SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457)

Transkript

1 T.C. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457) 12. Hafta Ders Notları - 04/12/2017 Araş. Gör. Dr. Görkem Altınörs gorkem.altinors@bilecik.edu.tr 1

2 Ders Programı 1. Hafta İdeoloji 2. Hafta Liberalizm 3. Hafta Muhafazakarlık 4. Hafta Marksizm 5. Hafta Gramsci 6. Hafta Althusser 7. Hafta Konu Tekrarı 8. Hafta Vizeler 9. Hafta Sonuç ve Değerlendirme 10. Hafta Sosyal Demokrasi 11. Hafta Milliyetçilik 12. Hafta Anarşizm 13. Hafta Feminizm 14. Hafta Faşizm & Korporatizm 2

3 : Gönüllü Düzene Övgü Benlisoy, F. (2007) Anarşizm: Gönüllü Düzene Övgü, Örs, H. B. (der.) 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler içinde, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları,

4 Kavramın anlamı deforme olmuştur. Özellikle Türkiye de terörizm, şiddet, canilik, vandalizm gibi kavramlarla beraber anılır. Anarşi sözcüğünün içerdiği negatif anlam nedeniyle anarşizm devleti ve siyaseti ortadan kaldırmayı hedeflemektedir gibi bir anlayış vardır. Bu haliyle siyaset dışı bir harekettir gibi anlaşılır. Buradaki yanlışlık anarşizmin anti-politik olduğu kadar apolitik olduğu üzerine olan anlayıştır. Anarşizm, evet, Marksizm tarafından hedefe alınan kapitalist devletten öte, devlet kavramını hedefe koyar ve devlet merkezli gelişen siyaset anlayışının karşısında devletsiz bir siyaset öneren pozitif bir siyaset ve toplum kuramıdır. Kesinlikle apolitik değildir. Hatta Marksizm tarafından ikincil olarak algılanan siyaseti birincil olarak algılar. 4

5 Anarşizm sosyalizmin liberal bir eleştirisiyle, liberalizmin sosyalist eleştirisini birleştirir. Ne kadar doğru? Anarşizm liberalizmin bireye atfettiği önemi paylaşır, ancak kurtuluşu liberaller gibi devleti sınırlamakla değil, tamamen ortadan kaldırmakta bulurlar. Çünkü anarşizm için devlet ne kadar demokratik olursa olsun tahakkümcü ve özgürlük karşıtıdır. Anarşizm ayrıca Marksizm in kapitalizm karşıtlığını da paylaşır, ancak Marksizm gibi devletin devrim sonrası oynayacağı rolü ve proletarya diktatörlüğü gibi kavramları kabul etmez. Anarşizm bağımsız bir siyasal kuram değil midir? Sıkıntı biraz da anarşizmin heterojen yapısından kaynaklanmaktadır. Devletin reddedilmesi Toplumun ademimerkeziyetçi bir biçimde aşağıdan yukarıya yeniden örgütlenmesi Bireysel ve toplumsal özyönetim Ekonomik sömürüye son verilmesi gibi konularda uzlaşma olsa da Max Stirner Pierre-Joseph Proudhon Mihail Bakunin Pyotr Kropotkin gibi anarşist kuramcılar arasından tutarlı bir anarşim çıkarmak çok zordur. 5

6 Tarihsel Arkaplan Modern bir siyasal akım ve toplumsal harekettir 19. yy modern sosyalist hareketlerin bir parçasıdır Ancak zamanla bağımsızlaşmıştır İlk önce karşılıkçılık fikirleri etrafında Proudhoncular ortaya çıkmıştır 1871 Paris Komünü sırasında da Proudhoncular hakim 1860 larda Bakuninci kolektivistler ortaya çıkıyor 1880 lerden sonra ise Kropotkinci ve Malatestacı anarko-komünistler ortaya çıkıyor Herkesten yeteneklerine göre, herkese ihtiyaçlarına göre Anarko-sendikalist hareket sayesinde anarşistler emekçiler arasında belli bir etkinlik kazansa da 1917 Devrimi anarşizme büyük darbe indirmiştir. Kitlesel bir anarko-sendikalist hareket son olarak İspanya İç Savaşı sırasında ortaya çıkmış ve özellikle kırsal kesim ile Barcelona gibi bazı büyük merkezlerde anarşist ilkeler etrafında oluşturulabilecek bir toplumsal organizasyona örnek teşkil etmiştir Ken Loach Ülke ve Özgürlük filmi Confederación Nacional del Trabajo - CNT (1910) A las barricadas marşı 6

7 7

8 İspanya İç Savaşı nın ardından anarşizm bir gerileme dönemine girer ancak 1968 öğrenci ve işçi eylemleri ile tekrar gündeme gelir Çünkü bu hareketler sadece kapitalist düzene değil, kurumsal solu (sosyal demokrasi ve komünist partiler) da karşısına alıyordu Kurumsal solun sorgulanması Troçkist ve Maoist akımlar gibi anarşist akıma da güncellik kazandırmıştır İspanya İç Savaşı na kadar olan döneme klasik anarşizm yada birinci dalga anarşizm, sonrasındaki döneme de ikinci dalga anarşizm denilecektir Meksika, Chiapas, Zapatistalar, 1994 Kavramsal Çerçeve Negatif özgürlük Hobbes, Locke, Mill Doğa durumu, toplum sözleşmesi gibi kavramlara katılmazlar anarşistler Rousseau, Marx, Hegel sınırlı özgürlük Özgürlük ancak topluluk içerisinde ve onun aracılığıyla gerçekleşebilecek toplumsal ürün olan özgürlük Anarşistlerin devlet ve her türlü otoritenin lağvedilmesine yaptıkları vurgu, çoğu zaman düzensizliğin ve kaosun övgüsü olarak anlaşılmıştır nihilizm? Bu yanlış anlaşılma esasen devletin ve yasanın toplumsal düzenin olmazsa olması olarak kabul edilmesinden kaynaklanır 8

9 Çünkü anarşi aslen yöneten yokluğu anlamına gelir, ve bu düzen yokluğu anlamına gelmez Hatta tam tersi anarşistler için devlet ve otorite düzensizliğin kaynağıdır Anarşist bir toplum hükümeti, yöneteni olmayan düzenli bir toplumdur; esasen de yasa ve zor aygıtı ile değil, üyelerinde hiçbir zorlama olmaksınız kabul edilen sağduyu ve ahlak kuralları ile düzenlenen bir toplumdur. Anarşist kuram, merkezi bürokratik devlet aygıtının karşısına herhangi bir merkezi otorite olmaksızın bireylerin ve gönüllülük temelinde bir araya gelmiş grupların oluşturduğu, kendi kendini düzenleyen toplum tasarımını çıkartır. Demek ki devlet, toplumsal düzeni sağlamak için olmazsa olmaz değildir ve hatta bilakis devlet doğal toplumsal düzeni bozan, baskı, eşitsizlik, özgürlüksüzlük yaratan bir aygıttır. Hobbes, Locke ve Rousseau da doğa durumu? İlk modern anarşist kuramcı (18. yy) William Godwin (Mary Wollstonecraft ın kocası): Adaletsizlik kalıcı bir varoluşa doğası gereği pek uygun değildir, ama hükümet toplumdaki kaynağı tıkar ve onun hareketini durdurur. Topluma olan inanç İnsan doğası, anarşistler için, iyi yada kötü değil, toplumsaldır. 9

10 İnsan doğası toplumsal olduğu kadar erk istencini de içerir. Bakunin: En içten demokratı tahta oturtun, hemen inmezse kesinlikle yozlaşacaktır. Anarşizm hep mi toplumsal olmuştur? Max Stirner ve bireyci anarşizm Sadece devleti değil, bireyi bir bütüne tabi kılan bütün politik, felsefi, dini inançları reddeder Nihilizm ve Nietzsche Özgür, tek ben, kendi üzerinde hiçbir şeye tahammül etmez. ABD anarşist geleneği Ancak piyasa ekonomisi ve özel mülkiyet sorgulanmamış, birey bağımsızlığının güvencesi olarak görülmüştür. Laissez-faire anarşizmi, anarko-kapitalizm de denilmektedir ve bu haliyle birinci dalga anarşizm içinde istisna oluşturmaktadır. Ayn Rand, Robert Nozick gibi yazarlar bu akımın içindedir. Devletsiz ortam da suç nasıl engellenecek veya kovuşturulacaktır? Anarşistlere göre devletin zor aygıtı olarak görebileceğimiz mahkeme, yasa, hapishane aslında sadece baskı yaratmaz aynı zamanda suçu da yeniden üretir Zaten klasik anarşist cevap: baskı ve eşitsizlik yok olduğunda suç da ortadan kalkacaktır olacaktır. Anlaşmazlıkları da yerel toplulukların üyelerinden oluşan ve rotasyona tabi jüri üyeleri her somut durumu kendi koşullarına göre çözüme kavuşturacaklardır Godwin anarşist bir toplumda kamuoyu her şeye yetecektir. George Orwell kamuoyu denetimi aslen anarşizm içindeki totaliter eğilimlere işaret eder

11 Şiddet Godwin baskı karşısında şiddeti olumlamaz, rasyonel ikna ile ikna üzerinde durur Bakunin özgürlükçü temelde yeni bir toplum inşa etmek için eskisini tamamen yıkmak gerekir Kropotkin yeni iktidar kurumları yaratmaması için devrim yada ayaklanma belli bir bilinç çerçevesinde gerçekleşmelidir Tolstoy tamamen pasifist ve şiddeti tamamen reddeder Mahatma Gandhi nin sivil itaatsizlik kavramına da ilhan kaynağı olmuştur. Proudhon devrimci siyasal eyleme karşıdır ve politik bir devrimin felaketle sonuçlanacağını düşünmektedir Devlet devrim yoluyla yıkılmamalı, ademimerkeziyetçi ve gönüllülük esasına dayanan bir toplumsal örgütlenme yoluyla yerinden edilmeli, yani devlet toplum tarafından emilmelidir. Stirner devrim ile başkaldırı arasında ayrım yapar, birincisi toplumsal ikincisi bireyseldir Fransa daki karışıklıklar ve arası dönemde Marx ile Bakunin arasındaki tartışmalar I. Enternasyonal in içerisinde gerçekleşiyor Marx proletarya diktatörlüğü Bakunin devletin olumlu sonuç doğurmasını beklemek mümkün değildir 11

12 1917 Devrimi tam da bunun sonuçlarını vermektedir Devrim parti tarafından yönlendirilmeyen ezilenlerin kendi eylemleriyle yarattığı bir altüst oluşken, KP bunu siyasallaştırmış ve SSCB oluşmuştur Sosyal demokrasi, oy vermek, halk iktidarı Emma Goldman (onun söylediği tartışmalıdır) oy vermek bir şeyleri değiştirseydi yasaklanırdı Her türlü siyasal ilişkiyi reddediyorlar devlet ile kurulacak olan Asgari ücret, çalışma saatlerinin sınırlandırılması dahil Bu onlara sadece topyekun toplumsal devrim alternatifini bırakıyor Anarko-sendikalizm Pelloutier Proleter bir harekettir Sendika bir okul gibidir, kurum yada otorite değildir Grev genel grev önemli bir siyasal araçtır Diğer anarşist alternatifler Halk bankası Meta evleri Kooperatifler Foucault, Lyotard, Deleuze, Guattari gibi düşünürlerin yazdıklarından etkilenen postyapısalcı ekol iktidar ve baskının merkezsiz olmasından dolayı direnişin de merkezsiz olması gerektiğini savunur 12

13 Federalizm, Özyönetim Godwin idari birimlerin büyümesine, karmaşıklaşmasına ve merkezileşmesine karşıdır Parish (bucak) temel birim olmalıdır Proudhon - Merkezi yönetimden arınmış özyönetim ister Yerel kooperatifler, işçi birlikleri daha sonra genel sanayi federasyonunu oluşturacaktır Mülkiyet Hırsızlıktır! Kropotkin aşağıdan yukarıya piramidal biçimde değil, özgür anlaşmalar yoluyla gönüllü yatay birleşmeler olmalıdır Emma Goldman Anarşizm feminist bir yönelim kazanmıştır Murray Bookchin Anarşizm ekolojist bir yönelim kazanmıştır 13

14 Teşekkür Ederim. 14