Demokrasi ve Sivil Toplum (SBK256)

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Demokrasi ve Sivil Toplum (SBK256)"

Ata Olgun
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 T.C. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Demokrasi ve Sivil Toplum (SBK256) 11. Hafta Ders Notları - 26/04/2017 Arş. Gör. Dr. Görkem Altınörs gorkem.altinors@bilecik.edu.tr 1

2 Arası Türkiye'sinde Sivil Toplum ve Devlet İlişkileri Çok Partili Hayata Dönüş Dönemi: Hür Dünya nın Saflarında Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında Sanayi Kapitalizmin Şafağında İki Darbe Arasında Kriz Sarmalı 2

3 Çok Partili Hayata Dönüş Dönemi: Hür Dünya nın Saflarında 3

1945-1950 Hür Dünya nın Saflarında Marshall Planı

4 Hür Dünya nın Saflarında Marshall Planı Hava ne olursa olsun, refaha ancak beraber ulaşabiliriz. 4

5 Hür Dünya nın Saflarında Bretton Woods Sistemi ABD Doları dünya parası oldu Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası (WB) kuruldu 5

6 Hür Dünya nın Saflarında 1946 Devalüasyonu Liberalleşme tedbirleri getirildi İthalatta kota uygulamaları sınırlandırıldı Dış yardım arayışına girildi Marshall Yardımı + Bretton Woods sistemine entegrasyon Batı kapitalizmi yaklaşan soğuk savaşta Türkiye nin yeri oldu Karayolu yapımına ağırlık verilmeye başlandı 6

7 Hür Dünya nın Saflarında Büyük toprak sahipleri güç kazandı Toprak Reformu Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu Varlık Refomu Tarım burjuvazisi Köyden kente göç başladı Sivil toplum unsurları CHP iktidarının karşısında toparlanmaya başladı 7

8 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında 8

1950-1960 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında 1950 Demokrat Parti seçimleri kazandı Türkiye kapitalizminin tarımsal önceliklere göre yeniden

9 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında 1950 Demokrat Parti seçimleri kazandı Türkiye kapitalizminin tarımsal önceliklere göre yeniden yapılandırılması Marshall Planı Türkiye ye böyle bir rol biçmişti (Yıkılan Avrupa nın gıda üretim merkezi olmak) Büyük toprak sahiplerinin CHP karşıtlığı 9

10 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında Devlet sermayesi ile büyük özel sermaye tarımsal üretime yerleşti Ziraat Bankası, Şekerbank, Pamukbank tarımsal kapitalizmin finansal yönü Tarımda makinalaşma Traktör sayısı , ,000 10

11 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında Liberal ekonomi Yabancı sermaye girişi Dış İlişkiler ABD güdümlü 11

12 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında Köy-Kent Nüfus Oranları % Kent Nüfusu Köy Nüfusu 12

13 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında Aydınlar ve bürokrasi CHP ye daha yakın, DP ile ilişkileri çalkantılı olan kesimler CHP nin Tarihsel Blok u DP iktidarı da onların gücünü azaltmak istedi 13

14 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında Bu durumu nasıl açıklayabiliriz: Çevrenin merkez üzerinde hakimiyet kurması mı? DP nin liberal ekonomi modelinin Tarihsel Blok'unu kurma çabası mı? 14

15 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Tarımda ve ticarette hakim sınıflar Tarım burjuvazisi büyüdü Altında Tarımda makinalaşma/kapitalistleşme kırsal kesimdeki beyler/ağalar çiftçi olmaya başladı İşsiz kalan köylü de şehirlere göçmeye başladı DP iktidarı ile de angaje oldular 15

16 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında Burjuvazi arası Türkiye deki (1961) özel sanayi işletmelerinin yaklaşık %60 ı kurulmuştur. İstanbul çevresinde yoğunlaşmıştı Anadolu da da azar azar başlamıştı (Bursa, İzmir, Adana, Ankara, Antep, Kayseri) Dokuma, gıda, kimya, taş/toprak Hafif tüketim ve montaj Uluslararası rekabet yeteneği olmayan sanayi NATO inşaatları ile birlikte bugünkü büyük inşaat firmalarının temelleri atıldı (ENKA, Tekfen, Doğuş, Uzan, Alarko) Kapitalizm geliştikçe hakim sınıflar örgütlendi Ticaret ve Sanayi Odaları 16

17 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında Emekçi Sınıflar Mülksüzleşmeden ücretlileşmeye doğru geçiş Mülksüzleşme + tarımda makinalaşma 17

18 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında Ücretli Sayısı Ücretli Sayısı 18

19 Tarımsal Kapitalizmin Sancağı Altında DP iktidarı işçilerin bireysel iş ilişkilerinde koruyucu, toplu iş ilişkilerinde ise otoriterdir. Ücretler, öğle tatili konularında işçiden yana Grev, örgütlenme, toplu iş sözleşmesi konularında ise yasakçı 1952 Türk-İş kuruldu DP ile ilişkileri iyi oldu 19

20 1960 Darbesi 20

21 Sanayi Kapitalizmin Şafağında 1960 Darbesi neler getirdi? Tarımsal kapitalizmin sonu geldi, sürekliliği yoktu İthal ikameci ve planlamacı ekonomi = iktisadi kalkınma 1961 Anayasası en özgürlükçü anayasa Toplumunu tüm kesimleri ilk kez siyasetin içine girdi 21

22 Sanayi Kapitalizmin Şafağında DPT kuruldu 5 yıllık kalkınma planları Yerli üretim ve tüketim teşviki: Anadol Kentleşme ve gecekondular 22

23 Sanayi Kapitalizmin Şafağında Köy-Kent Nüfus Oranları % Kent Nüfusu Köy Nüfusu 23

24 Sanayi Kapitalizmin Şafağında Hali hazırda kentler büyümeye başlamıştı Gecekondulaşma mülkiyet ilişkilerini derinden sarstı Devlet açısından kentlere gelen nüfusun barınma ihtiyacını karşılıyordu, maliyeti sıfıra indirmişti Özel sektör açısından da ucuz ve fabrikalara yakın işgücü sağlıyordu Apartmanlaşma da başlamıştı 24

25 Sanayi Kapitalizmin Şafağında Burjuvazi Burjuvazi ticaret ve sanayinin iç içe geçmesinden dolayı iyice büyüdü Yabancı sermaye arttı İstanbul sermayesi uluslararası rekabete yavaş yavaş girmeye başladı İstanbul dışı sermaye de büyümeye devam etti (Adana, İzmir, Bursa, Gaziantep, Kayseri) Sanayi burjuvazisi örgütlendi TÜSİAD, İKV, TİSK Kendi aydınını yaratmaya başladı, üniversiteleri kendi içine çekti, ideoloji üretmeye başladı 25

26 Sanayi Kapitalizmin Şafağında İşçi sınıfı ve köylüler İşçi sınıfı nicel olarak büyüdü DİSK kuruldu TİP TBMM ye girdi Nitelik olarak da büyüdü Büyük grevler oldu Toplumsal desteği çok arttı Öğrenci hareketleri 26

27 1971 Muhtırası 27

28 İki Darbe Arasında Kriz Sarmalı 1971 Muhtırası ne getirdi? Özgürlükçü 1961 Anayasası na ayar getirildi Üniversite özerklikleri kısıtlandı İbre burjuvaziden yana dönmeye başladı 28

29 İki Darbe Arasında Kriz Sarmalı Arası Grev Sayıları Özel Sektör Kamu Sektörü 29

30 İki Darbe Arasında Kriz Sarmalı Dünya ekonomisi 73 Petrol Krizi Keynesyen iktisadın sonu Bretton Woods sistemi sona erdi (Artık ABD Doları altına, diğer para birimleri de Dolara bağlı olarak değerleri belirlenmeyecek, hayali değerler piyasada belirlenecek, finansallaşma, 2008 Krizi) Neo-liberal iktisat yükselişte Daha az devlet Daha az sendikacılık Daha fazla özelleştirme Sosyal devletin ortadan kalması Daha esnek çalışma şartları 30

31 İki Darbe Arasında Kriz Sarmalı Türkiye ekonomisi Büyüme hızı % % % % % % % % %-o %

32 İki Darbe Arasında Kriz Sarmalı 70 Köy-Kent Nüfus Oranları % Kent Nüfusu Köy Nüfusu 32

33 Arası Kent-Köy Nüfus Oranı % Köy Kent 33

34 İki Darbe Arasında Kriz Sarmalı 1950 lerde başlayan hızlı nüfus artışı 1970 lerde iş ve eğitim isteyen yığınlar ortaya çıkardı Sermaye sınıfı açısından ithal ikameci ekonominin sonu geliyordu, sınırlarına ulaşmışlardı Dünya ile rekabet etmek için neoliberal politikalar gelmeliydi Bunun için de güçlü işçi sınıfının gücü kırılmalı, ücretler düşürülmeli, grev hakları sınırlandırılmalıydı krizini burjuvazi böyle okuyordu 24 Ocak 1980 Kararları geldi TÜSİAD destekliyor 34

35 İki Darbe Arasında Kriz Sarmalı DİSK in yanında MİSK ve HAK-İŞ de kuruldu İşçi hareketi çok güçlendi Toplumsal desteği çok arttı Burjuvazi çok mevzi kaybetti 24 Ocak 1980 ve 12 Eylül 1980 bunu tersine çevirmeye yetti O kadar ki, TİSK Başkanı Halit Narin 12 Eylül sonrasında Bugüne kadar hep işçiler güldü, şimdi gülme sırası bizde demiştir. 35

36 1980 Darbesi 36

37 Sonuç Türkiye Batı kapitalizmine bağlanmak istiyor, bunun koşulu olarak çok partili hayat geliyor, ülke tarımsal ağırlıklı üretimin yapıldığı bir yer, sınıflar keskin bir biçimde ortaya çıkmamış, CHP ye karşı büyüyen bir muhalefet var 37

38 Sonuç Tarımsal kapitalizm dönemi, CHP ye karşı biriken muhalefet DP yi iktidara taşıyor, DP sermayenin ve Batı kapitalizminin yanında, sınıflar tam olarak ortaya çıkmasa da artık belirginleşmeye başlıyor, işçi sınıfı ile sermaye arasında bir çatışma yok, 1960 darbesini DP nin aşırı otoriterleşmesi getiriyor, asker herhangi bir sınıfı koruma adına gelmiyor 38

39 Sonuç Anayasası en özgürlükçü ortamı getiriyor, sanayi kapitalizmi ortaya çıkıyor, ithal ikameci planlı kalkınma dönemi, sivil toplum iyice kendini buluyor, sınıflar arası çelişki artıyor, sınıflar ortaya çıkıyor, işçi sınıfı da sermaye sınıfı da örgütleniyor, gelişmeler hem sermayenin hem de işçi sınıfının lehine oluyor, 71 muhtırası ordu içindeki sol bir kliğin darbe teşebbüsüne karşı yapıldığı için ordu sağ siyasete kayıyor, sermayeyi koruyan bir darbe yapıyor 39

40 Sonuç Muhtırası özgürlükleri daraltıyor, buna rağmen sol yükselişe geçiyor 70 lerin sonlarına doğru, sanayi kapitalizmi olgunlaşıyor, sınıflar ve sınıf çelişkisi keskinleşiyor, işçi sınıfı toplumsal destek buluyor, ibre işçi sınıfının menfaatine dönüyor, rahatsız olan sermaye 24 Ocak Kararlarını Demirel Hükûmetine onaylatıyor, ithal ikameci planlı ekonominin sonu ve neoliberal ekonominin başlangıcı, lerdeki işçi sınıfı kazanımları 12 Eylül 1980 Darbesiyle yok oluyor, darbe sermayenin menfaatine 40

41 Sonuç Türkiye de arası gelişmeleri ve buna bağlı olarak değişen devlettoplum ilişkilerini devamlılık ve kopuş tartışmaları çerçevesinde değerlendiriniz. Türkiye de arası Tek Parti dönemini, arası Çok Partili dönem ile devlet-toplum ilişkileri bağlamında karşılaştırınız arası dönemde Türkiye de ordu-siyaset ilişkisini Türkiye nin kapitalizme eklemlenme süreci bağlamında değerlendiriniz. 41

42 Teşekkür Ederim. 42

Benzer belgeler

DEMOKRASİ ve SİVİL TOPLUM (SBK256) 10. Hafta Ders Notları - 09/04/2018 Yrd. Doç. Dr. Görkem Altınörs

T.C. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü DEMOKRASİ ve SİVİL TOPLUM (SBK256) 10. Hafta Ders Notları - 09/04/2018 Yrd. Doç. Dr. Görkem