* Yrd.Doç.Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü.

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 34 Volume: 7 Issue: 34 Issn: ÇANAKKALE MERKEZNDEK 65 YA VE ÜZER YALILARIN YAAM KALTESN ETKLEYEN FAKTÖRLER THE FACTORS AFFECTING THE QUALITY OF LIFE AMONG 65 YEARS OR OLDER INDIVIDUALS LIVING IN THE CITY CENTER OF ÇANAKKALE Gökhan GÖKULU * eref ULUOCAK * Cumhur ASLAN * Olgun BLR * Öz Bu çalımada sosyo-demografik koulların ve kiinin fiziksel durumunun yalılıkta yaam kalitesini nasıl etkiledii aratırma konusu edilmitir. Çalımanın amacı Çanakkale kent merkezinde yaamakta olan 65 ya ve üzeri insanların yaam kalitesini etkileyen faktörleri belirlemektir. Çalımanın evrenini oluturan bu kitle içerisinden 1001 kiiden oluan bir örneklem oluturulmutur. Örneklemdeki ya ortalaması 74,1±6,8 dir. Örneklemin %45 i kadın (n=450), %55 i erkektir (n=551). 8 soruluk EUROHIS-QOL ölçek puanlarının medyan (ortanca) deeri 68.23±16,08 dir. Aratırmanın sonuçlarına göre, hane halkı geliri yüksek olanlar, devletten sosyal yardım alanlar, yalanmaktan memnun olanlar ve gelecekten umutlu olanların yaam kalitesi puanları dierlerine göre daha yüksektir. Dier yandan son 6 ay içerisinde evinde dümü ve yardıma muhtaç olan yalıların yaam kalitesi puanları daha düüktür. Anahtar Kelimeler: Yalı, Yalanma, Yaam Kalitesi. Abstract The study is conducted to examine the effects of socio-demografic characteristics and physical conditions of individuals on quality of life in elderly. The purpose of the study is to determine the factors affecting quality of life in elderly persons aged 65 years or over living in city center of Çanakkale. The population of the sample consists of 1001 elderly people living in the city center of Çanakkale. The mean age is 74.1±6,8 years. Of the 45% (n=450) are women and 55% (n=551) are men. The median value of the EUROHIS-QOL 8-item index scores is 68.23±16,08 from a total score of 100. The results show that the quality of life scores of the subjects who have higher household income, who receive social support by government, who are pleased with aging, and who are hopeful for the future are found to be higher than the others. On the other hand elderly people who had falled in last 6 months in home and who need care have lower quality of life scores. Keywords: Aged, Aging, Quality of Life. GR Ya, yalılık ve yalanma kavramları ilk bakıta benzer bir süreci ifade eden kavramlar gibi algılansa da farklı anlamları ve boyutları ifade etmektedir. Yalanma, yalılık gibi kavramlar tek bir tanımdan ziyade psikolojik, kronolojik, fizyolojik yalanma gibi farklı boyutlar üzerinden tanımlanan bir yaklaımla ele alınmaktadır(soyuer ve Soyuer 2008:219). Bu açıdan kavramların ifade ettii anlamları ve her bir kavramın boyutlarının neler olduunu kısaca ortaya koymak, yalıların yaadıkları sorunların daha iyi anlaılmasına ve buna yönelik politikaların belirlenmesine yardımcı olacaktır. * Yrd.Doç.Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü. * Doç.Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü. * Doç.Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü. * Ara.Gör. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü

2 Ya kavramı her eyden önce nicelikle ilgili bir durumu ifade etmek için kullanılır. Bir kimsenin yaı ilk etapta akıllara o kiinin doum tarihi ile ilgili spesifik bir tarihe iaret etmektedir. Bununla birlikte ya kavramıyla ilgili bilimsel çalımalar bu kavramın 4 farklı boyutunun olduunu ortaya koymaktadır. Bu boyutlar sırasıyla kronolojik biyolojik, psikolojik ve sosyolojik ya kavramlarını oluturmaktadır (Eryılmaz 2011:64). Yala ilgili yaklaımlarda biyolojik ya bireyin nicel olarak doumundan balayarak geçen süreyi ifade etmektedir. Bu balamda deerlendirildiinde, bireyin biyolojik yaının nesnel ve kolaylıkla ölçülebilir bir boyutu bulunmaktadır. Yala ilgili dier bir boyut olan biyolojik ya ise bireyin fiziksel yeterlilikleriyle ilgili bir kavramdır. Biyolojik ya bireyin yaam aktivitelerini gerçekletirme yetenei fizyolojik kapasitesi ile ilgili bir durumu ifade etmek için kullanılır. Biyolojik ya aynı zamanda bireyin yaadıı çevreyle uyumu açısından da önem taımaktadır. Bir kimsenin biyolojik yaı bireyin kronolojik yaından farklılık gösterebilir. Ya olgusunun önemli boyutlarından bir dierini psikolojik ya oluturmaktadır. Psikolojik ya bireyin içinde bulunduu psikososyal durumunu, mental salıını, bireysel ve toplumsal ilikilerdeki becerisini, zekâ seviyesini göstermektedir. Sosyolojik ya kavramı ise ya olgusunun sadece bireysel bir boyutu bulunmadıını sosyo-kültürel ve sosyo-bilisel faktörlerin de ya olgusu üzerinde etkilerinin bulunduunu ortaya koymaktadır. Sosyo-kültürel açıdan yaa atfedilen belirli toplumsal davranı kalıpları, belirli yata hangi davranı kalıplarının onaylanacaı ya da ayıplanıp, yaptırıma urayacaına yönelik toplumsal ön kabuller, sosyolojik anlamda ya olgusunun bileenlerini oluturmaktadır (Riley ve dierleri 1972:7). Yalanma kavramı bireyin dünyaya geldii andan itibaren ortaya çıkan bir süreç olarak ele alınabilir. Bu anlamda düünülürse yalanma her zaman bir bozulma sürecini ifade eden olumsuz bir kavram olarak ele alınmamalıdır. Biyo-psiko-sosyal bir varlık olarak insanın geçirdii farklı süreçleri ifade eden bir kavram olarak yalanma, her zaman olumsuz olarak nitelendirilmese de kaçınılmaz bir süreçtir. Yalılık olgusu ise bireyin yaamının ileriki dönemlerini ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Yalılık kavramının hangi zaman diliminde baladıı birçok biyo-psiko-sosyal faktöre balı olduu için zamana ve toplumlara göre deien bir kavramdır. Bu balamda yalılıa yönelik atfedilen deer yargıları ve rol beklentilerinin balama göre deiebilecei, bu deer yargılarının ve rol beklentilerinin toplumsala ait normatif beklentiler sonucunda ekillenebilecei olgusu yalanmanın bireysel olduu kadar toplumsal bir süreç olduunu ortaya koymaktadır. Yalılık kavramı bireylerin yaamlarının ileri dönemlerini tanımlamak için kullanılmaktadır. Bununla birlikte tıpkı ya ve yalanma kavramları gibi ortak bir tanım üzerinde uzlaılmı içerii tam olarak belirlenmi bir kavram deildir. Bu durumun nedeni yalılık kavramı belirli bir dönemi tanımlamak için kullanılsa bile bireysel sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik faktörlerin deikenlik göstermesi sonucu hangi dönemde baladıına göre bir uzlamanın olmamasıdır. Bu konuda farklı yaklaımlara bakıldıında kimi sınıflandırmalar ya aralıını Orta Ya dönemi, ya aralıını Yalılık dönemi ve 75 ve ileri ya dönemini ise leri Yalılık dönemi olarak almaktadır (Terakye ve Güner 1997: 95). Dünya Salık Örgütü ise ya aralıını Genç Yalılık dönemi, ya aralıını leri Yalılık dönemi, ve son olarak 85 ve üzeri ya dönemini Çok leri Yalılık dönemi olarak tanımlamaktadır(önal 2006). Dünyada ve Türkiye de Yalanma Yalanma ile ilgili makro demografik verileri ve deiim trendlerini ortaya koymak bu konuda yaanacak sorunların önüne geçmek, yalıların bekledii hizmet ve uygulamaları belirleme ve onların yaam kalitesine yönelik uzun vadeli projeksiyonlar oluturmak açısından son derece önem taımaktadır. Dünyada genel eilime baktıımızda dünya nüfusunun özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren giderek yalandıı görülmektedir. Genel salık hizmetlerinin iyilemesi, beklenen yaam kalitesinin artması, ülkelerin gelir düzeylerinin yükselmesi gibi faktörler küresel boyutta yaam süresini artıran faktörler olarak ön plana çıkmaktadır. Bu duruma kout olarak özellikle gelimi ülkelerde doum oranlarının azalması dünya nüfusunun giderek yalanmasını da beraberinde getirmektedir

3 Dünyada ortalama yaam sürelerine baktıımızda özellikle 1950 lerden itibaren bir yükseli olduu görülmektedir yılları arasında ortalama yaam süresi 20 yıl artı göstererek 66 yıl olmutur. Bu rakamın 2050 yılına kadar 10 yıl daha artı göstermesi yapılan tahminlerde ortaya konulmutur. Buna göre dünyada 2000 yılında 600 milyon olan 60 ya üzeri nüfusun 2050 yılında 2 milyara ulaılacaı öngörülmektedir (Yalanma 2002 Uluslararası Eylem Planı). Dünyada ortalama yaam sürelerinde görülen artı nüfusun giderek yalanmasını da beraberinde getirmektedir. Bu anlamda 1950 de 60 ya üzeri nüfusun genel nüfus içerisindeki payı %8 iken bu oran 2013 yılında %12 oranına yükselmitir. Yapılan projeksiyonlar 2050 yılında 60 ya üzeri nüfusun genel nüfus içerisindeki oranının %21 e yükseleceini öngörmektedir (DESA 2013:6). Nüfusun yalanma oranındaki deiimler açısından gelimekte olan ülkeler ile gelimi ülkeler arasında farklar bulunmaktadır. sveç, Fransa, ngiltere gibi gelimi Avrupa ülkelerinde nüfusun yalanma oranı uzun bir süreç içerisinde gerçeklemitir. Türkiye, Brezilya gibi gelimekte olan ülkelerde ise bu nüfusun yalanma süreci çok daha kısa bir zaman diliminde gerçekleecei öngörülmektedir. Nüfusun yalanma oranının bu kadar kısa bir süre içerisinde gerçeklemesi hiç kuku yok ki, eer bu noktada ciddi önlemler alınmaz ise, getirdii sorunların aırlamasına neden olacaktır. Türkiye deki demografik trende baktıımızda özellikle 2000 li yıllardan itibaren ülke nüfusunun yalanmaya baladıı söylenebilir. Güleç ve Tekba (1997), toplumların demografik profiline göre yapmı olduu sınıflandırmada 65 ya ve üzeri nüfusun %4 den az olduu toplumları genç toplumlar, 65 ya ve üzeri nüfusun % 4-7 arasındaki olduu toplumları erikin toplumlar, 65 ya ve üzeri nüfusun % 7-10 arasında olduu toplumları yalı toplumlar ve son olarak 65 ya ve üzeri nüfusun %10 un üzerinde olduu toplumları çok yalı toplumlar olarak tanımlamaktadır. Türkiye nin bu sınıflandırma içerisinde konumuna baktıımızda, 65 ya ve üzeri nüfus oranının % 7 yi geçtiini dolayısıyla yalı toplumlar sınıfına girdii söylenebilir. Tablo 1: Türkiye de Yıllara göre Nüfus Deiimleri Ya Gruplarının Toplam Nüfus çerisindeki Yüzde Daılımları, Genel Nüfus Sayımları Sonuçları ( ) Yıl Toplam Ya Grupları (yüzde) ya üstü ,158, ,820, ,790, ,947, ,064, ,754, ,391, ,605, ,347, ,736,957 39,1 56, ,664, ,473, ,803, Kaynak: TÜK(2012), Genel Nüfus Sayımları Türkiye deki durum deerlendirildiinde, Türkiye statistik Kurumu 2012 verilerine göre 65 ya ve daha üstü nüfusun genel nüfus içerisindeki oranı %7,5 tir. Bununla beraber nüfusun hızlı bir biçimde yalanma trendinde olduu görülmektedir. 65 ya ve üzerindeki nüfusun 2023 yılında %10,2 ye ulaacaı 2050 yılında ise bu rakamın %20,8 oranına çıkacaı tahmin edilmektedir. Buna göre Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre 2012 yılı verilerine

4 göre 65 ya ve üzeri nüfus 5.6 milyon civarındayken, 2023 yılında bu rakamın aaı yukarı 8.6 milyona 2050 yılında ise 19.5 milyona ulaacaı tahmin edilmektedir (TÜK 2012:9). Kısaca ifade etmek gerekirse nüfusun önümüzdeki 10 yıl içerisinde yalanacaı bunun bir sonucu olarak yalı toplum klasmanından çok yalı toplum sınıfına geçecei öngörülmektedir. Türkiye nin 65 ya ve dier ya gruplarının yıllar içerisindeki daılımı tabloda ayrıntılı olarak ortaya konulmaktadır. Nüfus daılımının yapısı hakkında bize bilgi salayan önemli göstergelerden birisi de nüfus piramitleridir. Nüfus piramitleri bir ülkenin ya da incelenen bir bölgenin demografik yapısını gözler önüne sermektedir. Buna göre piramidin alt tarafı yeni doan nüfus oranının gösterirken daha üst tarafları yalanan nüfus oranını ortaya koymaktadır. Genç nüfusun youn olduu bir ülkenin nüfus piramidi yukarı doru uzayan piramit eklini andırırken yalı nüfus oranının artması piramit formunun bozulması anlamına gelmektedir. Tablo 2, Türkiye de yıllara göre oluan nüfus piramidini ve gelecekteki nüfus oranına göre ne ekilde ortaya çıkacaını göstermektedir. Grafikte görüldüü gibi Türkiye nin nüfus piramitleri önümüzdeki yıllarda nüfusun yalanması nedeniyle giderek dikdörtgen biçimi alacaı tahmin edilmektedir. Tablo 2: Türkiye de Nüfus Piramitleri Kaynak: DPT (2007:8) Yalılıkta Yaam Kalitesi Yaam kalitesi bireylerin biyolojik, fiziksel psikolojik ve sosyal boyutları üzerinden durumunu ölçen çok boyutlu bir kavramdır. Yaam kalitesi açısından pek çok farklı yaklaımlar bulunmakla birlikte temelde kiinin yaam memnuniyetini ve yaamdan aldıı doyumuyla ilikilendirilmektedir. Dünya Salık Örgütü nün 1948 yılında salık olgusunu sadece bir hastalık ya da engelin bulunma durumuna göre deil, fiziksel ruhsal ve sosyal iyi olma hali üzerinden tanımlanmaya balamasından itibaren yaam kalitesi salık bakım uygulamalarında ve salık aratırmalarında giderek önem kazanmaya balamıtır (World Health Organization: 1958). Yaam kalitesi özellikle yalılıkta ayrıca önem kazanan bir kavram haline gelmektedir. Bireylerin kendilerini fiziksel, psikolojik ve sosyal açıdan iyi hissetmelerine devam edebilmesi onların yaın kendilerine getirdii dezavantajlara deil tecrübe bilgi birikimi gibi avantajlara odaklanabilmesini salamaktadır. Bu açıdan deerlendirdiimizde yalılarda yaam kalitesi

5 onların çevreyle entegrasyonu açısından da önem taımaktadır. Yaam kalitesi yüksek yalıların toplumla etkileimleri de salıklı bir biçimde gerçeklemekte bu durum onların salıına da olumlu bir biçimde yansımaktadır. Yaam kalitesinin yükselmesi bu konuda yapılacak uzun erimli planlamalar ve politikalara da balı bir olgudur. Dünya Salık Örgütü 2002 yılında Madrid de gerçekletirdii Uluslararası Eylem Planı nda yalıların aktif halde tutulmaları dolayısıyla yaam kalitelerinin yükselmesi için neler yapılması gerektiini u maddeler halinde ortaya koymaktadır; Yalılar temel insan hak ve özgürlüklerinden yararlandırılmalıdır Yalıların ekonomik etkinliklere aktif olarak katılmaları salanmalı, bu ekilde ekonomiye katkıda bulunmaları salanmalıdır Yalılık ve yalanma konularında yaam boyu örenme olanaklarıyaratılmalı, yalıların da örenmeleri bakımından fırsatlar yaratılmalıdır Yalılar salık hizmetlerinden etkili ekilde yararlandırılmalıdır Gereksinmesi olan yalılara sosyal koruma salanmalıdır Yalıların salık ve sosyal sorunları saptanmalı ve çözülmelidir Yalılar karar verme sürecinde yer almalıdır Bütün bu çalımalarda hükümet, özel kurulular ve sivil toplum kuruluları birlikte çalımalıdır(bilir 2004). Yaam kalitesini ölçmeye yönelik pek çok yaklaımlar bulunmaktadır. Kavram duygusal, fiziksel, sosyal ve psikolojik bir boyutu kapsadıı için onu ölçmeye yönelik farklı yaklaımların olması da aırtıcı deildir. Yaam kalitesi kimi zaman bireylerin öznel deerlendirmelerini içeren yaklaımlarla ölçülürken kimi zaman da nesnel ölçütler üzerinden deerlendirilmektedir. Öznel yaklaımlar bireylerin kendilerini nasıl hissettii çevreyle uyumlarının ne oranda olduuna yönelik kiisel deerlendirmeleri içermektedir. Nesnel yaklaımlar ise fiziksel, psikolojik ve toplumsal açıdan bireylerin durumunu ölçmeyi hedeflemektedir. Yaam kalitesine yönelik daha güncel bir yaklaım ise hem öznel hem de nesnel boyutlar üzerinden yaam kalitesinin ölçülmesidir. Yalılarda yaam kalitesi bireylerin iyi olma düzeyini ve yaam doyumlarını ölçmeyi amaçlamaktadır. Bu açıdan deerlendirildiinde yalılarda yaam kalitesinin ne düzeyde olduunun ortaya konulması yalıların bu konuda yaadıı sorunları çözmeye yönelik makro politika ve uygulamaların gelitirilmesi açısından da önem taımaktadır. Yaam kalitesinin boyutlarının ayrıntılı bir biçimde ortaya konulması yalıların bu konudaki sıkıntılarının daha iyi anlaılmasına olanak tanıyacaktır. Yalıların yaam kalitesini artırmaya yönelik uygulamalar sadece tek bir boyutu deil birçok farklı boyutu ele alarak bireylerin iyiliini salamayı amaçlamalıdır. Bu açıdan yalılarda yaam kalitesi açısından önemli boyutlar u ekilde özetlenebilir i. Fiziksel iyilik: Bilinçli ve düzgün beslenme alıkanlıkları gelitirmek, düzenli fiziksel aktivite yapmak ve zararlı alıkanlıklardan uzak durmaktır. ii. Manevi iyilik: Ya ilerlemi olsa da kiinin yaamda bir amacının olması, güçlü etik deerlere ve ahlaka sahip olmasıdır. iii. Zihinsel iyilik: Zihnin sürekli olarak örenmeyle uyarılması, problem çözebilme ve yaratıcılık süreçlerinin devam etmesidir. iv. Sosyal iyilik: yi ilikilerle güzel iletiim kurulabilmesi, topluma ve çevreye pozitif katkıda bulunabilmek için çaba gösterilmesidir. v. Duygusal iyilik: Bakalarına ve kendisine karı olan düünceleri anlayabilme, duygusal açıdan dengede olabilmeyi baarmaktır (Kutsal 2011). Yalılarda yaam kalitesi onların farklı alanlardaki ilevlerinin deerlendirilmesini içermektedir. Bu anlamda bireylerin yaadıı çevreyle olan uyumu onların pek çok farklı boyuttaki davranı ve faaliyetlerini ilgilendirmektedir. Konu açısından deerlendirildiinde, yalıların yaam kalitesi onların hayatının farklı alanlarının anlam kazanması ve kendilerini deerli hissetmeleriyle yakından ilikilidir. Bu açıdan sadece fiziksel salıı ön planda tutup psikolojik ve toplumsal faktörleri göz önüne almayan yaklaımlar bu konuda salıklı bir

6 deerlendirme yapılmasını güçletirecektir. Hastalık fiziksel aktivitelerde kötüleme, düme vb faktörler elbette yalılarda yaam kalitesini etkileyen önemli etkenler arasındadır. Bununla birlikte, fiziksel ve salıkla herhangi bir sorunu bulunmayan bireylerin yaam kalitesinin yüksek olduunu öne sürmek her zaman geçerli bir varsayım deildir. Yalılarda yaam kalitesi ekonomik durum, cinsiyet, toplumsal ilikiler, medeni durum, fiziksel aktivite, öz bakımını gerçekletirebilme gibi pek çok faktörün etkiledii bir iyilik halini betimlemektedir. 65 ya üzeri yalıların yaam kalitesiyle ilgili yapılan çalımalarda yalıların bilisel durumlarının yaam kalitesini etkiledii ortaya çıkmıtır. Diker ve dierleri (2001:80), yapmı oldukları çalımalarında kayıt bellei, dikkat, hesap yapma, hatırlama ve lisan gibi bireylerin bilisel durumu hakkında bilgi veren faktörlerin yaam kalitesi ile ilikili olduunu ortaya koymulardır. Yalılarda yaam kalitesini etkileyen bir dier önemli boyut onların salık durumlarıyla ilgili verilerdir. Düme, kronik bir hastalıın varlıı, gündelik aktiviteleri gerçekletirme becerisi gibi etkenler yaam kalitesini etkileyen nitelikler olarak öne çıkmaktadır. Sönmez ve dierleri (2007:145) yapmı oldukları çalımalarında, kronik hastalık, depresyon varlıı, baston kullanımı gibi faktörlerin yaam kalitesini olumsuz etkilediklerini ortaya koymulardır. Yalılarda yaam kalitesi açısından dikkat çeken bir dier unsur eitim cinsiyet gibi sosyo-demografik deikenlerin yaam kalitesine etkisidir. Yapılan çalımalarda genellikle yaam kalitesi ve eitim arasında pozitif bir ilikinin varlıı ortaya konulmutur (Altu ve dierleri 2009:53, Akyol ve dierleri 2010:165). Bunun anlamı yalı bireylerde eitim seviyesi yükseldikçe yaam kalitesinin de artmasıdır. Cinsiyet ve yalılarda yaam kalitesi arasındaki ilikiye baktıımızda genellikle kadınların yaam kalitesinin daha düük olduunu gösteren çalımalar bulunmaktadır. (Çalıtır ve dierleri: 2006, Arslanta ve dierleri: 2006, Sönmez ve dierleri: 2007) yaam kalitesi pek çok faktör tarafından etkilenen çok boyutlu incelenmesi gereken bir olgudur. Bu açıdan farklı fiziksel, psiko-sosyal, bilisel ve sosyo-demografik etkenlerin yalılarda yaam kalitesini ne ölçüde etkiledii kapsamlı bir biçimde farklı çalımalarla ortaya konulmalıdır. Yöntem Bu çalıma Çanakkale il merkezinde yaayan 65 ya ve üzerindeki yalıların yaam kalitesini etkileyen faktörleri incelemeyi amaçlamaktadır. Yaam kalitesine etki eden sosyodemografik ve sosyo-ekonomik deikenlerin yanı sıra bireylerin salıkla ilgili durumlarının düme vb olguların yaam kalitesi açısından etkileri de çalımada incelenecektir. Bu anlamda Çanakkale il merkezinde yaayan yalılarda yaam kalitesini etkileyen faktörlerin neler olduunun ortaya konulması amaçlanmaktadır. Çanakkale il merkezinin 2012 Adrese Dayalı Nüfus kayıt sistemine göre nüfusu dir. Çanakkale il merkezine balı köyler dahil olmak üzere nüfusun ya gruplarına göre yapısına baktıımızda, 65 ya ve üzeri kiinin olduu görülmektedir. Bu rakamlara göre, Çanakkale il merkezinde yaayan 65 ya ve üzeri bireylerin genel nüfus içerisindeki oranı %8,6 oranındadır. Bu oran açısından deerlendirildiinde Çanakkale nin 65 ya üzeri nüfusun genel nüfusa oranı Türkiye ortalamasının biraz daha üzerinde olduu söylenebilir. Nüfusun cinsiyete göre daılımına baktıımızda ise Çanakkale merkez köylerde dahil olmak üzere 65 ya üzerindeki erkek nüfus 5520 iken (%44,8) kadın nüfus 6788 dir (%55,2). Çanakkale de merkezde ve merkeze balı köylerde nüfus daılımına baktıımızda il merkezi nüfusun %77,7 si ehir merkezinde yaamaktayken merkeze balı köy ve beldelerde yaayanların oranı %22,3 tür. Çanakkale merkez ve balı köy ve beldelerde yaayanların oranından hareketle Çanakkale merkezdeki 65 ya üzerinde yaayan nüfus yaklaık olarak 9563 kii olarak belirlenmitir. Aratırma Çanakkale il merkezindeki yalıların sosyo-kültürel, sosyo-ekonomik durumları salıa yönelik durumları ve yaam kalitesini incelemeyi amaçladıından örneklem büyüklüünün hesaplanması açısından evren oranını tahmin etmek amacıyla kullanılan örneklem büyüklüü formülü kullanılmaktadır. Çalımada incelenen olayla ilgili konu birden fazla olguyu kapsadıı için P=0,50 olarak alınmıtır. Çalımada evren deeri, oransal olarak hesaplanan Çanakkale il merkezinde yaayan 65 ya üzeri nüfus olan 9565 olarak alınmıtır. Hesaplanan örneklem büyüklüüne ulaılmada basit tesadüfi örneklem yöntemi kullanılmıtır

7 n: Örneklem Büyüklüü(961) N: Evren Büyüklüü(9565) Z 2 /2 : stenilen yanılma düzeyinde iki yönlü hipoteze göre T tablosundan elde edilen sabit deer(1,96) P: ncelenecek olayın görülme sıklıı(0,50) D: ncelenecek olayın görülü sıklıına göre yapılmak istenen sapma(0,03) Yapılan hesaplamalar sonucu örneklem büyüklüü 961 kii olarak hesaplanmıtır. Çanakkale il merkezindeki 65 ya ve üzerindeki yalıların yaam kalitesini ölçmeyi amaçlayan çalımada toplam olarak 1001 kii ile görüülmütür. Çalımada Çanakkale kent merkezinde yaayan 65 ya ve üzerindeki bireylerle ilgili bir veri tabanının bulunmaması bu konudaki sınırlılıkları oluturmaktadır. Çalıma yaam kalitesinin belirlenmesi açısından EUROHIS-QOL.8 (WHOQOL- 8(Avrupa Salık Etki Ölçei) ölçei uygulanmıtır. Ölçek, WHOQOL ölçeinden belirli maddelerin seçilmesiyle oluturulan 8 maddelik bir ölçektir. Ölçek sorularından 2 tanesi genel salık ve genel yaam kalitesi sorularını içermekteyken geri kalan 6 soru ise bedensel, ruhsal çevresel ve sosyal boyutları içeren sorulardan olumaktadır (Eser ve dierleri 2010:138).Bu sorular bireylerin günlük becerileri ne kadar gerçekletirebildiini, günlük uralarını yürütme beceri memnuniyetini, yalıların kendilerinden honut olup olmadıını, bakalarıyla olan ilikilerden memnuniyeti, gereksinimleri karılayacak maddi durumu ve yaadıı evin koullarından memnuniyet düzeylerini ölçmektedir. Bulgular Çalıma, verilerini toplamak amacıyla Çanakkale merkezde 65 ya üzeri toplam 1001 kii ile görüülmütür. Katılımcıların sosyo-demografik profilleri ortaya konulduunda öncelikle ya üzerinden bir tasnif yapılmıtır. Çalımanın verilerine göre katılımcıların % 56 sı (559 kii) ya aralıındadır. Bu oranı sırasıyla %35 ile (351 kii) ya aralıındakiler, %8 ile (83 kii) ya aralıındakiler ve son olarak, %1 ile (6 kii) 95 ya ve üzerindekiler takip etmektedir. Katılımcıların cinsiyet daılımına baktıımızda bu oranın %45 ini (450 kii) erkek katılımcılar, %55 ini ise (551 kii) kadın katılımcılar oluturmaktadır. Katılımcıların eitim durumu açısından durumları incelendiinde, en yüksek oranın %54 ile (540 kii) lköretim mezunlarının oluturduu gözlemlenmitir. Bu oranı %13 ile (130 kii) okuryazar olmayanlar, %12 ile (122 kii) Lise mezunları ve %10 ile (113 kii) Üniversite mezunları takip etmektedir. Katılımcıların eitim durum ve cinsiyet arasında bir iliki olup olmadıına bakıldıında yapılan istatistik analizi sonucunda anlamlı bir fark gözlemlenmitir (p<0.05, sd=4, Chi-square=91,450). Yapılan analizde Okuryazar olmayan katılımcıların %79,2 si kadınlardan oluurken, %20,8 i erkek katılımcılar oluturmaktadır. Medeni durumla ilgili istatistiklere baktıımızda katılımcıların %55 inin (551 kii) halen evli oldukları, %39 unun(395 kii) einin ölmü olduu gözlemlenmitir. Medeni durumla ilgili 3. en sık gözlemlenen durum % 4 ile (35 kii) boanma olgusu gelmektedir. Katılımcıların çocuk sahibi olma durumuna göre daılımlarına baktıımızda katılımcıların %94 ü (939 kii) çocuk sahibi olduunu belirtirken, %6 sı (62 kii) çocuk sahibi olmadıını ifade etmilerdir. Aylık gelir durumu ile ilgili istatistiklere baktıımızda katılımcıların %65 i (621 kii) aylık gelirlerinin TL arasında olduunu belirtmilerdir. Bu oranı sırasıyla % 31 ile (292 kii) TL geliri olanlar ve %3 ile (32 kii) TL geliri olanlar takip etmektedirler. Katılımcıların herhangi bir sosyal yardımdan yararlanma durumlarıyla ilgili istatistikleri incelediimizde, %97 si (969 kii) sosyal yardımlardan yararlandıklarını ifade ederken katılımcıların %3 ü sosyal yardımlardan yararlanmadıklarını belirtmilerdir

8 Ya Cinsiyet Eitim Durumu Tablo 3: Katılımcıların Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre Daılımları n % üzeri Erkek Kadın Okur-yazar deil Okuryazar lköretim Lise Üniversite Çocuk Sahibi olma Evet Hayır 62 6 Medeni Durum Hiç evlenmedi 13 1 Evli Boanmı 35 4 Ei Ölmü Birlikte yaıyor 5 1 Aylık Gelir Durumu Sosyal Yardımlardan Yararlanma Durumu Evet Hayır 32 3 Katılımcılara yalanmaktan ne derecede memnun olduu ile ilgili soruya verdikleri yanıtları incelediimizde, katılımcıların %50 si(486 kii) yalanmaktan memnun olduklarını belirtmilerdir. Bu sıralamayı %16 ile (160 kii) yalanmaktan memnun olmayanlar %15 ile (148 kii) yalanmaktan orta derecede memnun olanlar oluturmaktadır. Tablo 4, Çanakkale il merkezindeki 65 ya üstü bireylerin yalanmaktan memnuniyet düzeylerine yönelik verdikleri yanıtları ayrıntılı olarak göstermektedir. Yapılan analizde katılımcıların yalanmaktan memnuniyet düzeyleri ile cinsiyeti arasında herhangi bir istatistiksel farklılık gözlemlenmemitir. (p>0.05, sd=4, Chi-square=2,6). Bununla birlikte yalanmaktan memnuniyet düzeyi ve eitim arasındaki ilikiye baktıımızda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05, sd=8, Chi-square=27,563). Yapılan analizde Okur-yazar olmayanların %42,5 i, okur-yazarların %23,4 ü, lköretim mezunlarının %24,4 ü, Lise mezunlarının %28,3 ü ve Üniversite mezunlarının %29,2 si yalanmaktan memnun olmadıklarını ifade etmilerdir. Bu açıdan deerlendirildiinde, yalanmaktan memnun olmayanlar içerisindeki en yüksek oranın, eitim seviyesi en düük olan okuma yazma bilmeyenlerde gözlemlendii söylenebilir

9 Tablo 4: Katılımcıların yalanmaktan memnuniyet düzeyleri Çalıma açısından incelenen bir dier olgu ise katılımcıların geçmie yönelik bir pimanlık yaayıp yaamadıı ile ilgili analizdir. Buna göre katılımcıların %70 i (691 kii) geçmie yönelik keke unu yapsaydım dedikleri bir pimanlık yaamadıklarını ifade ederlerken, %30 u (290 kii) ise bu türden bir pimanlık yaadıklarını belirtmilerdir. Katılımcıların pimanlık yaama durumu ve cinsiyet arasındaki ilikiyi incelediimizde istatistiksel olarak anlamlı bir iliki gözlemlenmitir (p<0.05, sd=1, Chi-square=9,032). Bu analize göre geçmie yönelik pimanlık yaadıklarını ifade edenlerin %62,8 ini kadın katılımcılar olutururken, geçmie yönelik pimanlık yaayan erkeklerin oranı %37,6 olarak gözlemlenmitir. Katılımcıların geçmite bir pimanlık yaama durumuyla yalanmaktan memnuniyet düzeyleri arasındaki iliki incelendiinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark gözlemlenmitir (p<0.05, sd=2, Chi-square=35,55). Buna göre geçmie yönelik pimanlık yaadıklarını ifade edenlerin %43,1 i yalanmaktan çok memnun olduklarını belirtirken, geçmie yönelik pimanlık yaamadıklarını ifade edenlerin %63,5 i yalanmaktan çok memnun olduklarını belirtmilerdir. Katılımcıların Avrupa Salık Etki Ölçei üzerinden deerlendirilmesi için oluturulan ölçek yalılarda yaam kalitesini ölçmeyi amaçlamaktadır. Toplam 8 sorudan oluan ölçek soruları en düük puan 0 en yüksek puan 32 olacak ekilde puanlanmıtır. Aratırma sonuçları incelendiinde EUROHIS toplam puan ortalaması 21,8±5,1 olarak, ortancası 23,0 (Min-Maks:2-32) olarak saptanmıtır. Sorulara verilen puan ortalaması 2,7±0,6, ortancası 2,8 (Min-Maks: 0,25-4,0) ve 100 puan üzerinden ortalaması 68,2±16,1 ve ortancası 71,9 (Min-Maks:6,25-100,0) olarak tespit edilmitir. Tablo 5 yaam kalitesiyle ilgili Avrupa Salık Etki Ölçei ile ilgili verileri ayrıntılı bir biçimde tanımlamaktadır. Tablo 5:Avrupa Salık Etki Ölçei(Eurohis) Ortalama ve Ortanca Verileri EUROHIS Ölçei Soruları Ortalama±SS Ortanca (Min-Maks) Yaam Kalitenizi Nasıl Buluyorsunuz? 3,50±0,88 4,0 (1-5) Salıınızdan ne kadar honutsunuz? 3,45±1,05 4,0 (1-5) Günlük yaamı sürdürmek için yeterli gücünüz kuvvetiniz var mı? Günlük uralarınızı yürütebilme becerilerinizden ne kadar honutsunuz? 3,49±1,07 4,0 (1-5) 3,43±1,08 4,0 (1-5) Kendinizden ne kadar honutsunuz? 4,25±0,95 4,0 (1-5) Dier kiilerle ilikilerinizden ne kadar honutsunuz? 4,52±0,75 5,0 (1-5) Gereksinimlerinizi karılamak için yeterli paranız var mı? 3,09±1,06 3,0 (1-5) Yaadıınız evin koullarından ne kadar honutsunuz? 4,11±0,92 4,0 (1-5) EUROHIS Toplam Puan (0-32) 21,83±5,14 23,0 (2-32) EUROHIS Ortalama Puan (0-4) 2,72±0,64 2,87 (0,25-4,0) EUROHIS 100 Puan (0-100) 68,23±16,08 71,87 (6,25-100,0)

10 Çalımada, Çanakkale il merkezindeki 65 ya üzeri yalıların yaam kalitesine etki eden faktörleri incelemek amacıyla lojistik regresyon analizi uygulanmıtır. Lojistik regresyon analizinde Avrupa Salık Etki Ölçeinin 100 puan üzerinden deerlendirmesi esas alınmı, 70 puan altı düük, 70 puan üzeri ise yüksek yaam kalitesi olarak kodlanarak deerlendirilmitir. Bu anlamda analiz, 70 puan üzeri alan grubu yaam kalitesi yüksek 70 puandan daha düük puan alan grubu da yaam kalitesi düük olarak deerlendirmektedir. Regresyon analizi sonucunda aylık ortalama hane geliri, yalılık veya hastalıa balı bakıma ihtiyaç olma durumu, yalanmaktan memnun olma durumu, son 6 ay içerisinde ev içerisinde düme durumu, sosyal güvence durumu ve gelecekten umutlu olma durumu yaam kalitesi açısından önemli yordayıcı deikenler olarak saptanmıtır. Tablo 6 regresyon analizine ait deerleri ayrıntılı bir biçimde belirtmektedir. Tablo 6: Çanakkale 65 Ya üzeri Yalıların Yaam Kalitesine Etki eden Faktörler Lojistik Regresyon Analizi Deikenler Aylık ortalama hane geliri deer Exp(B) OR (0) 1 Lower 95% C.I.for EXP(B) p Upper 1001 tl ve üzeri (1) -,767 2,15 0,321 0,672 Yalılık veya hastalıa balı bakıma ihtiyaç olma durumu Evet 1 0,70 0,220 Hayır -2,088 8,06 Yalanmaktan memnun olma durumu Hayır 1 0,238 0,486 Evde düme durumu (Son 6 ay) Sosyal güvence durumu Evet -1,079 2,94 Evet 1 0,218 0,573 Hayır -1,040 2,83 Yok 1 0,132 0,834 Var -1,102 3,01 Gelecekten umutlu olma durumu Hayır 1 0,315 0,586 0,000 Evet -,846 2,33 Constant 1,783 0,000 Sonuç ve Deerlendirme Bu çalıma, Türkiye de gün geçtikçe yalanmakta olan nüfus yapısı dikkate alınarak, gelecekte giderek önem kazanacak olan ve bugünden gerekli önlemlerin ve planlamaların yapılmasını gerektiren yalı nüfusun yaam kalitesi ni yordamaya imkân verecek deikenlere dikkat çekilebilmesi amacıyla, Çanakkale ili örneinde gerçekletirilmitir. Ulusal ölçekteki çözümleme ve planlamalar, yerel sosyo-ekonomik-kültürel ve sosyo-bilisel farklılamaları da içerecek ölçüde gerçekletirilecek çalımaları ve söz konusu sorunun en mikro sosyal süreçlerden en makro yapısal örüntülere dein bütün boyutlarıyla deerlendirecek ekolojik bir modelde ele alınmasının gerekliliine dikkat çekmektedir. Bu balamda, Çanakkale l Merkezindeki 65 ya üzeri kentli nüfusun yaam kalitesini etkileyen faktörleri belirlemeye yönelik çalımamız, Çanakkale il merkezindeki, 65 ya üzeri 9565 kiiden oluan yalı nüfusun, basit tesadüfî örnekleme yoluyla seçilmi 1001 kiiden oluan bir örneklemine uygulanmıtır. 0,000 0,000 0,000 0,000 0,

11 WHOQOL ölçeinden belirli maddelerin seçilmesiyle oluturulan 8 maddelik EUROHIS-QOL.8 Ölçei nin (Avrupa Salık Etki Ölçei) uygulandıı çalımada, kadınların oranının (%55) erkeklerin oranından (%45) daha yüksek ve cinsiyete göre eitim durumu arasında istatistiki bakımdan anlamlı bir farklılık olduu görülmütür (p<0.05, sd=4, Chisquare=91,450). Genel anlamda 65 ya üzeri nüfusun %54 lük bir çounluunun ilköretim mezunu olduu gözlemlenmiken, cinsiyet göre eitim durumu arasındaki iliki incelendiinde %13 lük okuryazar olmayanlar kategorisinde yer alan katılımcıların %79,2 sinin kadınlardan, %20,8 inin ise erkek katılımcılar olutuu görülmütür. Genel anlamda katılımcıların medeni durumlarına ilikin olarak yapılan analizlerde 65 ya üzeri katılımcılarda boanma olgusunun düüklüü dikkat çekmektedir (%4). Ei ölmü katılımcıların oranı %39 iken, çocuk sahibi olmayan katılımcıların oranı %6 dır. 65 ya üzeri ya grubundaki katılıcıların büyük bir oranda (%65) TL aylık gelir durumuna sahip oldukları, %3 lük bir kesimin TL gelir kategorisinde yer aldıkları gözlemlenmitir. Sosyal yardımlardan hiç faydalanmadıklarını ifade etmi katılımcıların oranı ise yalnızca %3 lük bir oranda daılım göstermitir. Bu durum bize göre salık ve sosyal güvenlik politikalarındaki deiikliklerden önemli ölçüde etkilenmeye açık durumda olan bir nüfus kitlesinin varlıına dikkat çekmektedir. Yalanmaktan memnun olduklarını ifade eden katılımcıların oranı %50 dir. Katılımcıların yalanmaktan memnuniyet düzeyleri ile cinsiyetleri arasında herhangi bir istatistiksel farklılık gözlemlenmemitir (p>0.05, sd=4, Chi-square=2,6). Bununla birlikte yalanmaktan memnuniyet düzeyi ve eitim arasındaki ilikiye baktıımızda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05, sd=8, Chi-square=27,563). Bu analizde dikkat çeken önemli noktalardan biri, yalanmaktan memnun olmayanlar kategorisi içindeki en yüksek oranın okuma yazma bilmeyenler kategorisi içindeki katılımcılardan olumakta olduudur. Katılımcıların büyük bir çounluunun (%70) geçmie yönelik bir pimanlık yaamadıklarını ifade etikleri, geçmie yönelik pimanlık hissedip hissetmeme durumunun cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterdii gözlemlenmitir (p<0.05, sd=1, Chi-square=9,032). Bu analizin dikkat çekici bulgularından biri geçmie yönelik pimanlık çektiklerini ifade edenlerin %62,8 inin kadın katılımcılardan oluuyor olmasıdır. Katılımcıların geçmite bir pimanlık yaama durumuyla yalanmaktan memnuniyet düzeyleri arasındaki iliki incelendiinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark gözlemlenmitir (p<0.05, sd=2, Chi-square=35,55). Geçmie yönelik herhangi bir pimanlık yaamadıklarını ifade edenlerin %63,5 inin yalanmaktan çok memnun olduklarını belirtmi oldukları gözlemlenmitir. Katılımcıların Avrupa Salık Etki Ölçeinden aldıkları ortalama puanların cinsiyet açısından bir fark yaratıp yaratmadıı incelenmi ve yapılan istatistiksel analiz sonucunda kadınların erkeklere göre istatistiksel olarak anlamlı derecede daha düük puan aldıı gözlemlenmitir. Dier sosyo-demografik deikenlerin yaam kalitesinin boyutlarını inceleyen Avrupa Salık Etki Ölçek puanı açısından farkı olup olmadıı incelenmi ei vefat etmi, bekar ya da ayrı yaayan bireylerin evli/birlikte yaayan bireylere göre yaam kalitesinin istatistiksel olarak anlamlı olacak ekilde düük çıktıı gözlemlenmitir. Benzer biçimde ilköretim ve altı eitim düzeyine sahip kiilerde de yaam kalitesi ölçek ortalaması eitim seviyesi yüksek gruba göre anlamlı olacak ekilde düük çıkmıtır(p<0,05). Katılımcıların Avrupa Salık Etki Ölçei üzerinden aldıkları sonuçlar incelendiinde EUROHIS (100 puan üzerinden) ortalaması 68,2±16,1 ve ortancası 71,9 (Min-Maks:6,25-100,0) olarak tespit edilmitir. Çanakkale il merkezindeki 65 ya üzeri yalıların yaam kalitesine etki eden yordayıcı faktörleri incelemek amacıyla uygulanan lojistik regresyon analizi sonuçlarına göre, aylık ortalama hane geliri, yalılık veya hastalıa balı bakıma ihtiyaç olma durumu, yalanmaktan memnun olma durumu, son 6 ay içerisinde ev içerisinde düme durumu, sosyal güvence durumu ve gelecekten umutlu olma durumu yaam kalitesi açısından önemli yordayıcı deikenler olarak saptanmıtır

12 Söz konusu veriler ııında, nüfusa ilikin tüm ya kategorilerine yönelik sosyalkültürel ve ekonomik stratejiler gelitirilmesine imkan verecek sosyal güvenlik politikaları oluturulmasının, genel anlamda yalı ve özellikle de kadınlardaki okur-yazar olmama sorununa ilikin olarak nüfusun tüm kategorilerinde bu sorundan etkilenen bireylere yönelik eitim programları oluturulması, kadınların yaam kalitelerinin erkeklerinkine oranla düüklüüne ilikin olarak kız çocuklarının ve kadınların öz-güvenlerini gelitirecek sosyalkültürel-ekonomik ve sosyo-bilisel alanlarda sosyal-hizmet programlarının gelitirilmesinin önemli olduu görülmektedir. Lojistik regresyon sonuçlarının göstermekte olduu gibi, sosyal ve ekonomik açılardan yalı nüfusun yaam kalitesinin gelitirilmesi ve ulusal ölçekte nüfusun bütün kesimleri için kaliteli yalanma salayabilecek ekonomik olduu kadar sosyal ve kültürel destek programlarının da önemli bir gereklilik olduu gözlemlenmektedir. KAYNAKÇA AKYOL, Yeim., Durmus, Dilek., Dogan, Cengizhan., Canturk, Ferhan. (2010). Quality of life and level of depressive symptomps in the geriatric population, Turk Journal Rheumatol. 25: ALTU, Filiz., Yacı, Nesrin., Kiti, Ali., Büker, Nihal., Cavlak, Uur. (2009). Evde yaayan yalılarda yaam kalitesini etkileyen faktörlerin incelenmesi, Yalı Sorunları Aratırma Dergisi, 2009 (1): ARSLANTA, Didem., Metinta, Selma., Ünsal, Aleattin., Kalyoncu, Cemalettin. (2006). Eskiehir Mahmudiye ilçesi yalılarında yaam kalitesi, Osmangazi Tıp Dergisi, 28(2), Bilir, Nazmi. (2004). Yalanan Toplum, Salıklı ve Baarılı Yalanma, H.Ü. GEBAM Yayınları s: 1-9. ÇALITIR, Bennur., Dereli, Feyza., Ayan, Hikmet., Cantürk, Aykıs. (2006). Mula il merkezinde yaayan yalı bireylerin yaam kalitelerinin incelenmesi, Türk Geriatri Dergisi, 9, DESA (United Nations, Department of Economicand Social Affairs) (2013). World Population Prospects: The 2012 Revision balantı tarihi Diker, Jale., Etiler, Nilay., Yıldız, Mustafa., eref, Besim. (2001). Altmı be ya üzerindeki kiilerde bilisel durumun günlük yaam aktiviteleri, yaam kalitesi ve demografik deikenlerle ilikisi: Bir alan çalıması, Anadolu Psikiyatri Dergisi,2(2), DPT (2007). Türkiye de Yalıların Durumu ve Yalanma Ulusal Eylem Planı, Download/2230/eylempla.pdf balantı tarihi ERYILMAZ, Ali. (2011). [Life Span Developmental Approach]. Psikiyatride Güncel Yaklaımlar, Current Approaches in Psychiatry, 3 (1), ESER, Erhan.,Laarlı, Tülay., Baydur, Hakan., Akkurt, Veli., Akku, Hülya., Arslan, Emine.,... & Vural, Orhan. (2010). EUROHIS (WHOQOL-8. Tr) Türkçe sürümünün Türk toplumundaki psikometrik özellikleri, Turkish Journal of Public Health, 8(3), Güleç, Mahir., Tekba, Ömer, Faruk. (1997). Salık Perspektifinden Yalılık, Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri, Cilt:17, Sayı:6; KUTSAL, Yeim. (2011). Yalanan Dünyanın Yalanan nsanları, Yalıyız Yaam Doluyuz Sempozyumu Bildiri Kitabı, balantı tarihi ÖNAL, Aye. Emel. (2006). Gerontoloji Demografik Özellikler Epidemiyolojik Ölçütler, stanbul Tıp Fakültesi Halk Salıı Anabilim Dalı RILEY, Matilda. White., Johnson, Marilyn., Foner, Anne. (1972). Elements in a model of age stratification, Aging and society, 3, SOYUER, Ferhan., Soyuer, Ali. (2008). Yalılık ve fiziksel aktivite, nönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 15(3), Sönmez, Yonca., Uçku, Reyjan., Kıtay, enol., Korkut, Hazbin., Sürücü, Serkan., Sezer, Mehmet (2007). zmir de bir salık ocaı bölgesinde yaayan 75 ya ve üzeri bireylerde yaam kalitesi ve etkileyen etmenler, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 21, Terakye, Gülen. Güner, Perihan. (1997). Kriz potansiyeli taıyan bir dönem: Yalılık, Kriz Dergisi, 5(2): World Health Organisation. (1958). The first ten years of the World Health Organisaton, Geneva. WHO. Yalanma 2002 Uluslararası Eylem Planı. balantı tarihi