Sosyoekonomik Düzeyi Farklı ki lköretim Okulunda Baırsak Parazitleri Prevalansı ve Buna Etki Eden Faktörler

Transkript

1 BAIRSAK PARAZTLER PREVALANSI VE BUNA ETK EDEN FAKTÖRLER H. Emel ERÇEVK ve Ark. Sosyoekonomik Düzeyi Farklı ki lköretim Okulunda Baırsak Parazitleri Prevalansı ve Buna Etki Eden Faktörler PREVALANCE OF INTESTINAL PARASITES AND ASSOCIATED FACTORS OF THIS IN TWO PRIMARY SCHOOL WHICH HAVE DIFFERENT SOCIOECONOMIC LEVEL H.Emel ERÇEVK, Aysun DL Uz.Dr., Halk Salıı Uzmanı, Prof.Dr., Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Salıı AD, Ör.Üy., ANKARA Özet Aratırma baırsak parazitlerinin prevalansını ve buna etki eden faktörleri saptamak amacı ile Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Salıı Anabilim Dalı nın eitim ve aratırma bölgesi olan Abidinpaa Grup Bakanlıına balı Park Eitim Salık Ocaı Bölgesi ndeki sosyoekenomik düzeyi farklı iki ilköretim okulunda tabakalı örneklem ile seçilen 397 örenci üzerinde gerçekletirilmitir. Baırsak parazitini saptamak için gaitanın direk muayenesi, yüzdürme ve selobant yöntemleri uygulanmıtır. Sosyoekonomik düzeyi daha iyi olan Erturulgazi lköretim Okulu nda baırsak paraziti prevalansı %10.6, ahinbey lköretim Okulu nda %27.9 dur. Aratırmaya katılan tüm örencilerde baırsak paraziti prevalansı %18.4 dür. Baırsak parazitleri ile bazı risk faktörleri arasındaki ilikiye bakıldıında;anne eitim düzeyi, gelir, sosyal güvenceye sahip olma, daha önceki parazit hikayesi ve bu nedenle tedavi almamı olma, gecekonduda oturma, tuvaletin ev dıında olması, yemek yemeden önce ve tuvaletten çıkınca el yıkamama, iç çamaırıpijama-çamaır gibi eyaları ortak kullanma, sebze-meyvayı yemeden önce yıkamama, aile fertleri ile aynı kaptan yemek yeme ile baırsak paraziti varlıı arasında anlamlı iliki bulunmutur. Lojistik regresyon analizinde ise devam edilen okul, tuvaletten çıkınca ve yemek yemeden önce el yıkamama, sebze ve meyvayı yemeden önce yıkamama ve iç çamaırı-pijama-çamaır gibi eyaları ortak kullanma ile baırsak parazitleri varlıı arasında anlamlı iliki bulunmutur. Anahtar Kelimeler: Okul çaı çocukları, Baırsak parazitleri, Risk faktörleri T Klin Tıp Bilimleri 2002, 22: Summary This study has been performed in two different primary education schools which are within the area of Park Educational Health Units affiliated to Group of Abidinpaa which is the research and survey area of Ankara University Faculty of Medicine, Public Health Department for the purpose of determining prevalance of the intestinal parasites, factors affecting on them. For the purpose of determining intestinal parasites, methods of direct examination of the feces, floating and adhesive tape have been implemented. When both schools are evaluated with respect to prevalance or intestinal parasites, intestinal parasites prevalance in Erturulgazi Primary Education School is %10.6 and that in ahinbey Primary Education School is %27.9. Average prevalance of intestinal parasites in all of the participant students is %18.4. When the relations between intestinal parasites and some risk factors are evaluated, a significant correlation is found for the following factors: education level of the parents, income, having social security, previous parasites background and having no treatment therefore living in a squatter house, toilet being outside the house, not washing before the meal, not washing after the toilet, common use of the clothes like pyjamas, underwear etc., not washing vegetables and fruit before eating through the same dish with the family members. Key Words: School children, Intestinal parasites, Risk factors T Klin J Med Sci 2002, 22: Gelimekte olan hatta gelimi ülkelerde bile paraziter enfeksiyonlar önemli bir salık sorunu olmaya devam etmektedir (1). Mevcut istatistiklere göre dünyadaki her 4 kiiden biri parazitozludur (2). Subtropikal ve tropikal iklim koulları, toplu yaam alanları, sosyoekonomik düzeyin düük olması, sanitasyon artlarının yeterli olmaması, kiisel temizlik kurallarına yeteri kadar önem vermemek, kronik hastalık varlıı ve çocuk ya grubunda olmak baırsak parazitleri için risk faktörlerini oluturmaktadır (3,4).Bu risk faktörleri özellikle gelimekte olan toplumlarda yer aldıından baırsak parazitleri bu tür ülkelerde yaygındır. Yurdumuzda hemen her bölgeden yapılan çalımalarda parazitli oranı Güneydou Anadolu bata olmak üzere, doudan batıya doru görülme oranları giderek azalsa da veya parazitlerin cinsi deise de, gelimi ülkelere göre çok yüksektir. Türkiye, parazit younluu bakımından ikinci sıklıkta parazit görülen ülkeler arasında yer almaktadır (5). Yapılan çalımalarla ülkemizde baırsak paraziti prevalansının çocuklarda %13 ile %66 arasında olduu bildirilmektedir (6). T Klin J Med Sci 2002,

2 H. Emel ERÇEVK ve Ark. BAIRSAK PARAZTLER PREVALANSI VE BUNA ETK EDEN FAKTÖRLER Baırsak parazitleri, çocuklarda beslenme, bedensel ve zihinsel gelime bozuklukları oluturmakta ve çevreye uyumda baarısızlıklara sebep olmaktadır (7,8). Baırsak parazitleri klinikte karın arısı, ishal, itah deiiklikleri, gece altını ıslatma, zayıflık, gece dilerini gıcırdatma, burun, makat, vücut kaıntısı gibi bulgularla karımıza çıkmaktadır. Baırsak parazitleri, anemi, astım broniale, pnömoni, dermatit, ishal, intestinal obstrüksiyon gibi birçok hastalıa sebep olurken, immün bozukluu olanlarda ise önemli bir mortalite nedenidir (9). Mortalite ve morbiditenin yüksek olmasında, baırsak parazitleri enfeksiyonlarının çounlukla asemptomatik olması ya da hafif septomlarla görülmesi sebebi ile kronik hastalık ortaya çıkana kadar ihmal edilmesinin de rolü vardır (10). Bir yıl boyunca bütün dünyada kaybedilen 5 ya altındaki çocukların yarısının ölüm sebebi paraziter hastalıklar ve bunlara balı gelien malnütrisyondur (11,12). Baırsak parazitleri kontrol altına alınmadıkları takdirde bireysel ve ulusal düzeyde önemli ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Halbuki tanı koymadaki kolaylıkları ve yüksek teknoloji gerektirmemeleri nedeni ile tanımlanması kolay salık sorunlarından birisidir. Baırsak parazitlerine karı gelimi ilaçlar sayesinde sebep oldukları enfeksiyonların tedavisi oldukça kolaylamıtır. Ancak baırsak paraziti enfeksiyonlarının yaygınlık ve iddetinin toplum salıını tehdit edici boyutların altına düürülmesi korunma yöntemlerinin uygulanması ile mümkün olmaktadır. Bu çalıma ile farklı sosyoekonomik düzeye sahip iki ilköretim okulunda baırsak parazitlerinin sıklıının saptanması, baırsak parazitleri içinde en yüksek prevalansa sahip parazit türünün bulunması, baırsak parazitlerinin bazı sosyodemografik özellikler ve risk faktörleri ile ilkilerinin saptanması amaçlanmıtır. Materyal-Metod Aratırma; Nisan 1999-Austos 2000 tarihleri arasında Park Eitim Salık Ocaı Bölgesinde yer alan 913 örencili Erturulgazi lköretim Okulu le 417 örencisi bulunan ahinbey lköretim Okulu nda yapılmıtır. Bu çocukları temsil edecek örneklem büyüklüü hesaplandıktan sonra okullar sınıflara göre tabakalandırılmı ve her tabakadan kura ile bir sınıf seçilmitir. Böylece Erturulgazi lköretim Okulu için 239, ahinbey lköretim Okulu için 182 örenci örnekte yer almıtır. ki okul sosyoekonomik düzeyleri açısından karılatırıldıında ebeveyn örenimi, anne meslei, konut tipi, evde yaayan kii sayısı gelir ve sosyal güvence kriterlerine göre ahinbey lköretim Okulu nda okuyan örencilerde sosyoekonomik düzey daha düük düzeyde bulunmutur. Sosyoekonomik düzey kriterleri olarak, annebaba örenim durumları, anne-baba meslei, sosyal 114 güvence varlıı, evde yaayan kii sayısı, kii baına düen yıllık gelir alınmıtır. Kii Baına Yıllık Gelir (KBYG), 1999 yılı için Türkiye genelinde TL/Yıl dır. Ancak aratırma evreninin KBYG i TL/Yıl dır ve Türkiye genelinden çok düüktür. Bu nedenle KBYG gruplaması yapılırken aratırma evreninin KBYG i alınmıtır. Çalıma ilköretim çaındaki çocuklarda baırsak parazitleri yaygınlıını saptamayı amaçlayan kesitsel tipte bir aratırmadır. Baırsak paraziti saptananalar vaka, saptanmayanlar kontrol grubuna dahil edilerek built-in vaka kontrol yöntemi ile analitik deerlendirme yapılmıtır. Veri toplama aamasında öncelikle sınıf öretmenlerinin yardımı ile veliler okula çarılarak gaita kapları ve selofan bantlı lamlar daıtılıp, bunları çocuklara nasıl uygulayacakları açıklanmı ve çocuk hakkındaki anket bilgileri velilerden yüzyüze görüme yöntemi ile alınmıtır. Konut ve tuvalet ile igili bilgiler anketten alınmıtır. Uygulanan ankette, bireysel özellikler, sosyoekonomik düzey, konut özellikleri, bireysel hijyen durumu, besin hijyeni ve beslenme alıkanlıkları, daha önceki parazit hikayesi ve tedavi durumları ve örencideki genel semptomlar ile ilgili toplam 40 soru bulunmaktadır. Daha sonra, getirilen materyaller ıık mikroskobunda nativ muayene ve flotasyon yöntemi ile incelenmitir. Çalıma bir terapötik müdahele aratırması olmamasına karın, baırsak paraziti saptanan çocuklara tedavileri verilip tedavi bitiminde baırsak paraziti yönünden tekrar deerlendirilmitir. Verilerin bilgisayara girii Epi-nfo 5.01, istatistiksel analizler ise SPSS paket programları ile yapılmıtır. Analizler sırasında ki-kare, Fisher s Exact ki-kare, t testi ve Lojistik regresyon analizi uygulanmıtır. Bulgular Yapılan tarama sonunucunda toplam 397 örencinin 73 ünde (%18.4) en az bir parazit türü saptanmıtır. Baırsak paraziti prevalansı Erturulgazi lköretim Okulu ndaki örencilerde %10.6 (23 kii), ahinbey lköretim Okulu nda %27.9 dur (50 kii). Buna göre sosyoekonomik düzeyi daha düük olan ahinbey lköretim Okulu nda baırsak paraziti prevalansı yaklaık 2 misli daha yüksektir (p<0.001). Saptanan parazit türlerine bakıldıında, helmintlerin (%11.4), protozoonlardan (%5.3) yaklaık 2 misli daha yüksek olduu ve olguların %1.7 sinde (7 kii) iki türün bir arada olduu görülmektedir. Her iki okulda en çok görülen parazit türleri sırasiyla Enterobius vermicularis, Giardia lamblia ve her ikisinin beraber görüldüü durumdur. Tablo 1 de görüldüü gibi u andaki baırsak paraziti varlıı ile anne örenimi, ailenin gelir düzeyi, sosyal T Klin Tıp Bilimleri 2002, 22

3 BAIRSAK PARAZTLER PREVALANSI VE BUNA ETK EDEN FAKTÖRLER güvence durumu, okula balamadan önce kree gitme durumu, daha önceki parazit öyküsü ve bu nedenle tedavi olma durumu arasında anlamlı iliki bulunmutur. Oturulan konut ile ilgili özellikler aratırıldıında, konutun tipi ve tuvaletin yeri ile baırsak parazitleri arasında anlamlı iliki tespit edilmitir. Tablo 2 de temizlik alıkanlıkları ile ilgili özelliklerin baırsak parazitleri ile olan ilikisine H. Emel ERÇEVK ve Ark. baırsak parazitleri anlamlı olarak daha fazla görülmektedir. Ancak çi et yeme alıkanlıı ile aynı iliki saptanmamıtır. Lojistik regresyon analizi sonucunda baırsak paraziti riskini artıran faktörlerin; okulun tipi, yemekten öncetuvaletten çıkınca el yıkamama, özel eyaların ortak kullanımı ve sebze meyvayı yemeden önce yıkamama Tablo 1. Aratırmaya Katılan Örencilerin u Andaki Baırsak Paraziti lıına Göre Soyoekonomik Özelliklerinin ve Oturulan Konut Özelliklerinin Daılımı PARAZT OLMA DURUMU Parazit TOPLAM Ki-Kare Serbestlik Derecesi DEKEN n % N % p deeri ANNE ÖRENM OYD+OY lkokul Ortaokul Lise Yüksek KBYG (Milyon) 250 ve altı ve üzeri SOSYAL GÜVENCE KREE GTME Gitmeyen Giden PARAZT ÖYKÜSÜ PARAZTOZUN TEDAV ÖYKÜSÜ KONUT TP Gecekondu Apartman TUVALET TP Alaturka Alaturka ve Alafran. TUVALETN YER Ev çinde Bahçe çinde ÇÖP ATIM EKL Poetli Poetsiz Satır yüzdesi sütun yüzdesi KBYG=Kii Baına Yıllık Gelir X²=Lise ve Yüksekokul birletirilerek alınmıtır X²=13.34, p<0.05 X² =11.89, p<0.05 SD=4 X²=14.19, p<0.05 SD=3 X²=6.87, p<0.01 X²=4.20, p<0.05 X²=8.55, p<0.05 X²=11.93, p<0.05 X²=19.58, p<0.01 X²=0.08, p>0.05 X²=6.23, p<0.05 X²=0.43, p>0.05 bakıldıında; yemekten önce-tuvaletten çıkınca el yıkama durumu, havlu-iç çamaırı gibi özel eyaların ortak kullanımı ve toprakla oynama ile baırsak parazitleri arasında anlamlı iliki saptanmıtır.yemeden önce sebze ve meyvayı yıkamayanlarda ve aynı kaptan yemek yiyenlerde olduu tespit edilmitir (Tablo 3). Tabloda görüldüü gibi, baırsak paraziti riski tuvaletten sonra ellerini yıkamayanlarda 26 misli, yemekten önce ellerini yıkamayanlarda 22 misli, havlu, iç çamaırı, pijama ve T Klin J Med Sci 2002,

4 H. Emel ERÇEVK ve Ark. BAIRSAK PARAZTLER PREVALANSI VE BUNA ETK EDEN FAKTÖRLER çaraf gibi eyaları ortak kullananlarda 6 misli daha yüksektir. Tartıma Parazitozların yaygınlıı konusunda yapılan çalımalarda farklı gruplar (ya-klinik bavuru vb.) seçilmesi ve/veya farklı tanı yöntemlerinin kullanılması nedeniyle farklı sonuçlar elde edilmektedir (13). Bizim aratırmamızda elde etmi olduumuz prevelans (%18.4) ülkemiz için belirtilen ortalama prevalans ile uyumludur. Okullara göre deerlendirilme yapıldıında; baırsak paraziti görülme sıklıı Erturulgazi lköretim Okulu nda Okulu na göre 2.18 kat fazladır. Aynı sonuç Edirne ve Ankara da benzer yöntemle yapılan iki çalımada da elde edilmitir (14,15). Enterobius vermicularis dünyada tüm sosyo ekonomik sınıfları etkileyen ve aile içinde çok çabuk yayılan bir parazit olarak bilinmektedir ve daha çok kiisel temizlik eksiklii sonucu yayılır. Bir çok kaynaa göre Enterobius vermicularis okul çaı çocuklarında en fazla görülen parazit türleri arasındadır (3). Nitekim, bu aratırmaya katılan örencilerde en yüksek prevalansa sahip baırsak paraziti Enterobius vermicularis (%11.6) dir. Ülkemizde aynı ya grubundaki çocuklarda Tablo 2. Aratırmaa Katılan Örencilerin Baırsak Paraziti lıına Göre Temizlik Alıkanlıkları ve Besin Hijyeni- Beslenme Alıkanlıkları le lgili Özelliklerinin Daılımı PARAZT OLMA DURUMU Parazit TOPLAM Ki-Kare Serbestlik Derecesi DEKEN n % N % P deeri EL YIKAMA DURUMU (Yemekten Önce) Hayır- Bazen Evet- Düzenli EL YIKAMA DURUMU (Tuvaletten Çıkınca) Hayır- Bazen Evet- Düzenli TUVALETTE TEMZLENME Su Kaıt Su ve Kaıt ORTAK EYA Sadece Havlu Havlu, ç Çamaırı vb. TOPRAKLA OYNAMA SEBZE ve MEYVEY YIKAMA DURUMU Yıkamaz Yıkar AYNI KAPTAN YEME Ç ET YEME Yemez Yer TOPRAK YEME Satır yüzdesi sütun yüzdesi X²=177.63, p<0.001 X²=126.58, p<0.001 X²=4.39, p>0.05 SD=2 X²=59.93, p<0.001 SD=2 X²=5.41, p<0.05 X²=11.66, p<0.05 X²=5.33, p<0.05 X²=1.02, p>0.05 X²=0.03, p>0.05 %10.6, ahinbey lköretim Okulu nda %27.9 dır. Sosyoekonomik düzeyi daha düük olan ahinbey lköretim Okulu nda daha yüksek oranda baırsak paraziti saptanmıtır. Yapılan lojistik regresyon analizinde de baırsak paraziti görülme oranı ahinbey lköretim Okulu nda okuyan örencilerde Erturulgazi lköretim yapılan aratırmalarda Enterobius vermicularis prevalansı %0.3 ile %44.6 arasında deimektedir (2,6,16). Enterobius vermicularis prevalansları arasındaki bu deikenliin bir nedeni de tanı yöntemleri arasındaki farklılıktır. 116 T Klin Tıp Bilimleri 2002, 22

5 BAIRSAK PARAZTLER PREVALANSI VE BUNA ETK EDEN FAKTÖRLER H. Emel ERÇEVK ve Ark. Tablo 3. Lojistik Regreyon Analizi Sonucunda Baırsak Paraziti lıını Etkileyen Faktörlerin Daılımı Deiken R p Odds Ratio %95 Güven Aralıı Okul ahinbey Yemekte Önce El Yıkama Durumu Yıkamayan Tuvaletten Sonra El Yıkama Durumu Yıkamayan Ortak Eya Kullanımı Sadece Havlu Havlu+ç Çamaırı+Pijama+Çaraf vb Sebze ve Meyvayı Yıkama Durumu Yıkamayan Giardia lamblia ya enfekte kii ile direk temasla ya da kirlenmi sularla bulaan bir parazittir. Daha çok okul öncesi çaı çocuklarında olmak üzere tüm ya gruplarında yaygın olarak görülen bir parazit türüdür (3). Bu aratırmada Giardia lamblia prevalansı %6.6 olarak saptanmıtır. Bu oran ülkemizde yapılan aratırmalardan daha düük bir orandır. (2,6,16). Hymenolepis nana erikinlerden daha çok çocuklarda görülen bir parazittir (2). Dier bir çok baırsak parazitinde olduu gibi kiisel temizlik eksiklii ile olduu gibi sanitasyon yetersizliinin de bulata etkisi vardır. Bu nedenle ülkemizdeki prevalansı %0.8 den %15.8 e kadar deikenlik gösterir (2,6,14,16). Fekal-oral yolla bulaan ve çounlukla insanda kommensal olarak bulunan Entamoeba histolitica bu aratırmada %0.5 oranında bulunmutur. Ülkemizde yapılan çalımalarda % atrasında deerler bulunmutur (2,6,16). Ascaris lumbricoides sanitasyon artlarının iyi olmadıı, nemli bölgelerde yayılma imkanı bulan bir parazittir (2). Bu aratırma ile benzer ya gruplarında yapılan aratırmalarda %0.8 ile %41.3 arasında deien oranlar tespit edilmitir (2,16,17). Trichuris trichiura, Ascaris lumbricoides gibi sanitasyon eksiklii sonucu yaygınlık gösteren bir parazit olmakla birlikte ülkemizde Ascaris lumbricoides den daha nadir görülmektedir (14). Bu aratırmada Trichuris trichiura prevalansı %0.2 dir ve Ayhan ın bulduu %0.7 deeri ile benzerdir. Aksungur ve Özçelik ise sırası ile %8.5 ve %6.3 ile daha yüksek oranlar tespit etmilerdir (2,16). Tenia saginata az pimi ya da çi etler ile insana geçmekte ve bu yönü ile dier baırsak parazitlerinden ayrılmaktadır. Taenia saginata ülkemizde yaygın olarak görülen bir parazit olmakla beraber çocuklarda erikinlerden daha az oranda görülmektedir. Bu aratırmada %0.2 gibi daha düük bir deer elde edilmitir Baırsak parazitozları halen ülkemizde de yaygın ve önemli bir salık sorunu olduu gibi dünyada da önemini korumaya devam etmektedir. Ülkemizin deiik bölgelerinde yapılan baırsak paraziti prevalans çalımalarında, sosyoekonomik koul, sosyal kültürel ve corafik özelliklerin yanı sıra eitim düzeyi adet ve alıkanlıklar, sanitasyon bozukluu salıksız çevre koulları gibi nedenlerin de parazit görülme sıklıını etkilemekte olduu saptanmıtır (14, 15). Çalımamızda baırsak paraziti varlıı ile bazı sosyodemografik ve sosyoekonomik özellikler arasındaki iliki deerlendirildiinde sosyoekonomik durumu belirleyen en önemli kavramlardan gelir dütükçe çocuklarda görülen baırsak paraziti sıklıı artmakta, ayrıca sosyal güvencesi olmayanlarda, olanlara göre daha fazla baırsak paraziti görülmektedir. Bu sonuç sosyal güvencesi olmayanların salık hizmetlerinden yararlanma ansının daha düük olması ile açıklanabilir. Aile yapımızda çocuk bakımı ile ilgili konularda annelerin daha fazla sorumluluk almaları sebebi ile çalımamızda anne eitimi arttıkça baırsak paraziti görülme oranlarının azaldıı gözlenmitir. Okul öncesi kree gidenlerde daha az oranda baırsak paraziti görülmesi de yine bölgenin özellii gerei sosyoekonomik durumu daha yüksek olan ailelerin çocuklarının kree gidebilmeleri ve buralarda verilen eitimle kiisel hijyen önlemlerinin artması eklinde yorumlanabilir. Daha önce baırsak paraziti hikayesi olanlarda daha yüksek oranda baırsak paraziti görülmesi parazit riskini artıran yaam biçiminin devamlılıına ve/veya yeterli tedavinin yapılmamasına balı olabilir. Konut özelliklerinden gecekonduda oturma ve tuvaletin dıarıda olması ile baırsak parazitleri arasında anlamlı iliki saptanmıtır. Tuvaletin ev dıında bulunması durumunun beraberinde tuvalette akarsu bulunmaması ve tuvalet sonrası temizliin yapılamamasını getirmekte, bu da parazit sıklıını etkilemektedir. T Klin J Med Sci 2002,

6 H. Emel ERÇEVK ve Ark. BAIRSAK PARAZTLER PREVALANSI VE BUNA ETK EDEN FAKTÖRLER Yemekten önce ve tuvaletten çıkınca el yıkamama durumunda baırsak parazit sıklıı artmakta olduu saptanmı ve yapılan lojistik regresyon analizinde de bu iki faktör ile baırsak paraziti sıkılıı arasında anlamlı iliki bulunmutur. Birçok kaynakta söz edildii gibi havlu iç çamaırı, çaraf gibi kiiye özel eyaların ortak kullanılması sonucu bata Enterobius vermicularis olmak üzere birçok parazit türü insandan insana geçmektedir (3,18,19). Nitekim aratırmamızda da baırsak paraziti ile ortak eya kullananlar arasında anlamlı ilki bulunmu ve yapılan lojistik regresyon analizinde de anlamlı iliki saptanmıtır. Çalımamızda toprakla oynama ile baırsak paraziti sıklıı arasında anlamlı iliki bulunması bir kez daha pekçok parazit türü için toprak temasının önemli bir bula olduunu kanıtlamaktadır. Baırsak parazitleri ile çi et yeme alıkanlıı arasında anlamlı bir iliki saptanmaması, esas olarak çi et ile insana geçen Taenia saginata nın, çalımamızda düük oranda olması ile açıklanabilir. Altınta ın çalımasında da olduu gibi bizim çalımamızda da sebze ve meyvayı yemeden önce yıkamayanlarda ve aile fertleri ile aynı kaptan yemek yiyenlerde baırsak paraziti daha fazla görülmütür (20). Sonuç olarak; kent bölgesinde yürütüümüz bu çalımada ilköretim çaındaki çocuklarda baırsak parazitlerinin hala önemli bir salık sorunu olduunu ve sosyoekonomik düzeyi düük olan okulda bu riskin daha yüksek olduu saptanmıtır. Lojistik regresyon analizi ile anlamlı iliki saptadıımız yemekten önce ve tuvaletten çıkınca el yıkama, sebze ve meyvaların yemeden önce yıkanması alıkanlıklarının kazandırılması ve kiisel eyaların aile içi kullanımının zararları konusunda örencilere ve ebeveynlere yönelik eitim programları sorunun çözümünde yardımcı olacaktır. Okul salıı hizmetleri bu eitim programlarının yanı sıra, baırsak parazitlerinde erken tanı ve tedavi olanaklarını da içermektedir. 7. Doan N ve ark. Eskiehir Yetitirme Yurdunda Baırsak Parazitleri Prevalansı. T Parazitol Derg 1998; 22 (3): Iık A, Bilgin Y. nsanda Asalak Olan Parazitlerin nsan Beslenmesine Etkilerinin Toplumsal Açıdan ncelenmesi. T Parazitol Derg 1982; 5 (2): Vurgun N ve ark. Manisa ve Çevresinde Çocuklarda Görülen Baırsak Parazitleri Hastalıklarının Özellikleri T Parasitol Derg 1995; 19 (4): Ejezie GC, Akpan IF. Human Ecology and Parasitic nfections J Hyg Epidemiol Microbiol Immunol 1992; 36 (2): Suay A ve ark. 0-7 ve 7-12 Ya Grubu Çocuklarda Baırsak Parazitlerinin Aratırılması T. Parazitol. Derg., 1995; 19 (3): Doan N ve ark. Bozan Beldesi ve Çevresinde lkokul Çocuklarında Baırsak Parazitlerinin Aratırılması T. Parazitol. Derg., 1998; 22 (4): Tanyüksel M ve ark. Ankara da Bir Askeri Birlie Yeni Katılan Askerlerde Baırsak Paraziti Sıklıı ve Antiparaziter Tedavinin Etkinlii. T Parazitol Derg 1995; 19 (4): Turul M ve ark. nsan Barsaı Helmint ve Protozoonlarının Prevalansı Üzerine Epidemiyolojik Bir Çalıma. T Parazitol Derg 1986; 9 (2): Ayhan N ve ark. Ankara da ki lkokulda Baırsak Parazitleri Prevalansı. Mikrobiol Bült 1988; 22 (1): Özçelik S ve ark. Sivas Çocuk Yuvasındaki Çocuklarda Baırsak Parazitlerinin ncelenmesi 1995; 19 (2): Sungur C. Ankara nın Tuzluçayır Gecekondu Bölgesinde Baırsak Parazitleri nfestasyonu Prevalans Aratırması 1975; 28 (1-2): Neyzi O, Erturul T. Pediatri Cilt:1, Nobel Tıp Kitabevi, stanbul, Cin. A.Ü.T.F., Çocuk Hastalıkları Ders Kitabı. In: Cin, ed. A.Ü.T.F. Antıp A.. Yayınları, Ankara, Altınta K ve ark. Ankara da Baırsak Parazitlerinin Yaygınlıına Etki Eden Faktörler T. Parazitol Derg. 1993; 17 (3-4): Geli Tarihi: Yazıma Adresi: Dr. Aysun DL Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Salıı AD, 50. Yıl Parkı çi Akdere, ANKARA Bu aratırma Ankara Üniversitesi Aratırma Fonu tarafından desteklenmitir. KAYNAKLAR 1. Alehan D, Cokun T. Paraziter Enfeksiyonlar Çocuk Salıı Temel Bilgiler. 3. Baskı. Ankara, 1998: Ayhan B, Tümerdem Y. stanbul Gecekondu lkokullarında Baırsak Parazit Enfeksiyonlarının Prevalansı, Etkileyen Faktörler ve Büyümeye Etkisi: Epidemiyolojik Bir Çalıma. Mikrobiyoloji Bülteni 1994; 28(4): Wallace RB, ed. Public Health & Preventive Medicine. 14 th ed. Appleton & Lange, Stamford, Ak M, Ok Ü. zmir irinyer Çocuk slahevi Hükümlü ve Personelinde Baırsak Parazitlerinin Aratırılması. T Parazitol Derg, 1995; 19 (2): Köksal ve ark. Trabzon da Bir lkokulun Örencilerinde Baırsak Parazitlerinin Prevalansı ve Paraziter Hastalıklarda Eitimin Önemi. Mikrobiyol Bült : Yorulmaz M ve ark. Malatya li Tecde Yöresinde 5-15 Ya Grubu Çocuklarda Parazit Sıklıı ve Buna Çevresel Faktörlerin Etkisi T Parazitol Derg 1997; 21 (2): T Klin Tıp Bilimleri 2002, 22