ERZİNCAN VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ ERZİNCAN İL ÇEVRE DURUM RAPORU HAZIRLAYANLAR : Zakir KARARTI İl Müdürü

Transkript

1 ERZİNCAN VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ ERZİNCAN İL ÇEVRE DURUM RAPORU HAZIRLAYANLAR : Zakir KARARTI İl Müdürü Fehmi ÜNALAN Çevre Yönetimi ve ÇEDP Şube Müdürü Can AKDEMİR Biolog 2005

2 İÇİNDEKİLER İçindekiler i Tablolar Dizini xii Şekiller Dizini xvi Haritalar Dizini xvii A. COĞRAFİ KAPSAM 1 A.1. Giriş 1 A.2. İl ve İlçe Sınırları 2 A.4.İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu 3 A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 4 A.5.1. Metamorfizma ve Magmatizma 6 A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya 6 B. DOĞAL KAYNAKLAR 9 B.1. Enerji Kaynakları 9 B.1.1. Güneş 9 B.1.2. Su Gücü 9 B.1.3. Kömür 10 B.1.4. Doğal Gaz 10 B.1.5. Rüzgar 10 B.1.6. Biyokütle 10 B.1.7. Petrol 10 B.1.8. Jeotermal Sahalar 10 B.2. Biyolojik Çeşitlilik 11 B.2.1. Ormanlar 11 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları 12 B.2.2. Çayır ve Mera 12 B.2.3. Sulak Alanlar 12 B.2.4. Flora 12 B.2.5. Fauna 12 B.2.6. Milli Parkları Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler 12 B.3. Toprak 13 B.4. Su Kaynakları 21 B.4.1. İçme suyu Kaynakları ve Barajlar 21 B.4.2. Yer altı Su Kaynakları 21 B.4.3. Akarsular 21 B.4.4. Göller ve Göletler 22 B.5. Mineral Kaynaklar 23 B.5.1. Sanayi Madenleri 23 B.5.2. Metalik Madenler 23 B.5.3. Enerji Madenleri 24 B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabii Olan Doğal Malzemeler 24 C. HAVA ( ATMOSFER VE İKLİM ) 26 C.1. İklim ve Hava 26 C.1.1. Doğal Değişkenler 26 C Rüzgar 26 C Basınç 27 C Nem 27

3 C Sıcaklık 28 C Buharlaşma 28 C Yağışlar 28 C Yağmur 28 C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı 29 C Seller 29 C Kuraklık 29 C Mikroklima 30 C.1.2. Yapay Etmenler 30 C Plansız Kentleşme 30 C Yeşil Alanların Azalması 30 C Isınmada Kullanılan Yakıtlar 30 C Endüstriyel Emisyonlar 31 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 31 C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları 32 C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu Ve Duman 32 C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları 34 C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları 36 C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonları 36 C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları 37 C.3. Atmosferik Kirlilik 37 C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri 37 C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri 39 C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri 39 C.4.1. Doğal Çevreye Etkisi 39 C Su Üzerindeki Etkileri 40 C Toprak Üzerine Etkileri 41 C Flora ve Fauna Üzerinde Etkileri 41 C İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 42 C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü kirliliği üzerine) Etkileri 42 D. SU 44 D.1. Su Kaynakları ve Kullanımı 44 D.1.1. Yer altı Suları 44 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar 44 D.1.3. Akarsular 44 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar 46 D.1.5. Denizler 47 D.2. Doğal Drenaj Sistemleri 47 D.3. Su Kaynağının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 48 D.3.1. Yer altı Suları ve Kirlilik 48 D.3.2. Akarsularda Kirlilik 48 D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 48 D.3.4. Denizlerde Kirlilik 48 D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları 48 D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 49 D.5.1. Tuzluluk 49 D.5.2. Zehirli Gazlar 49 D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik 50

4 D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler 51 D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler 52 D Siyanürler 52 D Petrol ve Türevleri 52 D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller 52 D Pestisitler ve Su Kirliliği 53 D Gübreler ve Su Kirliliği 53 D Deterjanlar ve Su Kirliliği 53 D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler 53 D.5.7. Patojenler 54 D.5.8. Askıda Katı Maddeler 54 D.5.9. Radyoaktif Maddeler ve Su Kirliliği 54 E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI 56 E.1. Genel Toprak Yapısı 56 E.2. Toprak Kirliliği 56 E.2.1. Kimyasal Kirlenme 56 E Atmosferik Kirlenme 56 E Atıklardan Kirlenme 56 E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme 56 E.3. Arazi 56 E.3.1. Arazi Varlığı 56 E Arazi Sınıfları 56 E Kullanma Durumu 63 E Erozyon 66 E.3.2. Arazi Problemleri 65 F. FLORA FAUNA VE HASSAS YÖRELER 69 F.1. Ekosistem tipleri 69 F.1.1. Ormanlar 69 F Ormanların Ekolojik Yapısı 69 F İlin Orman Envanteri 69 F Orman Varlığının Yararları 72 F Orman Kadastro ve mülkiyet durumları 74 F.1.2. Çayır ve Meralar 74 F.1.3. Sulak Alanlar 74 F.1.4. Diğer Alanlar 74 F.2 Flora 74 F.2.1. Habitat ve Topluluklar 74 F.2.2. Türler ve Popülasyonları 74 F.3. Fauna 80 F.3.1. Habitat ve Topluluklar 80 F.3.2. Türler ve Popülasyon 80 F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları 89 F Evcil Hayvanlar 89 F Sahipli Hayvanlar 89 F Sahipsiz Hayvanlar 89 F Nesli Tehlikede Olan ve Olması Muhtemel Olan Evcil Hayvanlar 89 F Hayvan Hakları İhlalleri 89 F Valilikler Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla işbirliği 89

5 F.4. Hassas Yöreler Kapsamında olup (*) Bölümündeki Bilgilerin İsteneceği Alanlar 89 F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 89 F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, 89 Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı 90 Yerleştirme Alanları F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2. Maddesinin a - Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun 90 (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları 93 F /9/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar 94 F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri 94 F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar 94 F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar 94 F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 94 F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar 94 F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları 95 F /6/1981 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren 95

6 Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar F /10/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak Belirlenmiş Alanlar F /9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar F Cenova Deklerasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar 95 F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar F.4.3. Korunması Gereken Alanlar F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tesbit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı F Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler F Göller, Akarsular, Yeraltısuyu İşletme Sahaları F Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan

7 Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar G. TURİZM 100 G.1. Yörenin Turistik Değerleri 100 G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri 100 G Konum 100 G Fiziki Özellikler 102 G Jeotermal Kaynaklar 102 G.1.2. Kültürel Değerler 102 G.2. Turizm Çeşitleri 111 G.3.Turistik Altyapı 113 G.4. Turist Sayısı 115 G.5. Turizm Ekonomisi 116 G.6. Turizm Çevre İlişkisi 117 H. TARIM VE HAYVANCILIK 119 H.1. Genel Tarımsal Yapı 119 H.2. Tarımsal Üretim 121 H.2.1. Bitkisel Üretim 122 H Tarla Bitkileri 123 H Buğdaygiller 123 H Baklagiller 124 H Yem Bitkileri 124 H Endüstriyel Bitkiler 125 H Bahçe Bitkileri 125 H Meyve Üretimi 125 H Sebze Üretimi 126 H Süs Bitkileri 127 H.2.2. Hayvansal Üretim 127 H Büyükbaş Hayvancılık 128 H Küçükbaş Hayvancılık 129 H Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi) 129 H Su Ürünleri 130 H Kürk Hayvancılığı 130 H Arıcılık ve İpek Böcekçiliği 131 H.3. Organik Tarım 131 H.4. Tarımsal İşletmeler 131 H.4.1. Kamu İşletmeleri 131 H.4.2. Özel İşletmeler 131 H.5. Tarımsal Faaliyet 131 H.5.1. Pestisit Kullanımı 131 H.5.2. Gübre Kullanımı 132 H.5.3. Toprak Kullanımı 132 I. MADENCİLİK 133 I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabii Olan Doğal Malzemeler 133 I.1.1. Sanayi Madenleri 133 I.1.2. Metalik Madenler 135 I.1.3. Enerji Madenleri 138 I.1.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabii Olan Doğal Malzemeler. 138

8 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 138 I.3. Cevher Zenginleştirme 138 I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 138 I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları 138 J. ENERJİ 140 J.1. Birincil Enerji Kaynakları 140 J.1.1. Taş Kömürü 140 J.1.2. Linyit 140 J.1.3. Asfaltit 141 J.1.4. Bitümlü şist 141 J.1.5. Ham petrol 141 J.1.6. Doğalgaz 141 J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 141 J.1.8. Orman 141 J.1.9. Hidrolik 141 J Jeotermal 142 J Güneş 142 J Rüzgar 143 J Biyokütle 143 J.2. İkincil Enerji Kaynakları 143 J.2.1. Termik Enerji 143 J.2.2. Hidrolik Enerji 143 J.2.3. Nükleer Enerji 143 J.2.3. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi üretimi 143 J.2. Enerji Tüketiminin Sektörlere Dağılımı 143 J.3. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar 144 K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ 145 K.1. İl Sanayisinin Gelişimi, Yer seçimi süreçleri ve Bunu Etkileyen Etmenler 145 K.2. Genel Anlamda Sanayi Gruplandırması 146 K.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı 147 K.4. Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları Ve İstihdam Durumu 148 K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 154 K.6. Sanayiden Kaynaklı Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 155 K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 155 K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 155 K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 155 K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 155 K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 156 K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 156 L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME 157 L.1. Altyapı 157 L.1.1. Temiz Su Sistemi 157 L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 157 L.1.3. Yeşil Alanlar 158 L.1.4. Elektrik İletim Hatları 158 L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları 159 L.2. Ulaşım 159

9 L.2.1. Karayolları 159 L Karayolları Genel 159 L Ulaşım Planlaması 160 L Toplu Taşım Sistemleri 161 L Kent İçi Yollar 161 L Araç Sayıları 161 L.2.2. Demiryolları 162 L Kullanılan Raylı Sistemler 162 L Taşımacılıkta Demiryolları 162 L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı 162 L Limanlar 162 L Taşımacılık 162 L.2.4. Havayolları 162 L.3. Haberleşme 162 L.4. İlin İmar Durumu 165 L.5. İldeki Baz İstasyonları 165 M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS 166 M.1 Kentsel ve Kırsal Planlama 166 M.1.1. Kentsel Alanlar 166 M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 166 M Kentsel Büyüme Deseni 166 M Planlı Kentsel Gelişim Alanları 167 M Kentsel Alanlarda Yoğunluk 167 M Kentsel Yenileme Alanları 167 M Endüstri Alanlarının Yer Seçimi 168 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikler 169 M.1.2. Kırsal Alanlar 169 M Kırsal Yerleşme Deseni 169 M Arazi Mülkiyeti 169 M.2. Altyapı 170 M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri 170 M.3.1. Kamu Binaları 170 M.3.2. Okullar 170 M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 171 M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler 171 M.3.5. Endüstriyel Yapılar 171 M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar 172 M.3.7. Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 172 M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar 172 M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma 172 M Yerel Mimari Özellikler 172 M Bina Yapımında kullanılan Yerel Materyaller 172 M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı 172 M.4.1. İş alanları ve işsizlik 172 M.4.2. Göçler 174 M.4.3. Göçebe İşçiler (mevsimlik) 175 M.4.4. Kent Toprağın Mülkiyet Dağılımı 175 M.4.5. Konut Yapım Süreçleri 175

10 M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 175 M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 175 M.5.1. Görüntü Kirliliği 175 M.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu 176 M.5.3. Havaalanı ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları 176 M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü 176 M.5.5. Kentsel Atıklar 176 M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı 176 M.6. Nüfus 176 M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi 176 M.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 177 M.6.3. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları 178 M.6.4. Nüfus Değişim Oranları 178 N. ATIKLAR 179 N.1. Evsel Katı Atıklar 179 N.2. Tehlikeli Atıklar 180 N.3. Özel Atıklar 180 N.3.1. Tıbbi Atıklar 180 N.3.2. Atık Yağlar 181 N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Yağlar 181 N.3.4. Pil ve Aküler 181 N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 181 N.3.6. Tarama Çamurları 181 N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar 181 N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar 181 N.4. Diğer Atıklar 181 N.4.1. Ambalaj Atıkları 181 N.4.2. Hayvan Kadavraları 181 N.4.3. Mezbaha Atıkları 181 N.5. Atık Yönetimi 182 N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 182 N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma Merkezleri 182 N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri 182 N.8.1. Katı Atıkların Depolanması 182 N.8.2. Atıkların Yakılması 182 N.8.3. Kompost 182 N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi 182 N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri 182 O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM 184 O.1. Gürültü 184 O.1.1. Gürültü Kaynakları 184 O Trafik Gürültüsü 184 O Endüstri Gürültüsü 185 O İnşaat Gürültüsü 185 O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler 185 O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültüler 185 O.1.2. Gürültü ile mücadele 185 O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 186

11 O Gürültünün Fiziksel Çevreye Etkileri 186 O Gürültünün Sosyal Çevreye Etkileri 186 O.1.4. Gürültünün İnsanlar Üzerine Etkisi 186 O Fiziksel Etkisi 186 O Fizyolojik Etkisi 186 O Psikolojik Etkisi 187 O Performans Etkisi 187 O.2. Titreşim 187 P. AFETLER 188 P.1. Doğal Afetler 188 P.1.1. Depremler 188 P.1.2. Heyelan ve Çığlar 190 P.1.3. Seller 190 P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları 190 P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik ve Abiyotik faktörlerin etkileri 190 P.1.6. Fırtınalar 191 P.2. Diğer Afetler 191 P.2.1. Radyoaktif Maddeler 191 P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Atıklar 191 P.2.3. Tehlikeli Maddeler 191 P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 191 P.3.1. Sivil Savunma Birimleri 192 P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 192 P.3.3. İlk Yardım Servisleri P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı 192 P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler 193 P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 193 R. SAĞLIK VE ÇEVRE 194 R.1. Temel Sağlık Hizmetleri 194 R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı 194 R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar 196 R İçme Kullanma ve Sulama Suları 197 R Denizler 198 R Zoonoz Hastalıklar 198 R.1.3. Gıda Hijyeni 198 R.1.4. Aşılama Çalışmaları 199 R.1.5. Bebek Ölümleri 200 R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş, ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 201 R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları 201 R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 202 R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 202 R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 203 R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 204 R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 204 R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 204 R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma 205 R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 205

12 S. ÇEVRE EĞİTİMİ 207 S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri 207 S.2.Çevreyle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri 208 S.2.1. Çevre Vakıfları 208 S.2.2. Çevre Dernekleri 210 S.2.3. Çevre İle İlgili Federasyonlar 211 T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA 212 T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevre Tahribatının Önlenmesi 212 T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi 212 T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Şekilde Planlanması 212 T.4. Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 212 T.5. Çevreye Duyarlı Arazi Kullanımı Planlaması 212 T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi 213

13 TABLOLAR DİZİNİ Sayfa Tablo A.1. Erzincan İli ilçelerinin il merkezine olan karayolu uzaklıkları 1 Tablo A.2. Erzincan İli nin bazı illere karayoluyla olan uzaklıkları 2 Tablo A.3. Erzincan İlinin yüksekliğine göre dağları 3 Tablo B.1 Erzincan İli ndeki baraj ve HES ler 9 Tablo B.2. Erzincan İli kömür rezervleri 10 Tablo B.3 Çayır ve meraların ilçelere göre dağılımı 12 Tablo B 4.Erzincan İli nde endemik tür içeren başlıca familyalar ve tür sayıları 12 Tablo. B.5. Erzincan İli ndeki kolüviyal toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 15 Tablo. B.6. Erzincan İli ndeki Alüvyal toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 16 Tablo. B.7. Erzincan İli ndeki Hidromorfik toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 16 Tablo. B.8. Erzincan İli ndeki Kireçsiz Kahverengi Orman toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 16 Tablo. B.9. Erzincan İli ndeki Kırmızı Kahverengi toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 16 Tablo. B.10. Erzincan İli ndeki Kahverengi Orman toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 17 Tablo. B.11. Erzincan İli ndeki Kestanerenkli toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 18 Tablo. B.12. Erzincan İli ndeki Rendzina toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 18 Tablo. B.13. Erzincan İli ndeki Bazaltik toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 18 Tablo. B.14. Erzincan İli ndeki Kahverengi toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 19 Tablo.B.15. Erzincan İli ndeki Kireçsiz Kahverengi toprakların kullanma kabiliyeti sınıfları ve kullanım durumları 20 Tablo.B.16. Büyük toprak gruplarının ilçelere göre dağılımı (hektar) 20 Tablo.B.17. Erzincan İli Göletlerine ait teknik veriler. 22 Tablo B.18. Erzincan İlinde bulunan ruhsatlı kum ve çakıl ocakları. 24 Tablo C.1. Erzincan İli Dönemi Ortalama Rüzgar Hızı (m/sn) 26 Tablo C.2. Erzincan İli Dönemi En Hızlı Rüzgar ve Yönü (m/sn) 26 Tablo C.3. Erzincan ili dönemi esme sayıları toplamına göre hakim rüzgar yönü 27 Tablo C.4. Erzincan İli Dönemi Ortalama Yerel Basınç (hpa) 27 Tablo C.5. Erzincan İli Dönemi En Yüksek Yerel Basınç ve Ayı* (hpa) 27 Tablo C.6. Erzincan İli Dönemi En Düşük Yerel Basınç ve Ayı* (hpa) 27 Tablo C.7. Erzincan İli Dönemi Ortalama Bağıl Nem ( %) 27 Tablo C.8. Erzincan İli Dönemi En düşük Bağıl Nem ( % ) 27 Tablo C.9. Erzincan İli Dönemi Ortalama Sıcaklık ( 0 C ) 28 Tablo C.10. Erzincan İli Dönemi OrtalamaYüksek Sıcaklık ( 0 C ) 28 Tablo C.11. Erzincan İli Dönemi Ortalama Düşük Sıcaklık ( 0 C ) 28 Tablo C.12. Erzincan İli Dönemi En Yüksek Sıcaklık ve Ayı* ( 0 C ) 28

14 Tablo C.13. Erzincan İli Dönemi En Düşük Sıcaklık ve Ayı* ( 0 C ) 28 Tablo C.14. Erzincan İli Dönemi Ortalama Buhar Basıncı ( hpa ) 28 Tablo C.15. Erzincan İli Dönemi Ortalama Yağış Miktarı ( mm ) 29 Tablo C.16. Erzincan İli Dönemi Günlük En fazla Yağış Miktarı ve Ayı ( mm ) 29 Tablo C.17. Erzincan İli Dönemi Yağışın 10 mm olduğu Ortalama Yağışlı Gün Sayısı 29 Tablo C.18. Erzincan İli Dönemi Ortalama Kar Yağışlı Gün Sayısı 29 Tablo C.19. Erzincan İli Dönemi Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı 29 Tablo C.20. Erzincan İli Dönemi En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı ( cm ) 29 Tablo.C.21. Belediyeler imar planı yeşil alan miktarı. 30 Tablo.C.22. Türkiyede bazı kirleticiler için hava kalitesi sınır değerleri 33 Tablo.C.23. Erzincan İli PM ve SO2 değerlerinin yıllara göre dağılımı 35 Tablo.C.24. Hava Kalitesi İndeksi (HKİ): Partiküler Madde (PM 10 ) 36 Tablo.C.25. Hava Kalitesi İndeksi (HKİ): Karbon Monoksit (CO) 36 Tablo.C.26. Hava kirleticilerin bitkiler üzerinde yaptığı tahribatlar 42 Tablo.C.27. Bazı hava kirleticilerinin insan sağlığı üzerindeki etkileri. 42 Tablo D.1. Erzincan ilindeki akarsular ve debileri 45 Tablo:D.2. Erzincan İli Sulama amaçlı inşaa edilen barajlar. 47 Tablo.D.3. Erzincan İlindeki göletler. 47 Tablo.D.4. Fırat Nehri yan kolları su kalitesi 48 Tablo.D.5. İçme suları için max. inorganik toksik madde konsantrasyonları 51 Tablo.D.6. Deterjan yapımında kullanılan bazı yüzey aktif maddeler ve özellikleri 53 Tablo.E.1. Erzincan ili toprakları kimyasal analiz sonuçları 56 Tablo.E.2. Erzincan ili arazi kullanımı 62 Tablo.E.3. Erzincan İli arazi kullanma kabiliyetleri ve arazilerin tarıma uygunluğu. 63 Tablo.E.4. Erzincan da halen varolan arazi kullanma şekillerinin kabiliyet sınıflarına göre dağılımı 64 Tablo.E.5. Erzincan İli arazi kullanım durumu (hektar) 64 Tablo.E.6. İlçelere Göre Arazi Sınıfalrının Dağılımı (hektar) 65 Tablo E.7. Erzincan İli Tarım Topraklarının Tuzluluk ve Sodiklik Oranları 65 Tablo E.8. Erzincan İli Topraklarının Taşlık Alanları ( ha ) 65 Tablo E.9. Erzincan İli Tarım Topraklarının Drenaj Durumu 66 Tablo.E.10. Yıllar itibarıyla ağaçlandırma, erozyon, bakım program ve uygulama sonuçları 67 Tablo.E.11. Potansiyel ağaçlandırma alanları 67 Tablo E.12. Erzincan İlinde tarım topraklarının erozyon durumu (ha) 68 Tablo F. 1 Erzincan Orman İşletme Müdürlüğü toplam alanının şeflikler bazında dağılımı. 71 Tablo F.2. Erzincan İli orman ağaçlarının vasıflarına göre dağılımı ( ha ) 71 Tablo F.3. Erzincan İli Orman Ağaçlarından Yıllarında Üretilen Ürün Çeşitleri ve Miktarı 72 Tablo.F.4. Kentsel sit alanları 90 Tablo.F.5. Tarihi sit alanları 92 Tablo.F.6. Arkeolojik sit alanları 92 Tablo.F.7. Doğal sit alanları 93 Tablo F yılları Mera Kanunu Uygulamaları 94

15 Tablo.F.9. Anıtlar 96 Tablo.F.10..Yapı Toplulukları 96 Tablo.G.1. Erzincan Merkezde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 105 Tablo.G.2. Erzincan Kemah İlçesinde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 107 Tablo.G.3. Erzincan Kemaliye İlçesinde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 108 Tablo.G.4. Erzincan Tercan İlçesinde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 108 Tablo.G.5. Erzincan Refahiye İlçesinde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 109 Tablo.G.6. Erzincan Çayırlı İlçesinde bulunan kültür ve tabiat varlıkları 110 Tablo.G.7. Erzincan İlinde yapılan yöresel kültürel etkinlikler 111 Tablo G.8.Erzincan kütüphanelerindeki kitap ve okuyucu sayısı 114 Tablo G.9.Erzincan da yatırım belgeli ve işletme belgeli tesisler 115 Tablo G.10. İşletme belgeli eğlence yerleri 115 Tablo G.11. İlde konaklayan turist sayısı 115 Tablo G yılında ilde konaklayan ve geceleyen turist sayısı 116 Tablo.H.1..Erzincan İl arazisinin ilçeler itibariyle genel dağılımı. 119 Tablo.H.2. Tarım arazisinin kullanım şekli. 120 Tablo.H.3. Erzincan İli çiftçi örgütleri durumu 121 Tablo.H.4. Arazi büyüklüğü ve mülkiyetine göre işletme sayısı 122 Tablo.H.5. Türkiye ve Erzincanda et üretimi 122 Tablo.H.6. Türkiye ve Erzincan süt üretimi 122 Tablo H.7. Tarım Arazilerinin Kullanım Durumu 123 Tablo.H.8. Bitkisel Üretimde verimlilik 123 Tablo.H.9. Erzincan İli buğdaygiller üretimi 124 Tablo.H.10. Erzincan İli Yem bitkileri üretimi 124 Tablo.H.11. İlimizde üretilen diğer tarımsal ürünler 125 Tablo.H.12. Erzincan ilin ait meyve ağaçları çeşitleri ve üretimleri 126 Tablo H.13. Erzincan İli sebze üretimi 127 Tablo.H.14. İl bazında tarımsal işletme büyüklükleri ve sayısı 128 Tablo.H.15. İldeki mezbaha ve kombinalar 128 Tablo.H.16. Büyükbaş hayvan mevcutlarının ilçelere göre dağılımı 129 Tablo. H.17. Küçükbaş hayvan mevcutlarının ilçelere göre dağılımı 129 Tablo. H.18. İlimizde tavukçuluk tesislerine ait bilgiler 129 Tablo. H.19. Kümes hayvanları mevcutlarının ilçelere göre dağılımı 130 Tablo. H.20. Alabalık işletmelerine ait istatistikler 130 Tablo. H.21. İlimizde arılı kovan sayıları ve üretimler 131 Tablo. H.22. Erzincan İli pestisit kullanımı 132 Tablo. H.23. Erzincan ili gübre kullanımı 132 Tablo. I.1. Mermer (bloktaş) bulunan sahalar 133 Tablo. I.2 Perlit bulunan sahalar 133 Tablo. I.3 Manyezit bulunan sahalar 133 Tablo. I.4Zımpara bulunan sahalar 134 Tablo. I.5Alçıtaşı (jips) bulunan sahalar 134 Tablo. I.6. Asbest bulunan sahalar 134 Tablo. I.7 Tuğla kiremit hammaddesi bulunan sahalar 134 Tablo. I.8 Kayatuzu bulunan sahalar 134 Tablo. I.9 Barit bulunan sahalar 134 Tablo. I.10 Altın madeni bulunan sahalar 135 Tablo. I.11 Bakır madeni bulunan sahalar 135

16 Tablo. I.12 Demir madeni bulunan sahalar 136 Tablo. I.13 Manganez madeni bulunan sahalar 136 Tablo. I.14 Krom madeni bulunan sahalar 136 Tablo. I.15 Linyit bulunan sahalar 138 Tablo.J.1. Ortalama Güneşlenme Süresi ( ) (saat,dakika) 142 Tablo J.2. Ortalama açık günler sayısı ( ) 142 Tablo.J.3. Günlük ortalama güneşlenme şiddet. (cal/cm 2.dak) ( ) 143 Tablo J.4. Erzincan İli Dönemi Ortalama Rüzgar Hızı (m/sn) 143 Tablo.J.5. En Hızlı Esen rüzgar yönü ve hızı ( ) 143 Tablo J.6. İşletmede olan enerji santralleri 142 Tablo J.7. Proje aşamasında olup yapımı düşünülen santraller 142 Tablo J.8. Kömür ithalatı ihalelerinde kömürde aranan özellikler 140 Tablo:J.9. Erzincan İli enerji tüketiminin sektörlere göre dağılımı 144 Tablo K.1. Erzincan daki tasdikli sanayi alanlarının kent içindeki dağılımları ve büyüklükleri 146 Tablo K.2. Erzincan da sanayi gruplarına göre işyeri sayıları 146 Tablo K.3. Erzincan İlindeki sanayi tesislerinin ilçelere göre dağılımı 147 Tablo K.4. Ücretli çalışanların ortalaması 148 Tablo K.5. Erzincan organize sanayi bölgesi parsel durumu 150 Tablo K.6. Organize sanayi bölgesinde üretime geçen firmalar 150 Tablo K.7. Organize sanayi bölgesinde inşaa halinde olan yatırımlar 151 Tablo K.8. Organize sanayi bölgesinde proje safhasında olan yatırımlar 151 Tablo K.9. Erzincan ilinde faaliyette bulunan sanayi işletmeleri 152 Tablo K.10. Erzincan da sanayi sektöründe tüketilen enerji miktarı ( kw ). 155 Tablo.K.11. Erzincan Şeker fabrikası üretim sezonunda Fırat nehri su analizi sonuçları 155 Tablo.L.1. İmar planında öngörülen yeşil alanlar 158 Tablo.L.2. İmar planı haricinde gerçekleştirilen çalışmalar 158 Tablo.L.3. Şehir İçi Ağaçlandırma Sahaları 158 Tablo.L.4. Kent içi yollar 161 Tablo L.5.Erzincan İli Hudutları içerisinde Ocak-Şubat-Mart 2002 dönemi kayıtlı motorlu taşıt dağılımı. 161 Tablo L.6. Erzincan İli 2001 yılı havaalanı uçak ve yolcu trafiği 163 Tablo. L.7. Erzincan İli haberleşme istatistikleri 164 Tablo L.8. Erzincan İli jetonlu ve kartlı ankesörler dağılımı 164 Tablo.M.1. Erzincan kadastro durumu. 170 Tablo.M.2. Erzincan İli okul durumu 171 Tablo.M.3. İlimiz genelindeki sağlık kurumları ve çalışan doktor sayıları 171 Tablo M.4. Erzincan nüfus artışında doğal artış ve net göçle artışın payları 174 Tablo M.5. Erzincan da nüfusun yıllara göre değişimi 176 Tablo M.6. Erzincan İli yıl ortası nüfusunun yaş ve cins gruplarına göre dağılımı 177 Tablo M.7. Erzincan ilçelerinin nüfusları, yüzölçümü ve nüfus yoğunluğu 178 Tablo M.8. Erzincan İlinin nüfusu ve yıllık nüfus artışı 178 Tablo M.9. Erzincan da yıllar itibariyle evli kadın nüfusunun (12-49 yaş arası) 178 doğurganlık durumu Tablo M.10. Erzincan ilindeki işgücünün konumu 173 Tablo M.11. Cinsiyetler,ne göre işgücü durumu 174 Tablo N.1. Erzincan da 2005 yılında toplanan günlük çöp miktarlarının ilçelere göre mevsimsel dağılımı (kg/gün) 179

17 Tablo.N.2. Erzincan da bir kişinin ürettiği ve çalışan bir kişinin ürettiği günlük çöp miktarı 179 Tablo N.3. Erzincan dönemi ilçelere göre günlük tahmini çöp miktarları (ton/gün) 180 Tablo N.4. Erzincan İli dönemi yıllık tahmini çöp miktarları 180 Tablo O yılı Haziran Ayı gürültü ölçüm sonuçları 185 Tablo.P.1. Erzincan daki afetler 188 Tablo.P.2. Erzincan İli tarihsel depremleri 189 Tablo.P yılları arası orman yangını kayıtları 190 Tablo.P.4. Erzincan İlinde meydana gelen afetler 191 Tablo.P.5. İl Sivil savunma teşkilatı birimleri 192 Tablo R.1. Erzincan Devlet Hastanesi ile ilgili envanter dökümü. 195 Tablo R.2. Erzincan İli ve ilçelerine göre sağlık kurumlarının dağılımı 195 Tablo.R.3. Sağlık Personelinin İlçelere göre dağılımı 196 Tablo.R.4. Erzincan İli dönemi bulaşıcı hastalıklar tablosu 196 Tablo.R.5. Erzincan İlinde 2005 yılında görülen bulaşıcı hastalıkların aylara göre dağılımı 197 Tablo.R.6. Erzincan İlinde içme suları analiz sonuçları. 197 Tablo R.7. Su kontrolü çalışmaları 197 Tablo R.8. Bakiye klor ölçümleri 198 Tablo R.9. Erzincan İline ait gıda maddelerinin kimyasal analiz sonuçları 198 Tablo R.10. Erzincan İline ait gıda maddelerinin bakteriyolojik analiz sonuçları 198 Tablo R.11. Erzincan İlinde denetimi yapılan gıda işlekleri 198 Tablo R.12. Erzincan ilinde 2005 yılında yapılan aşı çalışmaları. 199 Tablo:R.13.Erzincan İlinde yılları arasında yapılan bağışıklama çalışmaları 200 Tablo.R.14. İlimizde yıllara göre bebek (0-11 ay) ölüm hızları (binde) 201 Tablo.R Yılında bildirilen ölüm sebepleri ve dağılımı 201 Tablo.R.16. Yıllara Göre Bütün Ölenlerin Yaş ve Cins Gruplarına Dağılımı 201 Tablo.R.17 Erzincan İli yılları arası AÇSAP şubesinde uygulanan aile planlaması yöntemleri 202 Tablo R Yılı AÇS-AP çalışmaları 202 Tablo S.1 Erzincan İli Eğitim-Öğretim Yılında Halk Eğitim Merkezi ve Akşam Sanat Okulu tarafından Açılan Meslek, Sosyal ve 208 Kültürel Kurslar Tablo.T.1. İlimizde Çed Yönetmeliği kapsamında değerlendirilen işletmeler. 214 ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa Şekil A.1. Erzincan da toprak örtüsünün dağılımı 3 Şekil H.1. Erzincan İli tarım arazilerinin kullanımı 120 Şekil H.2. Erzincan İli tarım arazilerinin kullanımı 120 Şekil K.1. Erzincan da firmaların devlet ve özel sektör itibarıyla dağılımı. 145

18 HARİTALAR DİZİNİ Sayfa Harita A.1. Erzincan İlinin İlçeleri ve komşuları 2 Harita A.2. Erzincan ili jeomorfoloji haritası 7

19 A. COĞRAFİ KAPSAM A.1. Giriş Erzincan, Doğu Anadolu Bölgesi nin Yukarı Fırat Bölümü nde 39 02' ' kuzey enlemleri ile 38 16' ' Doğu boylamları arasında yer yer alan etrafı dağlık, ortası bağlık diye anılan bir ilimizdir. Erzincan İli genellikle dağlar ve platolarla kaplıdır. Dağlar, çeşitli yönlerde belirli bir sınır içinde uzanır. Erzincan İl toprakları jeolojik yapı itibariyle ikinci, üçüncü ve dördüncü zamanlarda oluşmuştur. Doğudaki Tercan Ovası, özel bir jeolojik yapı gösterir. Yöre, başkalaşım kayaçları arasına yerleşmiş geniş düzlükler ve dördüncü zamanda oluşmuş alüvyonlarla kaplıdır. Karasal iklim özelliklerine sahip olan Erzincan Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan Elazığ ve Malatya dışındaki diğer tüm illerden daha ılıman bir iklime sahiptir. Çok eskilere dayanan Erzincan tarihi, yapılan arkeolojik kazılar ve araştırmalar sonucunda aydınlatılmıştır. Tarih öncesi çağlarda Urartu egemenliğinde olan bölge doğu-batı, güneygüneybatı yol güzergahlarında olması ve tarihi İpek Yolu nun Erzincan dan geçmesi sebebiyle tarih boyunca önemini korumuştur. Bu ticari kaygılar bölgeye Urartular haricinde Hititleri, Medleri, Persleri, Makedonyalıları ve Romalıları da çekmiştir Malazgirt zaferiyle Türkler Anadolu ya girmiş ve Kemah civarında İlk Türk Beyliği olan Mengücek Beyliği kurulmuştur. Bağımsızlık mücadelesinin başladığı 1920 li yıllara kadar birçok savaş atlatıp hükümdar değiştiren Erzincan, 1916 yılında Rus işgaline ve Ermeni ayrılıkçıların katliam ve yağmalarına şahit olmuştur. Erzincan İli keşfedilmeyi bekleyen birçok doğal güzelliğe sahiptir. Dört tarafı dağlarla çevrili bölge özellikle doğa sporları açısından çok cazip olanaklar sunmaktadır. Kemah, Kemaliye ve Refahiye İlçeleri bu tür faaliyetler için çok zengin seçenekler içermektedir. İl merkezinde Ilıca, Beytahtı, Girlevik Şelalesi, Çayırlı İlçesinde Aygır Gölü, Kemah ta Soğuk Sular, Kemaliye nin kendine has mimarisi, Otlukbeli ilçesinde doğal sit alanı olarak da kabul edilen Otlukbeli Gölü, Refahiye İlçesinde Dumanlı Dağları ve ormanlar ile Sakaltutan mevkiindeki Yıldırım Akbulut Kayak Tesisleri, Üzümlü de, Bayırbağ Mesire Yeri ve Hıdırellez Gölü, Tercan da ise Ağ Baba İlimizin akla ilk gelen önemli yerleridir. Urartu medeniyetinin günümüze ulaşmış en sağlam kentlerinden biri olan Altıntepe de ilimiz sınarları içerisinde bulunmaktadır. Tablo A.1. Erzincan İli İlçelerinin il merkezine olan karayolu uzaklıkları İlçe Adı Km Üzümlü 22 Kemah 51 Refahiye 71 Çayırlı 81 Tercan 99 İliç 117 Otlukbeli 118 Kemaliye 155 KAYNAK: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, 2000

20 A.2. İl ve İlçe Sınırları Erzincan, Doğu Anadolu Bölgesi nin batı bölümünde, Yukarı Fırat Havzasında bulunmaktadır. Şehrin kuzeyinde, Giresun, Bayburt, Gümüşhane; batısında Sivas; doğusunda Erzurum ve Bingöl; güneyinde ise Tunceli, Malatya ve Elazığ illeri bulunmaktadır. Harita A.1: Erzincan İlinin İlçeleri ve komşu iller Tablo A.2. Erzincan İli nin bazı illere karayoluyla olan uzaklıkları. Merkez Varılacak Nokta Mesafe Erzincan Ankara 689 Erzincan Adana 674 Erzincan Erzurum 188 Erzincan Edirne 1265 Erzincan İstanbul 1037 Erzincan İzmir 1269 Erzincan Kars 389 Erzincan Mersin 743 Erzincan Trabzon 245 KAYNAK: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, 2000 Erzincan İli nin ilçeleri İlçe Adı Nüfus Yüzölçümü (km 2 ) İlçe Merkezi Köyler Çayırlı İliç Kemah Kemaliye Otlukbeli Refahiye Tercan Üzümlü

21 Ova % 8,60 Yayla % 5,40 Plato % 26,40 Dağ % 59,60 Şekil A.1. Erzincan da toprak örtüsünün dağılımı ( İl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü, 1991 ). İlin en büyük ve en verimli akarsuyu, Karasu Irmağıdır. Karasu Irmağı Fırat ın en önemli iki kolundan biridir. Tercan ovalarında ırmağa, kuzeybatıdan Keşiş Dağlarından çıkan Çayırlık Dere, ayrıca güneydoğudan Tuzla Suyu katılır. Erzincan Ovasında Karasu Iırmağı, iki yandan Mercan, Kom, Cimin, Pahnik ve Sürperen Suları ile Çardaklı Deresini alır. Irmak, Erzincan Ovasından sonra, Bağıştaş a kadar derin bir yatak içerisinde akar. Karasu, Kemaliye ilçesinde Kadıgölü Suyu ile Miran Suyunu aldıktan sonra, ilçenin güneydoğusunda Başpınar yakınlarında Elazığ il sınırına girer. A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu Erzincan İli, genellikle dağlar ve platolarla kaplıdır. İl topraklarının % 60 ını dağlar kaplar. Dağlar çeşitli yönlerde, belli bir sıra içinde uzanır. Güneybatıdan Munzur, kuzeybatıdan Refahiye Dağları il alanına girer. Doğudan Erzurum dan gelerek batıya doğru uzanan Karasu, il alanını derinlemesine, aralarında geniş düzlükler bırakacak şekilde böler. Tablo A.3. Erzincan İlinin yüksekliğine göre dağları Dağın Adı Yüksekliği (m) Yer Aldığı ilçe Munzur Silsilesi Kutlular Tepe 2980 Kemah-İliç Göltepeleri 3331 Kemah Haraminin Tepe 3239 Kemah Akbaba 3462 Kuştepe 3059 Munzur Mercan Dağları Heltepe 3345 Merkez Esence Keşiş Esencetepe 3349 Buzgölü Tepe 3162 Otlukbeli Dağları Kazdağı Tepe 2762 Otlukbeli Karadağ Köhnem Dağları Karadağ 3045 Keklikkıran Tepe 2845 Dumanlı Dağları Kurtlu Tepe 2711 Kızıldağ-Peynirli Tepe 3025 Sivas İl Sınırı KAYNAK: Bütün Yönleriyle Erzincan (Özdemir, Kaymaz ve Buyruk, 2001). Erzurum un Aşkale İlçesinden batıya doğru uzanan Tercan Düzlükleri, kuzeyden ve batıdan Kop Dağları nın uzantılarıyla çevrilidir. Tercan Düzlüklerinin bulunduğu çukurluğun batısında, Mülpet ve Keşiş Dağları bulunmaktadır. Kop Dağları, Çayırlı

22 yöresinin batısında iki kola ayrılmaktadır. Birinci kol, Erzincan il merkezinin kuzeyine doğru uzanır. İkinci kol güneydoğuya dönerek, önce Keşiş, sonra Mülpet Dağları nı oluşturur. Coşan Dağı, ilin en yüksek (3976 m.) noktasıdır. Çukurluğu, doğudan Dumanlı ile Maryam Dağı sınırlar. Güneyinde ise Koşan, Murdelor, Eşilbaba Dağları bulunur. Erzincan Ovası nın kuzeybatısında, Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerini birbirinden ayıran Refahiye Dağları uzanır. Dumanlı Dağları, sarıçam ormanlarıyla kaplıdır. Refahiye ilçesinin doğusunda Çimen Dağları, güneyinde Kutlutepe Dağı, güneybatısında ise Gülen Dağı bulunur. Güneydeki Munzur Sıradağlarının kuzeye bakan yamaçları ile Karasu Vadisinin sağ yakasında Karadağ, Çölen, Vank Dağları Kemah ilçesinin belli başlı yükseltileridir. İlin en kayalık ve sarp yeri Kemaliye, Kemah ve İliç ilçeleridir. Erzincan ın dağları genellikle çıplaktır. A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi Erzincan Ovasında yaşlıdan gence doğru; Paleozoik yaşlı ayrılmamış metamorfik seri, Mesozoyik kireçtaşları, Kretase filişi, Eosen filişi, Neojen kireçtaşları, Neojen karasal ve volkanik kayaçlarla; Kuvartenere ait traverten, taraça, alüvyon ve alüvyon konileri bulunmaktadır. 1. Mesozoyik a. Mesozoyik Kireçtaşları (m): Geniş alanlar kaplayan serpantin diabaz kütleleri içinde gelişigüzel serpilmiş vaziyettedirler. Bu kalkerlerin bir kısmı yarı kristalize haldedir. Erzincan şehrinin güneydoğusunda Mercan Dağları nda, Bakır Dağları nda, Gelinsi, Günbağı, Tatlısu köylerinin güneyinde geniş alanlarda mostra verirler. Bu kalkerlerin renkleri çok açık kahverengimsi, gri ve yer yer kahverengidir. Gayet sert bir yapıları vardır. Tabakalaşma göstermezler. Kırık ve çatlak sistemleri bol olup, içlerindeki yer altı suyu kaynaklarla boşalmaktadır. Bu kaynaklar Erzincan Ovası ndaki yan derelerin bir kısmını oluştururlar. Ovaya içe akışla akiferi besleme olanakları yoktur. Tüm taşıdıkları yeraltı suyunu ova çevresinde kaynak veya yan dereler şeklinde boşaltmaktadır. b. Kretase Filişi (kr): Erzincan Ovasında yer alan ve genellikle kumtaşı, marn ve konglomeralardan oluşan bu formasyon incelenen ovanın batısında Bahçeli, Ulucak, Yeşliçay köyleri civarında mostra vermektedir. Filişler kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda ve arasında kuzeyde eğimli bulunmaktadır. Filiş içindeki serpantin çakıllarının bulunması kretasenin üst devirlerinde bu formasyonunu oluştuğunu belirlemektedir. Bazı araştırmacılar greli, konglomeralı seviyeler arasında Siderolites ve Miscellanea lar, ince taneli marnlı kireçtaşlarında da Globigerina ve Rosalina ların bulunduğunu iddia etmektedirler. Bu filiş formasyonunun Erzincan Ovası nda yer altı suyu depolaması yönünden bir önemi yoktur. Zira geçirimliliği oldukça az olan litolojik birimler bu formasyonunu meydana getirmektedir.

23 2. Tersiyer a. Eosen (e): Etüt sahasında Eosen formasyonu boz renkli kum taşı ve konglomeralardan oluşmuş bir filiş fasiyesindedir. Kil taşı ve kireç taşları yer yer bu formasyon içinde görülmektedir. Ovanın güneybatısında Kemah Boğazında (Fırat nehrinin ovayı terk ettiği yer); Güneydoğuda Karatuş, (Çağlayan), Erdene civarında görülür. Yeraltı suyu depolaması yönünden önemli olmayan bu formasyonun mesozoyik kireçtaşlarıyla olan kontağı faylı bulunmaktadır. b. Neojen (n): Oldukça geniş fasiyeslidir. En altta Miyosen yaşlı olduğu tahmin edilen kireçtaşları daha üstte lagün fasiyesinde killi, marnlı bir seri en üstte de kırmızı renkli konglomera ve kumtaşlarından oluşur. Miyosen in tabanındaki kireçtaşları oldukça bol fosillidir. Bu kireçtaşları genellikle daha yüksek kotlarda bulunmaktadır. Oldukça küçük mostralar halinde bulunan bu formasyonun Erzincan Ovası nda yeraltı suyu depolanması yönünden fazla önemi bulunmamaktadır. 3. Kuvartener Etüt sahasında Kuvartener e ait traverten, alüvyon, alüvyon konileri ve taraçalar bulunmaktadır. a. Traverten: Erzincan Ovası güneydoğusunda Kalecik köyü-girlevik Şelalesi arasında oldukça önemli bir yer kaplamaktadır. Ayrıca Kemah boğazında da küçük mostralar halinde görülür. b. Taraçalar: Mercan deresi, Günbağı ve Karatuş köylerinde; Geyikli, Işıkpınar Yalnızbağ köyleri çevresinde görülmektedir. Ayrıca Çardaklı deresinin her iki yanında çok iyi bir şekilde taraçalar görülmektedir. Aslında Geçitköy, Işıkpınar Yalnızbağ ve Dereyurt köylerindeki taraçaları Paleokuvartener olarak kabul etmek mümkündür. Taraçalar genellikle kum, çakıllardan oluşmuş, yer yer hafif çimentolanma gösterirler. Taraça malzemeleri daha çok koyu renkte serpantin, diyorit, gri renkli kalker çakıllarından ibarettir. c. Alüvyon Konileri: Erzincan Ovası nda yeraltısuyu taşıyan esas akifer olan alüvyon konileri oldukça yaygın bulunmaktadır. Ovada kuzey ve güneyde oldukça fazla alüvyon konileri teşekkül etmiştir. Yan derelerin dik meyilli olarak ovaya girdikleri yerde alüvyon konileri günümüzde de oluşmaya devam etmiştir. Kuzeyde Karakaya Köyü nden Yalnızbağ Köyü ne kadar; güneyde Tatlısu Köyü nden Pınarönü Köyü ne kadar alüvyon konileri yayılımı görülmektedir. Bu arada ova batısında Söğütözü - Bahçeli köyleri arasında da yan derelerin ovaya girişlerinde alüvyon konileri yer almaktadır. Ova kuzeyinde de yer alan alüvyon konileri doğudan batıya doğru, Karakaya-Bayırbağ- Üzümlü-Geyikli-Çakırman-Başpınar-Yalnızbağ mevkilerinde uzanmaktadır. Ova güneyinde yer alan belli başlı alüvyon konileri de doğudan batıya doğru Tatlısu, Mercan, Yaylabaşı, Gölpınar alüvyon konileridir. Bu arada güneyde Konakbaşı, Oğulcuk, Türkmenoğlu, Binkoç, Kilimli, Pınarözü yerleşme merkezleri de alüvyon konileri üzerinde bulunmaktadır. Ova batısında en önemli alüvyon konisi Bahçeli Köyü alüvyon konisi üzerinde olmakla birlikte Söğütözü, Ulucak ve Cevizli yerleşme merkezlerinde de alüvyon konileri bulunmaktadır.

24 Sonuç olarak Erzincan Ovasında Kuvartener in oldukça büyük kısmı alüvyon konileriyle kaplıdır denilebilir. Alüvyon konileri oldukça iri malzemelerden (Kum, Çakıl) teşekkül ettiğinden geçirimli olup, yer altı suyu beslenim ve depolanmasının büyük kısmını sağlamaktadırlar. Kalınlıkları m. arasında olan bu alüvyon konilerinin tabanında genellikle serpantinler yer almaktadırlar. A.5.1.Metamorfizma ve Magmatizma 1. Plutonizma: İnceleme sahasında en eski kayaç olan metamorfik seri genellikle Erzincan Ovası nın kuzeyinde geniş alan kaplar. Bu seriye dahil kayaçlar genellikle Mesozon ve Epizona ait olup yeşil renkli amfibolitşistler ile serizitli ve kloritli şistler hakim durumdadır. Bunlar daha ziyade magmatik orijinli ana taşların metamorfizma ürünleridir. Bu oluşuklar yer yer serpantin entrüzyonlarıyla kaplanmış ve Mesozoyik, Tersiyer formasyonlarıyla da transgresif olarak örtülmüştür. Seri içinde yer yer kuvarsit ve mermerler de görülmektedir. 2. Volkanizma: Çok yakın zamanlara kadar devam eden volkanik faaliyetler sonucu ova oluşumunun, kuzey ve güneyde oldukça yaygın alüvyon konilerinin oluşmasıyla da yakın ilgisi bulunmaktadır. Serpantinlerin ana minerali olan peridotit ve piroksenitlerle diyabaz ve melafir entrüzyonları Kretase devrinde meydana gelmiştir. Zira bu kütleler içinde alt Kretase yaşında tahmin edilen kalker blokları mevcut olduğu gibi Senoniyen filiş tabakaları da bu kitleleri örtmektedir. Böylece metamorfizma faaliyetinin had safhası Vorgosau orojenik safhasına tekabül etmektedir. Asit ve yarı bazik bileşimli derinlik kayaçlarının bulunmaması da etüt sahasında ayrı bir özellik arz etmektedir. A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya Etüt sahasında genç volkanik faaliyetler sonucu hornblendli andezit lav ve tüflerin daha çok Erzincan ovasının kuzey kenarında yer aldığı görülmektedir. Ova kenarındaki sıra sıra volkanlar ve volkancıklar enteresan bir görünüm arz ederler. Burada hornblendli ve ojitli andezit ve andezito-bazalt bileşiminde lav, cüruf, aglomera ve tüfler görülmektedir. Ovanın kuzey kenarında yer alan Cimin in (Üzümlü) 4 km güneydoğusundaki Boztepe, etrafında obsidiyen ve sünger taşlarından müteşekkil bir tüf çemberi bulunan genç bir volkan konisi halindedir. Tepesinde krater yeri halen belli olmaktadır. Diğer bir durumda, sıra sıra dizilmiş volkan tepeciklerinin aralarında CO 2 li sıcak su kaynaklarının da bulunması, bu volkanların ova kenarını takip eden bir fay boyunca yükselmiş olduklarının delilleridir. Aynı şekilde ova kuzeyindeki kadar geniş olmasa da ova güneyinde de volkan koni ve konicikleri görülmektedir. Mollaköy güneyinde; Tepecik ve Konakbaşı arasında volkanik tüf, cüruf ve lav akıntıları yer almaktadır. Ova güneyindeki bu volkanik kayaçlarda yine faylarla ilgisi bulunmaktadır. Nitekim foto-jeoloji çalışması sırasında Tepecik-Konakbaşı arasındaki küçük sahalarda yer alan volkanik cürufların bir fay hattı üzerinde olduğu belirlenmiştir. Aynı fay hattı üzerinde daha fazla volkan konilerinin olabileceği ancak bunların alüvyon konileri altında kalmış olduğu tahmin edilmektedir.

25 Harita A-2 Erzincan İli Jeomorfoloji Haritası KAYNAK: AKTAN, E., Erzincan Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi, Doktora Tezi,

26 ANA YERŞEKİLLERİ YASSI YERŞEKİLLERİ SARP YERŞEKİLLERİ Dağlar Tepeler Yayla ve Yazılar Vadiler, Oluklar Ovalar Yassı Doruklu D I, D II aşınım yüzeyli 6- Yassı Doruklu D I, D II aşınım yüzeyli 4- Yazılar, Neojen (Pliosen) üzerinde D III yüzeyleri 2- Yapıya uyumlu, dar, uzun oluklar 0- Düz ova ve vadi tabanları Sivri doruklu, sarp 7- Sivri doruklu, sarp 5- Yaylalar, Neojenden yaşlı formasyonlar üzerinde D II yüzeyleri 3- Büyük Vadiler 1- Sekili Ovalar AŞINIM DÖNEMİ YAYLA-YAZI SİSTEMLERİ D I Orta Miosen yontukdüzü D II Üst Miosen etek düzleri pedimentler D III Pliosen yazıları (alçak platolar) D IV En alt Pleistosen yazıları (alçak platolar) Yer Şeklini Etkileyen Yapısal Oluşum Evresi 1- Kristalin Paleozoik Mesozoik Temel 2- Kıvrımlı Mesozoik Alpin Orojenik Kuşak 3- Kıvrımlı Alt Tersiyer 4- Kıvrımlı ve Yatay Üst Tersiyer (Neojen) Örtü Formasyonları 0- Kuvaterner Genç Dolgular Paleotektonik Neotektonik KAYNAKLAR 1. Önalöz, R.; Erzincan Milli Eğitim Müdürlüğü; Can Kültür ve Sanat Dergisi, Erzincan Kasım Özdemir, R., Kaymaz, R., Buyruk M.; Bütün Yönleriyle Erzincan, Merkez ve ilçeler Çevre incelemesi, Erzincan T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, DSİ Genel Müdürlüğü, Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltı suları Dairesi Başkanlığı; Erzincan Ovası Hidrolojik Etüt Raporu, Ankara T.C. Bayındırlık ve iskan Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, Bakım Şubesi Müdürlüğü Envanter Şefliği; İller Arası uzaklıklar, İlçelerin ve Bucakların illere olan uzaklıkları, Ankara Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları, Cilt 1, Sayı Ankara. 6. Erzincan İlinde Tarımsal Yapı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Erzincan

27 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynakları B.1.1. Güneş Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü nün yıllarını kapsayan verilerine göre ilimizin en fazla güneş ışığına maruz kaldığı ay 09:34 saat ile Temmuz ayı; en az güneş ışığına maruz kaldığı ay 02:54 saat ile Aralık ayıdır. Yıllık ortalama güneşlenme süresi 06:16 saat olup ortalama güneşlenme şiddeti 360,42 cal/cm 2 xdak. dır. B.1.2. Su Gücü İlimiz sınırları içerisinde akmakta olan derelerde ve yan kollarında inşa edilen baraj ve regülatörlerle su enerjisinden faydalanılmaktadır. Tablo B.1 Erzincan İli ndeki baraj ve HES ler Amacı Yağış alanı (km 2 ) Yıllık ort. su (hm 3 /yıl) Tip Yükseklik (m) Top. depolama hacmi (hm 3 ) Kurulu güç (MW) Yıllık ort. enerji (Gwh/yıl) Bağıştaş1 Barj. ve Enerji Kaya Dolgu ,7 HES Minker Barajı ve Enerji Kaya Dolgu ,2 28,8 HES Kemah Barajı ve HES Enerji Kaya Dolgu ,8 Fındıklı Barajı ve Enerji ,4 Kaya Dolgu ,9 HES Bağıştaş2 Barj. ve Enerji ,7 Beton ,1 HES Eriç Barajı ve HES Enerji ,6 Beton 47 94, Ağırlık Tercan Barajı ve HES Su+Ener Z. T. Dolgu Erzincan Barajı Sulama 77 34,27 Z. T. Dolgu 73 8,31 Tunaçayırı Barajı Sulama 86 49,7 Kaya Dolgu 81,3 51,6 Sarıkonak Barajı Enerji ,8 Kaya Dolgu 53 37,4 11,7 40,5 Girlevik HES 1 Enerji Girlevik HES II Enerji ,6 42,0 Kaynak: Erzincan DSİ 82. Şube Müdürlüğü,