İŞLETME RİSK YÖNETİMİ 1/27

Transkript

1 İŞLETME RİSK YÖNETİMİ 1/27

2 Risk kültürü (1/5) Etkin bir risk yönetimi için çok boyutlu düşünme kültürü geliştirilmeli, farklılıklar ve riskler fırsatlara dönüştürülmelidir. 2/27

3 Risk kültürü (2/5) Kuruluşlarda; her düzeydeki çalışan, verdiği kararlarda, değişen belirsizlik ölçüsünde risk alır. Verilen her kararda, alınan riskler, yeni fırsatları da içerir. Karar verirken, riskleri ve yaratılabilecek fırsatları öngörebilmek gerekir. Risk almamak, fırsatları da kaçırmayı beraberinde getirecektir. 3/27

4 Risk kültürü (3/5) Kurum kültürü ve risk kültürü birbirini desteklemelidir. Risk alma konusunda, teşvik edici bir ortam oluşturulmalıdır. Alınan risklerin büyüklüğü karar verme düzeyine bağlı olarak değişir. Riskler bilinçli, verilere dayalı ve riskle baş edebilme yeteneği ölçüsünde alınmalıdır. Risk yönetimi, korkuya dayalı olmayan, motive edici, teşvik edici bir çalışma ortamı gerektirir. 4/27

5 Risk kültürü (4/5) Riskler açık bir şekilde tartışılabilmeli ve riskleri azaltıcı yaratıcı düşünceleri harekete geçiren bir ortam yaratılmalıdır. Risk kültürü; pozitif ve proaktif (DÜŞÜNME şekli olarak, eylemleri ve sonuçlarını öngörerek, kriz yönetiminde bir adım önde olmak) bir yaklaşıma dayalı olmalıdır. Riskin olumsuz yönüne gereğinden fazla odaklanılmamalıdır. Riskler proaktif olarak; olumsuz etkisini en aza indirgemeye, yeni fırsatlar yaratabilmeye izin veren en erken aşamada belirlenerek yönetilmelidir. 5/27

6 Risk kültürü (5/5) Her düzeydeki çalışan yaptığı işle ilgili olarak belli ölçüde risk almaktan kaçınmamalı, riskleri fırsat olarak görmelidir. Koşullara bağlı olarak, risk alma veya riskten kaçınma yaklaşımı seçilebilir. Gerçekçi olan yaklaşım, iki uç arasında bir noktada olmaktır. Proje ömrü boyunca, sürekli olarak iki uç arasında değişen bir noktada olunmalıdır. 6/27

7 Risk stratejisi (1/5) Risk yönetiminin etkinliği, üst yönetim tarafından taahhüt edilen, tanımlı dokümante edilmiş bir risk stratejisinin varlığı ve bu stratejinin, kuruluştaki tüm faaliyetlere indirgenmesi ile doğrudan ilişkilidir. Risk yönetim stratejisinin önemli bir özelliği, risk yönetimi ve diğer faaliyetler arasındaki ilişkilerin kurulmasının bir yolunu oluşturmasıdır. 7/27

8 Risk stratejisi (2/5) Projenin başında oluşturulmalı ve her temel karar noktasında gözden geçirilmelidir. Organizasyonel düzeyde geliştirilen ve dokümante edilen risk stratejisi, proje düzeyindeki risk stratejilerinin belirlenmesinde temel oluşturur. Risk stratejisi, risk süreçlerinin organizasyonel düzeyde tanımlanması, proje yönetimlerine uyarlanması için bir temel sağlar ve yön verir. 8/27

9 Risk stratejisi (3/5) Kurumun çalışma kültürü ile uyumlu olmalıdır. Soyut, uygulamadan uzak bir risk stratejisinin katma değeri düşük olacaktır. Tüm karar mekanizmaları tarafından bilinmeli ve benimsenmelidir. İhtiyacı karşılayacak, kuruluşta değer yaratacak yönde sürekli geliştirilmelidir. 9/27

10 Risk stratejisi (4/5) Tüm yaşam çevrim süreçleri göz önünde bulundurularak geliştirilmelidir. Müşteri ve alt yüklenici risk stratejileri birbirini desteklemelidir. Risk yönetim verileri, performans metriklerine dayalı olarak hazırlanmalıdır. 10/27

11 Risk stratejisi (5/5) Stratejinin gerçekleştirilmesinin etkinliği izlenmelidir. Projenin ömrü boyunca, risk yönetiminin yürütüleceğini belirtmelidir. 11/27

12 Risk Yönetim Yaklaşım ve İlkeleri (1/4) Risk yönetimi başlı başına bir yönetim disiplinidir, ancak diğer disiplinlerle bir bütünlük içerisinde uygulanması gerekmektedir. Risk yönetimi, ne kalite yönetiminin ne de proje yönetiminin faaliyetlerinden biridir. Risk yönetimi ayrı bir disiplindir; ancak tüm yönetim disiplinlerinde olduğu gibi, tek başına ve bağımsız olarak uygulanması da pek mümkün değildir. 12/27

13 Risk Yönetim Yaklaşım ve İlkeleri (2/4) Risk yönetimine, proje yönetiminde kullanılan bir teknik olarak bakılması, risk yönetimi ile sağlanacak kazançları azaltacaktır. Risk yönetiminin başlı başına bir disiplin olarak ele alınması, risk kültürünün, stratejisinin, prosedürlerinin, planlarının geliştirilmesini; sorumlulukların, yetkilerin ve nasıl bir organizasyon ile yönetileceğinin süreçlerinin net bir şekilde tanımlanmasını sağlayacaktır. 13/27

14 Risk Yönetim Yaklaşım ve İlkeleri (3/4) Diğer ilişkili yönetim disiplinleri ile bir bütünlük içerisinde ele alınması önemlidir. Ortak disiplinlerle bir bütün olarak uygulanması sonucunda, tekrarlayan faaliyet ve süreçlerin ortadan kaldırılması sağlanarak yönetimin etkinliğini arttırır. 14/27

15 Risk Yönetim Yaklaşım ve İlkeleri (4/4) Kuruluşun ilişkili yönetim fonksiyonlarına entegre olarak ele alınması gereken risk yönetimi, sürekli ve tüm kuruluş çapında uygulanmalıdır. Proje yönetim disiplinlerinden biri olan risk yönetimi, ürün yaşam çevrimi boyunca, tüm proje faaliyetlerine entegre bir şekilde yürütülmelidir. 15/27

16 Başarılı risk yönetim programının özellikleri (1/3) Uygulanabilir, kararlı ve iyi anlaşılmış, Müşteri, kuruluş, alt yüklenici ve diğer işbirlikleri ile yakın ilişki, Planlı ve yapılandırılmış, Tedarik sürecine entegre, Risk azaltma stratejileri ve risk düzeyi ile tutarlı tedarik stratejisi, 16/27

17 Başarılı risk yönetim programının özellikleri (2/3) Program ve risklerinin sürekli olarak yeniden değerlendirilmesi, Bütün maliyet, çizelge, performans için tanımlı başarı kriterleri, Risk azaltma stratejilerinin etkinliğini izlemek için metrikler, Etkin test ve değerlendirme planı, Resmi dokümantasyon 17/27

18 Başarılı risk yönetim programının özellikleri (3/3) Başarılı bir risk yönetimi; bilgi temelli olmalı ve geçmiş veriler, en iyi uygulamalar kullanılmalıdır. Risk yönetim faaliyetlerinin sonuçları, tam ve detaylı olarak dokümante edilmelidir. 18/27

19 Risk yönetiminin sistematik ve etkin bir şekilde uygulanması için şu noktalara dikkat edilmelidir: Risk yönetimi ile ilgili dokümanların hazırlanması, Potansiyel problem çözme yaklaşım ve tekniklerinin geliştirilmesi, Teknik riske özel dikkat gösterilmesi, Risk faaliyet sonuçlarının dokümantasyonu, Sürekli olarak uygulanması. 19/27

20 Risk yönetimi Risk yönetimi; risklerin tanımlanmasını ve değerlendirilmesini, onlara cevap bulunmasına yönelik her türlü aktivitelerin belirlenmesini ve yürütülmesini kapsamaktadır. 20/27

21 Risk yönetimi Şirket çapında kapsamlı ve sistematik bir yaklaşım ile olayların belirlenmesi Etkilerinin ölçülmesi Önceliklendirilmesi Şirket hedefleri ile uyumlu aksiyonların geliştirilmesini ifade etmektedir. Ve Sürekli takip edilmeli Güncellenmeli Şirket içerisinde paylaşılmalıdır. 21/27

22 Risk Yönetimi Nedir? 22/27

23 Genel olarak risk yönetimi ile: Risk yönetimi stratejilerinin oluşturulması, Risk yönetimi süreçlerinin belirlenmesi, Risklerin sistematik olarak tanımlaması, Risk yönetim metriklerinin belirlenmesi Kritik öneme sahip risklerin ortaya konulması, Belirlenen risklerin analiz edilmesi ve büyüklüklerinin belirlenmesi, Risklerin oluşmasına neden olan unsurların ortaya çıkartılması, Risklerin oluşma olasılık ve etkilerinin belirlenmesi, Risklerin önceliklendirilmesi, Risk planlarının hazırlanması, Risk yönetimi ölçütlerinin belirlenmesi, 23/27

24 Risklerin oluşmasını önlemek için gerekli eylem planlarının oluşturulması, Risklerin oluştuktan sonra etkilerinin azaltılması için eylem planlarının yapılması, Risk yönetimi aktiviteleri ile ilgili gerekli dokümantasyonun oluşturulması, Risklerin sürekli izlenmesi, Risk yönetimi sisteminin sürekli iyileştirilmesi, Risk yönetimi eğitimlerinin gerçekleştirilmesi vb gibi birçok aktivitenin gerçekleştirilmesini sağlayan süreçlerin yönetilmesi kastedilmektedir. 24/27

25 Etkin bir risk yönetimi ile belirsizlikleri ve belirsizliğin yaratacağı olumsuz etkileri daha kabul edilebilir bir düzeye indirgemek mümkün olabilmektedir. Burada özellikle risk yönetiminin, olası sorunların oluşmadan önlenmesini, oluşması durumunda da etkilerinin en az olacak şekilde gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlayacak proaktif bir yaklaşım olmasına dikkat etmek gerekmektedir. 25/27

26 Risk yönetimi risklerin analizi ve yönetilmesi kadar maliyet, iş planları ve performans parametreleri arasında en uygun dengenin kurulmasını sağlamada da önemli bir yönetim aracı olarak görülebilmektedir. Yapılacak çalışmalar öncesinde gerçekleştirilecek olan risk planlaması, sonuçların istenilen zamanda bitirilmesinde ve performansın hedeflendiği düzeylere çıkartılmasında önemli bir katkı üretmektedir. 26/27

27 Kurumsal Risk Yönetimi; kurumun üst yönetimi ve diğer personeli tarafından uygulanan; strateji belirleme aşamasında ve kurumun bütününde uygulanan; kurumu etkileyebilecek olayların belirlenmesi için tasarlanan; kabul edilebilir riskleri yönetmek üzere tasarlanan; hedeflere ulaşılması konusunda makul bir güvencenin sağlanması için tasarlanan bir süreçtir. 27/27

28 2 8 28/27

29 BAKMAK VE GÖRMEK? 29/27

30 RESİM 1: PİCASSONUN RESMİ 30/27

31 RESİM 2: Diego Velázquez in resmi 31/27

32 Riskler Nasıl Algılanır? 32/27

33 Algılamayı Etkileyen Faktörler Riskin farklı tanımları vardır. İnsanların tanımlamaları algıyı etkiler. Tanımdan Kişiden Toplumdan Zamanda Tanıma, Kişiye, Topluma Zamana algı değişmektedir. 33/27

34 ALTERNATİF RİSK TANIMLARI Risk kaybetme ihtimalidir, Risk muhtemel kaybın miktarıdır, Risk bir fonksiyondur (ihtimal ve kayıp seviyesinin çarpımı olarak ifade edilir), Risk belirli bir tehlike karşısında kişinin şahsi varlıklarından bir kısmının veya tamamının kaybedilme ihtimalidir. 34/27

35 İstatistikçilere Göre Riskin Tanımı Risk, riskli hareketin muhtemel sonuçlarının ihtimal dağılımının varyansıdır (Varyans dağılım ölçüsüdür, elimizdeki veri setindeki değerlerin ortalamaya göre dağılımını (ve değişimi) gösterir. Risk, tüm muhtemel sonuçların dağılımının varyansı ve beklenen değerlerinin ağırlıklı doğrusal kombinasyonudur /27

36 Psikoloji Disiplininin Tanımı Risk, muhakemelerin karar alternatifleri üzerine negatif değerlendirmeler halinde yayılmasını ifade eder. Risk, kişilerin gerçekleşmesini istemedikleri sezgilerdir /27

37 Riskler İnsanlar Tarafından Nasıl Algılanır? Riskin nasıl algılandığını anlamak için; insanların riski nasıl tanımladıklarına bakmak gereklidir. Uzlaşılan görüş: Güvenliğin zıddı durum, güvenlikle ters orantılı /27

38 Kişisel Risk Algısını Etkileyen Faktörler Risklerin ne ölçüde anlaşılabildiği, Risklerin ne denli eşit dağıldığı, Riskin bireyce ne derece önlenebileceği, Riskin bireyce gönüllü olarak üstlenilip üstlenilmediği 38/27

39 39/27

40 RİSK ÖZELLİKLERİ Felaket potansiyeli Aşinalık Anlaşılabilirlik Gönüllü maruziyet Toplumsal Risk Algılamasını Etkileyen Faktörler ALGILAMAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Ölüm ve yaralanmaların olması Riskin önceden bilinip bilinmediği Risk etki mekanizmasının yada işlemin anlaşılabilirliği Riskin gönüllü olarak alınıp alınmadığı Çocuklar üzerindeki etkisi Çocukları ne şekilde etkilediği Etkinin hızı Mağdur tanımı Korkutuculuğu Kurumlara güven Medya ilgisi Kaza geçmişi Fayda-maliyet dağılımı Geri döndürülebilirlik Kaynağı Hemen etki ya da zamana yayılmış etki kimler nasıl etkilenecektir Şahıslar üzerindeki korkutuculuk seviyesi İlgili kurumlara olan güven duygusu Medyanın konuya verdiği önem Geçmişte büyük ya da önemli kazalara sebep olup olmadığı Risklerin ve alınan önlemlerin fayda-maliyet analizi Etkilenmenin geri döndürülebilir ya da kalıcı olması Doğadan mı yoksa insan hatasından mı kaynaklandığı 40/27

41 Risk algılama Risk Algılama Seviyesinin Zamanla Değişimi RİSK-1 Risk belirlendiğinde bir önem seviyesinde algılanır. Ancak zamanla önem seviyesinde bir düşüş gözlenir. (kanıksama) Zaman 41/27

42 Risk algılama Risk Algılama Seviyesinin Zamanla Değişimi Ciddi kaza RİSK-2 Ciddi bir kaza sonrası risk algılama seviyesi aniden yükselir. Zaman 42/27

43 Risk algılama Risk Algılama Seviyesinin Zamanla Değişimi Ciddi kaza RİSK-3 Zaman geçtikçe risk algılama seviyesi tekrar azalır.? 4 3 Zaman 43/27

44 Risk algılama Risk Algılama Seviyesinin Zamanla Değişimi Ciddi kaza Bu noktada uyulacak kurallar konmuş ve gündemdedir fakat umursamazlık ve kanıksama sonucu algılamada zamanla azalma meydana gelir. Zaman 44/27

45 Tehlike ve Riske Dair Algılama Problemi Bir fabrikada çalışanlara soralım: Bir işçinin bir makineye giysisini kaptırması (tehlike) sonucu oluşacak iş güvenliği riski ne ölçüdedir? (büyük, küçük, çok küçük?) /27

46 46/27

47 Riskin kabullenilmesi Gökdelenlerin ilk yapılmaya başlandığı yıllarda riski kabullenmek olumlu bir imaj olarak reklamlarda kullanılabiliyordu. 47/27

48 Risk Genellikle Kişisel Deneyimlerle İfade Edilir /27

49 Risk İletişimi 49/27

50 Risk İletişimi Riskin varlığı, doğası, şekli, ciddiyeti ve kabul edilebilirliğine ilişkin iletişim Amaç: Herkesi risklerden haberdar etmek, bilinçlendirmek, risklerin en aza indirilmesi veya önlenmesi için katılım sağlamak Risklerin önlenmesi için alınacak kararların ve yapılacak uygulamaların daha iyi anlaşılmasını sağlamak 50/27

51 Risk İletişimi Önce ne bilmeli? Muhatabınızı tanıyın Çalışanların risk algılaması Eğitim düzeyi ve tecrübesi İçeriğe hakim olun Tehlike kaynakları ve riskleri bilin ön çalışma Risk tanımlaması, değerlendirmesi ve kontrolü için takip edeceğiniz yöntemlerle ilgili bilgi sahibi olun İş atmosferini bilin (pozitif/negatif vs) 51/27

52 Risk İletişimi Ne Yapmalı? Hizmet içi sağlık ve güvenlik eğitimleri İstişare toplantıları (aktif katılım için) İş başında ve teorik iş talimatları Posterler, broşürler Yazılı dokümanlar 52/27

53 Risk İletişimi Nasıl yapmalı? Dikkatlice planlayın ve eylemleri değerlendirin Çalışanları dinleyin, katkılarını alın Dinlerken dürüst ve esnek olun Açık, empatiyle konuşun Benzer işletmelerden ve güvenilir kurumlardan destek alın, işbirliği sağlayın 53/27

54 Yazılı Mesajlar Neler Posterler Broşürler Etiketler Bilimsel belgeler, vb. Nasıl olmalı Görsel olarak çekici Mantıklı şekilde düzenlenmiş İlk okumada anlaşılan Kısa cümleler kullanan 54/27

55 İnsanlar Okuduklarının Duyduklarının Gördüklerinin % 10 unu % 20 sini % 30 unu Görüp, duyduklarının + % 50 sini Görüp, duyup, söylediklerinin + + % 80 ini Görüp, duyup, söyleyip, dokunduklarının % 90 ını hatırlamaktadır 55/27