RİSK YÖNETİMİ VE DEPREMSELLİK İZMİR ÖRNEĞİ. Dr. M. Yıldırım ORAL Şehir Plancısı

Transkript

1 RİSK YÖNETİMİ VE DEPREMSELLİK İZMİR ÖRNEĞİ Dr. M. Yıldırım ORAL Şehir Plancısı 253

2 RİSK YÖNETİMİ ve DEPREMSELLİK İzmir Örneği M. Yıldırım Oral Dr. Şehir Plancısı (ODTÜ-DEÜ) Amaç Bu bildiride sunulan düşüncelerde amaç genel olarak Türkiye de depremlerin yerleşme alanlarında oluşturdukları risklerin mekânsal planlama süreçleri çerçevesinde en aza indirilebilmesi açısından gerekli olabilecek bir yaklaşım önerisini, İzmir de merkezdeki sınırlandırılmış bir alanda ele alarak tartışmaya açmaktır. Bugün var olan biçimiyle kısaca hatırlanacak olursa ülkemizde mekânsal planlama süreci, genelden yerelliğe doğru; 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planları, 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planları, 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planları, 1/1.000 Ölçekli Uygulama İmar Planları ile Ulaşım Ana Planları, Deprem Ana Planları, Şehir Ulaşım ve Trafik Planları, Koruma Amaçlı İmar Planları, gibi uzmanlık ölçeğindeki bazı eylemsel çalışmalardan oluşmaktadır. Mekânsal planlama sürecinde, merkezi yönetimin görev ve sorumluluklarının yanı sıra valilikler, büyükşehir belediyeleri, ilçe belediyeleri ve ayrıca büyükşehirlerin dışında kalan ilçe belediyeleri olmak üzere tüm yerel yönetimler, imar kanunun ve diğer imar mevzuatı düzenlemelerinin belirleyiciliği içinde paydaş roller taşımaktadırlar. Konu depremler olduğuna göre bütün bu ölçeklerdeki ele alışlarda, SAKINIM PLANI adı altında ZARAR AZALTMA PLANI yaklaşımlarının da yürütülmeye çalışılmasının dikkate alınması gerekmektedir. Bu nedenle de konuya ilişkin olarak T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü Yer Bilimsel Etüt Dairesi Başkanlığı Risk Belirleme Sakınım Planlama Şube Müdürlüğü nün çalışmalarını da hatırlamak gerekecektir. Önerilen Yaklaşımın Yapısı Öncelikle hatırlanması gerekli husus ise, RİSK YÖNETİMİ kavramının esasen PROJE YÖNETİMİ bilgi alanın temel unsurlarından biri olduğudur. Depremler için bir sakınım planlama çalışmasının bu nedenle, proje yönetim sistemi içinde ele alınmasının gerekli ve zorunlu olduğu düşünülmelidir. Proje yönetimleri diğer doğrudan ve dolaylı ilgili bilimsel ve teknik uzmanlık alanlarından beslenen bilgi ve iletişim alanlarıdır. Doğrudan uygulamaya dönüktürler ve konusunun gerektirdiği her türlü buluşçuluklardan yararlanmak üzere kurgulanırlar. Mutlak faydacı ve sonuca yönelen iş ve eylemlerden oluşurlar. Mekânsaldırlar ve yine mutlak olarak bir proje alanının tanımlanmasını gerektirirler. Proje Yönetimi Sistemleri gerçekte matrix yönetim sistemi içinde ele alınması gerekli ve zorunlu olduğu burada sunulan yaklaşımın en önemli ön koşuludur. Bu husus esasen başka bir inceleme ve bildiri konusudur. Yine de kısaca tanımlamak gerekirse matrix operasyonları uzmanların kendi alanlarında özgürce çalışabilecekleri, buluş yapabilecekleri ve öneri geliştirebilecekleri çağdaş ve ileri bir 254

3 idari yapılanmanın adı olarak kabul edilmektedir. Şüphesiz ki bu tür idari yapılanmaların kendi içinde disiplin sağladıkları, eşgüdüm ve katılımcı, doğrudan uygulamaya dönük ve faydacı oldukları, üst düzeyde uzmanlaşmanın ve farklılaşmanın sağlandığı ortamlarda kaldıkları da bilinmektedir. Hızlı karar verme ve uygulama olanakları yaratırlar. Böylesi bir idari yapısal oluşum içinde sakınım planı yapılabilmesinin önemli bir diğer ön kabulü ise, sistemin en temel girdilerinin, diğer bilimsel alanlardan alacağı veri ve bilginin oldukça güvenilir düzeyde olmasına dayalı olmasıdır. Bu da bir yerleşmeyi etkisi altına alabilecek olası bir depremin HASAR YARATICI ETKİSİNİN ve OLASI ZAMANININ KESTİRİMİ ile ilgili olduğudur. Bu durumda kurgulanacak proje yönetimi sistemi ile PLANLAMA PROGRAMLAMA UYGULAMA MÜHENDİSLİK FİNANSMAN ÖRGÜTLENME boyutundaki bir çalışma yaklaşımını, mekânsal planlamanın bir parçası haline getirilebilecektir. Matrix Yönetimlerinin Özellikleri Proje Yönetimi oluşumlarını kısaca tanımlamak gerekirse, çağdaş nitelikleriyle matrix yönetimleri olarak ortaya çıktıkları bilinmektedir. Bu durumu bir şematik yaklaşımla da göstermek gerekebilir (Şekil No 1). Bu yapıda uzmanlıklar üstü birikimi olan iki yönetici bulunmaktadır. Bunlar sistemin ayakta kalmasını ve sürdürülebilirliğini sağlayacaklardır. Bu örnek şematik anlatım, bir yerleşme alanında yürütülecek mekânsal planlama çalışmaları ile özdeş olacak biçimde seçilmiştir. Yatayda mekânsal planlamanın unsurları dikeyde ise proje yönetiminin standart iş başlıkları yer almaktadır. Görüldüğü gibi RİSK YÖNETİMİ dikeyde bir standart proje yönetimi unsurudur. Yatayda ise mekânsal planlamanın olası sektörel unsurları başlık olarak verilmektedir. Risk yönetiminin yatay başlıkları üzerinde planlama-uygulama çalışmaları yürütülecek olan bir şehirsel yerleşme alanının, arazi kullanışlarına bağlı olarak depremsellik ölçümlemeleri için kullanılabilecektir. Bu durum ise RK Rİ RS RT RF kodlamaları ile ve girdi değerlendirme çıktı ilişkileri çerçevesinde gelişecektir. Mekânsal Planlama çalışmaları bütünleşebilecek depremsellik ölçümlerinde kullanılabilecek bir yönetim sisteminin yapısı (Şekil No 1) ve bu amaçla da aynı çerçeve içinde getirilebilecek RİSK YÖNETİMİ uygulamasının işleyişi (Tablo No 1) gösterilmeye çalışılmaktadır. Depremsellik Karar ve Uygulamaları Açısından Proje Yönetimi Örneği Şekil No 1 255

4 Depremsellik Ölçümleri Açısından RİSK YÖNETİMİ Uygulamasının İşleyişi TABLO No 1 Değerlendirme Kodları Diğer Proje Yönetimi Alanlarından Girdiler (Analitik Veriler) Deprem Sakınım Projesi Risk Yönetimi Risk Yönetimi Sürecinde (nda) Değerlendirme Eylemleri R01 Deprem Olasılıkları Risklerin Tanımlanması R02 Zemin Dayanıklılığı Risklerin Gruplandırılması R03 Depremin Olası Gücü Risklerin Kestirimi Hesaplanması R04 Yapı kaliteleri R05 Arazi ve Bina Kullanışları R07 Yapı Yoğunlukları Risklere Göre Önceliklerin R08 Nüfus Yoğunlukları Belirlenmesi Diğer Proje Yönetimi Alanlarına Çıktılar İyileştirme ve Dönüşüm Önerileri R10 İstihdam Yoğunlukları R11 R12 Sosyal ve Fiziki Verileri Bütçe, Kredi, Sübvansiyon Olanakları Risk Karşılıklarının Ölçümlenmesi Risklere Göre Finansman R12 R10 Bütçe, Kredi, Sübvansiyon Olanakları İstihdam Yoğunlukları Risklere Karşı Önlemlerin Sürdürülebilirliklerinin Ön Görülmesi Risk Karşılıklarının Ölçümlenmesi Risklere Karşı Önlemlerin Sürdürülebilirliklerinin Ön Görülmesi Örgütlenme Önerileri R04 Yapı kaliteleri R05 R07 Arazi ve Bina Kullanışları Yapı Yoğunlukları Risklerin Arazi Kullanışları ve Bina Tipolojilerine Göre Gruplandırılması R08 Nüfus Yoğunlukları R06 R09 Sosyal Fayda Ekonomik Fayda Risklere Karşı Önlemlerin Sürdürülebilirliklerinin Ön Görülmesi R11 Sosyal ve Fiziki Ön görülen Yaşam Verileri Standartlarına Uygunluk R12 Bütçe, Kredi, Risk Karşılıklarının Sübvansiyon Olanakları Ölçümlenmesi Yatırım Önerileri Rn Geri Dönüşler Dış Geri Dönüşler İç Geri Dönüşler Dış 256

5 Mikrobölgeleme Etütleri Yukarıda da belirtilmiş olduğu gibi RİSK YÖNETİMİ eylemlerinin işleyişi, proje yönetimi uygulamalarında ön görüldüğü içerikte mekânsallaştırılması ve bir tasarım-uygulama çalışması olarak fiziki sınırlarının oluşturulması gerekmektedir. Bu hususu mekânsal planlama çalışmalarının dikeyine gelişen farklı ölçekteki düzeylerine göre Çevre Düzeni planlarından Uygulama İmar Planı, Kentsel Tasarım ve Vaziyet Planları aşamalarına kadar çeşitlenerek geliştirilmesi mümkün olacaktır. Mevcut kamu yönetiminde yer alan Mikrobölgeleme Etütleri kavramının risk yönetimi ve depremsellik ölçümleri açısından doğru bir başvuru noktası olduğu düşünülmelidir. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nca ön görülen Mikrobölgeleme Etütlerinin belirlenmiş amaçları dikkate alınacak olursa aşağıdaki hususların her ölçekteki mekânsal planlama ve özellikle imar planı çalışmalarında göz önünde bulundurulması beklenecektir. Adı geçen Bakanlığın teşkilatlanma şemasında Risk Belirleme Sakınım Planlama Şube Müdürlüğü nün işlevini bu noktada kısaca hatırlamak yararlı olacaktır (Şekil No 7). Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü Mikrobölgeleme etütlerinin Kamu Yönetimi İlişkilerdeki Yeri Şekil 2 Mekânsal Planlama Genel Müdür Yardımcılığı Yer Bilimsel Etüt Daire Başkanlığı Risk Belirleme Sakınım Planlama Şube Müdürlüğü* *Kaynak: Yer Bilimsel Etüt Dairesi Başkanlığı Risk Belirleme Sakınım Planlama Şube Müdürlüğü nün gündemindeki bu etütler özetle; 1) Mevcut veya yeni yerleşim alanlarında, yerel zemin ve tehlike koşullarının yansıtıldığı haritaların üretilmesi amacıyla arazinin jeolojik açıdan modellenmesi ile ilgili araştırma, analiz ve sentezleri, 257

6 2) İmar Planlarına Esas Jeolojik-Jeoteknik ve Mikrobölgeleme Etütleri ile doğal afet tehlikelerinin ve yerleşime uygunluk durumlarının belirlenmesi sonucunda afete duyarlı planlama yapılmasını, içermektedir. 3) Böylece kesin sonuç raporlarının elde edilmesiyle, belirlenen sakınım alanlarında mekânsal planlama çalışmalarına esas olacak verilerin önceden oluşturularak iş, zaman ve parasal kayıplarını engellenmesi, 4) Jeolojik sakıncalar açısından, uzun vadeli planlara esas Yerleşime Uygunluk durum ve koşullarının belirlenmesi, 5) Bu etütlerin aynı zamanda geniş alanlarda da yapılması gerektiğinden, planlama sürecinde ana kararlarının tespit ve uygulanmasında bütünsellik sağlanabilecektir. Mevzuat açısından belirlenmiş olduğu gibi en genel tanımlamasıyla Yer Bilimsel Etütlerin Amaç ve Hedefleri ; Mikrobölgeleme çalışmaları yaparak... mevcut veya yeni açılacak yerleşim alanlarındaki tüm riskleri belirlemek, yerel zemin ve tehlike koşullarının yansıtıldığı haritaların üretilmesi amacıyla arazinin jeolojik açıdan modellemesi ile ilgili her türlü araştırma, analiz ve sentezleri. içermektedir. Bu çalışmaların: Belirlenen arazi kullanımı ilkeleri doğrultusunda, afet risklerini en aza indirmek amacıyla yerel zemin durumunun dikkate alındığı afet tehlikelerini ortaya koyan büyük ölçekli (1/5000 veya daha büyük) afet tehlike haritaları olarak tanımlanır ve günümüzde tüm tehlike ve riskleri dikkate alan senaryolar ile kentsel yenileme ve dönüşüm planlamasına girdi sağlayan çalışmalar haline gelmesi... ön görülmektedir. Verilen Kareleme Örneği Şekil No 3 İzmir de Örnek Seçilebilecek Alan Şekil No 4 grid Mikrobölgeleme Etütleri ile İmar planına esas risk azaltma planlarının hazırlanmasında kullanılması suretiyle, afet risklerinin azaltılmasını, çarpık yapılaşma ve yarattığı sorunların çağdaş şehircilik ilkeleri ve planlama esaslarına uygun olarak yeniden yapılandırılmasının sağlanması hedeflenmektedir. Sonuçta elde edilecek yerleşime uygunluk ve mikrobölgeleme haritalarının;... standart topoğrafik veya büyük ölçekli hâlihazır haritalar üzerine sayısal olarak, nazım imar 258

7 planına esas olmak üzere, yerel zemin şartlarının ve her türlü afet tehlike değerlendirmelerinin işlenmesi şeklinde hazırlanan haritalar... olduğu da belirtilmektedir (Şekil No 5 & 6). Verilen Mikrobölgeleme Haritası Örneği Şekil No 5 Verilen Mikrobölgeleme Haritası Örneği Şekil No 6 İdare tarafından mikrobölgeleme çalışmalarının, deprem ve diğer afet zararlarının azaltılmasında etkin ve akılcı yol olduğu, her türde ve ölçekteki mekânsal planlama çalışmalarına girdi sağlayan uygulanmalar niteliği taşıdığı hususunda da kurumsal açıklamalar yapılmış bulunmaktadır. İl düzeyinde çevre düzeni planlarına esas olmak üzere hazırlanabileceği gibi, imar planlaması amacıyla da daha büyük ölçekte ve daha detaylı olarak elde edilebileceği de ön görülmektedir. Mikrobölgeleme etütleri kapsamında; inceleme ve değerlendirme alanı eşit alana sahip hücre olarak birimlere ayrılması, bir tür karelaj ya da grid sisteminin elde edileceği belirtilmektedir (Şekil No 3). Zemin tabakalarının belirlenmesine ve iyi tanımlanmasına bağlı olarak karelaj uygulamasının, inceleme alanındaki çalışmanın hassasiyetini artıracağı, haritaların güvenilirliğini sağlayacağı da kurumsal bir kabul niteliğindedir. Veriyi hücre formatında toplamak ve gerekirse hücre yoğunluğunu arttırmak düşüncesi da geliştirilmektedir. Çalışma kapsamında her bir hücrede, jeolojik, jeofizik ve jeoteknik veriler toplanması işin tekniği gereğince ön görülmektedir. İdare tarafından bu konuya ilişkin açıklayıcı örnekler de verilmektedir (Şekil No 3, 5, 6). Böylece de riskli alanların sağlıklı olarak belirleneceği kabul edilmektedir. Bu çalışmada İzmir örneği için, deprem riskleri derecelendirilmelerine ait temel parametrelerin yer aldığı bir kaynak haritadan örnek bir grid yaratılmaya çalışılmıştır (Şekil No 4, 7, 8, 9). Risk Yönetimi İçin İzmir e İlişkin Bir Mekânsal Tanımlama Örneği Söz konusu etütler için İzmir den bir örnek yaklaşım üzerinde varsayım olarak durulabilir. Örnek alınan mekânsal çerçeve İzmir de bir Merkez Yerleşme olarak tanımlanan bir yöredir (Şekil No 7).Genel olarak bilindiği gibi imar mevzuatı açısından yapılacak plan değişiklikleri ve revizyon çalışmaları planlama genel sürecinin bir parçasıdır ve bu plan tipleri de ilke olarak bütünleşik olarak ele alınmak durumunda olacaktır. Örnek alınan planlar iki farklı düzeydeki yetki ve sorumluk alanlarındandır. İlki merkezi yönetimin elde ettiği 1/ Ölçekli İzmir Manisa Çevre Düzeni Planı (Şekil No 8), ikincisi ise bunu dayanak alması beklenen ve İzmir Büyükşehir Belediyesi ne ait 1/ Ölçekli İzmir Çevre Düzeni Planı olarak tespit edilmiş (Şekil No 10), bu planların 259

8 merkezindeki HOMOJENLİK taşıyan bir yörenin GRİD (karelaj) olarak seçilmiş olduğu kabul edilmiştir. İzmir Merkezinden Örnek Olarak Belirlenen Mekânsal Çerçeve Şekil No 7 Örnek Alan Burada HOMOJENLİK (bağdaşıklık) teknik olarak ilk önce 1/ ölçekli paftalarda aranmış olduğu varsayılmıştır. Ölçüt olarak da MEVCUT ARAZİ KULLANIŞLARI alınmıştır. Yine öngörülen mikrobölgeleme sistemi açısından gerekli olursa sonrasında ise jeolojik jeoteknik verilere göre homojenlik aranarak aynı grid içinde daha küçük karelajlara gidilmesi sağlanabilecektir. 1/ Ölçekli İzmir Manisa Çevre Düzeni Planı Şekil 8 Örnek Alan İkinci aşamada ise aynı GRİD bu kez 1/ ölçekli plan paftalarına taşınacaktır. Bu kez arazi kullanışlarının bu planlama ölçeğinin gereği olarak daha ayrıntılı olarak belirlenmesi söz konusudur (Şekil 10 ve 11). Her iki ölçekte de arazi kullanış kararlarının gereği olarak NÜFUS YOĞUNLUĞUNU YAPI YOĞUNLUĞUNU YAPILAŞMA KOŞULLARINI da yönlendirecek ön görülerin de yapılmış olması, ayrıca imar mevzuatında nüfusa göre öngörülen STANDARTLAR açısından gerekli olacak TEKNİK ve SOSYO KÜLTÜREL 260

9 altyapı alan ve ölçümleri de ortaya konmuş olacaktır. Böylece olası deprem büyüklüklerine göre planlarla getirilmek istenen iskân içi ve dışı kullanış kararlarının, mikrobölgeleme yöntemi ile elde edilmiş olan risk düzeylerine göre, alan olarak yerleşilebilirlikleri sınanabilecektir. Söz konusu gridlerin her birinin proje ve uygulama alanı olacağı düşünülecek olursa proje yönetimi kavramları çerçevesinde risk yönetimi çalışmalarına konu alınması akılcı ve teknik yönden geçerli olacağı üzerinde düşünülmelidir. Proje Yönetimi; Tasarım Hesaplama Uygulama Denetleme sürecine ilişkin geliştirilmiş disiplinler arası birikimi sağlayan bir bilgi alanı olduğunu biliyoruz. Proje yönetimleri projenin olası sonuçlara ilişkin olarak, sürecin öncesinde ve sonrasında da ortaya çıkabilecek sorunlara ve çözümlemelerine ilişkin bütün sorumluluklarının başlangıcı ve sonuçlandırılmasıyla ilgili tüm olayları aynı çerçeve içine almaktadır. Depremselliğin mekânsal yönleriyle tüm ölçümlenmeleri söz konusu olduğunda risk yönetiminin gereklerinin, mutlaka proje yönetimlerinin esasları ve ilkeleri çerçevesinde yürütülmesi ve sürdürülmesinin sağlanması gerekmektedir. Proje yönetimlerinde ilk adım bu sisteme ihtiyaç olan alanın / sahanın sınırlarının belirlenmesi kaçınılmaz olarak gerekmektedir. İzmir Merkez de Deprem Risk Haritası Şekil 9 1/ Ölçekli İzmir Büyükşehir Belediyesi Çevre Düzeni Planı Şekil No

10 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Üzerinde Risk Derecelendirilmesi Şekil No

11 Sonuç Süreç içinde değerlendirmeler gridlerdeki aynı parametreler üzerinde yapılmasının doğru olacağı bu çalışmada önerilmektedir. İzmir için seçilmiş olan örnek gridde (Şekil No 12) ise en güvenli alan parametresi için bir tablo değerlendirmesi (Tablo No 2) örnek olarak verilmeye çalışılmıştır. İzmir için Seçilmiş Örnek Gridde Parametrik Gösterim Şekil No

12 En Güvenli Alan Parametresi için Tablo Değerlendirmesi Tablo No 2 Değerlendirme Kodları R01 R02 R03 R04 Diğer Proje Yönetimi Alanlarından Girdiler (Analitik Veriler) Deprem Olasılıkları Zemin Dayanıklılığı Depremin Olası Gücü Yapı kaliteleri Veri Bileşenleri RİSKLER Seçilen Griddeki Alanda Sakınım Öncelikleri Toplam PARAMETRELER En Güvenli Az Riski Tehlikeli ALANSAL DEĞİŞKENLER (Arazi ve Bina Kullanışlarına Göre Değişkenler) En Riskli - 1 R05 Arazi ve Bina Kullanışları SEKTÖREL YARARLAR Konut İş Merkezleri Sanayi Sosyal Fiziki 1 R06 R07 R08 R09 R10 Sosyal Fayda Nüfus Yoğunlukları Yapı Yoğunlukları Ekonomik Fayda İstihdam Yoğunlukları SOSYAL YARARLAR EKONOMİK YARARLAR Konut İş Merkezleri Sosyal Sanayi İş Merkezleri Konut Fiziki Fiziki Sanayi Sosyal 1 3 R11 Sosyal ve Fiziki Verileri ERİŞİM VE GÜVENLİK Fiziki Sosyal Konut İş Merkezleri Sanayi Alanları 3 R12 Bütçe, Kredi, Sübvansiyon Olanakları İÇ ve DIŞ FİNANSMAN Konut Fiziki Sosyal Sanayi Alanları İş Merkezleri Rn TOPLAM Eylem ve sakınım çalışmaları için aynı risk derecesi ve aynı arazi kullanış veya bina tipolojisinde, en yüksek sayı değerini alan yöre ilk öncelik sırasını alacaktır. Sıralama böylece en yüksek değerden en düşük değere doğru SAKINIM PLANLAMA ÇALIŞMALARI ve UYGULAMLARINDA öncelik taşıyacaktır. Örnek tablo değerlendirmesinde ise görüleceği gibi düşük bir değer ortaya çıkmış durumdadır (Tablo 2). 264

13 En riskli parametrik değerlendirmelerdeki ölçümlemelerde daha yüksek önceliklerin ortaya çıkması söz konusudur. Örnek gridde yalnız KONUT ALANI varsayımında bulunulmuş, bulunmadığından diğer alansal değişkenler yok kabul edilmiştir. elde ayrıntılı veri Bu örnek yaklaşımda eldeki verilere göre yalnızca deprem riskleri haritası üzerinde çalışılmış, alansal değişkenlikler için ise konut iş sanayi sosyal altyapı fiziki altyapı kullanışları seçilmiştir (Tablo No 3). Gerçek saha çalışmalarında parametrelerin ve alansal değişkenlerin sayıları analizlerin düzeylerine bağlı olarak artırılabilecektir. Parametre ve ALANSAL Değişkenler Tablo No 3 Değişkenlikler Veri Bileşenleri Sakınım Öncelikleri Parametreler RİSKLER En Güvenli 1 Az Riskli 2 Tehlikeli 3 En Riskli 4 - Alansal Değişkenler Arazi ve Bina Kullanışlarına Göre Değişkenler SEKTÖREL YARARLAR SOSYAL YARARLAR EKONOMİK YARARLAR ERİŞİM ve GÜVENLİK İÇ ve DIŞ FİNANSMAN Konut Alanları İş Merkezleri Sanayi Alanları Sosyal Alanları Fiziki Alanları Parametrelerin ağırlık sıralamaları aynı kalırken alansal değişkenlerin ağırlık sıralamaları seçilen gridde yer alan verilere göre değişken nitelikler taşıyabilecektir. Yine uygulama çalışmalarında, veri haritalarının çoğaltılması ve derinleştirilmesi, arazi ve bina kullanışlarının dağılımlarının ise ayrıntılı olarak envanterlerinin elde edilmesi gerekecektir. Kaynaklar: İderelerin web siteleri 265

14 266