Atmaca güvesi (Macroglossum stellatarum) Kelebek mi güve mi?

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Atmaca güvesi (Macroglossum stellatarum) Kelebek mi güve mi?"

Aysu Nalci
8 yıl önce
İzleme sayısı:

2 Zarif uçufllar ve kanatlar n n çeflit çeflit renkleri, desenleri ile ilgi çeken kelebeklerin, ömürleri k sa ama hikayeleri uzun; kendileri küçük ama do adaki yerleri önemlidir. Kelebekler, pul kanatl lar (Lepidoptera) tak m ndand r. Avrupa'da toplam 500 tür, Türkiye'de ise 380 tür görülür. Bunlar n 45'i, sadece ülkemize özgü, yani endemik özelliktedir. Türkiye'nin, sahip oldu u farkl co rafi ve iklim koflullar ndaki zengin bitki çeflitlili i, kelebekler için ideal yaflam ortam oluflturur. Kaçkarlar, Alada lar, Toroslar, Bolkarlar; tür çeflitlili i ve özel türler aç s ndan, zengin ve önemli kelebek alanlar d r. stanbul'da, kelebeklerin özelliklerini keflfetmek, beslenmelerini ve kur uçufllar n izlemek için uygun alanlardan biri NGBB'dir. NGBB'de, kelebeklerin renkli kanatlarla bezeli dünyas na daha yak ndan bakabilir, güzelliklerine flaflarak pefllerinden sürüklenebilirsiniz. Böcekler s n f ndan olan kelebeklerin, bir çift kanad, üç çift baca, beslenmek için uzun hortumlar, uçlar topuzlu antenleri vard r. Kanatlar ndaki renkler ve desenler, vücudunu örten pullardan kaynaklan r. Uçabilmek için kanatlar n n s nmas gerekir; bu nedenle, serin havalarda ve sabah n erken saatlerinde, günefle yönelirler. Yaflam süreci; yumurta, t rt l (larva), pupa ve kelebek olmak üzere dört evrede ve türlere göre de iflen sürede tamamlan r. Bir-iki gün yaflayanlar n yan s ra, bir y l yaflayanlar da vard r. Yumurtadan ç kan t rt llar n, yiyecek kayna na yak n olmas ve en az tehlikeyle hayata bafllamas için, yumurtalar n beslenmeye uygun bitkiler üzerine b rak rlar. Bu bitkileri de tad na bakarak tan rlar. Tatma ifllemini, ayaklar dahil vücutlar n n birçok noktas ile yapar; antenlerini de koku almak için kullan rlar. Baz kelebek türleri, düzenli flekilde göç eder. Türkiye'de, al ç kelebe i (Aporia crataegi) ve diken kelebe i (Vanessa cardui), sürüler halinde kuzeyden güneye göç eden türlerdir. 14 Atmaca güvesi (Macroglossum stellatarum) Kelebek mi güve mi? Kelebeklere çok benzeyen ve onun gibi kanatlar pullu olan güveler; gerek yap, gerekse davran fl olarak farkl d r. Örne in, kelebekler sadece gündüz uçabilirken, güveler ço unlukla gece uçan türlere sahiptir. Bu nedenle, gece kelebe i olarak da an l r. Kelebekler daha renkli, parlak ve canl ; güveler ise genellikle daha soluk ve mat görünümlüdür. Antenlerine bakarak kolayca ay rt edilirler; kelebeklerin antenlerinin ucu topuzlu, güvelerin ise düz ipliksi veya tarakl tüylüdür. Kelebekler, kanad n alt ve üstünde görüntü verebilirken, güveler çat gibi kapan r ve sadece kanat üstünü gösterir.

Türkiye'nin, sahip oldu u farkl co rafi ve iklim koflullar ndaki zengin bitki çeflitlili i, kelebekler için ideal yaflam ortam oluflturur.

3 Y ld z (Dahlia sp.) NGBB'de kelebek bitkileri stanbul'daki önemli kelebek alan-lar ndan biri olan NGBB'de, Ertu rul Adas ve do al alandaki zengin bitki örtüsü, kelebekler için uygun bar n-ma ve beslenme olanaklar sunar. Örne in, NGBB'de yayg n görülen kelebek çal s (Buddleia davidii), y ld z (Dahlia sp.) ve a aç minesi (Lantana camara) sevilen bitkilerdendir. Ertu rul Adas 'ndaki bitkiler; fesçi tara (Dipsacus laciniatus), ekinezya (Echinacea purpurea), and zotu (Inula helenium), lavanta (Lavandula angustifolia), biberiye (Rosmarinus officinalis), adaçay (Salvia officinalis), kekik (Thymus vulgaris), hay t (Vitex agnus-castus). Yar do al alandaki bitkiler; çiriflotu (Asphodelus sp.), zerdali dikeni (Centaurea solstitialis), yabani hindiba (Cichorium intybus), tüylü laden (Cistus creticus), adaçay yaprakl laden (Cistus salviifolius), gökdiken (Echinops sp.), bo a dikeni (Eryngium sp.), kantaron (Hypericum perforatum), mürdümük (Lathyrus sp.), bö ürtlen (Rubus sp.), uyuzotu (Scabiosa sp.). Adaçay yaprakl laden (Cistus salvifolius) Bo a dikeni (Eryngium sp.) Yabani hindiba (Cichorium intybus) Laden (Cistus creticus) Çiçekten çiçe e konarak çiçek tozlar n tafl yan kelebekler, tozlaflmay sa lar. Kelebekler, do ada besin zincirinin önemi bir halkas d r; di er böceklere, kufllara, farelere, kurba alara, kertenkelelere yem olurlar. 15

sunar. Örne in, NGBB'de yayg n görülen kelebek çal s (Buddleia davidii), y ld z (Dahlia sp.) ve a aç minesi (Lantana camara) sevilen bitkilerdendir.

4 Da oyklösü (Euchloe ausonia) ve domuz ayr (Dactylis glomerata) Zümrüt (Callophrys rubi) Çokgözlü mavi (Polyommatus icarus) NGBB'de kelebek türleri NGBB'deki kelebek türlerinin yaflam özellikleri ve bitkilerle iliflkileri, oldukça farkl bir dünyay gözler önüne sermektedir. Da oyklösü (Euchloe ausonia) En yayg n kelebekleri içeren, Pieridae ailesindendir. Bireyleri, orta boylu, genelde beyaz, sar renklerde ve siyah beneklidir. Pupa evresini, bafl yukar da geçirirler. Ormans z arazilerde, güneflin ve suyun bulundu u yerlerde görülür ve yere yak n uçarlar. Da oyklösünün kanat aç kl, 4-4,5 cm'dir. Kanatlar n n üst yüzü beyaz; arka kanad n alt yüzü beyaz ve yeflil ebrulidir. Böylece, kondu u yerde ortama uyum sa lar ve saklanabilir. Erkek ve difli benzerdir. ki nesil kelebeklerdir; mart-may s ve temmuz-eylül aylar nda uçar. Çal l k, aç k alanlarda ve m yükseltide yaflar. Türkiye'nin her yerinde görülebilir. Baflta Turpgiller (Brassicaceae) olmak üzere; iberide çiçe i (Iberis sempervirens), çivitotu (Isatis tinctoria), yabani hardal (Sinapis arvensis) gibi çeflitli bitkilerle beslenir. Zümrüt (Callophrys rubi) Küçük boyda türlerin bulundu u aile; her k taya yay lm fl zengin türleri içerir. Kanatlar zarif ve k r lgan; genelde parlak mavi, kahverengi ve sar renklidir. Zümrütün kanat aç kl, 1,6 cm'dir. Erkek ve diflilerin tümünde, kanat üstü kahverengi, kanat alt yeflil renklidir. May s-temmuz döneminde yumurtlar; 1-2 hafta içinde çatlayan yumurtalardan ç kan yavrular, k sa zamanda pupa haline geçer. Pupalar k fl geçirdikten sonra, mart-nisan aylar nda aç l r ve ergin kelebekler ortaya ç kar. Ülkemizdeki yayg n türlerdendir. Orman aç kl klar, çal l klar, çiçekli çay rlar, batakl klar, tafll k yamaçlar baflta olmak üzere; m yükseltide, her yerde yaflar. yi kamufle olur; kanat üstünü neredeyse hiç açmaz ve uçmad zaman görülmesi oldukça zordur. Konukçu bitkileri, Baklagiller (Fabaceae) ailesinden türler ile cehri (Rhamnus sp.) ve bö ürtlen (Rubus sp.)'dir. Kocayemifl (Arbutus unedo), k z lc k (Cornus mas), sar salk m (Cytisus sp.), zehirli yonca (Dorycnium sp.), kat rt rna (Genista sp.), güngülü (Helianthemum sp.), yalanc i de (Hippophae rhamnoides), korunga (Onobrychis sp.), yaban mersini (Vaccinium sp.) bitkilerinin çiçekleri ve tomurcuklar yla beslenir. Çokgözlü mavi (Polyommatus icarus) Türkiye'de, en yayg n ve en s k görülen türdür. Kanat aç kl, 2,6-2,8 cm'dir. Erkeklerde kanat üstü mavi, diflilerde kahverengidir; her ikisinde de kanat arkas nda, etraf beyaz halkalarla çevrili, düzgün dizilim gösteren, siyah benekler bulunur. Y lda üç nesil oluflturur. Son nesil, k fl küçük t rt l olarak geçirir, mart ay nda geliflir ve nisan ay nda toprak üzerinde pupa oluflturur. Pupa evresi yaklafl k iki hafta sürer ve nisan ortas -may s bafl nda kelebekler ç kar. 16

Bireyleri, orta boylu, genelde beyaz, sar renklerde ve siyah beneklidir. Pupa evresini, bafl yukar da geçirirler.

5 Küçük z pz p perisi (Coenonympha pamphilus) Benekli bak r (Lycaena phlaeas) ve yer minesi (Verbena sp.) Türkiye'nin her yerinde görülür. Deniz k y s ndaki yol kenarlar ndan, alpin çay rlara kadar her alanda yaflar. May s-eylül aylar nda, 2000 m yüksekli e kadar ç kar. Erkek bireyler, genellikle su k y lar nda ve çamurlu bölgelerde, kalabal k sürüler halinde, di er türlerle kar fl k bulunur. Baklagiller (Fabaceae) ailesinden bitki türleri ile beslenir. Yumurtalar n tek tek, özellikle gazelboynuzu (Lotus corniculatus) ve yonca (Medicago sp.) bitkilerinin tomurcuklar na b rak r. Küçük z pz p perisi (Coenonympha pamphilus) Satyridae ailesinden; küçük ve de iflken bir türdür. Dünyada yayg n ve türce zengin olan bu ailenin bireyleri, genelde kahverenginin tonlar nda ve siyah renklidir; göz fleklinde benekleri vard r. Larvalar, sadece geceleri ve çeflitli otlar veya çay r bitkileriyle beslenir. Küçük z pz p perisinin kanat aç kl, 3 cm'dir. Zemini turuncu ile derin k rm z ms turuncu ve kenar çizgileri gri olan ön kanad n alt nda, sar ms halka ile çevrelenen küçük göz bene i bulunur. Ço unlukla, düzensiz ve krema renginde orta d fl band vard r. ki nesil oluflturur ve may s-kas m aras nda uçarlar. Ülkemizin hemen her yerinde görülebilir. Bu daygiller (Poaceae) ailesinden, çeflitli bitkilerle beslenir. Yaflam alan, her türlü çay r ve fundal k bofl arazilerdir. S cak ve sulak alanlar ile park ve bahçelerdeki çimenler, sevdi i yerlerdir m'ye kadar görülebilir. Yere yak n, hoplayarak uçar ve her zaman, kanatlar kapal olarak dinlenirler. Benekli bak r (Lycaena phlaeas) Küçük ve narin yap l olan türün, kanat aç kl, 1,5 cm'dir. Tüm bölgelerde görülür. lkbahar neslinde, siyah kenar çizgili ön kanad n üst yüzü, parlak turuncu ve siyah beneklidir. Yaz neslinde ise kanat, isli kahverengidir. Arka kanat, daha koyu renklidir ve turuncu alt band ile siyah kenar benekleri bulunur. Ülkemizde, iki veya üç kuflak gözlenir. lk yetiflkinler ekim ortas nda, son yetiflkinler ise nisan sonumay s bafl nda ortaya ç kar. Yapra- n alt na, günefl fl n görecek biçimde ve genellikle tek tek b rak lan yumurtadan, 1-2 hafta içinde ç kan larvalar ; labada (Rumex sp.) türlerinin yapraklar n n alt k sm n yiyerek beslenir. Pupa dönemi, 3-4 hafta sürer. Ülkemizin güney bölgelerinde oniki ay görülen tür, di er bölgelerde, en erken ve en geç türlerdendir. Nektar kayna zengin olan bitkilerle kapl, aç k alanlar tercih eder. Çorak, fundal k, ormanl k, çay rl k alanlar ile eski tafl ocaklar, bentler ve yol kenarlar nda bulunur. Günefli seven ve günefl fl nlar n absorbe edebilen tür; uygun toprak ve bitki örtüsü üzerinde, 2400 m yüksekli e kadar görülür. Berrin Aky ld r m Yüksek Biyolog Foto raflar: Berrin Aky ld r m Kaynaklar Baytafl, A. Türkiye'nin Kelebekleri Do a Rehberi, Türkiye'nin Anonim Kelebekleri (TRAKEL) < < 17

Erkek bireyler, genellikle su k y lar nda ve çamurlu bölgelerde, kalabal k sürüler halinde, di er türlerle kar fl k bulunur. Baklagiller (Fabaceae) ailesinden bitki türleri ile beslenir.

Benzer belgeler

ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ BİTKİ TANIMI III

ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ BİTKİ TANIMI III Juniperus communis (Âdi ardıç) Herdem yeşil 15 m ye kadar boylanabilen ağaç veya 3-5 m boyunda sık dallı ya da yerde sürünen bir çalıdır. 10-15 mm uzunluğunda