4. HAFTA PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ. Doç. Dr. Nurhayat ÇELEBİ.

Transkript

1 4. HAFTA PFS103 Doç. Dr. Nurhayat ÇELEBİ Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

2 2 İÇİNDEKİLER ÖĞRETİM KURAM VE UYGULAMALARI OKULDA ÖĞRENME(CARROL) 3 5 TAM ÖĞRENME MODELİ(BLOOM) 5 7 ÖĞRETİM DURUMLARI MODELİ(GAGNE) 7 8 ANLAMLI ÖĞRENME(DAVİD AUSBEL) 8 8 ÇOKLU ZEKA KURAMI (HOWARD GARDNER) 8 22

3 3 ÖĞRETİM KURAM VE UYGULAMALARI 1 HEDEFLER Bu dersi alan öğrenci, öğretim kuramlarının birbiri ile ilişkilerini kavrar. Bu dersi alan öğrenci, öğretim kuramlarını dersinde uygular. Bu dersi alan öğrenci, dersi planlarken öğrencilerin değişik zeka özelliklerine göre etkinliklerde bulunur Bu dersi alan öğrenci, etkinliklerde öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alır. Bu dersi alan öğrenci, öğrencilerin yeteneklerine göre mesleki yönlendirmelerde bulunur. Bu bölümde Carroll(Okulda Öğrenme Modeli), Bloom (Tam Öğrenme Modeli) ve Gagne (Öğretim Durumları Modeli), D.Ausbel(anlamlı öğrenme) ve H.Gardner ( çoklu zeka kuramı) üzerinde durulacaktır. OKULDA ÖĞRENME(CARROL) Carroll, 1963 yılında eğitim psikolojisi alanında çok etkili olan bir makale yayımlamıştır. Okulda öğrenme modeli adı verilen bu makalede her öğrenciye, ihtiyaç duyduğu zaman ve ek öğrenme olanakları verildiği takdirde tüm öğrencilerin

4 4 belirlenen öğrenme düzeyine ulaşacakları savunulmaktadır. Carroll a göre ihtiyaç duyulan zaman ve öğrenme fırsatları verildiğinde öğrencilerin tümü kazandırılmak istenen öğrenme hedeflerine ulaşabilir. Öğrenme için ayrılan süre Öğrenme Derecesi= Öğrenme için gerekli süre Sınıfta öğretmenin öğrenme için harcadığı süre önemlidir. Eğer öğrencinin öğrenmesi için gerekli olan süre harcanan süreden fazla ise tam öğrenme gerçekleşmez. Öğrencinin duygusal özellikleri (motivasyonu, derse katılması, özgüveni) öğrenmeyi etkiler. 1.Yetenek 2.Öğretimden Yararlanma 3.Sebat 4.Olanak(Fırsat) 5.Öğretimin Niteliği 1)YETENEK: Carroll a göre yetenek,öğrenilecek bir malzemenin tam olarak öğrenilmesi için öğrenen bireyin gereksinim duyduğu zaman miktarıdır.öğrencilere uygun zaman verildiğinde belli bir konuyu istenen düzeyde öğrenirler. 2)ÖĞRETİMDEN YARARLANMA YETENEĞİ: Öğrencinin belli bir öğrenme birimini öğrenebilmesi için hazır oluşudur. Bu öğe, yetenek öğesi ile ilişkili olduğu gibi, öğrencinin yeni öğrenme birimiyle ilgili kazanmış olması gerekli önkoşul öğrenmelere sahip olma düzeyini de kapsar. 3) SEBAT: Öğrencinin gönüllü olarak öğrenmeye harcadığı zaman miktarıdır. Sebat büyük ölçüde öğrencinin güdülenmesinin bir ürünüdür 4) OLANAK(FIRSAT): Okullarda sabit olarak ayrılan standart süreler yerine her öğrencinin kendi öğrenme zamanını ayarlamasını içerir. Öğretme işlemlerine aittir. Öğrenme için verilen zaman miktarı olarak tanımlanmaktadır. 5) ÖĞRETİMİN NİTELİĞİ: Öğrenme birimlerinin her öğrenciye en uygun gelecek şekilde seçilmesi, düzenlenmesi ve açıklanması olarak tanımlanmaktadır. MODELİN OLUMLU YÖNLERİ Her öğrencinin kendi hızında ilerlemesine imkan tanır. Öğrenciye ihtiyacı olduğa kadar zaman verir. Öğrenciler arasında eşitliği sağlar.

5 5 Öğrenme ürünleri sürekli olarak değerlendirilir. Süreç öğrencilerin düzeyine göre ayarlanabilir. Öğrencilerin başarı düzeylerinde olumlu etki yapar. Aşamalı öğrenmede sonraki öğrenmelerde süre kısalır. Öğrencilerin kendilerine olan güvenini artırır. Öğretmenin öğretim için daha iyi hazırlanmasını sağlar. MODELİN SINIRLILIKLARI Daha çok zaman ayrılması. Hazırlıkların çokluğu. Öğretmen açısından uygulama zorluğu Tüm öğrenciler aynı hızda ilerleyemez. Yeniden öğretim yapıldığında çok çeşitli öğretim araçları gerekir. Her bir ünite için farklı testler sınamalar gereklidir. Okulda öğrenme modeline dayalı olarak iki temel yaklaşım geliştirilmiştir. Ancak bu öğretme yaklaşımları birbirinden tamamen farklıdır. Bunlardan biri Keller in bireyselleştirilmiş öğretim sistemi, diğeri ise Bloom un tam öğrenme modelidir. TAM ÖĞRENME MODELİ(BLOOM) Bloom tarafından Caroll un okulda öğrenme kuramı daha sistematik ve etkili hala getirilerek geliştirilmiş olan Tam Öğrenme Modeli, olumlu öğrenme koşulları sağlanmış ise, herhangi bir kişinin öğrenebileceği her şeyi zeka düzeyi ne olursa olsun herkse daha önceden belirlenen tüm yeri davranışları öğrenebilir. Tam öğrenmenin temel değişkenleri, öğrenci nitelikleri, öğretim hizmetinin niteliği ve öğrenme ürünleri ilişkileri aşağıdaki gibi gösterebilir.

6 6 1. Öğrenci Nitelikleri: Bloom un tam öğrenme modelinin ilk öğesi öğrenci nitelikleridir. 2. Bilişsel Giriş Davranışları: Öğrencinin okuduğunu anlama, mantıksal düşünme gücü ve beli bir öğrenme birimdeki yeni davranışların öğrenilmesini kolaylaştıran ön koşulları içeren bilgi beceri ve yeterliklerdir. 3. Duyusal Giriş Özelikleri: Yeni bir konuya/üniteye başlarken öğrencinin konuya karşı duyduğu ilgi, tutum ve konuya öğrenmede başarılı olma durumuna inanma derecesini, başka bir deyişle akademik özgüvenlerini kapsar. Bu giriş davranışlarının öğretimin niteliğine uygun biçimde düzenlenmesi gerekir. Burada dikkat edilecek hususlar dört aşamada ele alı nmıştır. 1. İpuçları \ İşaretler 2. Pekiştirme 3. Öğrenci Katılımı 4. Dönüt \ Düzeltme İpuçları ve işaretler öğrenme öğretme sürecini kolaylaştırır. İşaret ve açıklamaların belli bir biçimi yoktur. Öğrenciye neler öğreneceğini duyurmak Kritik noktaları duyurmak Öğrenciyi düşünmeye sevk etmek Öğrenciyi cevap vermeye özendirmek

7 7 Derse katılım Derse katılım örtük ya da açık şekilde olabilir. Örtük katılım; derse zihinsel olarak katılmak. Açık katılım; derse zihinsel ve eylemsel olarak katılmaktır. Açık katılım daha çok tercih edilir. Öğretmen derse katılımı artırmak için fıkra hikaye ve anı gibi dikkat çekici şeyler anlatmalıdır. Pekiştirme Doğru davranışlar pekiştirilmelidir. Öğrencinin öğrenme isteğini ve öğrenme düzeyini artırmak için belirlenen davranışın tekrar edilme sıklığını artırma işlemidir. Dönüt Dönüt öğrenmenin her aşamasında öğrencilere öğrenmelerinin doğruluğu ya da yanlışlığı hakkında verilen mesajların tümüdür. Bilgi vermeye yönelik dönüt (davranışı düzeltmek) Güdülemeye yönelik dönüt (çalışmayı artırmak) Öğrenme Ürünleri Tam öğrenme modelinin üçüncü ve son ana değişkeni öğrenme ürünleridir. Tam öğrenme modelinde ürün: öğrencilerin öğrenme düzeyi ve çeşidi, öğrenme hızı, öğrencinin kendine güvenmesi, öğrencinin konuyu kavraması, konunun analız sentez ve değerlendirmesinin yapılabilmesi ve psiko motor becerileridir. ÖĞRETİM DURUMLARI MODELİ (GAGNE) Gagne, öğrenme kuramlarından bilgiyi işleme modeline dayalı olarak etkili bir öğretim kuramı önermiştir. Tüm disiplinlerin öğretim tasarımında kullanılmış,genel kabul görmüş bir modeldir. Gagne ye göre öğretimin amacı, öğrencilerin problem çözme becerilerinin geliştirilmesidir. Gagne nin öğretim modeli aşağıdaki varsayımlara dayanmaktadır: 1. Birbirinden farklı öğrenme türleri vardır. 2. Öğrenme, birbirine dayalı aşamalı ve birikimli bir süreçtir, bir örüntü içinde gerçekleşir. 3. Farklı öğrenme ürünleri, farklı öğretme öğrenme stratejilerinin bir arada kullanılmasını gerektir. 4. Öğrenci kendi deneyimleri yoluyla yaparak, yaşayarak öğrenir.

8 8 ANLAMLI ÖĞRENME(DAVİD AUSBEL) David Ausbel e göre, öğrenciler her zaman neyin önemli olduğunu bilmeyebilir.öğrencinin öğreneceklerini öğrenebilmesi için dışardan desteğe ihtiyaç vardır.ausbel e göre; sunuş yoluyla yaklaşım, öğrenciyi pasif kılmaz, aksine öğrenciler kendi öğrendikleri ile ilişki kurabilirlerse öğrenme sırasında aktif bir zihinsel katılım gösterebilirler.öğrenci verilen konuları ezberlemeden anlamı yakalarsa öğrenme gerçekleşir. Bunun yapılabilmesi için dersin içeriği bir bütün oluşturacak şekilde verilmelidir. Anlamlı öğrenmede üç temel esasa dikkat edilmelidir: İçeriğin yapılandırılması Zihnin çalışma ve öğrenme prensipleri Bu esaslara uygun olarak içeriğin sunulması. ÇOKLU ZEKA KURAMI (HOWARD GARDNER) Howard Gardner, zekayı; Problem çözme kapasitesi, Problemlerin çözümü için farklı çözüm yolları üretebilme kapasitesi Yaşadığı topluma değerli kültürel ürünler katma gücü olarak tanımlamaktadır. Howard Gardner a göre;...bütün çocuklar bu zekâ türlerine çeşitli düzeylerde sahip olarak doğarlar, bu zekâ türlerinden bazılarına daha çok eğilimleri olabilir. Zekâ türleri çeşitli yöntemlerle geliştirilebilir. Howard Gardner ın 1983 yılında Frames of Mind : The Theory of Multiple Intelligences (Düşünüş Biçimi : Çok Boyutlu Zeka Kuramı) adlı eserinde ortaya koyduğu Çok Boyutlu Zeka Kuramı zekanın toplumlar ve eğitim üzerinde yıllardır sürüp giden etkisini yani sadece dil ve matematik zekasını hesaba katan klasik zeka testi ve zeka tanımlamasını tarihe karıştırmıştır. Çoklu Zeka Kuramı (Multiple Intelligence Theory 1983); Zekanın tek bir boyutta olmadığını, aksine her bireyin farklı derecelerde, çeşitli zekalara sahip olduğunu öne sürer. Bu kuramın temel ilkelerini yaratıcı biçimde kullanıp, her öğrencinin bireysel farklılıklarına değer veren ve bunları güçlendiren programlar hazırlayabilmeleri için olanak sağlar.

9 9 Gardner e göre; Zekanın gelişiminde destekleyici ve engelleyici çevresel etkenler : 4 Ailesel faktörler : Ressam olmak isteyen bir çocuğun ailesi avukat olmasını istiyorsa çocuğun dil zekası desteklenecektir. 5 Durumsal faktörler : Kalabalık bir ailede büyümüş ve kalabalık bir ailede yaşayan bireyler doğalarında sosyallik olmadıkça kendilerini geliştirmek için daha az zamana sahip olurlar. 1 Kaynaklara ulaşım şansı : Aile çok fakirse çocuk keman, piyano gibi müzikal zekayı geliştirebilecek enstrümanlara ulaşamadığından bu zekanın güçlenmesi, gelişmesi zorlaşabilir. 2 Tarihsel, kültürel faktörler : Okulda matematik ve fen e dayalı programlar önemseniyorsa, öğrencinin mantık, matematik zekası gelişebilir. 3 Coğrafi faktörler : Köyde yetişmiş bir çocuk apartmanda büyümüş bir çocuğa oranla bedensel zekasını daha çok geliştirebilir. ÇOKLU ZEKA KURAMI NIN TEMEL ÖZELLİKLERİ Zeka, insandaki beyin ve zihin sistemlerinin birbiriyle etkileşimi sonucu ortaya çıkan çok yönlü bir olgudur. Zeka, çok yönlülük göstermesine rağmen, kendi içinde bir bütündür. Her insan çeşitli zeka alanlarının tümüne sahiptir. Her insan, çeşitli zeka alanlarından her birini yeterli düzeyde arttırma ve geliştirme yeteneğine sahiptir. Her insanın kendine özgü bir zeka profili vardır. Bütün zekalar dinamiktir Kişisel altyapı, kültür, kalıtım, inançlar zekaların gelişimi üzerinde etkiye sahiptir. ÇOKLU ZEKA KURAMI

10 10 Gardner a göre 8 farklı ZEKA ALANLARI Sözel Dilsel zekâ Mantıksal Matematiksel zekâ Görsel Uzamsal zekâ Müzikal Ritmik zekâ Bedensel Duyu devinimsel (kinestetik) zekâ Kişilerarası Sosyal zekâ İçsel Özedönük zekâ Doğacı Doğa zekâsı Sözel Dilsel Zeka Bir insanın kendi dilini, gramer yapısını, sözdizimini, sözcüklerin telaffuzunu ve anlamını doğru bir şekilde büyük bir ustalık ve beceri ile kullanmayı gerektirir.

11 11 Soyut ve simgesel düşünme ile, kavram oluşturma, dilbilgisi, şiir, hikaye yazma anlatma ve mizah gibi karmaşık olguları içeren dilsel yetenektir. Bir dilin temel işlemlerini kullanabilme yeteneği Okuma, yazma, dinleme ve konuşma ile iletişim sağlama Önceki bilgiyi anlama ve yeni bilgiye bağlama SÖZEL / DİLBİLİMSEL ZEKANIN özündeki yeterlikler 1.Bir okuma metninin düzenini ve sözcüklerin anlamını çabuk kavrar. 2. Bilgiyi başkasına açıklayabilme ve verilen talimatı anlayabilme gücüne sahiptir. 3. Mizaha dayalı anlatım gücü vardır kelimelerle oynamayı severler. 4. Yazılı ya da sözlü olarak etkili hitabet,ikna ve güdüleme yeteneğine sahiptirler 5. Öğrendikleri bilgileri kolay hatırlarlar. Söyleyerek, dinleyerek, okuyarak ve görerek öğrenirler. Bu zekayı geliştirmek için sınıfta uygulanabilecek etkinlikler ( etkin öğretme öğrenme sağlayabilmek için hazırlanabilecek öğretim menüleri) Bir konu hakkında : Kitap, dergi okuma Öykü anlatımı Tartışma oluşturma Her gün yeni ve ilginç bir kelimenin anlamını öğrenme ve onu kullanmaya çalışma Şiir, masal, kısa oyun, gazete makalesi yazma Slogan yaratma Sunum yapma, yüksek sesli okuma.ile görüşme, veya bir kişiye mektup yazma Günlük olaylarla ilgili izlenimleri bir günlüğe kaydetme vb. MANTIKSAL MATEMATİKSEL ZEKA

12 12 Bilimsel düşünme, objektif gözlem yapma, elde edilen verilerden sonuç çıkarma, yargıya varma ve hipotez kurma yetenekleri baskın özelliklerdir. Sayılar, birbiri ile ilişkili kavramlar, düşünceler arasındaki karmaşık ilişkileri anlama yeteneğidir. Mantıksal ve Matematiksel zekanın özündeki yeterlikler: 1. Soyut yapıları tanıma: Çevredeki örüntüleri ayırt etme gücü. 2. Tümevarım yoluyla akıl yürütme: Parçalardan bütüne gitme süreci 3. Tümdengelim yoluyla akıl yürütme: Bütünden parçalara gitme 4. Bağlantı ve ilişkileri ayırt etme 5. Karmaşık hesaplamalar yapma 6. Bilimsel yöntemi kullanma Bu zekası baskın olan kişiler; sınıflayarak, sıralayarak ve soyutlayarak öğrenirler. Bu zekayı geliştirmek için sınıfta uygulanabilecek etkinlikler ( etkin öğretme öğrenme sağlayabilmek için hazırlanabilecek öğretim menüleri) Hikaye problemler yaratma ve çözme Matematiksel bir denkleme dönüştürme Veri biriktirme Bir deney tasarlama ve yapma Mantık oyunları Şifre tasarlama Bir konu hakkında olguları sınıflama İki nesneyi kıyaslama ve karşılaştırma yoluyla çözümsel düşünme egzersizleri yapma Bir konu hakkında simetri ve örüntüleri betimleme Bu ve benzeri etkinlikleri gerçekleştirmek için teknolojiyi seçme ve kullanma GÖRSEL UZAMSAL ZEKA Görme duyusu ve buna bağlı olarak şekiller tasarlama ve zihinde resimler yaratma yeteneğidir.

13 13 Bireyin objektif olarak gözlemleme ya da görsel ve uzaysal fikirleri grafiksel olarak sergileme kabiliyetlerini içerir. Bu zekaya sahip olan insanlar, renge, çizgiye, şekle, biçime, uzaya ve bu olgular arasındaki ilişkilere karşı aşırı duyarlıdırlar. Bir resim bin sözcük değerindedir. sözünden anlaşılacağı gibi,bu zeka pek çok yol ile beynin kullandığı ilk dildir. Görsel/uzamsal zekanın dili, renkler, şekiller,desenler,dokular,imajlar, resimler ve diğer görsel sembollerdir. Görsel/Uzamsal zekanın özündeki yeterlikler 1. İmgelem / hayal gücü: Bireyin zihinsel hayal gücü 2. Zihinde canlandırma:olayların,kişilerin şekillerini akılda resimleme 3. Mekan duygusu / Uzayda yer/yol bulma, 4. Grafikle gösterme: görsel resimler yaratma 5. Uzaydaki nesneler arasındaki ilişkileri tanıma 6. Çeşitli açılardan objeler arasındaki benzerlik ve farklılıkları tanıma. Bu zekası gelişmiş kişiler görselleştirme ve hayal kurarak öğrenirler. Bu zekası kuvvetli olan bir öğrenci; 1.Haritaları, çizelgeleri ve diyagramları daha kolay okur. 2.Yaşına göre yüksek düzeyde figürleri ve resimleri çizer 3.Filmleri, slaytları ve diğer görsel sunuları izlemeyi tercih eder. 4.Renklere karşı çok duyarlıdır. 5.Resimli yayınlardan daha çok hoşlanır. 6.Elinde bulunan materyallere bir şeyler çizer. 7.Daha önce gittiği yerleri kolay hatırlar. 8.Yaşına göre ilginç üç boyutlu yapılar ve modeller oluşturur 9.Varlıkların görsel imgelerini çok iyi çizer. Bu zekayı geliştirmek için sınıfta uygulanabilecek etkinlikler ( etkin öğretme öğrenme sağlayabilmek için hazırlanabilecek öğretim menüleri)

14 14 Fikir ve düşüncelerini anlatmak için tablo, harita, grafik, poster yapımı gibi çeşitli tasarım becerilerini kullanma Üç boyutlu deneyler Slayt gösterisi, video yada fotoğraf albümü yaratma Bir konuda reklam yada ilan düzenleme Karikatürleştirme, desenleme, renk ve semboller kullanma Mimari çizimler yaratma Bilerek düş görme Hayal gücünü artıracak çalışmalar yapma MÜZİKAL RİTMİK ZEKA Tonal ve ritmik kavramları tanıma ve kullanma; Çevresel seslere, insan sesi ve müzik aletlerine karşı duyarlı olma yeteneğidir. Çevredeki seslerden anlam çıkarma Ses tonundan duygu durumunu kestirme, Arabanın motor sesinden problemin ne olduğunu anlama bu zeka türüne girer. Müzikal/Ritmik zekanın özündeki yeterlikler: 1. Müziğin ve ritmin yapısına değer verme 2. Müzikle ilgili şemalar oluşturma 3. Seslere karşı duyarlı olma 4. Melodi, ritim ve sesleri taklit etme, tanıma ve yaratma 5. Ton ve ritimlerin değişik özelliklerini kullanma. Bu zekası gelişmiş kişiler müzik eşliğinde, ritim ve melodiyle öğrenirler. Bu zekayı geliştirmek için sınıfta uygulanabilecek etkinlikler ( etkin öğretme öğrenme sağlayabilmek için hazırlanabilecek öğretim menüleri) Bir konuda şarkı sözü yazma Kısa bir ders müziği sunma Uygun bir müzik eşliğinde sunu yapma

15 15 Şarkı müziğininin herhangi bir konu ile benzerliğini bulma ve şarkı sözlerini o konu ile ilişkilendirme Doğadan farklı sesler içeren kasetler çalma Kendinize doğanın örüntüsünden ve ritminden ne öğrenebileceğinizi sorma Ritim, tempo tutma Enstrüman çalma BEDENSEL DUYU DEVİNİMSEL (kinestetik) ZEKA Vücudunu kullanarak (dans ve vücut dili), oyun oynayarak ya da yeni bir ürün yaratarak duygularını ifade etme yeteneğidir. Bu zeka türü,.vücut hareketlerini kontrol etmeyi ve yorumlamayı,.fiziksel nesneleri kontrol etmeyi ve yorumlamayı,.vücut ile zihin arasında bir uyum oluşturmayı sağlar. Bedensel Duyudevinimsel (Kinestetik) zekânın özündeki yeterlikler 1.Önceden planlanmış vücut hareketlerin kontrol etme, 2.Bedenin farkında olma, 3.Zihin ve beden arasında güçlü bir bağ kurma, 4.Pandomim yeteneğini kullanma, 5.Bedeni tümüyle iyi kullanma. Bu zekası gelişmiş kişiler dokunarak, yaparak ve hareket ederek öğrenirler. Bu zekayı geliştirmek için sınıfta uygulanabilecek etkinlikler ( etkin öğretme öğrenme sağlayabilmek için hazırlanabilecek öğretim menüleri) Bir konuda rol yapma Dans koreografisi yaratma Bir konuyu açıklamak için hareket yada hareketler zinciri yaratma Fiziksel etkinlik ve fazla hareket gerektiren, yarışma olmayan bir oyun oynama Güncel olayları yada modern buluşları inceleyerek mimiklerle anlatma Bir konu ile ilgili bilmece kartları yapma KİŞİLERARASI SOSYAL ZEKA Diğer insanlarla sözlü ve sözsüz iletişim kurma, grup içinde işbirliği içerisinde çalışma yetenekleridir. Bireylerle iletişim kurma, onları anlama, ruh durumlarını ve yeteneklerini tanıma önemlidir.

16 16 Bu zekası gelişmiş bireyler, Çevredeki bireylerle iletişim kurma,onları anlama, bu kişilerin duygusal durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranışlara işaret eder. Politikacılar,dini liderler, öğretmenler, psikologlar bu yetileri ustalıkla kullanırlar. Kişilerarası Sosyal zekanın özündeki yeterlikler 1. İnsanlarla sözlü ya da sözsüz iletişim kurma, 2. Bir bireyin ruhsal durumunu, duygularını okuma, 3. Grupla işbirliği içinde çalışma, 4. Karşıdaki kişinin bakış açısıyla dinleme, 5. Empati kurma, 6. Sinerji kazanma ve yaratma Bu zekası gelişmiş kişiler paylaşarak, çevresindekilerle işbirliği yaparak ve karşılaştırarak öğrenirler. Bu zekası gelişmiş bireyler: Sözel ve bedensel dili etkili bir biçimde kullanırlar. Farklı ortamlara, farklı insan topluluklarına girdiklerinde kolaylıkla uyum sağlayabilirler. İnsanları organize etme yetenekleri vardır. Liderlik vasıflarını taşırlar. Bu zekayı geliştirmek için sınıfta uygulanabilecek etkinlikler ( etkin öğretme öğrenme sağlayabilmek için hazırlanabilecek öğretim menüleri) Bir konu hakkında sıra arkadaşlarıyla yüksek sesle düşünerek problem çözme yeteneğini kullanma Birine bir şey öğretme Beyin fırtınası yapma, Bir konuyu başarmak için ufak bir grupla işbirliği içinde kuralları ve aşamaları planlama Bir konuyu başarmak için güçlü olduğu zekalardan birini kullanarak grup içinde bir rolü üzerine alma Mimiklerden, sözsüz ipuçlarından bir kişinin ne düşündüğünü tahmin etmeye çalışma ve daha sonra bu tahminlerin doğruluğunu kontrol etme Birbirleri ile konuşmadan iletişim kurmak için farklı yollar bulma.

17 17 Bu zekaya sahip olanlar; Öğretmenlik, Yönetim, İşletme, Danışmanlık, Psikologluk, Rehberlik uzmanı ve Politika gibi alanlarda başarıyla çalışabilirler. İÇSEL ÖZEDÖNÜK ZEKA İnsanın kendi duygularını, duygusal tepkilerinin derecesini, kendi biliş bilgisi sürecini tanıma, kendi öz benliğini anlama ve başkalarına ifade etme yeteneğidir. Kişinin kendiyle ilgili bilgisi olması ya da yaşamı ve öğrenmesi ile ilgili sorumluluk almasına işaret eden zekadır. Özedönük zekası güçlü olan birey,kendi coşkularının sınırlarını anlayabilen,kendi davranışlarını yönetirken bunlara dayanabilen kişidir. Böyle bir kişi zamanında düşünmeyi, yanıtlamayı ve kendini değerlendirmeyi başarabilir. İçsel Özedönük zekanın özündeki yeterlikler: 1.Konsantrasyon:Sadece bir konuya ya da etkinliğe odaklaşma, 2.Düşünsellik(mindfulness):insanı kendisini düşünmeye ve yaşantıdaki her ayrıntıya değer vermeye yöneltme, 3.Üstbiliş biliş ötesi: verilen kararları analiz ederek değerlendirme, 4.Değişik duyguların farkında olma, 5. Öz ü tanıma ve değer verme, 6.Yüksek düzeyli düşünme becerileri ve akıl yürütme. Bu zekası gelişmiş kişiler kendi başlarına, kendi hızlarında, kişisel becerilerini kullanarak öğrenirler. Bu zekayı geliştirmek için sınıfta uygulanabilecek etkinlikler ( etkin öğretme öğrenme sağlayabilmek için hazırlanabilecek öğretim menüleri). Bireysel çalışma Bireysel Projeler Bireysel sorumluluk alma Bir hedef ortaya koyma ve bu hedefi takip etme Bir konu hakkında ne hissettiğinizi betimleme Bir konu hakkında çalışırken algıladığınız amacı açıklama Bir konu hakkında çalışmanızı kendi kendinize değerlendirme DOĞA ZEKASI Gardner geliştirdiği çoklu zeka kuramına sonradan (1996 da) doğa zekasını da eklemiştir. Doğa zekası; bölgesel ya da küresel çevre değişikliklerini açıklama, ev hayvanları,doğa hayatı,bahçe ve park ilgisi, teleskop ya da mikroskop kullanarak doğayı çekme davranışlarını kapsar. DOĞA ZEKASI

18 18 Doğal çevreyi anlama, tanıma, bitki ve hayvanların türlerini fark etme. Botanik ve zooloji, organik kimya, böcek bilimi, fotoğrafçılık, vb. Doğa zekasının özündeki yeterlikler: 1.Çevre bilincinin gelişmiş olması, doğa ile bütünleşme: doğal ortamı ev olarak hissetme, 2.Doğal bitki örtüsüne duyarlılık, 3.Canlılar ile etkileşim kurma, koruma 4.Doğanın tepkilerine karşı duyarlılık ve farkındalık 5.Doğadaki bitki ve hayvanları tanıma ve sınıflama 6.Ekoloji, doğa, bitkiler ve hayvanlara karşı merak 7. Bitki yetiştirmeyi, toprakla oynamayı sevmek Bu zekası gelişmiş kişiler araştırarak, gözlem yaparak, çevreyi ve olayları gözlemleyip inceleyerek öğrenirler. Bu zekayı geliştirmek için sınıfta uygulanabilecek etkinlikler ( etkin öğretme öğrenme sağlayabilmek için hazırlanabilecek öğretim menüleri) Gözlem yapma, ölçme, karşılaştırma Koleksiyon yapma Fotoğraf çekme Doğa olaylarını inceleme Belgesel izleme

19 19 ÇOKLU ZEKA KURAMININ OKULLARDA UYGULANMASI Çoklu zeka kuramının okullarda öğretmenler tarafından uygulanması çocukların üstün olan yönlerini ortaya çıkaracak ve bu yönlerini geliştirip kuvvetlendirmelerini sağlayacaktır. Ayrıca sınıfta kendilerine sağlanan ortamlarda diğer zeka türleri de gelişecektir. Çoklu zeka yı uygulama modelleri arasında ; - sınıfta/evde/odada Sekiz Öğrenme Merkezi oluşturulmakta ( Dil Merkezi, Mantık Matematik Merkezi, Müzik Merkezi v.b ) ve bu zeka merkezlerine çeşitli isimler verilmektedir. Örneğin; isimler o zeka alanında isim yapmış ünlü kişilerden seçilmektedir. - Dil Merkezinde sözcük oyunları, kitaplar, sözlük ve görsel materyaller - Mantıksal/Matematiksel Zeka Merkezinde deney araçları,legolar, fen ve matematik ile ilgili araç gereçler

20 20 - Müziksel Zeka Merkezinde teyp, kasetler, CD ler, nota kağıtları, basit enstrümanlar - Bedensel Zeka Merkezinde öğrencilerin müzikle hareket edebilecekleri bir ortamda kuklalar, dramalar için kostümler, - Özedönük Zeka Merkezinde, öğrencilerin yalniz çalışabilmeleri için kulaklıklar - Sosyal Zeka Merkezinde satranç v.b. Gibi oyunlar - Uzamsal Zeka ( Sanat) Merkezinde renkli kağıt ve kartonlar, boyalar renkli tebeşir, boncuk gibi malzemeler bulunmaktadır. - Okul/sınıf çapında odaklaşma ; her bir zeka alanına ilişkin bir grup/takım kurma, bir tema/konu ile ilgili işbirliği içinde çalışma yapılması gibi. ÇOKLU ZEKA KURAMININ UYGULANMA AŞAMALARI Dersin planlanmasında özel bir hedef yada konu belirlenmesi yani hedefin açık, anlaşılır ve net olması gerekir. Anahtar çoklu zeka sorularının sorulması Olasılıkların düşünülmesi Sınıfta hangi yöntem, teknik ve öğretim materyallerinin kullanılabileceği tasarlanır. Bunlar: Beyin fırtınası uygun etkinliklerin seçilmesi, aşamalı sıralı ders planının hazırlanması ve planın uygulanmasıdır SONUÇ On dokuzuncu yüzyıldan itibaren ortaya çıkan davranışçı ve bilişsel öğrenme kuramları, öğretim sürecinde farklı model ve yaklaşımların gelişmesine neden olmuştur. Caroll, kişiye ihtiyaç duyulan zaman ve öğrenme fırsatları verildiğinde öğrencilerin tümü kazandırılmak istenen hedeflere uygun olarak yetiştirilebilir. Bloom un Tam Öğrenmesi nde olumlu öğrenme koşulları sağlanmış ve öğrencinin giriş davranışları saptanmış ise zeka düzeyi ne olursa olsun, öğrenme istenilen düzeyde gerçekleşebilir. Gagne nin İşaret Öğrenmesi nde öğretimin amacının problem çözme becerisi geliştirme olarak alır. Öğrenmenin dışsal uyaranların bilişsel süreçlerle yapılandırılmasına bağlı olduğunu, kazanılan davranışları da, zihinsel beceriler, sözel beceriler, psik omotor beceriler, tutumlar ve bilişsel stratejiler olarak ifade eder.

21 21 Ausbel, öğrenmenin oluşmasında konu lanlarının yapılandırılması ve öğrenilenlerle bilişsel yapı arasında bir paralellik kurulması gereklidir. Gardner in çoklu zeka kuramında zekanın sekiz farklı ögeden oluştuğunu, bireyin birçok alanda farklı yollardan farklı hızla öğrenebileceğini ortaya koymuştur. Kaynakça AÇIKGÖZ, Ü. K. (2003) Aktif Öğrenme. Eğitim Dünyası Yayınları. DEMİREL, Ö. (2002). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A. DOĞANAY, A.(Editör). ( 2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 4.Baskı. Ankara:PegemA. HESAPÇIOĞLU, M.(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Noel. KÜÇÜKAHMET, L. (2006).Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Nobel. OCAK, G.(Editör).(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri.3.Baskı. Ankara:PegemA. ÖZDAŞ, A. (1997). Öğretim İlke ve Yöntemleri, İstanbul SÖNMEZ,V.(2010). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 4.Baskı. Ankara: Anı. SÖZER, E. (2005). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme,Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. TAN,Ş.(editör) (2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 7.Baskı. Ankara: PegemA. TOĞRUL, B. (2005). Özel Öğretim Yöntemleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları. III.Baskı Eskişehir.

22 22