İlköğretime Hazırlık ve İlköğretim Programları Temel Kavramlar & Hazırbulunuşluk

Transkript

1 İlköğretime Hazırlık ve İlköğretim Programları Temel Kavramlar & Hazırbulunuşluk Yrd.Doç.Dr. Gülçin TAN ŞİŞMAN Eğitim Programları ve Öğretim

2

3 Eğitim bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir. yaşantılar, deneyimler, gözlemler ve denemeyanılma yoluyla bireyin kendi bilişsel şemalarını yapılandırma sürecidir. yeni bir davranış kazanma biçiminde olabileceği gibi, önceden sahip olduğu istenmeyen davranışları terk etme şeklinde de olabilir.

4 Eğitim Formal Eğitim Planlı, programlı İnformal Eğitim (Günlük yaşam deneyimleri) Örgün Eğitim Belli yaş grupları, aşamalı ve kademeli okullarda yapılır Yaygın Eğitim İlgi ve gereksinimlere kademeli değildir. İlköğretim Ortaöğretim Üniversite Hizmet içi eğitim Halk eğitimi Çıraklık

5 Eğitimin Özellikleri Kapsamlı, karmaşık ve çok boyutludur. Sürekli ve dinamiktir. Yaşantı yoluyla davranıştaki istendik değişime odaklanır. Hem kültürü etkiler hem de etkilenir. Kültürü aktarır. Bireyi sosyalleştirir. Tutarlı, amaca yönelik ve bütünleyicidir. Oldukça geniştir, zaman ve mekan yönünden sınırlandırılamaz. Değişime, kültürden daha az direnç gösterir.

6 Öğretim Eğitimin okulda ya da sınıf ortamında, planlı ve programlı olarak yürütülen kısmıdır. (Küçükahmet, 2002) Belirli bir öğrenci grubu ve belirli bir içerik için belirli bir ortamda öğrenmenin gerçekleşmesine rehberlik eden ve planlı olarak gerçekleştirilen etkinliklerden oluşan bir süreçtir. (Fer, 2009)

7 Eğitim ve Öğretim Eğitim Bireyin gerek okulda ki gerekse okul dışındaki yaşam boyu süren eğitiminin, planlı olarak düzenlenen ve uygulanan tarafı bireyin öğretimini oluşturur. Hem rastlantı eseri hem planlanmış olarak yaşantılar kazanmak mümkündür. Öğretim Öğretim süreci ister evde ister okulda gerçekleştirilsin, planlı olup olumlu değişmeleri hedefler. Öğretim, öğrenmeyi gerçekleştirdiği takdirde, eğitimin bir değeri olur.

8 Öğrenme Yaşantı ürünü olarak davranışta meydana gelen nispeten kalıcı izli değişme Bireyin davranışlarındaki gözlemlenebilir değişimlerdir. Dışsal uyarıcıların içsel ya da zihinsel süreçlerle işlenmesidir. Öğrenenin duyu organları aracılığıyla algıladığı nesne, olay, olgu ya da kavramlara ilişkin zihninde kendi gerçeğini yapılandırması ya da önceki deneyimlerine dayalı olarak gerçeği yorumlaması sürecidir.

9 İstenilen davranışlar İstediğimiz davranışlar; Bilişsel Duyuşsal Devinişsel olabilir.

10 Öğrenme İlkeleri Duyduğumu unuturum. Gördüğümü hatırlarım. Yaptığımı anlarım. Confucius

11 Öğrenme İlkeleri Duyduğumu unuturum. Duyduğumu ve gördüğümü biraz hatırlarım. Duyduğum, gördüğüm ve tartıştığım zaman anlamaya başlarım. Duyduğum, gördüğüm, tartıştığım ve yaptığım zaman anlayış geliştiririm. Öğrettiğim zaman uzmanlaşırım. Mel Silberman

12 Öğrenme İlkeleri Daha çok duyu organını işe koşma Okuma becerisini geliştirme Öğrenme sürecinde etkin olma Öğrenmeye istekli olma Sonuçtan haberdar olma Öğrenilenleri tekrarlama Bütün ve parça olarak öğrenme Öğrenme materyalinin anlamlı olması

13 Öğretim İlkeleri Açıklık Uygulanabilirlik (İşaktivite, Yaparak yaşayarak öğrenme) Çocuğa görelik Yakından Uzağa Hayatilik Bilinenden - Bilinmeyene Güncellik Somuttan Soyuta Tasarruf (Ekonomiklik)

14 Eğitim Programı Okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir. Bireylerin milli eğitimin amaçları doğrultusunda eğitmek amacı ile oluşturulmuş olan plan.. Okul içinde ve dışında yapılabilecek tüm uygulamalar

15 Posner`in Eğitim Programı Sınıflaması Resmi program İşlevsel program İhmal edilen program Örtük program Ekstra program

16 Posner`in Eğitim Programı Sınıflaması Resmi (Kuramsal, Açık, Yazılı) Program Yazılı bir dokuman haline getirilerek eğitim otoritelerince onaylanmış ve okullara gönderilmiştir. Eğitim felsefesini ve politikalarını yansıtır, resmidir, teoriktir, açık ve ilan edilmiştir. Tasarıdır, varsayımsal olarak olması gerekeni ortaya koyar. İşlevsel (Gözlenen, Gerçekleşen, Uygulanan) Program Okulda öğretmenler aracılığıyla uygulamaya konulan programdır. Okuldan okula farklılık gösterir. Kuramın uygulamaya dönüşmesidir. Resmi programın okula, çevreye ve öğretmene göre farklılaşmasıdır. Resmi programın uygulamada yaşama geçirilmiş biçimidir. Daha somuttur.

17 Posner`in Eğitim Programı Sınıflaması İhmal Edilen (Geçersiz, Görmezden Gelinen) Program Resmi programın atlanan, eksik bırakılan, üstünkörü geçiştirilen yanlarını oluşturur. Okulun sahip olduğu olanaklardan ya da öğretmen yeterlik, tutum ve davranışlarından da kaynaklanabilir. Örtük (Gizli, Yazılı Olmayan) Program İlk olarak Jackson tarafından ortaya atılmıştır. Resmi programda yazılı olarak yer almayan, kasıtlı olarak düzenlenmemiş ve planlanmamış öğrenmeleri içeren programdır. Resmi programı destekleyen ya da engelleyen daha çok okul kültürü ve ikliminden kaynaklanan, kurumdaki bireylerin sahip olduğu inanç, değer, tutum ve yaklaşımlardan doğan program türünü yansıtır. Ekstra Program Yazılıdır. Sportif, sanatsal, kültürel etkinlikleri kapsar. Okul korosu, öğrenci toplulukları

18 Öğretim Programı Eğitim programının amaçlarına hizmet edecek biçimde, belli bir öğretim kademesinin çeşitli sınıflarında bireye belli bilgi kategorileriyle ilişkili olarak okul içinde ya da dışında ne tür yaşantıların sağlanacağını gösteren düzenektir. Okulda ya da okul dışında bireye kazandırılması planlanan bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsayan yaşantılar düzeneğidir.

19 Kaynaklar Birey Toplum Konu Alanı PROGRAM GELİŞTİRME Amaçlar (NİÇİN?) Alanlar Bilişsel Duyuşsal Psikomotor İçerik (NE?) Değerlendirme (NE KADAR?) Eğitim programlarının hedef, içerik, öğretme-öğrenme süreci ve değerlendirme öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünü. Öğretim Süreçleri (NASIL) Ders planı Öğretim Yöntemleri Öğretim İlkeleri Görsel-İşitsel Araçlar Sınıf içi İletişim Disiplin

20 Eğitim Programının Ögeleri Hedefler İçerik Ölçme ve Değerlendirme Öğrenme-öğretme süreci

21 Okul Öncesi Eğitim Eğitim sürecinin doğumdan başlayarak zorunlu öğrenim çağına kadar olan dönem Doğumdan başlayarak çocuğun bedensel, zihinsel duygusal ve toplumsal gelişimini sağlamak (Üstünoğlu, 1990). 0-6 yaşları arasındaki çocuğun, bireysel özelliklerini ve gelişim düzeylerini göz önüne alarak ve onun zihinsel, duygusal, fiziksel ve sosyal yönden gelişimini destekleyerek erişebileceği en üst düzeye çıkaran ve çocuğu ilköğretime ve yaşama hazırlayan planlı ve sistemli bir eğitimdir. (Çoker, 1994).

22 Okul Öncesi Eğitim Çocuk gelişiminin en kritik, en önemli ve en çok dikkat gerektiren dönemidir. Evrensel Amaçlar Toplumsal amaçlar Eğitsel amaçlar Gelişimsel amaçlar

23 Türkiye de Okul Öncesi Eğitim İsteğe bağlı olarak zorunlu ilköğretim çağına gelmemiş ay arasındaki çocukların eğitimini kapsar. Okul öncesi eğitimi 81 ilde zorunlu hale getirmek için Milli Eğitim Bakanlığı tarafından başlatılan projeye göre 2013'te 5 yaşındaki tüm çocuklar zorunlu okul öncesi eğitime başlayacak. 12 yıllık kademeli kesintili eğitim EÖY Okulöncesi eğitimin zorunlu eğitimin kapsamı dışında İlköğretime başlama alt sınırı 60 aya çekilirken, üst sınır 72 ay

24 Türkiye de Okul Öncesi Eğitim Programları 1989 Okul Öncesi Eğitim Programı (4-5 yaş) Okul Öncesi Eğitim Genel Müdürlüğü (Program geliştirme çalışmaları hızlanmıştır. ) 1994 Programı Programı 2006 Programı Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı Gelişim temelli, bütüncül anlayış ve sarmal program yaklaşımı Amaç Kazanım

25 Türkiye de Okul Öncesi Eğitim Programları 8 Ocak 2012 tarihinde MEB Teşkilat Kanunu nun değişmesiyle Temel Eğitim Genel Müdürlüğü 2012 Programı 10 farklı ilde pilot uygulama Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı Gelişimsel, sarmal yaklaşım ve eklektik model Kazanım ve göstergeler

26 Türkiye de İlköğretim 6-13 yaş grubundaki çocukların eğitim ve öğretimini kapsar. İlköğretim yaşı çocuğun 5 yaşını bitirdiği yılın eylül ayı İlk 4 yıl öğrenciye bilgi vermekten çok okuma, yazma, kavrama ve oyuna dayalı bir sistem Öğrencilere diploma 12 yılın sonunda verilecek ve tek diploma olacaktır. Öğrencinin 4 yıl veya 8 yıl okumasının bir anlamı olmayacak ve öğrenci okulu yarıda bıraktığı takdirde eğitimsiz sayılacaktır. (Sertifika verilecek)

27 Türkiye de İlköğretim Programları Milli Eğitim Bakanlığı, Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı Alan eğitimcileri/uzmanları, Program geliştirme uzmanları, Ölçme ve değerlendirme uzmanları, Öğretmenler yılında uygulamaya konulan Öğretim Programları Yapılandırmacı yaklaşım, Öğrenci-merkezli eğitim Kazanım - Bilgi, beceri ve tutumlar Her derse özgü öğrenme alanları içerik Güncellenen Öğretim Programları İlköğretim Kurumları Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) İlköğretim Kurumları İngilizce Dersi (2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)

28 İlköğretim Programları Türkçe ye duyarlılık tüm dersler için ANA BECERİ olarak ele alınmıştır. Her dersin öğretim programında ortak temel beceriler ile o ders alanına özgü beceriler yer almaktadır. Ortak temel beceriler Türkçe yi doğru, etkili ve güzel kullanma, Eleştirel düşünme, Yaratıcı düşünme, İletişim, Araştırma sorgulama, Problem çözme, Bilgi teknolojilerini kullanma ve Girişimcilik

29 İlköğretim Programları Türkçe Dersi İlköğretim Programı Matematik Dersi İlköğretim Programı Hayat Bilgisi Dersi İlköğretim Programı Görsel Sanatlar Dersi İlköğretim Programı Müzik Dersi İlköğretim Programı Beden Eğitimi Dersi İlköğretim Programı Fen Bilimleri Dersi İlköğretim Programı Sosyal Bilgiler Dersi İlköğretim Programı Trafik ve İlkyardım Dersi İlköğretim Programı Bilişim Teknolojileri Dersi İlköğretim Programı İngilizce Dersi İlköğretim Programı

30 İlköğretime Hazır Bulunuşluk Tanımı, Önemi, Kapsamı, Faktörler

31 İlköğretime İlk adım... «Okula başlama» çocuğun yaşamında son derece kritik ve önemli bir olaydır. 6 yaşlarında ilk kez ailesinin dışında, yaşamının büyük bir bölümünü geçireceği yeni bir ortama girmek uyum sağlamakla karşı karşıya kalır. İlköğretim kurumu Doğumdan sonra çocuğun anneden ikinci kez ayrılışı ya da kopuşu

32 Anneden, aileden ayrılış Bazı çocuklar kolaylıkla severek herhangi bir sorun çıkarmadan sürece adapte olurlar. Okul öncesi eğitim kurumuna devam üstünlük Bazıları ise ilk günden başlayarak anneden ayrılma, sınıfa tek başına girme, sınıfta söylenenleri yerine getirme, arkadaşlarına ve öğretmenine alışma konularında zorluk çekerler.

33 İlköğretime başlama İlköğretim temel bilgi ve becerilerin kazanılması İleriki yaşantılara öncülük etme Sorumluluk ve görev paylaşımı bilinci Kişilik oluşumunun temellerinin güçlenmesi açısından oldukça önemlidir. Birinci sınıftaki yaşantılar diğer sınıflara göre daha da önem taşımaktadır.

34 Hazır Bulunuşluk Thordike tarafından ilk defa kullanılmıştır. İnsanın Orijinal Doğası adlı kitabında «sinir sisteminin öğrenmeye hazır hale gelmesi» olarak betimlemiştir. 6-7 yaşında bir çocuk sinir sistemi açısından bakıldığında, okula gitmeye ve başarılı olmaya hazırdır. Sinirsel olarak okula hazır olmak yeterli midir?

35 Okula Hazır Bulunuşluk Çocuğun tüm gelişim alanlarındaki temel bilgi ve becerilerle donanmış, kendine güvenen, kendisi ve çevresiyle barışık bir biçimde duygusal karışıklığa uğramadan ilköğretime başlaması ve buradaki etkinliklere ilgi ve istekle katılabilmesidir (AOF,2008). öğretilebilen an Zihinsel Bedensel Duygusal Sosyal açıdan hazırlıklı oluş

36 Okula Hazır Bulunuşluk Önemi En kritik ve en önemli süreçlerden biri Uyum sürecini kolaylaştırır. Duygusal sorunları en aza indirir. İlk kez ÖĞRETİMLE karşı karşıyadır. Etkinliklere katılmak Belirli bir disiplin planı dahilinde davranmak Öğretmenin yönergelerini yerine getirmek

37 Okula Hazır Bulunuşluk Önemi İlköğretimin gerektirdiği temel bilgi ve becerilerle okula başlamak Kendine güven Kolay etkili iletişim Kabul görme, öne çıkma Daha başarılı olmak için İçten uyarım Merak araştırma, inceleme ve problem çözme becerileri Yaşam boyu öğrenme yaşam boyu başarı

38 Okula hazır olmayan ya da eksik hazır bulunuşluk Sorunlar? Evden, anneden ayrılma Yeni bir ortama uyum sağlama Yeni arkadaşlar ve öğretmenlerle iletişim kurma Öğretmenin yönergelerine uyma Dikkatini uzun süre belli bir konu/etkinlik üzerine yoğunlaştıramama Okuma, yazma ve aritmetik gibi derslerde öğrenme Öğrendiklerini pekiştirme ve geliştirme

39 Okula Hazır Bulunuşluğun Kapsamı El, göz eş güdümü gelişmiş, küçük kasları güçlenmiş olmak hazır bulunuşluk için yeterli midir? aylıkken okula başlamak yerine daha büyükken okula başlamış olmaları çocuğun okula hazır olduğunu gösterir mi? Kız ve erkek çocuklar arasında hazır bulunuşluk açısından bir fark var mıdır? Kız çocukları daha duygusal erkek çocukları daha hazır Daha uzun boylu ya da kilolu ; görme ya da işitme algısının yaşıtlarından daha güçlü olması okula hazır olduğu anlamına gelir mi? Kendi yaşıtlarıyla dostça ilişkiler kuran her çocuk okula hazır mıdır? Yalnızca bir alanda hazır olmak yeterli DEĞİLDİR! Tüm gelişim alanlarını kapsar.

40 Okula Hazır Bulunuşluğun Kapsamı Bedensel Zihinsel Duygusal Sosyal Dil gelişim alanlarında sahip oldukları bilgi ve beceriler Öz bakım becerilerinin hepsini kapsayan geniş bir kavramdır.

41 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler Fiziksel Zihinsel Duygusal Sosyal ve Çevresel

42 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler FİZİKSEL ETMENLER Okula başlama konusunda en yaygın olarak kullanılan ÖLÇÜT nedir? Takvim yaşı Türkiye de yaş sınırı 72 aydır. Okula başlama yaşının düşük ya da yüksek olması okula hazır bulunuşluğu garanti altına alır mı? YAŞ fiziki etmenlerden yalnızca biridir.

43 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler FİZİKSEL ETMENLER Sağlıklı ve normal bir fiziksel gelişimine sahip olması Görme İşitme Beyin gelişimi Kalem tutmak Küçük kas gelişimi Vücudunu kontrol edebilmesi Dengeli hareket edebilmesi

44 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler ZİHİNSEL ETMENLER Bilgi, beceri ve kapasite kullanma eğilimini içerir. Zeka Öğrenme yeteneğini etkileyen en önemli özelliklerden biridir. Zeka tek boyutlu değildir. Howard Gardner Kişileri farklı kılan, yaşamda karşılaştıkları sorunları çözmeye ya da kendileri ve toplum için yararlı, değerli bir şeyler ortaya koymalarına yarayan ve toplum içinde bir değeri olan değişik yetenekler

45 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler ZİHİNSEL ETMENLER Zeka boyutlarının gelişmesinde gelişmesinde başta kalıtım, çevresel koşullar, toplumsal özellikler, değerler, yaşam deneyimleri vb. faktörler etkilidir. gelişebilmesi için uygun çevresel koşullar ve fırsatlar gerekir. Uygun olmayan koşullar çocugun hazır bulunuşluğunu olumsuz yönde etkiler.

46 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler ZİHİNSEL ETMENLER Dil gelişimi Zihinsel yeteneklerin en önemlilerindendir. Sözel zeka Anlama ve problem çözme Öğretmeni dinlemek, Yönergeleri yerine getirmek vb. Alıcı Dil İfade Edici Dil Öğretmen ve arkadaşlarıyla düzgün bir biçimde konuşmak sözel iletişim kurma

47 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler ZİHİNSEL ETMENLER Dikkatini yoğunlaştırma, Sayılara aşina olma, sayı sayma Benzerlik ve farklılıkları ayırt edebilme Basit sınıflama ve gruplama yapabilme, Duyularını kullanma Algısal becerilere ait ÖN DENEYİMLER

48 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler DUYGUSAL ETMENLER Çocuğun kendisini nasıl gördüğünü Başkalarının duygularını anlama Kendi hislerini yorumlayıp ifade etme yeteneği Normal süreçte artan iletişim gücüyle çevreyle ilişki kurma artar ve anneye bağlılık yavaş yavaş azalır. Temel güven duygusu gelişmeyen çocuklarda anneye bağımlılık azalmaz ve okul sürecinde problemlere neden olur.

49 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler DUYGUSAL ETMENLER Duygular çocuğun davranışlarını yönlendirmede oldukça önemli rol oynar. Akıl ve Mantık Duygular Küçük yaştaki çocuklar duygularını daha çok belli eder.

50 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler DUYGUSAL ETMENLER Duygusal davranış modelleri ve buna uygun kişilik yapısı Anne Diğer yakın akrabalar Çevre ile duygusal etkileşim Okulun ilk günleri çok önemlidir. Duygusal sorunları kişilik özellikleri yeni bir ortama aktarılıyor. Anneden kopamama sınıfta olup bitenlerin dışında kalma diğerlerinden geri kalma başarısızlık ve güvensizlikle sonuçlanabilir.

51 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler DUYGUSAL ETMENLER Duygusal sorunlarla öğrenmedeki başarısızlık arasında sıkı bir ilişki vardır. Duygusal olarak sağlıklı olamanın en belirgin işareti, çocuğun kendi yaşıtlarına ve diğer insanlara rahatça yaklaşması ve öğrenme konusunda gösterdiği isteklilik olarak açıklanmaktadır.

52 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler SOSYAL VE ÇEVRESEL ETMENLER Aile ve ailenin yaşadığı ortam Ekonomik koşullar Gelir, evde yaşayan kişi sayısı, ev tipi, yeterli ve düzenli beslenme olanağı vb. Oyun ve sosyal deneyim için var olan mekan ve olanaklar Evdeki sözel iletişim ortamı Anne ve babanın kullandığı dil, bu dilin niteliği, konuşma biçimi, çocuğa tanınan konuşma olanağı vb. Okuma yazmaya karşı tutum Anne ve babanın okuma alışkanlığı, evde çeşitli kitapların bulunması vb. Okula karşı tutum Ailenin okula ve öğretmenlere duyduğu güven ve saygı, okumaya verdiği önem, vb. Çocuğun güven ve kişilik gelişimini etkileyen aile içi ilişkiler Aile yaşamının niteliği, bireyle arası sevgi ve saygı vb.

53 Okula Hazır Bulunuşluğu Etkileyen Faktörler SOSYAL VE ÇEVRESEL ETMENLER Kitle İletişim Araçları Televizyon Doğru seçilen programlar Nitelikli programların aile tarafından bilinçli olarak seçilmesi Okumaya karşı isteklilik Dile olan duyarlılık vb.

54 İlköğretim Hazır Bulunuşluğa Yönelik Çalışmalar Çocuğun gelişim alanlarıyla ilişkilendirilerek planlanmalıdır. Dil (zihinsel beceri) ayrı bir boyut olarak nitelendirilmelidir. Özbakım becerileri de ilköğretime hazır bulunuşluğu etkileyen becerilerdendir. Aile desteği