsamını belirleme ve onu takip eden ÇSED sürecine bilgi sağlamak amacıyla, çok daha yoğun bir paydaş katılım programı yürütülmüştür. Bugüne dek yürütülen paydaş katılım faaliyetlerinin ve sonuçlarının bir özeti burada sunulmaktadır Hükümet Temsilcilikleriyle Yapılan Görüşmeler Ulusal, il ve yerel düzeylerdeki devlet dairelerine (Toplam 168 temsilcilik) bir Proje Bilgilendirme Dokümanı ile birlikte, (KGM tarafından) Proje hakkındaki görüşlerini bildirmelerini rica eden bir ön yazı gönderilmiştir. Dokümanlar, teslim edildiklerinden emin olmak amacıyla, iadeli taahhütlü postayla gönderilmiştir. Proje Bilgilendirme Dokümanı ve ön yazı Ek F-3 te sunulmuştur. Alınan yanıtlar, Paydaş Kayıt Dokümanı nda (Ek F-4) sunulmuştur. Aşağıdaki temel hususlar dile getirilmiştir: otoyolun işletimi sırasında, hava emisyonlarının, insan sağlığı ve tarımsal üretime potansiyel etkileri gerektiğinde gürültüyü azaltıcı tedbirlerin göz önüne alınması otoyolun bariyer etkisinden (bölünme) kaynaklanan potansiyel etkiler bir okul binasının kaybı olasılığı Uluabat Gölü ne potansiyel etkiler arkeolojik ve kültürel miras alanları üzerindeki etkiler tarım arazisi, zeytinlik ve meyve bahçelerinin kaybı ve bunlara bağlı potansiyel sosyal etkiler altyapı (sulama sistemleri, yüksek gerilim hatları, su ve atıksu boru hatları) üzerindeki etkiler inşaat sırasında tehlikeli madde ve atıkların uygun şekilde taşınıp depolanması inşaat trafiğinden kaynaklanan gürültü ve toz emisyonlarını önleyici tedbirlerin uygulanması inşaat sırasında sağlık ve güvenlik tedbirlerinin uygulanması deprem, toprak kayması, su baskınları, kazalar gibi afetlerin potansiyel etkileri geçim koşulları üzerindeki etkiler otlak araziler ve zeytinliklerle ilgili gerekli onayların alınması gerekliliği akarsu geçiş projeleri hazırlanması ve bunların DSİ nin ilgili müdürlüklerine sunulması gerekliliği 3-8

9 3.5.2 Sivil Toplum Kuruluşları ile Yapılan Görüşmeler Aralık 2010 sonunda/ocak 2011 de, İlgili Sivil Toplum Kuruluşlarına (STK) (toplam 116 organizasyona) Proje Bilgilendirme Dokümanı ile birlikte, Proje hakkındaki görüşlerini talep eden (KGM tarafından) bir ön yazı gönderilmiştir (bkz. Ek F-3). Dokümanlar, teslim edildiklerinden emin olmak amacıyla iadeli taahhütlü posta ile gönderilmiştir. Yanıtlar Ek F-4 te özetlenmiştir ve çoğu, yüksek ekolojik önemi olduğu belirtilen Uluabat Gölü hakkında olup potansiyel alternatif yolların dikkate alınmasını talep etmektedir. Dile getirilen diğer konular, Hersek Gölü üzerindeki etkiler, tarım arazilerinin korunması, tarım alanlarının kamulaştırılmasından dolayı iş kaybı ve servis alanları ve ücretli geçiş tesislerinin tasarımında fiziksel engelli kişilerin dikkate alınması ile ilgilidir Köy Muhtarları ile Yapılan Görüşmeler Otoyol güzergahı boyunca yer alan 151 köy Muhtarının her birine, köyleri dahilinde dağıtılmak üzere bilgilendirme paketleri gönderilmiştir. Her pakette, beş (5) adet Proje Bilgilendirme Dokümanı, 25 adet Proje Bilgi Kitapçığı, Muhtarlık ofislerinde ve/veya kahvehanelerde asılmak üzere, yapılacak halkı bilgilendirme toplantılarının tarih ve yer bilgilerini duyuran iki (2) adet poster, köyün konumuna ilişkin Otoyol kesimini gösteren bir (1) adet harita, Proje ile ilgili görüşlerin iletilmesini talep eden KGM tarafından yazılmış bir ön yazı (bkz.ek F-3) ve 15 adet görüş formu yer almaktadır. Ayrıca, ön yazıda, Muhtarlara köylerinde herhangi bir hassas topluluk olup olmadığı ve yetişkin nüfusun okuryazarlık seviyesi ve bilgisayar/internet erişimi olup olmadığı da sorulmaktadır. Mektuplar, iadeli taahhütlü postayla gönderilmiştir Halk ile Yapılan Görüşmeler Kamuyla yapılan görüşmeler farklı şekillerde yürütülmüştür. Otoyol güzergâhı boyunca yer alan köylerde yaşayan halklar ilanlar, halk toplantıları, bilgilendirici broşürler ve ayrıca Muhtarlar ve halk toplantılarında dağıtılan haritalar aracılığıyla bilgilendirilmiş ve görüşlerini paylaşmaya davet edilmiştir (aşağıdaki ilgili bölüme bkz.). Daha geniş bir platformda ise halk, ulusal gazetelerde yayınlanan ilanlar aracılığıyla, devam etmekte olan ÇSED, düzenlenecek halk toplantıları, Projenin internet sitesi ve çağrı merkezi hakkında bilgilendirilmiştir. Güzergâh boyunca, 17 Ocak ve 2 Şubat 2011 arasında onüç (13) halkı bilgilendirme toplantısı yapılmıştır. Toplantılara geniş katılım (toplamda 3,000 kadar katılımcı ile) sağlanmıştır. Başlangıçta planlanmış olan oniki toplantıya ek olarak, bu toplantıların birinde talep edilmesi üzerine, Uluabat Gölü etrafındaki alanda yaşayan halkı bilgilendirmek amacıyla onüçüncü toplantı gerçekleştirilmiştir. Halkı bilgilendirme toplantılarının tarihleri ve yerleri, hem ulusal bir gazetede, hem de toplantıların gerçekleşeceği yerlerde yayınlanan yerel gazetelerde, en az onbir (11) gün öncesinden duyurulmuştur. Toplantı yerlerini belirlemek amacıyla, toplantıların gerçekleşeceği yerlerdeki belediyeler ya da köy Muhtarlarıyla, mevcut toplantı yerleriyle ilgili görüşlerini almak üzere irtibata geçilmiştir. Bazı yerlerde Muhtarlar, toplantıların, katılımın daha fazla olacağını 3-9

10 ve kendi köy sakinlerinin de gidebileceğini düşündükleri yakınlardaki bir başka köyde yapılmasını önermişlerdir. Tüm toplantı yerleri belirlendikten sonra, Otoyol güzergâhı boyunca yer alan bütün köylerin Muhtarlarıyla, toplantılarla ilgili hatırlatma yapmak ve köylerine en yakın toplantı yeri hakkında görüşmek için irtibata geçilmiş ve kendilerinden köy halkını bilgilendirmeleri rica edilmiştir. Toplantılar sırasında Projenin tanıtımı yapılmış ve ÇSED yöntemi açıklanmıştır. Bunu açık bir soru-cevap oturumu izlemiştir. Her toplantı iki ila üç saat sürmüştür. Otoyolun toplantının yapıldığı yere ilişkin bölümüne ait iki takım haritası (A0 posterler), incelenmesi için toplantı salonuna asılmıştır. Otoyol un Uluabat kesimindeki güzergâh değişikliği nedeniyle, 6 ve 7 Ekim 2011 tarihlerinde sırasıyla Karacabey İlçe merkezi ve Badırga Köyü nde iki toplantı yapılmıştır. Bu iki toplantı ayrıca ulusal ve yerel gazetelerde duyurulmuştur. İlk tur halkı bilgilendirme toplantılarından edinilen deneyim temel alınarak, Karacabey ilçesi ve Badırga Köyü, toplantı yerlerinin belirlenmesinden önce ziyaret edilmiş ve toplantı yerlerinin kapasitelerinin yeterli olması sağlanmıştır. Bu yaklaşım, halkı yapılacak olan toplantıya dair bilgilendirmek açısından da faydalı olmuştur. Halk toplantılarında ve telefonla bilgilendirme hattında, e-posta ya da posta kanalıyla gündeme getirilmiş olan tüm konular, Ek F-4 de sunulan Paydaş Kayıt Dokümanı nda yeralmaktadır. Bu doküman, ayrıca, bildirilen görüşlerin ele alındığı ilgili ÇSED bölümlerine de atıf yapmaktadır. Katılımcıların, Projenin teknik özellikleri ve ÇSED çalışmaları hakkında dile getirdikleri önemli konular aşağıda özetlenmektedir: Projenin gerekliliği, teknik özellikler, güzergâh, erişilebilirlik Katılımcılar, tarımsal arazi ya da hassas ekolojik alanların kaybını önlemek için alternatif güzergahlar oluşturmanın mümkün olup olmadığını sormuşlardır ve ayrıca, köylerinin Otoyola bağlanması için ek kavşaklar yapılmasını talep etmişlerdir. Otoyolun bölme/ayırma etkisi, altyapının yer değiştirmesi (sulama, su tedariği, atık su, elektrik ve telekominükasyon kabloları) Katılımcılar, bütün toplantılarda, Otoyol tarafından bölünecek yerel yol ve patikaların yerine alt ya da üstgeçit yapılmasını talep etmişlerdir. Aynı zamanda sulama boruları ve kanalları, atık su ya da su boru hatları ve kablolama (elektrik, telekomünikasyon) gibi altyapılardan hangilerinin otoyolun Geçiş Hakkı kapsamında yer aldığını da bilmek istemişlerdir. Proje Takvimi (inşaat, kamulaştırma) Katılımcılar, inşaatın ve kamulaştırmanın ne zaman başlayacağını ve tarlalarını ekmeyi sürdürüp sürdüremeyeceklerini sormuşlardır. Ayrıca ÇSED çalışmasının takvimiyle ilgili de sorular yöneltmişlerdir İnşaat ve İşletme 3-10

11 Katılımcılar, inşaat sırasında arazilerine ve yapılarına gelebilecek potansiyel zararların, özellikle de tarımsal arazilerin ve ağır iş makinelerinin yerel yollara vereceği zararların tazmin yöntemleri ile ilgili olarak endişelerini ifade etmiştir. Katılımcılar, inşaat ve işletme sırasında ortaya çıkacak yerel istihdam olanaklarıyla ilgilenmiştir. ÇSED Çalışması Üzerine Sorular Katılımcılar, Otoyolun Uluabat Gölü ve Hersek sulak arazisi gibi ekolojik açıdan değerli alanlara olumsuz etkileri olacağına dair endişelerini dile getirmiştir. İnşaat ve işletme sırasındaki hava, toz ve gürültü salımlarından kaynaklı etkileri ve tarımsal arazi ve insan sağlığına yönelik potansiyel olumsuz etkileri öğrenmek istemişlerdir. Ayrıca su ve içme suyu kaynaklarına etkisi olup olmayacağını da sormuşlardır. Otoyola yakın köylere yardım yapılıp yapılmayacağını bilmek istemişlerdir. Kamulaştırma Yöneltilen soruların çoğu arazi kamulaştırılması ile ilgili olmuştur. Temel konular; farklı tip arazilerin değerlerinin belirlenmesi, yöntemin zamanlaması, teklif edilen fiyata ya da kamulaştırmanın kendisine itiraz etmek için hukuki hak ve olanaklar, özel mülkiyet altındaki tarımsal arazinin geçime destek olmada ya da çocuklara gelir kaynağı sağlamadaki önemi şeklinde gündeme gelmiştir. Not: Yukarıdaki hususlar sadece karşılaşılan tipik sorulara ilişkin örneklerdir. Bugüne dek paydaşlardan alınmış geri bildirimlerin tam listesi Ek F-4 deki Paydaş Kayıt Dokümanı nda yeralmaktadır. Alınan tüm ilgili görüşler, bu ÇSED Raporu nda, uygun yerlerde değerlendirilmiştir. Görüş belirtilen her konunun ele alındığı ilgili ÇSED bölümü, Ek F-4 te belirtilmektedir Sosyal Saha Çalışması Otoyolun sosyal etkileşim değerlendirmesi için yapılan çalışmalar kapsamında, projeden etkilenen toplulukları özellikle durumları hassasiyet taşıyan kişileri, projeden etkilenen bu topluluklara yönelik potansiyel etkileri ve potansiyel, uygun etki azaltıcı önlemleri tanımlamak üzere 1 ve 17 Ağustos 2011 tarihleri arasında bir Sosyal Saha Çalışması (SSÇ) gerçekleştirilmiştir. SSÇ nın bir başka özelliği de, bu araştırmadan elde edilen geri bildirimin, kapsam belirleme çalışmasında ve taslak ÇSED nin içeriğinde, Proje Bölgesi nde daha önce yapılmış toplantıları destekleyici şekilde bir ince ayar yapılmasına olanak tanımasıdır. Sosyal Saha Çalışması nın ve katılımın kısa bir özeti aşağıda verilmektedir. SSÇ nın hazırlanması sırasında, güzergâh boyunca yer alan tüm köylerin muhtarları ile temasa geçilmiş, kendilerine planlanan araştırma açıklanmış, güncellenmiş proje broşürleri ve kitapçıklar paylaşılmış ve köylerinin yapılacak SSÇ kapsamında olup olmayacağı bildirilmiştir. SSÇ, 41 köyde [bu köylerden 9 tanesi Faz 1 ve diğer 32 tanesi Faz 2 kapsamındadır], bu konuda eğitimli erkek ve bayan görüşmecilerden oluşan takımlar tarafından yapılan ziyaretleri kapsamıştır. Seçilen köyler, doğrudan Otoyol güzergâhından etkilenmekte veya arazi kullanımı/ekonomi açısından özel bir durumu olan (İzmit Körfezi ndeki balıkçılar gibi) toplulukları 3-11

12 barındırmaktadır. Görüşmeler, köy Muhtarları ve ayrıca, yöre kadınlarının, çiftçilerin (örn. köylerde genellikle yerel zeytin ve sebze yetiştiricileri), ticaretle uğraşan/esnaf yöre halkının ve ayrıca İzmit Körfezi ndeki balıkçıların temsilcileri ile yapılmıştır. Görüşme yapılacak temsilciler Muhtarlar tarafından seçilmiş/tavsiye edilmiştir. SSÇ sırasında görüşme yapılan tarafların sayıları aşağıda belirtilmektedir: 41 köy Muhtarı Çiftçilerden oluşan 38 grup Kadınlardan oluşan 35 grup Balıkçılardan oluşan 11 grup (hepsi İzmit Körfezi balıkçısı) 55 adet ticari işletme SSÇ sırasında gündeme gelen temel konular şunlardır: Muhtarların çoğunun Proje hakkında bilgi sahibi oldukları; ancak bazı muhtarların bu bilgileri köy halkına aktarmadıkları anlaşılmıştır. Köy halkının birçoğu, geçmiş projelerle ilgili olumsuz söylentilerden dolayı, tazmin yöntemleriyle ilgili kuşkular duymaktadır. Çok sayıda köylü çiftçilikle uğraşmaktadır; başta Manisa merkez ilçesinde yaşayanlar olmak üzere, bazılarının ücretli ek işleri vardır. Çiftçiler, yaşam standartlarını sürdürme açısından çeşitli zorluklarla karşı karşıyadır. Küçük çiftçiler, Projeden daha fazla etkilenecek gibi gözükmektedirler (sadece kısmi arazi kayıpları olsa dahi). Kadınlar, inşaat sırasında kişisel güvenliklerine ve Yalova yakınlarında yaşayan bazıları da çiçek seralarındaki işlerini kaybetmeye ilişkin kaygılarını dile getirmişlerdir. Bu kadınların çoğunun düşük düzeyde iş becerisine sahip olduğu ve genelde ev hanımı ya da aile arazisinde ücretsiz çalışan işçiler oldukları gözlemlenmiştir. Kadınlar hassas topluluk kategorisinde değerlendirilmektedir. Balıkçıların çoğunun geçimlerini balıkçılıktan sağladıkları, sadece birkaçının dışarıda ücretli işlerde çalıştıkları görülmüştür. Genellikle balıkçılıktan başka hiçbir becerileri olmadığını düşünmekte ve işçi piyasasında rekabet şanslarının düşük olduğunu hissetmektedirler. Dile getirdikleri başlıca konular köprünün inşaatı sürecine ilişkindir. Balıkçılar, hassas topluluk olarak ele alınmaktadır. Proje, yaklaşık 80 ticari işletmeyi etkileyecektir. Bazı iş sahiplerinin, özellikle Bursa-Susurluk arasındaki güzergâh değişikliği nedeniyle, Proje güzergâhının detaylarından haberdar olmadıkları görülmüştür. Gündeme gelen başlıca konular, yol kenarında yeralan mevcut işletmelerin, otoyolun yeni güzergâhı nedeniyle iş olanaklarından mahrum kalma olasılıkları ve iş ya da istihdam kaybından endişe duymalarıdır Projenin İnternet Sitesi ve Telefonla Bilgilendirme Hattı Proje ile ilgili bilgilerin halka duyurulduğu ve bir kısım bilgilerin yüklenebildiği bir internet sitesi, 2010 yılı Aralık ayından bu yana mevcuttur. Halk, yorum ve görüşlerini bu internet sitesi üzerinden iletebilmektedir: 3-12

13 Ayrıca, internet erişimi olmayan kişilerin görüş ve yorumlarını iletebilemeleri için, ücretsiz bir telefonla bilgilendirme hattı ( ) da 2010 yılı Aralık ayından bu yana hizmettedir. Söz konusu telefonla bilgilendirme hattı üzerinden pekçok görüş alınmış ve internet sitesi üzerinden çok sayıda görüş formu yollanmış olması, bunların etkin iletişim araçları olduğunu göstermektedir. 3.6 KAPSAM BELİRLEME BULGULARININ ÖZETİ ÇSED için Kapsam Belirlenmesi, ÇSED sürecinin 2010 yılının ortalarında başlamasından itibaren süregelen bir çalışma olmuştur. Bu sürecin başlangıcından bugüne dek süren paydaş katılımı faaliyetleri, Paydaş Katılım Planı nın oluşturulması için önemli tecrübeler sunmuştur ve de ÇSED kapsamında odaklanılması gereken belli konuları gündeme getirmiştir. Bu çalışmanın temel bulguları, aşağıda özetlenmektedir Paydaş Katılım Sürecinden Öğrenilenler Yukarıda açıklandığı gibi, 2010 yılında ÇSED çalışmalarının başlamasından bu yana, Proje hakkında çeşitli paydaşlara bilgi vermek ve onların da grup toplantılarına katılıp geri bildirimde bulunmalarını sağlamak için çeşitli yaklaşımlar uygulanmıştır. Örneğin, büyük ve küçük çaplı toplantılar, hedefgrup oturumları/görüşmeleri düzenlenmiş, posta ve e-posta kanallarıyla mektuplar gönderilmiş ve internet sitesinde sürekli duyurular ve geri bildirim bağlantıları yer almıştır. Çeşitli paydaşlarla bugüne dek farklı yaklaşımlar çerçevesinde yaşanan deneyimlerden yola çıkarak, hangi yaklaşımların koşullara göre olumlu seyrettiği ve hangilerinin daha az verimli olduğuna dair sonuçlar çıkarılmıştır. Aşağıda sunulan bu temel hususlar, Paydaş Katılım Planı (SEP) nın hazırlığında (bkz. ayrı olarak sunulmuş olan SEP dokümanı) ve bu projede gelecekte de etkin ve anlamlı bir paydaş katılımı planlanmasında ele alınmaları açısından önemli olacaktır. Paydaş Katılım Planı, sosyal etkileşim çalışmaları sırasında halkın dile getirdiği bilgilenme gereksinimini de göz önüne alacaktır: SSÇ çalışması sırasında iletişime geçilmiş olan tüm topluluklar, Proje ve ilgili yöntemler (örneğin kamulaştırma) konusunda kapsamlı biçimde ve devamlı olarak bilgilendirilme gereksinimlerini dile getirmişlerdir. Toplantılardan önce Proje Bilgi Broşürleri ve diğer bilgi dökümanları Muhtarlar tarafından köy halkına dağıtılmış olmasına rağmen, görüşülen bazı kişiler Proje hakkında yeteri kadar bilgi edinmediklerinden yakınmışlardır. Bu nedenle, köy halkının yeteri kadar bilgilendirildiğinden emin olmak için, Toplumla İletişim Görevlileri atanması gerekmektedir. Köylerde gerçekleştirilen ufak kapsamlı toplantılarda, yerel halkın görüşlerini, ilçe merkezlerindeki büyük ölçekli toplantılara kıyasla genellikle daha rahat ifade ettikleri gözlemlenmiştir. Bu nedenle, köylerde yapılan toplantıların sayısının artması, yöre insanıyla daha fazla etkileşim ve onların görüşlerini almak için daha çok fırsat sunacaktır. Bu toplantılar, ÇSED konusunda bilgilendirme toplantıları ve Toplumla İletişim Görevlileri nin yürüteceği düzenli görüşmeler şeklinde olabilir. 3-13

14 Toplantılara neredeyse tamamen erkeklerin katıldığı ve çoğunlukla erkeklerin söz aldığı gözlemlenmiştir. Sadece bazı toplantılarda birkaç kadın konuşmuştur. Kadınlara ve hassas topluluklara ulaşabilmek amacıyla, ÇSED paydaş katılım faaliyetlerinin ileriki aşamalarında, Toplumla İletişim Görevlileri tarafından hedef-gruplarla ufak ve düzenli oturumlar düzenlenmesi planlanmaktadır. Toplantılardan önce, toplantı salonlarının kapasitesi hakkında bilgi almak için Muhtarlara danışılmış olmasına karşın, bazı köylerde bu salonların tüm katılımcıları ağırlamada yeterli olmadığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle, toplantı yerlerinin önceden ziyaret edilmesi ve alternatif (daha geniş) toplantı mekânlarının (örneğin kahvehaneler, cami salonları, v.b.) belirlenmesi faydalı olacaktır. Köylülerin, yakınlardaki bir başka köyde yapılan toplantılara katılımlarının, kısıtlı ulaşım imkânları nedeniyle her zaman kolay olmadığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle, toplantıların kendi köylerinde düzenlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda, daha fazla toplu taşıma olanağı olduğu için, ilçe merkezlerinde gerçekleşmesini tercih etmektedirler. Köylerde, daha fazla insana ulaşabilmek amacıyla paydaş katılım faaliyetleri hakkında bilgi veren poster sayıları arttırılacak ve bunlar Toplumla İletişim Görevlileri tarafından her köyde birkaç farklı noktaya asılacaktır. Her bir toplantı salonunda büyük ölçekli haritalar asılı olmasına rağmen, katılımcılar haritaların kopyalarını edinmek istemişlerdir. Bu nedenle, belli sayıda harita basılacak ve köylülere dağıtılacaktır. İzmit Körfezi ndeki balıkçıların köprü inşaatının detayları ve zamanlaması konusunda bilgi sahibi olmadığı gözlemlenmiştir. Halk, görüşlerini çoğunlukla e-posta aracılığıyla sunmuştur; sadece birkaç görüş normal posta kanalıyla gelmiştir Kapsam Belirleme Süreci sırasında Odak Konularında Yapılan Değişiklikler ÇSED çalışmasının ana konu başlıkları, Ön ÇSED çalışmasınınkiyle büyük ölçüde aynı kalmıştır; çünkü tüm temel konuların ve endişe kaynağı olan hususların planlanmış yapı ve içerik dâhilinde oldukça kapsamlı ele alındığı görülmüştür. Yine de, kapsam belirleme çalışmasını ve paydaş görüşlerini ve de ÇSED sürecindeki ilerlemeyi temel alan mevcut ÇSED raporu, odak konuları ve bölümlerin düzenlenmesi açısından bazı değişiklikler içermektedir (1). Rapora, Kümülatif Etkilere odaklanan yeni bir bölüm eklenmiştir (Bölüm 18). Birkaç konu/endişe çözüme ulaştırılmıştır. Diğer konular, ÇSED süreci sırasında önem kazanmış ve raporlama hacmini arttırdığından ayrı, bağımsız (1) Not: 2011 sonbaharında Proje, finansmanla ilgili gerekçeler doğrultusunda, Faz 1 (Köprü ve Kesim I) ve Faz II (KesimII, Kesim III ve Kesim IV) olarak iki kısma ayrılmıştır. Bu bölünme ÇSED kapsamını etkilemese de, ÇSED nin bazı bölümlerindeki vurgu ve yapıyı etkilemiştir. 3-14

15 dökümanların oluşmasına sebep olmuştur. Mevcut ÇSED Raporu nda gerçekleşen temel bazı değişikliklerin özeti aşağıdadır. Paydaş katılım faaliyetleri sırasında gündeme getirilen önemli bir konu, arazi kamulaştırılması olmuştur: Halkın bugüne dek dile getirdiği görüşlerin büyük çoğunluğu, kamulaştırma süreci, zamanlaması ve fiyatıyla ilgilidir. Eski otoyol güzergâhı boyunca yer alan alanlarda yaşayan köylüler, çoğunlukla, Otoyolun köylerinin yakınından geçeceği şeklindeki uzun vadeli planlardan haberdardılar ve genellikle kamulaştırma sürecinin detayları ve zamanlaması ile ilgileniyorlardı. Öte yandan, güzergâhın değiştirilmesi nedeniyle etkiye yeni maruz kalan köylerde (yani Uluabat Köyü nün kuzeyinde) yaşayan halk ise, Projenin amacı ile kendileri ve bölge üzerindeki etkilerine dair temel sorular yöneltmiştir. Ancak görünüşe göre, köy halkı, kamulaştırma sürecine henüz etraflıca dâhil olmamıştır. Uluabat Gölü ndeki Koruma Altındaki Alana yönelik Etkiler Kamuyla yapılan paydaş görüşmeleri sırasında gündeme getirilen bir başka önemli konu da, RAMSAR tarafından koruma altında bulunan Uluabat Gölü üzerindeki potansiyel etkilerdir. Bu ekolojik kaygıların sonucu olarak, 2011 yılı yazında güzergah değiştirilmiştir (Bursa-Susurluk hattında 80 kilometrelik bir güzergah değişikliği) ve Otoyol, artık koruma altındaki bölgeden geçmemektedir. Böylelikle, Uluabat Gölü ne özel sorun çözüme ulaştırılmıştır. ÇSED raporu, yeni güzergâha göre revize edilmiştir. Kapsam Belirleme Sırasında Halk Tarafından Gündeme Getirilen Diğer Endişeler/Vurgulanan Konular Ortaya çıkan diğer temel konular ve bunların ele alındığı ÇSED nin ilgili bölümleri aşağıda sunulmaktadır: Etkiye maruz kalan insanların sosyo-ekonomik durumları (tarım arazisi kaybı, tarlalarda potansiyel bölünme) 5. Bölüm de (Arazi Kullanımı ve Kamulaştırma) ve 15. Bölüm de (Sosyo-Ekonomik Etkiler) ele alınmıştır. Taş ve ariyet ocaklarına ilişkin tüm konular, esas olarak 6. Bölüm de (Kaynaklar ve Atık) değerlendirilmiştir. İnşaat sırasında topluma yönelik potansiyel tehlikeler ve istihdam olanakları 14. ve 16. Bölümler de ele alınmıştır. Köprünün inşaatı sırasında İzmit Körfezi ndeki balıkçılar üzerinde oluşacak potansiyel etkiler 4. Bölüm de (körfezin teknik özellikleri ve deniz koşulları açısından) ve ayrıca, 15. Bölüm de (Sosyo-Ekonomik Etkiler) ele alınmaktadır. Biyolojik çeşitlilik ve kültürel miras kaybı 9. ve 10. Bölümler de ele alınmıştır. Artan hava ve gürültü salımları 12. ve 13. Bölümler de değerlendirilmektedir. 3-15

16 Paydaş Katılımı Paydaş katılımı konusu, kısmen ÇSED Raporu nda, ve ayrıca bağımsız bir doküman olan Paydaş Katılım Planı - SEP nda ele alınmıştır. Mevcut ÇSED Raporu nun 3. Bölümü (yani bu bölüm), sadece geçmiş paydaş katılımı/halkın bilgilendirilmesi faaliyetlerini kapsamaktadır. Gelecek için planlanan faaliyetlerin tümü, SEP dokümanında derlenmiştir. 3-16