BAÞKENT ÜNÝVERSÝTESÝ ANKARA HASTANESÝ DOKU TÝPLEME LABORATUVARI TEST BÝLGÝLERÝ REHBERÝ

Transkript

1 BAÞKENT ÜNÝVERSÝTESÝ ANKARA HASTANESÝ DOKU TÝPLEME LABORATUVARI TEST BÝLGÝLERÝ REHBERÝ

2 BAÞKENT ÜNÝVERSÝTESÝ ANKARA HASTANESÝ DOKU TÝPLEME LABORATUVARI TEST BÝLGÝLERÝ REHBERÝ

3 BAÞKENT ÜNÝVERSÝTESÝ ANKARA HASTANESÝ DOKU TÝPLEME LABORATUVARI TEST BÝLGÝLERÝ REHBERÝ ÝÇÝNDEKÝLER SAYFA NO KISALTMALAR... 1 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI TANITIMI... 2 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI TEST ÝSTEM VE KAYIT... 3 TABLO: DOKU TÝPLEME TEST KODLARI... 3 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI KAN ÖRNEKLERÝNÝN ALINMASI... 4 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI ÖRNEKLERÝN TAÞINMASI... 5 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI ÖRNEKLERÝN KABULÜ... 6 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI ÖRNEK RED KRÝTERLERÝ... 8 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI SONUÇ VERME DOKU TÝPLEME LABORATUVARI TESTLERÝ... 10

4 KISALTMALAR DTL HLA SSP SSO PCR PRA Doku Tipleme Laboratuvarý Human Leukocyte Antigen Sequence Spesific Primer Sequence Spesific Oligonucleotide Polymerase Chain Reaction Panel Reaktif Antikor 1

5 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI TANITIMI Organ nakli, son dönem organ yetmezliðindeki hastalarýn günümüzdeki en seçkin tedavi yöntemlerinden biridir. Örneðin böbrek nakli; diðer tedavi yöntemlerine göre hem hasta yaþam kalitesini arttýrmasý, hem de ekonomik olmasý nedeniyle son dönem böbrek yetmezliðindeki hastalarda tercih edilen tedavi þeklidir. Organ Transplantasyonu: Transplantasyon iþlem zinciri çeþitli birimlerin yer aldýðý bir ekip çalýþmasýdýr. Bu zincirin en önemli halkalarýndan biri transplantasyon immünolojisidir. Bu aþama organ alýcýsý ile vericisi arasýnda doku uyumunun olup olmadýðýnýn ortaya konduðu en kritik dönemdir. Bu aþamadaki kriterler yerine getirildikten sonra saðlýklý bir nakil iþlemi gerçekleþtirilebilir. Transplantasyon iþleminde karþýlaþýlan ilk engel alýcý ve vericinin yapýsal (antijenik özelliklerindeki) farklýlýklarýdýr. Alýcý için yabancý olan vericinin yapýsal antijenleri, alýcýnýn baðýþýklýk sistemini uyararak immün cevabý baþlatýr. Bunun sonucunda nakledilen organda istenmeyen hasarlar ortaya çýkar. Bu tip reaksiyonlarýn geliþmemesi ve azaltýlmasý için transplantasyon öncesi alýcý ve vericinin genetik benzerliði iyi belirlenmeli, yorumlanmalý ve bu kriterler doðrultusunda en uygun vericinin seçimi yapýlmalýdýr. Doku Tipleme Testleri: Baþkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Doku Tipleme Laboratuvarýnda doku ve organ nakli öncesi gerekli olan tüm testler en modern yöntemlerle çalýþýlmaktadýr. Yapýlan testler uluslararasý dýþ kalite kontrol sistemi NEQAS tarafýndan denetlenmekte olup, bu amaçla Doku Tipleme ve Panel Reaktif Antikor testleri NEQAS tarafýndan yurt dýþýndan laboratuvarýmýza yollanmaktadýr. 2

6 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI TEST ÝSTEM VE KAYIT Hasta/donör ilgili polikliniðe baþvurduktan sonra, ilgili bölümün hasta kabul birimi tarafýndan hasta/donöre ait kimlik ve adres bilgileri Hastane Bilgi Yönetim Sistemi (HBYS) ne kaydedilerek bir dosya numarasý verilir. Hastane içerisindeki tüm iþlemler bu dosya numarasý ile yapýlmaktadýr. Ýlgili birimin sorumlu doktoru tarafýndan hasta/donör deðerlendirilerek, HBYS üzerinden Doku Tipleme Laboratuvarýna (DTL) ait test istemleri yapýlýr. DOKU TÝPLEME TESTLERÝ TEST KODU TEST ADI HLA-A,B,C (Moleküler Düþük Çözünürlükte, PCR) HLA-DR,DQ (Moleküler Düþük Çözünürlükte, PCR) Sitotoksisite (Seroloji) Panel Sitotoksisite (Akým Sitometri) Panel Panel Reaktif Antikor Tarama Panel Reaktif Antikor Sýnýf-I Tanýmlama Panel Reaktif Antikor Sýnýf-II Tanýmlama HLA-B (Moleküler Düþük Çözünürlükte, PCR) Hasta/donör Doku Tipleme Laboratuvarý (DTL) Örnek Kabul Birimine gider. HBYS üzerinde istemi yapýlmýþ olan ilgili testlerin kayýtlarý kontrol edilir. Sistem üzerinden çalýþýlmasý istenen testlere uygun olarak hazýrlanmýþ, hasta bilgileri, barkod numarasý, istem yapan birim, istem yapýlan test grubu, örnek kayýt tarihi ve örnek alýnacak test tüpü bilgileri bulunan barkod, hastaya/donöre verilerek, örnek alma birimine yönlendirilir. Örnek alma biriminde DTL Laboratuvarý Testleri Ýçin Kan Alým Talimatý doðrultusunda hasta/donör örnekleri alýnýr. Örneklerin DTL Laboratuvarý Örnek Kabul ve Kontrol Talimatý doðrultusunda deðerlendirilerek kabulü yapýlýr veya Doku Tipleme Laboratuvarý Numune Red Kontrol Kriterleri Talimatý doðrultusunda örnek reddedilir. Alýnan örnekler, Numunelerin Toplanmasý ve Güvenli Taþýnmasý Talimatý doðrultusunda laboratuvara teslim edilir. Canlýdan böbrek nakli düþünülen ve Sitotoksisite (Cross Match) testi istenen hasta, vericisi ile kan vermeye gelir. Böbrek nakli hastalarýnýn kan örneði, diyaliz öncesi alýnmalýdýr. 3

7 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI KAN ÖRNEKLERÝNÝN ALINMASI Örnek alacak personel tarafýndan barkod üzerinde kayýtlý isim ile örnek alýnmasý için gelen hasta/donör için kimlik bilgileri doðrulamasý yapýlýr. Tüm iþlemlerde steril, bir defa kullanýlýp atýlan iðne ve enjektör kullanýlýr. Kullandýktan sonra kesici-delici alet çöp kutusuna atýlmalýdýr. Hastaya yapýlacak iþlem hakkýnda bilgi verilir. Her iki kol antekubital bölge incelenerek, venlerin daha belirgin olduðu ekstremite belirlenir. Örnek alan kiþi önlük ve eldiven giymelidir. Dirseðin 3-4 parmak üstünden turnike baðlanýr. Vene girilecek nokta merkez olmak üzere, en az 3-4cm çapýnda bir daire büyüklüðünde alan merkezden çevreye doðru antiseptik solüsyon ile silinir. Kan alýnacak alan dezenfekte edildikten sonra tekrar palpe edilmez. Damara girilecek bölgeden steril iðne veya vakumlama sistemi ile kan ilgili tüplere (mor kapaklý EDTA lý tüp, kýrmýzý kapaklý düz biyokimya tüpü, sarý kapaklý ACD li tüp gibi) yeterli miktarda kan alýnýr. HLA doku tipleme testleri için; 1 adet ACD li tüp, PRA testleri için 1 adet kýrmýzý kapaklý düz biyokimya tüpü, Sitotoksisite (Cross Match) testleri için; Alýcýdan, 1 adet kýrmýzý kapaklý düz biyokimya tüpü, Donörden, 2 adet sarý kapaklý ACD li tüp, Mor kapaklý EDTA lý tüplere kan alýndýktan sonra 1-2 kez alt-üst edilerek kanýn EDTA ile karýþmasý saðlanýr ve pýhtýlaþma önlenir. Sarý kapaklý ACD li tüplere kan alýndýktan sonra tüpler 1-2 kez yavaþça alt-üst edilerek karýþtýrýlýr. Yeterli miktarda kan alýndýktan sonra turnike çözülür. Enjektörün yönü deðiþtirilmeden damardan çýkýlýr ve damara giriþ yeri üzerine kuru bir pamuk ile 2-3 dakika basýnç yapýlarak,steril bant ile kapatýlýr. Kanýn alýmý sýrasýnda kanýn dökülmesi veya sýçramasý gibi kontaminasyona yol açabilecek durumlarda, riskli zemin %10 luk sodyum hipoklorid ile temizlenmelidir. Çalýþmalarýmýz için hücrelerin canlý kalmasý ve hücre yapýlarýnýn bozulmamasý gerektiðinden, enjektöre örnek alýnýrken ve örnek tüplerine aktarýlýrken yavaþ aktarýlmasý, EDTA lý ve ACD li örnek tüplerine alýnan kanlarýn aktarýldýktan sonra yavaþça altüst edilmesi gerekmektedir. 4

8 Örneklerin bekletilmeden laboratuvarýmýza uygun transfer koþullarý saðlanarak gönderilmesi gerekmektedir. Numunelerin Toplanmasý ve Güvenli Taþýnmasý Talimatý Kadavra Çalýþmalarý Ýçin; Örneklerin hastadan alýnmasýný takiben Doku Tipleme Laboratuvarýna götürülmesini saðlamak örneði alan hekim/hemþire/teknisyenin; örnek laboratuvara gönderilene kadar hastadan örnek alma ve saklama koþullarýna uygun þartlarda tutulmasýný saðlamak, ameliyathane sorumlu personelinin görevidir. DOKU TÝPLEME LABORATUVARI ÖRNEKLERÝN TAÞINMASI Tüm biyolojik örneklerin taþýnmasý sýrasýnda uyulmasý gereken önlemler; Tüm biyolojik örnekler enfeksiyöz kabul edilmeli ve gerekli koruyucu önlemler alýnmalýdýr. Taþýma iþlemi sýrasýnda personel koruyucu eldiven giymelidir. Örneklerin taþýnmasý sýrasýnda personele ve çevreye bulaþý önlemek için taþýma iþlemi azami dikkat göstererek yapýlýr. Taþýma iþlemi için üzerinde biyolojik tehlike iþareti bulunan ve örneklerin tamamý için uygun taþýma konteynýrý seçilmeli ve personelin kan ve doku ile temasý engellenmelidir. Örnek kapaklarýnýn sýkýca kapalý olduðundan emin olunmalýdýr. Örnek kaplarý taþýma koyteynýrýna dökülmeyi engelleyecek þekilde yerleþtirilmelidir. Taþýma sýrasýnda taþýma konteynýrýnýn kapaðý kapalý olmalýdýr. Sert ve ani hareketlerden kaçýnýlmalý, örneklerin çalkalanmamasýna dikkat edilmelidir. Kan örnekleri en kýsa sürede, oda sýcaklýðýnda ve uygun taþýma konteynýrýnda (termos, buz kalýbý bulunan kap vs.) laboratuvara ulaþtýrýlmalýdýr. 5

9 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI ÖRNEKLERÝN KABULÜ Örnekler laboratuvara örnek kabul biriminden kabul edilir. Örneklerin DTL Laboratuvarý Testleri Ýçin Kan Alým Talimatý ve Numunelerin Toplanmasý ve Güvenli Taþýnmasý Talimatý doðrultusunda uygunluðu kontrol edilir. Gönderilen numunenin istem formu ya da HBYSde hasta/donörün adý soyadý, dosya numarasý, TC kimlik no, yaþý, cinsiyeti, varsa donörün yakýnlýk derecesi, tetkik isteyen doktorun adý-soyadý, görevi, hastanýn kurumu, örnek istem tarihi, örnek türü bilgilerini, hasta/donörün klinik bilgileri açýkça belirtilmelidir. DTL istem formu veya hastane bilgi yönetim sistemi (HBYS) üzerinde bulunan bilgiler ile örnek üzerinde bulunan bilgiler karþýlaþtýrýlýr. Ýstem formunda bulunan bilgiler ile örnek üzerindeki bilgiler kontrol edilir. Ýstenen tetkike uygun örnek tüpü içerisine alýnýp alýnmadýðý ve örnek miktarýnýn yeterliliði kontrol edilir. Doku tiplendirme testleri için gerekli olan örnek miktarlarý; Hastadan ve vericiden 1 ACD li tüp içine alýnmýþ periferik kan örneði gereklidir. Sitotoksisite (Cross-match) çalýþmalarý için örnek miktarlarý; Vericiden 2 ACD li tüpü içine alýnmýþ periferik kan örneði gereklidir. Hastadan 5cc biyokimya tüpü içine alýnmýþ periferik kan örneði gereklidir. Panel Reaktif Antikor Testleri için örnek miktarlarý; Hastadan 5cc biyokimya tüpü içine alýnmýþ periferik kan örneði gereklidir. Kadavra Çalýþmalarýnda Doku Tipleme Ve Sitotoksisite (Crossmatch) testleri için; Hastadan ve vericiden 10 cc veya 2 ACD li tüpe alýnmýþ periferik kan örneði En az 3 yada 5 lenf nodu (mümkün olduðunca yað dokudan arýndýrýlmýþ olmalý kültür medyumuna konularak muhafaza edilmeli) En az 2x4cm boyutlarýnda dalak parçasý (kültür medyumuna konularak muhafaza edilmeli) Alýcý serumu (hemolizli olmayan) ayrýlabilecek miktarda 8-10cc periferik kan laboratuara iletilmeli. 6

10 Verici serumu (hemolizli olmayan) ayrýlabilecek miktarda 8-10cc periferik kan laboratuara iletilmeli. Örnek reddi yapýlan durumlarda yenilenmeyen veya olumsuzluðu giderilmeyen örneklerle ilgili laboratuvar sorumlu tutulamaz. Gerekli þartlarýn uygunluðu durumunda örnek HBYS üzerinden kabul edilir. Kabul edilen örnekler ön iþleme tabi tutulduktan sonra çalýþýlacak test grubuna göre ayrýlýr. Laboratuvara ulaþmayan ve/veya hasarlanmýþ örneklerde; Laboratuvar personeli, gün içinde ve çalýþma günü sonunda HBYS üzerinden istemi yapýlmýþ, kayda geçmiþ ama laboratuara ulaþmamýþ örnekleri takip eder. Öncelikle hastanýn örneðinin alýnýp alýnmadýðý HBYS üzerinden takip edilir. Hasta/donör örnek vermiþ ise örneðin alýndýðý birim aranarak, birim yetkilisi ile örneðin o birimde olup olmadýðý kontrol edilir. Örnek var ise; uygun koþullarda DTL Testleri Ýçin Kan Alým Talimatý ve Numunelerin Toplanmasý ve Güvenli Taþýnmasý Talimatý doðrultusunda laboratuvara ulaþtýrýlmasý saðlanýr. Örnek alýnmamýþ ise; örnek ile ilgili istem yapan doktora veya ilgili servis sorumlu hemþiresine telefon ile bilgi verilir ve hastanýn bilgilendirilerek hastadan örnek alýnmasý saðlanýr. Örnek alýnmýþ ancak Doku Tipleme L aboratuvarýna ulaþmamýþ ise; Ýstem reddedilir ve laboratuvar sorumlusu bilgisi dahilinde laboratuvar personeli kaný alan ilgili birimi telefon ile arayarak, konu hakkýnda birim sorumlusunu veya kaný alan personeli bilgilendirir tekrar örnek alýnmasý istenir. Örnek hasarlanmýþ olarak gelirse; istem HBYS üzerinden reddedilir, Laboratuvar Hata ve Gösterge Ýzlem Formu kaydedilir ve laboratuvar sorumlusu bilgisi dahilinde laboratuvar personeli kaný alan ilgili birimi telefon ile arayarak, konu hakkýnda birim sorumlusunu veya kaný alan personeli bilgilendirir tekrar örnek alýnmasý istenir. Yatan hasta ise; hastanýn bulunduðu yataklý servisin sorumlu hemþiresi aranarak bilgilendirilir ve yeni örnek istenir. Laboratuvara ulaþmayan veya hasarlanmýþ örnekler ile ilgili kayýtlar, Laboratuvar Hata ve Gösterge Ýzlem Formu na kaydedilir. 7

11 DOKU TÝPLEME LABORATUVARI ÖRNEK RED KRÝTERLERÝ Üzerinde etiket bulunmayan örnekler iþleme alýnmaz ve enfekte atýk olarak deðerlendirilir. (Elde edilmesi zor olan, kadavra örnekleri gibi özelliði olan örnekler için önce hastanýn doktoru ile görüþülür sonra deðerlendirilir) Uygun olmayan þekilde etiketlenmiþ hasta/donör kimlik bilgilerinin, örneðin alýndýðý tarih ve saatin belirtilmediði, yazýlmamýþ veya okunamayan örnekler iþleme alýnmaz. Gönderilen örneðin yanýnda hastane bilgi yönetim sistemi (HBYS) üzerinden istem yapýlmamasý ya da bilgilerin eksik doldurulmasý durumunda isteði gönderen doktor ile görüþülüp eksikler giderilmeye çalýþýlýr. Eksiklerin giderilmesi için gerekli kiþilere ulaþýlamadýðý durumlarda örnek bekletilmez ve enfekte atýk olarak deðerlendirilir. Ýstem formun da ve/veya HBYS üzerinde; - Hasta/donörün adý soyadý, - Dosya numarasý - Yaþý, cinsiyeti, - Varsa donörün yakýnlýk derecesi, - Muayene olduðu veya yattýðý bölüm, - Tetkik isteyen doktorun adý-soyadý, görevi, kurumu, - Örnek istem tarihi ve saati, - Örnek türü bilgilerini hasta/donörün klinik bilgilerini içermelidir. Laboratuvar istem formunda veya HBYS üzerinden bildirilen bilgiler ile örnek üzerinde bulunan etikette bildirilen bilgiler arasýnda uyumsuzluk varsa örnek iþleme alýnmaz ve enfekte atýk olarak deðerlendirilir. Örneðin alýnma ve taþýnma koþullarý Örneklerin DTL Testleri Ýçin Kan Alým Talimatý ve Numunelerin Toplanmasý ve Güvenli Taþýnmasý Talimatý na uygun þartlarý yerine getirmiyorsa örnek iþleme alýnmaz. Kadavradan doku testleri yapýlacak numunelerin iþaretlenmesinde bulunmasý gerekli bilgiler; Donör ile ilgili tüm bilgiler (yaþ, cinsiyet, kan grubu, varsa doku grubu, beyin ölüm sebebi, organý çýkaran kurum ve çýkarýldýðý yer), Örnek tipi (gönderilen) adet olarak (periferik kan, dalak, lenf) belirtilmelidir. Tüm çalýþmalar için örnek kabýnda; Çatlak olmasý veya sýzýntý yaratacak durumlar oluþmasý, 8

12 Örneðin uygun olmayan tüp veya kaba aktarýlmasý, Test tüpü ile gönderilen örneðin tüp aðzýnýn tam kapalý olmamasý, Etiketlenmemiþ ya da üzerinde isim yazmayan kaplarda olmasý, Doku örneði içeren kaplarýn soðuk saklama koþuluna uygun olmamasý, Gönderilen doku örneðinin Doku kültür medyumu (RPMI-1640 MEDIUM NaHCO3 ilaveli, L-Glutamine içermeyen) dýþýnda bir solüsyon içerisinde gönderilmiþ olmasý. Tüm çalýþmalar için örneklerin; Hemolizli Lipemik Pýhtýlý Uygun olmayan koruyucu içerisinde olmasý örnek için red nedeni olarak kabul edilir. Tetkik için yetersiz örnek gönderilmesi durumunda örnek iþleme alýnmaz ve enfekte atýk olarak deðerlendirilir. (Elde edilmesi zor olan, kadavra örnekleri gibi özelliði olan, örnekler için önce doktoru ile görüþülür sonra deðerlendirilir.) Örnekler uygun ve yeterli deðilse teslim alýnmaz ve hasta/donör den tekrar yeni örnek ister. Red edilen örnekler Laboratuvar Hata ve Gösterge Ýzlem Formu na kaydedilir veya HBYS üzerinden reddedilme nedenleri ve reddeden kiþiye ait bilgiler belirtilerek örnek redleri yapýlýr. Numunelerde hata varlýðýnda, çalýþan biyolog/teknisyen, Laboratuvar Hata ve Gösterge Ýzlem Formu nu doldurur. Hasta/donör den yeni örnek ister. Doku tiplendirme testleri için gerekli olan örnek miktarlarý; Hastadan ve vericiden 1 ACD li tüp içine alýnmýþ periferik kan örneði gereklidir. Sitotoksisite (Cross-match) çalýþmalarý için örnek miktarlarý; Vericiden 2 ACD li tüpü içine alýnmýþ periferik kan örneði gereklidir. Hastadan 5cc biyokimya tüpü içine alýnmýþ periferik kan örneði gereklidir. Panel Reaktif Antikor Testleri için örnek miktarlarý; Hastadan 5cc biyokimya tüpü içine alýnmýþ periferik kan örneði gereklidir. Kadavra Çalýþmalarýnda Doku Tipleme ve Sitotoksisite (Crossmatch) testleri için; Hastadan ve vericiden 10cc veya 2 ACD li tüpe alýnmýþ periferik kan örneði 9

13 En az 3 yada 5 lenf nodu (mümkün olduðunca yað dokudan arýndýrýlmýþ olmalý kültür medyumuna konularak muhafaza edilmeli) En az 2x4cm boyutlarýnda dalak parçasý (kültür medyumuna konularak muhafaza edilmeli) Alýcý serumu (hemolizli olmayan) ayrýlabilecek miktarda 8-10cc periferik kan laboratuvara iletilmeli. Verici serumu (hemolizli olmayan) ayrýlabilecek miktarda 8-10cc periferik kan laboratuvara iletilmeli. DOKU TÝPLEME LABORATUVARI SONUÇ VERME Tüm Doku Tipleme Laboratuvarý testleri sonuçlarý laboratuvar sorumlusu/ yardýmcýsý tarafýndan kontrol edilip onaylanýr. Laboratuvarda kullanýlan HBYS programýnda doku tipleme testleri ile ilgili ayrý bir program vardýr. Bu programý yalnýz Doku Tipleme laboratuvarýnda þifresi olan çalýþanlar görebilmekte ve kullanmaktadýr. Doku tipleme sonuçlarýný isteði yapan birim doktoru görebilir. Sonuçlarýn deðerlendirildiði programa giriþ þifrelidir ve sadece programý kullananlar þifreyi bilir. Diðer Doku Tipleme Laboratuvarý testlerinin sonuçlarý tüm doktorlar tarafýndan takip edilebilen HBYS ye kaydedilir. Doku Tipleme Laboratuvarý sekreteryasý tarafýndan hastaya bilgi fiþi ile sonuç verme süreleri bildirilir. Hasta/donörü sonuç raporu talep ettiðinde Doku Tipleme Laboratuvarýndan ikinci bir rapora imza karþýlýðý ve nufüs cüzdaný görülmesi ile verilir. DOKU TÝPLEME LABORATUVARI TESTLERÝ HLA-A,B,C (Moleküler Düþük Çözünürlükte, PCR-SSP) HLA-DR,DP,DQ (Moleküler Düþük Çözünürlükte, PCR-SSP) HLA-B (Moleküler Düþük Çözünürlükte, PCR-SSO) Panel Reaktif Antikor (PRA) Tarama-I Panel Reaktif Antikor (PRA) Tarama-II Panel Reaktif Antikor (PRA) Sýnýf-I Tanýmlama Panel Reaktif Antikor (PRA) ) Sýnýf-I Tanýmlama Sitotoksisite (Serolojik Yöntem ile) Sitotoksisite (Akým Sitometri Yöntemi ile) 10

14 HLA-A,B,C (Moleküler Düþük Çözünürlükte, PCR-SSP) Örnek Türü: ACD li tam kan Örnek Miktarý: 10 ml Örnek Kabý: Sarý kapaklý ACD li doku tüpü Örnek Alma ve Transferi: Tüm HLA testlerinde tüpler yatay þekilde taþýnýr ve hemen çalýþýlmayacaksa +4 derecede yatay þekilde muhafaza edilir. Çalýþma Yöntemi: PCR Örnek Kabul ve Red Kriterleri: Uygun olmayan tüp, örnek miktarýnýn yetersiz olmasý, laboratuvara uygun koþullarda ulaþtýrýlmamasý, pýhtýlý, bekletilmiþ ve dondurulmuþ olmasý Örnek Kaplarýnýn Etiketlenmesi: Hasta kimlik bilgileri doðrulanýr. Ýstenen testler kontrol edilerek barkodlar tüplere yapýþtýrýlýr Çalýþma Zamaný: Hafta içi her gün Sonuç Verme Zamaný: 2 gün sonra saat:16:00 Kullanýmý: HLA Doku grubu tayininde kullanýlýr. Ýnsan Lökosit Antijenleri (HLA) hücre membraný üzerinde bulununan glikoproteinlerdir.transplantasyon öncesinde alýcý ve verici arasýnda HLA Doku gruplarýnýn belirlenmesi, antijenik yapýlarýnýn karþýlaþtýrýlmasýnda kullanýlýr. HLA-DR,DP,DQ (Moleküler Düþük Çözünürlükte, PCR-SSP) Örnek Türü: ACD li tam kan Örnek Miktarý: 10 ml Örnek Kabý: Sarý kapaklý ACD li doku tüpü Örnek Alma ve Transferi: Tüm HLA testlerinde tüpler yatay þekilde taþýnýr ve hemen çalýþýlmayacaksa +4 derecede yatay þekilde muhafaza edilir. Çalýþma Yöntemi: PCR Örnek Kabul ve Red Kriterleri: Uygun olmayan tüp, örnek miktarýnýn yetersiz olmasý, laboratuara uygun koþullarda ulaþtýrýlmamasý, pýhtýlý, bekletilmiþ ve dondurulmuþ olmasý Örnek Kaplarýnýn Etiketlenmesi: Hasta kimlik bilgileri doðrulanýr. Ýstenen testler kontrol edilerek barkodlar tüplere yapýþtýrýlýr. Çalýþma Zamaný: Hafta içi her gün Sonuç Verme Zamaný: 2 gün sonra saat:16:00 Kullanýmý: HLA Doku grubu tayininde kullanýlýr. Ýnsan Lökosit Antijenleri (HLA) hücre membraný üzerinde bulununan glikoproteinlerdir.transplantasyon öncesinde alýcý ve verici arasýnda HLA Doku gruplarýnýn belirlenmesi, antijenik yapýlarýnýn karþýlaþtýrýlmasýnda kullanýlýr. 11

15 HLA-B (Moleküler Düþük Çözünürlükte, PCR-SSO) Örnek Türü: EDTA lý tam kan Örnek Miktarý: 3mL Örnek Kabý: Mor kapaklý EDTA lý tüp Örnek Alma ve Transferi: Tüm HLA testlerinde tüpler yatay þekilde taþýnýr ve hemen çalýþýlmayacaksa +4 derecede yatay þekilde muhafaza edilir. Çalýþma Yöntemi: PCR Örnek Kabul ve Red Kriterleri: Uygun olmayan tüp, örnek miktarýnýn yetersiz olmasý, laboratuara uygun koþullarda ulaþtýrýlmamasý, pýhtýlý, bekletilmiþ ve dondurulmuþ olmasý Örnek Kaplarýnýn Etiketlenmesi: Hasta kimlik bilgileri doðrulanýr. Ýstenen testler kontrol edilerek barkodlar tüplere yapýþtýrýlýr. Çalýþma Zamaný: Cuma günleri Sonuç Verme Zamaný: Sonraki Salý günü saat:16:00 Kullanýmý: Anklizon Spondilit ve Behçet gibi HLA iliþkili olduðu düþünülen hastalýklarda HLA-B lokusunun taramasý yapýlýr. Panel Reaktif Antikor (PRA) Tarama-I Örnek Türü: Serum Örnek Miktarý: 1mL Örnek Kabý: Kýrmýzý kapaklý (düz kan) tüp Örnek Alma ve Transferi: PRA testi çalýþýlacak hastanýn kaný diyalize girmeden önce alýnýr. Alýnan kan santrifüj edildikten sonra serumu ayrýlýp +4 derecede, 48 saat içerisinde çalýþýlmayacaksa -20 derecede dondurularak saklanýr. Çalýþma Yöntemi: Luminex Örnek Kabul ve Red Kriterleri: Uygun olmayan tüp, örnek miktarýnýn yetersiz olmasý, laboratuvara uygun koþullarda ulaþtýrýlmamasý, pýhtýlý olmasý, diyaliz sonrasýnda alýnmýþ olmasý. Örnek Kaplarýnýn Etiketlenmesi: Hasta kimlik bilgileri doðrulanýr. Ýstenen testler kontrol edilerek barkodlar tüplere yapýþtýrýlýr Çalýþma Zamaný: Cuma günleri Sonuç Verme Zamaný: Sonraki Salý günü saat:16:00 Kullanýmý: Kan transfüzyonlarý, gebelik veya önceki nakiller sonrasýnda yabancý HLA antijenlerine karþý oluþmuþ anti-hla antikorlarýn tespit edilmesi önemlidir. Hastada vericinin HLA antijenlerine karþý oluþmuþ antikorlarýn varlýðýnda yapýlan nakillerde hiperakut rejeksiyon, vericiye özgül olmayan antikorlarýn varlýðýnda da kronik rejeksiyon geliþme riski oldukça fazladýr. PRA testi bu risklerin önceden tespit edilmesinde son derecede önemlidir. 12

16 Panel Reaktif Antikor (PRA) Tarama-II Örnek Türü: Serum Örnek Miktarý: 1mL Örnek Kabý: Kýrmýzý kapaklý (düz kan) tüp Örnek Alma ve Transferi: PRA testi çalýþýlacak hastanýn kaný diyalize girmeden önce alýnýr. Alýnan kan santrifüj edildikten sonra serumu ayrýlýp +4 derecede, 48 saat içerisinde çalýþýlmayacaksa -20 derecede dondurularak saklanýr. Çalýþma Yöntemi: Luminex Örnek Kabul ve Red Kriterleri: Uygun olmayan tüp, örnek miktarýnýn yetersiz olmasý,laboratuvara uygun koþullarda ulaþtýrýlmamasý, pýhtýlý olmasý, diyaliz sonrasýnda alýnmýþ olmasý. Örnek Kaplarýnýn Etiketlenmesi: Hasta kimlik bilgileri doðrulanýr. Ýstenen testler kontrol edilerek barkodlar tüplere yapýþtýrýlýr Çalýþma Zamaný: Cuma günleri Sonuç Verme Zamaný: Sonraki Salý günü saat:16:00 Kullanýmý: Kan transfüzyonlarý, gebelik veya önceki nakiller sonrasýnda yabancý HLA antijenlerine karþý oluþmuþ anti-hla antikorlarýn tespit edilmesi önemlidir. Hastada vericinin HLA antijenlerine karþý oluþmuþ antikorlarýn varlýðýnda yapýlan nakillerde hiperakut rejeksiyon, vericiye özgül olmayan antikorlarýn varlýðýnda da kronik rejeksiyon geliþme riski oldukça fazladýr. PRA testi bu risklerin önceden tespit edilmesinde son derecede önemlidir. Panel Reaktif Antikor (PRA) Sýnýf -I Tanýmlama Örnek Türü: Serum Örnek Miktarý: 1mL Örnek Kabý: Kýrmýzý kapaklý (düz kan) tüp Örnek Alma ve Transferi: PRA testi çalýþýlacak hastanýn kaný diyalize girmeden önce alýnýr. Alýnan kan santrifüj edildikten sonra serumu ayrýlýp +4 derecede, 48 saat içerisinde çalýþýlmayacaksa -20 derecede dondurularak saklanýr. Çalýþma Yöntemi: Luminex Örnek Kabul ve Red Kriterleri: Uygun olmayan tüp, örnek miktarýnýn yetersiz olmasý, laboratuvara uygun koþullarda ulaþtýrýlmamasý, pýhtýlý olmasý, diyaliz sonrasýnda alýnmýþ olmasý. Örnek Kaplarýnýn Etiketlenmesi: Hasta kimlik bilgileri doðrulanýr. Ýstenen testler kontrol edilerek barkodlar tüplere yapýþtýrýlýr. Çalýþma Zamaný: Cuma günleri Sonuç Verme Zamaný: Sonraki Salý günü saat:16:00 Kullanýmý: PRA Sýnýf-I Tarama testi pozitif çýkan, rejeksiyon þüphesiyle takip edilen hastalarda çalýþýlýr. 13

17 Panel Reaktif Antikor (PRA) Sýnýf -II Tanýmlama Örnek Türü: Serum Örnek Miktarý: 1mL Örnek Kabý: Kýrmýzý kapaklý (düz kan) tüp Örnek Alma ve Transferi: PRA testi çalýþýlacak hastanýn kaný diyalize girmeden önce alýnýr. Alýnan kan santrifüj edildikten sonra serumu ayrýlýp +4 derecede, 48 saat içerisinde çalýþýlmayacaksa -20 derecede dondurularak saklanýr. Çalýþma Yöntemi: Luminex Örnek Kabul ve Red Kriterleri: Uygun olmayan tüp, örnek miktarýnýn yetersiz olmasý, laboratuvara uygun koþullarda ulaþtýrýlmamasý, pýhtýlý olmasý, diyaliz sonrasýnda alýnmýþ olmasý. Örnek Kaplarýnýn Etiketlenmesi: Hasta kimlik bilgileri doðrulanýr. Ýstenen testler kontrol edilerek barkodlar tüplere yapýþtýrýlýr. Çalýþma Zamaný: Cuma günleri Sonuç Verme Zamaný: Sonraki Salý günü saat:16:00 Kullanýmý: PRA Sýnýf-II Tarama testi pozitif çýkan, rejeksiyon þüphesiyle takip edilen hastalarda çalýþlýr. Sitotoksisite (Serolojik Yöntem ile) Örnek Türü: Alýcýdan kýrmýzý kapaklý tüp, vericiden 2 adet ACD li doku tüpü Örnek Miktarý: Kýrmýzý kapaklý tüp için 1 ml, ACD li tüp için 10 ml Örnek Kabý: Alýcýdan kýrmýzý kapaklý tüp, vericiden ACD li 2 adet doku tüpü Örnek Alma ve Transferi: Alýcýdan ve vericiden eþ zamanlý olarak kanlar alýnýr. Çalýþma Yöntemi: Serolojik Yöntem Örnek Kabul ve Red Kriterleri: Uygun olmayan tüp, örnek miktarýnýn yetersiz olmasý, laboratuvara uygun koþullarda ulaþtýrýlmamasý, pýhtýlý, bekletilmiþ ve dondurulmuþ olmasý, alýcý ve vericinin eþ zamanlý kanlarýnýn alýnmamasý Örnek Kaplarýnýn Etiketlenmesi: Alýcý ve vericinin kimlik bilgileri ve akrabalýk dereceleri doðrulanýr. Ýstenen testler kontrol edilerek barkodlar tüplere yapýþtýrýlýr. Çalýþma Zamaný: Hafta içi her gün Sonuç Verme Zamaný: Ertesi gün saat:16:00 Kullanýmý: Organ nakillerinde nakil öncesi alýcýda vericiye karþý oluþabilecek HLA antikor düzeyini belirlemek, nakil sonrasýnda antikor oluþumunu takip etmek, tedavi sýrasýnda T ve B lenfositlerde meydana gelebilecek komplemana baðýmlý sitotoksik etkiyi incelemek amacýyla kullanýlýr. 14

18 Sitotoksisite (Akým Sitometri Yöntemi ile) Örnek Türü: Alýcýdan kýrmýzý kapaklý tüp, vericiden 2 adet ACD li doku tüpü Sitotoksisite (Serolojik Yöntem ile) testi de istenmiþse ek kan alýmýna ihtiyaç yoktur. Örnek Miktarý: Kýrmýzý kapaklý tüp için 1 ml, ACD li tüp için 10 ml Örnek Kabý: Alýcýdan kýrmýzý kapaklý tüp, vericiden ACD li 2 adet doku tüpü Örnek Alma ve Transferi: Alýcýdan ve vericiden eþ zamanlý olarak kanlar alýnýr. Test istekleri sadece alýcýya yapýlýr. Her verici için bir test isteði yapýlýr. Çalýþma Yöntemi: Akým Sitometri (Flow Cytometry) Örnek Kabul ve Red Kriterleri: Uygun olmayan tüp, örnek miktarýnýn yetersiz olmasý,laboratuara uygun koþullarda ulaþtýrýlmamasý, pýhtýlý, bekletilmiþ ve dondurulmuþ olmasý, alýcý vevericinin eþ zamanlý kanlarýnýn alýnmamasý Örnek Kaplarýnýn Etiketlenmesi: Alýcý ve vericinin kimlik bilgileri ve akrabalýk dereceleri doðrulanýr. Ýstenen testler kontrol edilerek barkodlar tüplere yapýþtýrýlýr. Çalýþma Zamaný: Hafta içi her gün Sonuç Verme Zamaný: Ertesi gün saat:16:00 Kullanýmý: Organ nakillerinde nakil öncesi alýcýda vericiye karþý oluþabilecek HLA antikor düzeyini belirlemek, nakil sonrasýnda antikor oluþumunu takip etmek, tedavi sýrasýnda T ve B lenfositlerde meydana gelebilecek sitotoksik etkiyi incelemek amacýyla kullanýlýr. Doku Tipleme Laboratuvarýnda Çalýþýlan Akým Sitometri Testleri; Lenfosit Alt Gruplarý Örnek Türü: Periferik kan, Kemik iliði, Vücut Sývýlarý Örnek Miktarý: 2mL Örnek Kabý: Mor kapaklý EDTA lý tüp Örnek Alma ve Transferi: EDTA lý tüpe alýnan kan çalýþma zamanýna kadar oda ýsýsýnda bekletilir. Çalýþma Yöntemi: Akým Sitometri (Flow Cytometry) Örnek Kabul ve Red Kriterleri: Uygun olmayan tüp, örnek miktarýnýn yetersiz olmasý, laboratuvara uygun þartlarda ve 48 saat içerisinde ulaþtýrýlmamasý, dondurulmuþ olmasý Örnek Kaplarýnýn Etiketlenmesi: Hasta kimlik bilgileri doðrulanýr. Ýstenen testler kontrol edilerek barkodlar tüplere yapýþtýrýlýr. Çalýþma Zamaný: Hafta içi her gün Sonuç Verme Zamaný: Ertesi gün saat:16:00 Kullanýmý: Lenfositlerin alt gruplarýnýn lenfositler içerisindeki daðýlýmýný ve lenfositlerdeki CD4/CD8 oranýný belirlemek için kullanýlýr. Transplantasyon sonrasý hastalarda CD19 ve CD20 deðerleri bakýlýr. 15

19 16

20 17

21 18

22 Baþkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Doku Tipleme Laboratuvarý Fevzi Çakmak Caddesi 10. Sokak. No: 45 Bahçelievler/ANKARA Telefon: /Dahili: Fax: