BİLİŞİM SİSTEMLERİNİN PRENSİPLERİ

Transkript

1 BİLİŞİM SİSTEMLERİNİN PRENSİPLERİ Derleyen: Prof. Dr. Güngör BAL Bölüm 1 Bilişim Sistemlerine Giriş Kaynaklar: 1. Ralph M. Stair, Principles of Information Systems, 9. Baskı, Laudon K. C., Yönetim Bilişim Sistemleri, 12. Baskıdan çeviri, Nobel Akademik Yayıncılık, Hadi Gökçen, Yönetim Bilgi/Bilişim Sistemleri: Analiz ve Tasarım, 2011

2 2

3 3

4 4

5 Prensipler ve Öğrenme hedefleri Bilginin değeri, karar vericilerin organizasyon hedeflerini gerçekleştirmede bilginin nasıl yardımcı olacağı ile doğrudan ilişkilidir. Bilişim sistemlerini çalışmak ve anlamak niçin önemlidir, tartışınız. Veriyi bilgiden ayırt ediniz ve verinin kalitesini değerlendirmek için kullanılan karakteristikleri tanımlayınız 5

6 Prensipler ve Öğrenme hedefleri (devam) Bilgisayarlar ve bilişim sistemleri; organizasyonların işlerini yürütme yollarını geliştirmeyi sürekli olarak mümkün kılarlar. Bir bilişim sisteminin bileşenlerini adlandırınız ve çeşitli sistem karakteristiklerini tarif ediniz. 6

7 Prensipler ve Öğrenme hedefleri (devam) Bilişim sistemlerinin potansiyel etkilerini bilerek ve bu algıyı (üst bilgiyi) işe uygulama yeteneğine sahip olarak, başarılı bir kişisel kariyere, hedeflerine ulaşmış bir organizasyona ve yüksek hayat kalitesi olan bir topluma ulaşılabilir. Bilgisayar-tabanlı bir bilişim sisteminin bileşenlerini listeleyiniz. İş (işletme) bilişim sistemlerinin temel tiplerini belirleyiniz ve bunları kimlerin kullandıklarını, nasıl kullanıldıklarını ve hangi faydaları sağladıklarını tartışınız. 7

8 Prensipler ve Öğrenme hedefleri (devam) Sistem kullanıcıları, iş yöneticileri, bilişim sistemleri profesyonelleri başarılı bir bilişim sistemi kurmak için birlikte çalışmalıdırlar. Sistem geliştirme sürecinin önemli (ana) basamaklarını belirleyiniz ve her birinin amacını belirtiniz. 8

9 Prensipler ve Öğrenme hedefleri (devam) Bilişim sistemleri düşünülerek ve dikkatlice uygulanmalıdır. Böylece toplum, iş (ticaret) ve endüstri muazzam faydalar elde ederler. Güvenlik ve mahremiyete yönelik bilişim sistemleri ile internetin ortaya çıkardığı tehditlerin bazılarını belirleyiniz. İş ve endüstride bilişim sistemlerinin büyüyen rol ve yararlarını tartışınız. 9

10 Bilişim sistemleri konusunu niçin öğrenmeliyiz? Bilişim sistemleri mesleklerin (uzmanlık alanlarının) çoğunda kullanılır. Satış temsilcileri Yöneticiler Kurum avukatları, hukuk danışmanları Kariyer hedeflerini gerçekleştirmede vazgeçilmezdir. 10

11 Giriş Bilişim sistemi (BS)- Information system (IS) Bir amacı karşılamak üzere veri ve bilgiyi toplayan, işleyen ve dağıtan ve geri besleme sağlayan birbiriyle ilişkili olan bileşenlerin bir takımıdır veya grubudur [1). Bir bilişim (enformasyon) sistemi teknik olarak bir örgütte karar verme ve kontrolü destekleyecek şekilde veriyi toplayan, işleyen, depolayan ve dağıtan birbiriyle ilişkili bileşenlerdir. Karar vermeyi, koordinasyon ve kontrolü desteklemenin yanında, bilişim sistemleri aynı zamanda yöneticilere ve çalışanlara problemleri analiz etmede, karmaşık konular görselleştirmede ve yeni ürünler yaratmada yardımcı olabilir [2]. Örnekler: ATM ler, hava yolları rezervasyon sistemleri, kurs rezervasyon sistemleri. 11

12 Bilişim kavramları Bilgi, bir organizasyonun en değerli kaynaklarından birisidir. Bilgi, veriden farklıdır. Bilişim sistemleri; insanlar, konumlar ve örgüt veya çevresinde bulunan nesnelerle ilgili önemli bilgi içerir. İnsanlar için anlamlı ve kullanılabilir bir şekle getirilen veriye bilgi demekteyiz. Bunun zıttı olarak veri, örgütlerde veya fiziksel çevresinde gerçekleşen olayları temsil eden insanların anlayabileceği ve kullanabileceği şekilde ayarlanıp düzenlemeden önceki ham gerçekler yığınıdır. Bilişim; bilginin insanlar arası paylaşımını, yeni bilginin toplum içi ve topluluklar arası yaygınlaştırılması gayretini tanımlaması ile bilginin sosyal uzantısını vurgulayan bir kavramdır. 12

13 Veri: ham gerçekler Veri, Bilgi, Üst bilgi (Data, Information, Knowledge) Bilgi: kendi gerçeklerinin ötesinde değerler alacak şekilde organize edilmiş gerçeklerin bir araya getirilmesi Üst bilgi: bir takım bilginin ve bu bilginin bir karara ulaşmada veya belirli bir görevi desteklemede kullanışlı yapılma yollarının farkında olunması ve anlaşılması 13

14 Veri, Bilgi, Üst bilgi (devam) Veri Alfa nümerik veri Görüntü verisi Ses verisi Video verisi Temsil Sayılar, harfler ve diğer karakterler Grafik görüntüleri ve resimler Ses, gürültü veya tonlar Hareketli görüntüler veya resimler Çizelge1.1: Veri tipleri 14

15 Veri, Bilgi, Üst bilgi (devam) Tren yolu ray parçaları kendi başlarına çok sınırlı bir değere sahiptir. Ancak bu parçalar arasında bir ilişki tanımlanırsa bu parçalar değer kazanacaktır. Belirli bir biçimde parçalar düzenlenir ise demir yolu şekillenmeye başlar. Veri ve bilgi arasındaki durum da aynıdır. Kurallar ve ilişkiler kurularak bir veri kullanışlı ve değerli bir bilgiye organize edilebilir. Şekil 1.1: Bilgiyi oluşturan veriler arasındaki ilişkiyi tanımlama ve organize etme 15

16 Veri, Bilgi, Üst bilgi (devam) Veri Dönüştürme İşleme Verinin seçilmesi, organizasyonu ve işlenmesi ile tecrübe ve üst bilginin uygulanması Bilgi Şekil 1.2: Verinin bilgiye dönüştürülme işlemi 16

17 Değerli bilginin özellikleri Karakteristik Erişilebilir Doğru Tam Ekonomik Esnek İlgili Tanımlar Bilgiler yetkili kullanıcılar tarafından kolaylıkla erişilebilir olmalıdır. Böylece kullanıcılar bilgiyi doğru biçimde ve doğru zamanda ihtiyaçlarını karşılamak üzere elde edebilirler. Doğru bilgide hata yoktur. Bazı durumlarda, dönüşüm işlemine doğru olmayan veri sağlanırsa, çıkışta doğru olmayan bilgi üretilir. Bu durum, çöp giren çöp çıkar olarak bilinir. Tam bilgi bütün önemli gerçeklikleri içerir. Örneğin, bir yatırım raporu bütün önemli maliyetleri içermediğinde, tam değildir. Bilgi, üretim için bağıl olarak da ekonomik olmalıdır. Karar vericiler bilginin değeri ile onu üretme maliyetini daima dengelemelidirler. Esnek bilgi değişik amaçlar için kullanılabilir. İlgili bilgi, karar vericiler için önemlidir. Kereste fiyatlarının düşebileceğini gösteren bilgi bilgisayar entegresi imalatçısı için ilgili olmayabilir. Çizelge 1.2: Değerli bilginin karakteristikleri 17

18 Değerli bilginin özellikleri (devam) Karakteristik Güvenilir Kaynak Basit Zamanlı Doğrulanabilir Tanımlar Güvenilir bilgi bağımlı olmalıdır. Çoğu durumlarda, bilginin güvenirliği veri-toplama metodunun güvenirliliğine bağlıdır. Diğer durumlarda, güvenirlilik bilginin kaynağına bağlıdır. Petrol fiyatlarını yükseltebilecek bilinmeyen bir kaynaktan ortaya çıkan söylenti doğru olamayabilir. Bilgi yetkisiz kullanıcıların erişimine karşı güvenli olmalıdır. Bilgi basit olmalıdır, aşırı karmaşık olmamalıdır. Sofistike ve ayrıntılı bilgiye ihtiyaç olmayabilir. Çok fazla bilgi, karar vericilerin neyin önemli olduğunu belirlemede etkisiz kalmalarına neden olabilir. Zamanlı bilgi, ihtiyaç olduğunda tedarik edilebilir. Geçen haftanın hava şartlarının bilinmesi, bugün hangi giysinin giyileceği tercihine yardımcı olmayacaktır. Bilgi doğrulanabilir olmalıdır. Bunun anlamı, emin olmak için bilginin doğruluğunun kontrol edilmesidir, bazı durumlarda bilgi farklı kaynaklardan kontrol edilebilir. Çizelge 1.2: Değerli bilginin karakteristikleri (devam) 18

19 Bilginin değeri Bilginin değeri, karar vericilerin organizasyon hedeflerini gerçekleştirmede bilginin nasıl yardımcı olacağı ile doğrudan ilişkilidir. Değerli bilgi, insanlara ve onların organizasyonlarına hedeflerini daha verimli ve daha etkin olarak gerçekleştirmede yardımcı olur. Örnek; bilginin değeri farklı birimlerde ölçülebilir: Bir kararı almak için gerekli zaman Bir şirketin artan kazançları 19

20 Sistem kavramları Sistem Amaçları gerçekleştirmek için birbiriyle etkileşen bileşenlerin ve elemanların/öğelerin bir topluluğu (grubu). Bileşenlerin kendileri ve aralarındaki ilişkiler sistemin nasıl çalıştığını belirler. Bir sistemin bileşenleri Giriş İşleme Çıkış Geri besleme 20

21 Sistem kavramları (devam) Şekil 1.3: Bir sistemin bileşenleri 21

22 Sistem performansı ve standartları Verim: üretilenin tüketilene bölünmesinin bir ölçüsüdür. Etkinlik: sistemin amaçlarına erişme ölçüsüdür. Gerçekte başarılan hedeflerin belirlenen hedeflere bölünmesiyle hesaplanır. Sistem performans standardı: Sistemin belirli bir amacıdır. Sistem için belirlenen standarda ne kadar ulaşıldığını gösterir. 22

23 Sistem performansı ve standartları Şekil 1.4: Sistem performans standartları 23

24 Bir bilişim sistemi nedir? Bir bilişim sistemi; bir amacı karşılamak için veri ve bilgiyi toplamak (giriş), uyarlamak (işlemek), depolamak, dağıtmak (çıkış) ve doğru tepki (geri besleme mekanizması) sağlamak üzere birbiriyle ilişkili bileşenlerden oluşur. Şekil 1.5: Bir bilişim sisteminin bileşenleri 24

25 Giriş, İşleme, Çıkış, Geri besleme (Input, Processing, Output, Feedback) Giriş: ham verinin yakalanması/elde edilmesi ve bir araya getirilmesi aktivitesi İşleme: verinin kullanışlı çıkışlara dönüştürülmesi. Hesaplamaları, verilerin kıyaslanmasını, alternatif aksiyonları, gelecekte kullanmak üzere verinin depolanmasını içerir. Çıkış: kullanışlı bilginin üretilmesi, genellikle dokümanlar veya raporlar biçiminde Geri besleme: çıkışın girişte veya işlemede değişiklikler yapmak için kullanılması. Organizasyonlara hedeflerini gerçekleştirmek üzere yardımcı olur. Kazançlarını artırma veya müşteri hizmetini iyileştirme gibi. 25

26 Bilişim sistemi 26

27 Elle ve bilgisayarla çalışan bilişim sistemleri Bir bilişim sisteminin çalışması: Elle veya Bilgisayarla olabilir 27

28 Elle bilişim sistemleri (Manual Information Systems) Elle bilişim sistemi: Bilgiyi kaydetmek, işlemek ve konuyla ilgili faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla insanoğlunun ellerini kullanmasıdır. Örneğin, önceleri saymak ve değerlendirmek için parmaklarını kullanmış, elde edilen sonuçların saklanması için ise çakıl taşları, papirüs kağıdı gibi araçlardan yararlanırken ilerleyen zamanlarda abaküs ve hesap makinesi gibi araçları bilgiyi hesaplamada; kalemler, kağıtlar, formlar ve dosyaları ise bilgiyi kaydetmede, saklamada ve raporlamada kullanmıştır ve halen kullanmaktadır. 28

29 Bilgisayar Tabanlı Bilişim Sistemleri (Computer Based Information System, CBIS) Bilgisayar Tabanlı Bilişim Sistemleri Donanım, yazılım, veritabanları, telekomünikasyon, insanlar ve prosedürlerin bir takım olarak verinin toplanması, işlenmesi, saklanması ve (bilgiye dönüştürmek üzere) işlenmesi amacıyla düzenlenmesidir. 29

30 Bilgisayar Tabanlı Bilişim Sistemleri (devam) Şekil 1.6: Bilgisayar-tabanlı iletişim sisteminin bileşenleri 30

31 İş Bilişim Sistemleri (Business Information Systems, BIS) İş organizasyonlarında en yaygın kullanılan bilişim sistemlerinin tipleri Elektronik ve mobil ticaret sistemleri Hareket işleme sistemleri (Transaction processing systems, TPS) Yönetim bilişim sistemleri (Management information systems, MIS) Karar destek sistemleri (Decision support systems, DSS) 31

32 Elektronik ve Mobil Ticaret (Electronic and Mobile Commerce) E-ticaret (E-commerce): herhangi bir iş hareketinin taraflar arasında elektronik olarak yürütülmesi. Taraflar: Şirketler (business-to-business, B2B) Şirketler ve müşteriler (business-to-consumer, B2C) Müşteriler ve diğer müşteriler (consumer-to-consumer, C2C) İş ve kamu sektörü Müşteriler ve kamu sektörü 32

33 Yatırım Sistemleri: (Enterprise Systems) Hareket İşleme Sistemleri (Transaction Processing Systems) ve Kurumsal Kaynak Planlaması (and Enterprise Resource Planning) Hareket (Transaction): İşle ilişkili herhangi bir takas, işçilere ödemeler, müşterilere satışlar, tedarikçilere ödemeler gibi Hareket İşleme Sistemi (TPS): insanların, prosedürlerin, yazılımın, veri tabanlarının ve tamamlanan iş hareketlerini kayıt etmek için cihazların organize edilmiş bir koleksiyonudur. 33

34 Hareket İşleme Sistemleri (Transaction Processing Systems) Şekil 1.11: Bir ücret bordrosu hareket işleme sistemi 34

35 Kurumsal Kaynak Planlaması (Enterprise Resource Planning) Tam çoklu mekanlı küresel bir organizasyon için çok önemli iş operasyonlarını yöneten bütünleşik programların bir takımı Çoğu uygulamalar, programların birleşik bir takımı ile yer değiştirilebilir. Böylece sistem daha kullanışlı ve daha etkin duruma getirilir. 35

36 Bilişim ve Karar Destek Sistemleri Etkin bir TPS, bir şirkete bir çok yarar sağlar. TPS iş aktivitelerini hızlandırır ve büro işlerinin maliyetlerini azaltır. TPS lerde saklanan veriler, yöneticilerin daha iyi kararlar vermesine yardımcı olmak için kullanılır. 36

37 Yönetim Bilişim Sistemleri (Management Information Systems, MIS) Yönetim Bilişim Sistemi: insanların, prosedürlerin, yazılımın, veri tabanlarının ve cihazların organize edilmiş bir koleksiyonudur. Bunlar yöneticilere ve karar alıcılara düzenli bilgi sağlarlar. Bir MIS için ilk odak noktası operasyonel verimliliktir. Pazarlama, üretim, finans ve diğer fonksiyonel alanlar MIS tarafından desteklenir ve ortak veri tabanına bağlanırlar. TPS den gelen veri ve bilgiyi kullanarak üretilen standart raporları hazırlar. 37

38 Yönetim Bilişim Sistemleri (devam) Şekil 1.12: Yönetim Bilişim Sistemi 38

39 Karar Destek Sistemleri (Decision Support Systems, DSS) Karar destek sistemi: insanların, prosedürlerin, yazılımın, veri tabanlarının ve cihazların probleme özgü karar almayı desteklemek için organize edilmiş bir koleksiyonudur. Bir DSS nin odak noktası karar vermenin etkinliği üzerinedir. Bir Yönetim Bilişim Sistemi bir organizasyonun işleri doğru yapmasına yardımcı olurken bir Karar Destek Sistemi bir yöneticinin doğru işi yapmasına yardımcı olur. 39

40 Karar Destek Sistemleri Karar destek sistemi, müşterilerin telefon ve e-posta taleplerine hızlı cevap vererek müşterilere destek verir. DSS problemlerin çözümünde hemen yardım sağlar. Problemlerin çoğu özgün ve karmaşıktır ve anahtar bilgiyi elde etmek çoğu zaman zordur. Örnek; bir otomotiv üreticisi yeni bir imalat tesisi kurmak için en iyi yeri belirlemeye çalışır. Bu durumda bir DSS alternatifler sunarak ve nihai karar vermede asistanlık yaparak yardımcı olabilir. Bu tür uygulamalarda geleneksel MIS çok nadir kullanılır. 40

41 Karar Destek Sistemleri (devam) DBMS: Database Management System MMS: Model Management System Şekil 1.13: Önemli DSS bileşenleri 41

42 Karar Destek Sistemleri (devam) Bir DSS, bir karar vericiyi veya kullanıcıyı desteklemek için bir model takımını (model tabanı), karar vermeye yardımcı olmak için gerçeklerin ve bilgilerin bir takımını (veri tabanı), karar vericilere yardımcı olan sistemler ve prosedürleri (kullanıcı ara yüzü veya diyalog yöneticisi), DSS ile etkileşimde olabilen kullanıcıları ve veri tabanı ile model tabanını yönetmek için bir yazılımı içerebilir. Bütün veri tabanları bu bileşenlerin hepsini bulundurmaz. Model, geçerli durumun veya gerçeğin bir özetidir ve içinde bulunduğu işletmenin veya çevrenin geçerli durumunu temsil eder. 42

43 Uzmanlaşmış İş Bilişim Sistemleri: Üst Bilgi Yönetimi, Yapay Zeka, Uzman Sistemler ve Sanal Gerçeklik (Knowledge Management, Artificial Intelligence, Expert Systems, and Virtual Reality) Üst Bilgi Yönetim Sistemleri (KMS): Organizasyonun üst bilgisini ve tecrübesini oluşturmak, depolamak, paylaşmak ve kullanmak için insanlar, prosedürler, yazılım, veri tabanları ve cihazların organize edilen bir takımdır. Yapay Zeka (AI): Bir bilgisayar sisteminin insan zekasının özelliklerini üstlendiği alan Robotik (robotics), doğal dil işleme (natural language processing), öğrenme sistemleri (Learning systems), görüş sistemleri (vision systems) 43

44 Yapay Zeka Şekil 1.14: Yapay zekanın önemli bileşenleri (alt alanları) 44

45 Uzman Sistemler Acemi veya yeni kullanıcıların performansını iyileştirmeye yardımcı olmak üzere özel bir alanda bir uzman gibi öneriler yapacak ve davranacak şekilde bir bilgisayara yetenek kazandırılmasıdır. Uzman sistemlerin özgün değeri, organizasyonlara uzmanların ve alan uzmanlarının irfanını (bilgeliğini) elde etmesine (toplamasına, depolamasına) ve kullanmasına fırsat vermesidir. Uzman sistem üst bilgi tabanı; değeri veya uygun çıktıyı gerçekleştirmek için verilerin, izlenmesi gereken kuralların, prosedürlerin ve ilişkilerin bir araya getirilmesini içerir. 45

46 Sanal Gerçeklik (Virtual Reality) Üç boyutta göz ile tecrübe edilebilen gerçek veya sanal bir çevrenin benzetimi Çevreleyen (kapsayan) sanal gerçeklik Tam çevrelemeli olmayan uygulamalar İletişim, eğlence ve öğrenme için güçlü bir ortam olabilir. Sanal gerçeklik sistemleri, geleneksel bilgisayar destekli tasarım sistemlerinden daha ileri giden görüntüleme, sunma ve simülasyon yeterliliklerine sahiptir. Birçok insanın aynı çevre içinde paylaşım ve etkileşim yapabilmesinden dolayı sanal gerçeklik haberleşme, eğlence ve öğrenme için güçlü bir ortam olabilir. 46

47 Sanal Gerçeklik (devam) Boeing firması kendisine ait Dreamliner 787 uçağının tasarlama ve yapım işlerinde yardımcı olmak üzere sanal gerçeklik ve bilgisayar benzetimini kullandı. 47

48 Artırılmış Gerçeklik (Augmented reality, AR)) Görüntülemeyi artırmak ile ilgili bir teknolojidir. Sanal bilgisayar üretimi, görüntülerle artırılmış unsurları zenginleştirilen fiziksel gerçek dünya ortamının canlı doğrudan veya dolaylı görünüşünü sağlar. Kullanıcı gerçek fiziksel dünyada yerleşir ve sanal görüntüler artan görüntüyü oluşturmak için gerçek görüntü ile birleştirilir. Dijital teknoloji, gerçeğin algılanmasını geliştirmek ve kullanıcının çevresindeki gerçek dünyayı daha etkileşimli ve anlamlı yapmak için ek bilgi sağlar. 48

49 Karar Verme ve Problem Çözme (Decision Making And Problem Solving) Her organizasyonun etkin bir karar vermeye ihtiyacı vardır. İş dünyasında, görebileceğiniz en büyük iltifat meslektaşlarınız ve basın tarafından gerçek problem çözücü olarak tanınmaktır. Problem çözme iş organizasyonları için kritik bir faaliyettir. Bir problemin tanımından sonra problemin çözümü işlemi karar verme ile başlar. Problem çözme işleminin karar verme fazı; anlama, tasarım ve seçim (intelligence, design and choice) safhalarından oluşur. 49

50 Karar Verme ve Problem Çözme Karar verme ile Problem çözme ilişkisi 50

51 Sistem Geliştirme (Systems Development) Sistem geliştirme: Yenilik oluşturma veya mevcut iş sistemlerinde yeniden bir düzenleme aktivitesi Bir sistem geliştirme projesi: Şirket içindeki insanlar tarafından Dışarıdan destek alarak gerçekleştirilebilir. Bir sistem geliştirme projesinin sonuçlarını iyileştirmek için proje bir çok basamaklara bölünür. 51

52 Sistem Geliştirme (devam) Şekil 1.16: Sistem geliştirme 52

53 Sistem Araştırması, Analizi ve Seçim (Systems Investigation, Analysis and choice) Sistem araştırması: Çözülmesi gereken problemin veya yönlendirilecek imkanın açık bir anlaşımının kazanılması. Kaynak ve çevre sınırlamalarının araştırılması/incelenmesi Sistem analizi: Mevcut sistemin problemlerine alternatifler geliştirilmesi ve uygulanabilirliklerinin (fizibilite) tanımlanması Seçim: Yapılacak faaliyet için izlenecek yolun seçilmesi 53

54 Sistem Tasarımı, Gerçekleştirilmesi, Sürdürülmesi ve Gözden Geçirilmesi (Systems Design, Implementation, and Maintenance and Review) Sistem tasarımı: Sistem analizi boyunca tanımlanan iş ihtiyaçlarını karşılamak için yeni sistem nasıl çalışacak Sistem gerçekleştirilmesi: Tasarım basamaklarında tanımlanan çeşitli sistem bileşenlerinin oluşturulması veya elde edilmesi, montajının yapılması ve yeni sistemin işletmeye alınması Sistemin sürdürülmesi ve gözden geçirilmesi: Değişen iş ihtiyaçlarını sürekli olarak karşılamak üzere sistemin kontrolu ve yeniden düzenlenmesi 54

55 Toplum, İş / Ticaret ve Endüstride Bilişim Sistemleri (Information Systems in Society, Business, and Industry) Bilişim sistemleri düşünülerek ve dikkatlice uygulanmalıdır. Bilişim sistemleri, etiğe uymayan insanlardan kaynaklanan farklı tehditlerle karşılaşmaktadır. 55

56 Bilişim Sitemleri ve İnternette Güvenlik, Mahremiyet ve Etik konuları (Privacy, and Ethical Issues in Information Systems and the Internet) Şekil 1.17: Bilgisayar saldırılarının maliyet ve nedenleri 56

57 Bilgisayar ve Bilişim Sistemleri Bilgisi (Computer and Information Systems Literacy) Bilgisayar bilgisi: Bilgisayar ve ekipmanı ile bunların nasıl işlev gördüğünü anlama Bilişim sistemleri bilgisi: Bireyler, gruplar ve organizasyonlar tarafından veri ve bilginin nasıl kullanıldığını anlama 57

58 İşin fonksiyonel alanlarında bilişim sistemleri (Information Systems in the Functional Areas of Business) Finans ve muhasebe Satış ve pazarlama İmalat İnsan kaynakları yönetimi Yasal bilişim sistemleri 58

59 Endüstride bilişim sistemleri Hava yolu endüstrisi Yatırım şirketleri Bankalar Taşımacılık endüstrisi Yayıncılık şirketleri 59

60 Endüstride bilişim sistemleri (devam) Sağlık hizmeti organizasyonları Perakende şirketleri Güç yönetimi ve hizmet sağlayıcı şirketler Profesyonel hizmetler 60

61 Bilişim Sistemlerinde Küresel Zorluklar (Global Challenges in Information Systems) Kültürel zorluklar Dil zorlukları Zaman ve mesafe zorlukları Altyapı zorlukları Parasal zorluklar 61

62 Bilişim Sistemlerinde Küresel Zorluklar (devam) Ürün ve servis zorlukları Teknoloji transfer konuları Devlet, bölgesel ve ulusal yasalar Ticari anlaşmalar 62

63 Özet Veri: ham gerçekler Bilgi: kendi gerçeklerinin ötesinde değerler alacak şekilde organize edilmiş gerçeklerin bir araya getirilmesi Sistem: Amaçları gerçekleştirmek için birbiriyle etkileşen bileşenlerin ve elemanların bir takımı (grubu). Bir sistemin bileşenleri: Giriş, işleme, çıkış ve geri besleme 63

64 Özet (devam) Bilgisayar Tabanlı Bilişim Sistemleri: Donanım, yazılım, veritabanları, telekomünikasyon, insanlar ve prosedürlerin bir takım olarak verinin toplanması, işlenmesi, saklanması ve bilgiye dönüştürmek üzere işlenmesi amacıyla düzenlenmesidir. Hareket İşleme Sistemi (TPS): insanların, prosedürlerin, yazılımın, veri tabanlarının ve cihazların tamamlanan iş hareketlerini kayıt etmek için organize edilmiş bir koleksiyonudur. 64

65 Özet (devam) Yönetim Bilişim Sistemi (MIS): insanların, prosedürlerin, yazılımın, veri tabanlarının ve cihazların organize edilmiş bir koleksiyonudur. Bunlar yöneticilere ve karar alıcılara düzenli bilgi sağlarlar. Karar destek sistemi (DSS): insanların, prosedürlerin, yazılımın, veri tabanlarının ve cihazların organize edilmiş bir koleksiyonudur. Bunlar probleme özgü karar almayı desteklemek için kullanılırlar. Sistem geliştirme: iş sistemlerini yaratma veya yeniden düzenleme aktivitesi 65