İletişimin her hangi bir sosyal sistem içindeki temel fonksiyonları da şu şekilde sıralanabilir (MEB, 2007a):

Transkript

1 BEN DE VARIM PROJESİ ÖĞRETMEN EĞİTİMİ İLETİŞİM İnsan sosyal bir varlıktır ve yaşamını sürdürebilmesi için çevresiyle sürekli iletişim kurma ihtiyacı içerisindedir. İnsanın biyolojik bir varlıktan sosyal bir varlığa dönüşmesini sağlayan en önemli unsurun iletişim olduğunu söylemek mümkündür (Küçük,2012). İletişim kavramının değişik tanımları vardır. En basit biçimiyle, kişi ya da kişilerin karşılıklı bilgi, duygu ve düşüncelerini paylaşma süreci olarak tanımlamak mümkündür (Öztürk, 2011). İki insan bir araya geldiği ve birbirlerini fark ettikleri anda kişiler arası iletişim kaçınılmaz olur. Bu, kişiler arası iletişimin en temel ilkesidir. Bir karşılaşma sürecinde, kişiler birbirlerinin varlığının farkında iseler bütün davranışlar bir mesaj değeri içerir ve iletişim yaşanır (MEB, 2008b). İLETİŞİMİN FONKSİYONLARI İletişimin her hangi bir sosyal sistem içindeki temel fonksiyonları da şu şekilde sıralanabilir (MEB, 2007a): Enformasyon: Kişisel, çevresel, yerel, ulusal ve uluslararası koşulları anlamak, bilinçli tepki göstermek ve doğru sonuçlara ulaşmak için gerekli olan haber, veri, bilgi, mesaj, fikir ve yorumların toplanması, depolanması, işlenmesi ve yayılması. Sosyalizasyon: Kişilerin içinde yaşadıkları toplumun etkin üyeleri olarak, faaliyet göstermelerini sağlayıp: toplumsal bağlılığı ve bilinci besleyecek genel bilgi birikimini oluşturmak ve böylelikle, toplumsal yaşama aktif bir şekilde katılmalarına izin vermek. Motivasyon: Her toplumun ve topluluğun yakın ve uzak hedeflerini oluşturmak, kişisel tercihlerin teşviki, kişisel ve toplumsal etkilerini geliştirmek, herkesçe kabul gören hedeflere ulaşmaya yardımcı olmak. Tartışma: Karşılıklı fikir birliğini ve alışverişini kolaylaştırmak ve kamuoyunu ilgilendiren konularda farklı görüşleri netleştirmek için gerekli ortamı oluşturmak, genel kabul gören tüm yerel, ulusal ve uluslararası konularda daha geniş kamuoyu ilgisi ve katılımı sağlamaktır. Eğitim: Yaşamın tüm aşamalarında entelektüel gelişme, kişilik oluşumu, kişisel yetenek ve kapasitenin gelişimi için bilgi aktarmak. Kültürel Gelişme: Kültürel mirası korumak amacıyla, kültürel ve sanatsal ürünlerin yayınlanması, bireyin ufkunun genişletilmesi, hayal gücünün, estetik gereksinimlerinin ve yaratıcılığının canlandırılması yoluyla, kültürel gelişimin sağlanması. Eğlence: Kişisel veya toplu olarak eğlenme amacıyla işaret, sembol, ses, görüntü aracılığıyla tiyatro, dans, sanat, edebiyat, müzik, spor vb. aktivitelerin yaygınlaştırılmasını sağlamak.

2 Entegrasyon: Tüm insanların, grupların ve ulusların birbirini tanıma ve anlamlarını sağlamak, kendileri dışındakilerin yaşam koşullarını, görüşlerini ve isteklerini değerlendirebilmek için gereksinim duydukları farklı mesajlara ulaşmalarını sağlamak. İLETİŞİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ İletişim, iki tarafında aktif olduğu bir alışveriştir. İletişimde mesajlar sözlü ve sözsüz olarak iletilir. Bu mesajları ne şekilde aldığımız, algılarımız tarafından belirlenir. İletişim kişiye değil, kişiyle yapılır. İletişim, her zaman her yerdedir. İletişimde amaç çevre üzerinde etkin olmaktır. İletişim anlamların paylaşılmasıdır. İletişim değişik katmanlarda gerçekleşir. Özetle iletişim tarafların bilgi/sembol üreterek birbirlerine iletme ve bu iletileri anlama, yorumlama sürecidir. Bu süreçte, iki sistem arasında duygu, düşünce ve bilgi alışverişi gerçekleşir. Alışveriş sözünden anlaşılacağı gibi, iki taraf da bu süreçte aktif olmalıdır (Eroğlu, 2013). İLETİŞİMİN ÖĞELERİ İletişim sürecinde yer alan öğeler; kaynak, alıcı, ileti, kanal, kodlama-kod açma ve geribildirim şeklinde sıralanabilir (Küçük, 2012; MEB, 2007a; Terlemez, 2011; Yüksel, 2012). Kaynak: İletişimi başlatan veya iletiyi gönderendir. Gönderici olmadan iletişim kurulamaz. En önemli sorumluluk göndericiye aittir. Alıcı: Kaynağın iletisini algılayan kişidir. Bireylerarası iletişim en az iki insanı gerektirir. Alıcı tek veya çok kişi olabilir, belirli veya belirsiz olabilir. İleti: Bir duygu veya düşünceyi aktarmayı isteyen kaynağın ürettiği sözel, görsel ve işitsel simgelerden oluşan somut bir üründür. İleti anlaşılır ve açık olmalı, doğru zamanda iletilmeli ve uygun bir kanal izlenmelidir. Kanal: İletinin kaynaktan alıcıya iletildiği yoldur. İletişimin gerçek anlamda sağlanabilmesi için mesajın uygun kanalla gönderilmesi önemli bir unsurdur. Mümkün olduğu kadar çok çeşitli kanal birlikte kullanılmalıdır. Kodlama-Kod Açma: Kodlama bilginin, düşüncenin duygunun iletmeye uygun bir ileti haline getirilmesidir. Kod Açma ise iletinin yorumlanarak anlamlı bir şekilde algılanması sürecidir. Geribildirim: İletişim sürecinin son aşamasıdır. Hedef alıcının, kaynağın ilettiği iletiye verdiği cevaptır.

3 Örnek (MEB, 2007b): Yükselen işletmesinin müdürü Ahmet Bey, tüm çalışanlara Önümüzdeki ay işletmemizde denetim yapılacaktır, herkes kolları sıvasın. Şeklinde elektronik posta (mail)göndermiştir. Bu iletişimde öğeler şunlardır: Kaynak: Ahmet Bey, Alıcı: Tüm çalışanlar, İleti: denetimin yapılacağı, Kanal: İnternet Kod: Herkes kolları sıvasın! Geribildirim: Herkesin sıkı bir şekilde denetime hazırlanması İLETİŞİM BİR BÜTÜNDÜR İletişim bir bütündür. Kelimelerden, ses tonundan ve beden dilinden oluşur. Kelimeler ne söylediğimizle; ses tonu ve beden dili nasıl söylediğimizle ilgilidir. İletişimi yapılandırmada kelimeler %10, ses %30 ve beden dili de %60 oranında rol oynar (Eroğlu, 2013). Konuşmanın içeriğinden çok nasıl söylendiğini belirleyen, anlam konusunda ipuçları veren iletişim davranışları sesli sözsüz iletişim kategorisine girer. Örneğin, konuşmanın hızı, sesin yüksekliği, ses tonu gibi ses karakteristikleri bu tür iletişim davranışlarıdır. Sessiz sözsüz iletişim davranışları ise ses yoluyla olmayan tüm ileti değiş tokuşlarını ifade eder. Beden duruşu, jestler, yüz ifadeleri, mekânı kullanım biçimi bu kategori içine girer (Eriş, 2012). Birbirimizin farkında olduğumuz sürece iletişim kurmamak söz konusu değildir. Konuşmayı reddetmek de bir iletişim mesajıdır ve önemli bir mesajdır (MEB, 2008b). BEDEN DİLİ El, kol, baş ve vücudun diğer kısımları ile yapılan, sözlü mesajı destekleyici bedensel mesajlara beden dili adı verilir (MEB, 2008a). Aktarmak istediğimiz sözsüz iletişim mesajlarından birçoğunu bedenimizi kullanarak aktarırız. Beden dili, duyguları ifade etmek için konuşma diline göre daha kolay bir yoldur. Birinden hoşlanmadığımızı sözlerle anlatmak zordur. Ama beden dili ile bunu çok açık bir biçimde ifade edebiliriz (Eriş, 2012). İletişimin en anlamlı ve etkili olanı, beden dili ile verilenidir. Yeri geldiğinde bir bakış, hafiften dokunuş ya da araya konulan mesafe çok şey ifade eder. Bedensel mesajların hangi anlamlara geldiğini bilmek, insanlarla kurulacak iletişimde çok büyük yarar sağlar. Beden dilini bilmekle karşımızdakinin duygu ve düşüncelerini kolayca anlayabilir ve iletişimin seyrini yönlendirebiliriz (MEB, 2008a). Hayatımız boyunca çoğunlukla farkında olmaksızın günlük beden dilini son derece etkili olarak kullanırız. Ancak bedenimizi, kelimeleri kontrol ettiğimiz gibi kontrol edemeyiz. Bedenimiz olaylara veya durumlara karşı çok daha fazla kendiliğinden tepkiler verir. Gerçek duygu ve düşüncelerimizi kelimelerin arkasına gizlemek belki mümkündür, ama beden dilimizi gizlememiz çok kere mümkün değildir, beden esastır (MEB, 2008b).

4 Çevrenizde olumlu izlenim bırakacak beden dili özellikleri (McKay, Davis ve Fanning, 2006; MEB, 2008b): Göz teması: İnsanlarla onları rahatsız etmeyecek ölçüde mümkün olduğu kadar göz teması kurun. Yüz ifadesi: Canlı olun, mümkün olduğu kadar sıcak ve dostça tebessüm edin. Yüzünüz, çevrenize olan ilginizi yansıtsın donuk ve ifadesiz görünmekten kaçının. Baş hareketleri: Karşınızdaki konuşurken sık sık başınızı hafifçe aşağı yukarı hareket ettirerek onu dinlediğinizi ve anladığınızı hissettirin. Söyleneni kabul edip etmemeniz önemli değildir. Sizinle konuşana Anlaşıldım duygusunu yaşatın. Jestler: Çok aşırıya kaçmadan jestlerinizi kullanın. Ellerinizi cebinizde tutmaktan, kollarınızı kavuşturmaktan, ellerinizle ağzınızı örtmekten kaçının. Açık ve anlaşılır jestleri tercih edin. Beden duruşu: Ayaktaysanız dik durun, oturuyorsanız sandalye ve koltuğunuzu tam olarak doldurun ve arkanıza yaslanın. Birisi ile konuşurken ve birisi doğrudan sizinle konuşurken ilgili olduğunuzu ve ilişki için hazır olduğunuzu göstermek için öne doğru eğilin. Yakınlık: İnsanlara daima onları rahatsız etmeyecek mümkün olan en yakın mesafede, rahatça konuşup iletişim kurabileceğiniz uzaklıkta durmaya gayret edin. Yöneliş: Daima konuştuğunuz veya sizinle konuşan insana dönük durun. İkiden fazla insanla bir grup oluşturuyorsanız sizin için önemli olanların dışındakilere merkezinizi kapatmayın. Mümkün olduğu kadar çok kişiye açık olun. Bedensel temas: Omuza, kola, ele ya da dizlere hafifçe dokunmak, sıcaklığı ve sevgiyi herhangi bir sözcükten daha iyi anlatır. İnsanları tedirgin etmeden mümkün olan her durumda bedensel teması kullanın. BEN DİLİ "Sen" mesajı, genellikle kızgınlık ifadesi için kullanılır ve iletişimi engeller. Suçlama, eleştiri ve tehdit içeren sen mesajı, karşımızdakini sinirlendirir ve savunmaya, çoğu zaman da karşı saldırıya geçirir. Bu durumda konuşulan konu önemini yitirir, hangi tarafın yeneceği, kimin üstün geleceği yarışı başlar. "Ben" mesajı ise karsımızdaki kişiyi suçlayıcı ifadelerden arinmiş ve tümüyle kendi duygu ve düşüncelerimizi içerdiğinden, iletişimin olumlu sürmesine yardımcı olabilir. "Ben" mesajı, karsımızdakinin savunmaya geçmesini, öfkeyle karşılık vermesini, kendini kıstırılmış hissetmesini, suçlanmasını ve konuşmaktan kaçınmasını engelleyebilir (Eroğlu, 2013). Ben dili mesajı 3 ana ögeyi içermelidir (Güleç, 2013): 1. Ne oldu 2. Ne hissettim 3. Ne bekliyorum ETKİN DİNLEME Dinleme, işitme değildir. İnsanın işitme engeli yoksa istesek de istemesek de işitme gerçekleşir. Oysa dinleme otomatik değildir. Bazen işitiriz ama dinlemeyiz (Yüksel, 2011).

5 İnsanlar Neden Dinlemez (Yüksel, 2013): Konu ilgilerini çekmez Kendi kendilerine konuşurlar Kaynak tarafından beden dili uygun kullanılmaz Göz teması eksiktir Konuşmak için beklerler Kişisel savunmaya çekilirler İletişim sürecinde meydana gelen kopukluklar ilişkilerimizi olumsuz yönde etkiler. Farkında olarak ya da olmayarak bu kopukluğa neden olan önemli davranışlardan bir tanesi de dinlemedir. Konuşmaya son derece istekli olmamıza karşın, dinleme konusunda çoğu zaman yetersiz kalırız. Oysa dinleme, iletişimin yeterliliğini arttırır ve bireylerarası iletişim sürecinde bir beceri olarak kabul edilir (Oğuz, 2012). İletişim sürecindeki bazı mesajlar açıktır ve çok çaba sarf etmeden söylenmek istenen şeyi anlarız; fakat bazen anlamın başka bir düzeyi vardır. Bu da derin bir dinlemeyi gerektirir (Oğuz, 2012). Dinleme sessizce oturmak anlamına gelmez, sizin katılımınızı gerektiren etkin bir süreçtir (Eroğlu, 2013). Dinleme sürecinde etkin dinleme yapamazsanız, önemli bilgileri kaçırırsınız ve gelecek sorunları göremezsiniz. İnsanların davranışlarının nedenini anlamaya çalıştığınızda, dinleme becerilerinizdeki eksiklikleri tamamlamak için akıl okumak ve tahminde bulunmak zorunda kalırsınız (McKay, Davis ve Fanning, 2006). Dinlerken (Eroğlu, 2013; McKay, Davis ve Fanning, 2006; MEB, 2008b; Yüksel, 2011): Konuşan kişiyle göz temasını konuşma boyunca koruyun, yüzünüz ona dönük olsun ve ona doğru hafifçe eğilin. İlgilendiğinizi gösterin, söylediklerini pekiştirmek için yaptığı hareketleri gözlerinizle takip edin, beden dilini gözlemleyin. Konuşana, onu rahatça işitebilecek uzaklıkta durun. Bahsettiği konuda kalın, konuşmasını bitirmesini bekleyin, sözünü kesmeyin ve konudan konuya atlamayın. Başınızı sallayarak veya anlattıklarını kendi kelimelerinizle tekrar ederek konuşanı cesaretlendirin. Ne dediğine odaklanın, sorular sorarak konuya açıklık getirin. Başka bir şeyle meşgul olmayın, başka şeyler düşünmemeye çalışın. Bütün dikkatinizi verin, dikkat dağıtıcı şeyleri etrafınızdan uzaklaştırın. Konuşmacıya kolaylık sağlayın, onun rahatlamasını sağlayın. Konuşmacıyı empatik dinleyin, kendinizi onun yerine koyun. Aktarmak istediği duygu ve düşünceyi kavramaya çalışın. İnsanların sabrını, ilgi ve algı düzeylerini dikkate alarak iletişim kurmanın önemini unutmayın. Kızgın ya da yıkılmış olsanız bile söyleneni anlamak için çaba sarf edin. Alay eden, küçümseyen, küçük düşüren, kötüleyen mimik, jest ya da sözcük kullanmaktan kaçının.

6 EMPATİ Empati, bir insanın, kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamasıdır (Dökmen, 2006; Eroğlu, 2013; Öztürk, 2011). Empati üç aşamadan oluşur (Dökmen, 2006; Eroğlu, 2013); a) Eğer bir insanı anlamak istiyorsak kendimizi karşımızdakinin yerine koymalı, olaylara onun bakış açısıyla bakmalı, olayları onun gibi algılamaya ve yaşamaya çalışmalıyız. Karşımızdaki kişinin rolüne girerek empati kurduğumuzda, o kişinin rolünde kısa bir süre kalmalı, daha sonra bu rolden çıkarak kendi yerimize geçebilmeliyiz. Aksi halde empati kurmuş sayılmayız. b) Empati kurmuş sayılmamız için, karşımızdaki kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamamız gereklidir. Karşımızdakinin yalnızca duygularını ya da yalnızca düşüncelerini anlamış olmak yeterli değildir. c) Karşımızdaki kişinin duygularını ve düşüncelerini tam olarak anlasak bile, eğer anladığımızı ona ifade etmezsek empati kurma sürecini tamamlamış sayılmayız. Karşımızdaki insanlara empatik tepki vermenin başlıca iki yolu vardır: Yüzümüzü/bedenimizi kullanarak onu anladığımızı ifade etmek ve sözlü olarak onu anladığımızı ifade etmek. Empatik iletişimde başarılı olup karşımızdaki kişiyi doğru anlamak için şu iki noktaya dikkat etmek gerekmektedir (Eroğlu, 2013): Karşınızdakinin sadece sözlerini değil, ses tonunu ve beden dilini de göz önüne alarak duygularıyla ilgili ipuçları yakalamaya çalışın; başka bir deyişle, satır aralarını okuyun. Karşınızdakinin yaşadığına benzer deneyimlerinizi hatırlamaya çalışın. Kendinizin ya da aynı durumla karşı karşıya kalmış yakınlarınızın duygu ve düşüncelerini hatırlamak, karşınızdakini daha iyi anlamanıza yardımcı olabilir. Sempati, empatiden farklıdır. Bir insana sempati duymak demek, karşımızdakinin duygu ve düşüncelerinin aynısına sahip olmak demektir. Sempati duyduğumuz kişi ile birlikte üzülür ya da seviniriz. Empati kurduğumuzda ise, karşımızdakinin duygu ve düşüncelerini anlamak esastır. Kendimizi sempati duyduğumuz kişinin yerine koymamız ve onu anlamamız şart değildir. Empatide anlamak, sempati de ise anlamış olalım ya da olmayalım, karşımızdakine hak vermek söz konusudur (Dökmen, 2006; Eroğlu, 2013). ÇATIŞMA Bireyler arası çatışma, etkileşim içinde bulunan iki veya daha fazla kişinin arasındaki uyuşmazlık, anlaşmazlık ve farklılığı ifade eder (alıntılayan Özdemir, 2012a); (aktaran Nelson ve Quick, 2007). Aynı anda, aynı gereksinime ve isteğe sahip olunduğunda ortaya çıkan bir durumdur, toplumsal yaşamın doğal ve doğal olduğu kadar kaçınılmaz bir parçasıdır (Türnüklü ve Şahin, 2004).

7 BİREYLER ARASI ÇATIŞMA YÖNETİM STİLLERİ Bireyler arası çatışma yönetim stilleri, bireylerin çatışmayı yönetmek için verdikleri tepkileri veya davranışları ifade etmektedir. Bireysel çatışma yönetim stillerini kaçınma, uyum, rekabet, uzlaşma ve işbirliği olmak üzere beş çeşide ayırmak mümkündür (Özdemir, 2012b). Kaçınma: Birey tarafsız kalmayı, çatışma yokmuş gibi davranmayı, çatışmayı göz ardı etmeyi tercih eder. Bireyin çatışma yaratan duruma karşı gösterdiği aktif bir eylem ya da tepki söz konusu değildir. Uyum: İddiacı olmayan bu stil, kendi çıkar ve isteklerinden vazgeçerek, diğer tarafın amaçlarına ulaşmasını sağlamaktadır. Farklılıklar yerine benzerlikler üzerine odaklanılır. Rekabet: Birey diğer tarafın kaybetmesi pahasına, sadece kendi çıkar ve isteklerine ulaşmak ve kazanmak için mücadele eder. Uzlaşma: Her iki taraf da çatışma yaratan durumu çözmek için birtakım fedakârlıklarda bulunur, orta bir noktada buluşulur. İşbirliği: Sorun detaylı bir biçimde tartışıldıktan sonra taraflar bilgi ve becerilerini birleştirerek sorunu çözmeye çalışır ve her iki tarafın da memnun olacağı bir çözüm yolu elde edilir. Etkin bir çatışma yönetimi için tarafların doğru çatışma yönetme stilini seçmesi gerekir. Doğru stil ise çatışmanın konusuna, dinamiğine ve her şeyden önemlisi ortamdaki koşulların özelliklerine göre değişmektedir (Özdemir, 2012b). Ortamdaki Koşullara Göre Uygun Olan veya Olmayan Çatışma Yönetim Stilleri (alıntılayan Özdemir, 2012b); (aktaran Rahim, 2002): Çatışma yönetim stili Uygun koşullar Uygun olmayan koşullar Kaçınma 1.Konu önemsizse 1.Konu önemliyse 2.Karşı tarafla çatışmanın 2. Karar verme sorumluluğu maliyeti fazlaysa 3. Bir süre ortamı yumuşatmak gerekiyorsa sana aitse 3.Acilen konuyla ilgilenmek gerekiyorsa 4. Taraflar sorunu ertelemek Uyum 1.Senin yanlış olabileceğini düşünüyorsan 2.Konu diğer taraf için daha önemliyse 3.Gelecekte diğer taraftan yardım almak için şimdi bir şeylerden vazgeçmek istiyorsan 4.Çok güçlü değilsen 5.Karşı tarafla ilişkileri istemiyorlarsa 1. Konu senin için önemliyse 2.Haklı oluğunu düşünüyorsan 3.Diğer taraf haksızsa veya etik dışı davranıyorsa

8 Rekabet Uzlaşma İşbirliği korumak senin için daha önemliyse 1.Konu senin için önemliyse 2.Acil karar almak gerekliyse 3.Karşı tarafın alacağı karar senin aleyhineyse 1.Taraflar eşit güce sahipse 2.İşbirliği veya rekabet stili başarılı olmayacaksa 3.Karmaşık bir soruna geçici bir çözüm bulunması gerekiyorsa 4.Fikir birliğine ulaşılamıyorsa 1.Karmaşık konular varsa 2.Doğru çözümler için farklı fikirlerin sentezine ihtiyaç duyuluyorsa 3.Kararları başarıyla uygulamak için farklı tarafların bağlılığına ihtiyaç duyuluyorsa 4.Sorun çözmek için zaman varsa 5. Tek bir taraf sorunu çözemiyorsa 6. Ortak sorunları çözmek için farklı tarafların kaynaklarına ihtiyaç varsa 1.Konu karmaşıksa 2.Konu senin için önemli değilse 3.Taraflar eşit güce sahiplerse 4.Kararların acilen alınması gerekmiyorsa 1.Bir tarafa daha güçlü ise 2.Sorun, sorun çözme yaklaşımını gerektirecek kadar karmaşıksa 1.Sorun veya görev basitse 2.Acil karar almak gerekiyorsa 3.Diğer taraflar sonuçla ilgilenmiyorsa 4.Diğer tarafların sorun çözme becerileri yoksa

9 KAYNAK Dökmen, Ü. (2006). İletişim Çatışmaları Ve Empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık. Eriş, U. (2012). Sözsüz İletişim. E. N. Orhon ve U. Eriş (Ed.). İletişim Bilgisi (46-71). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: Eroğlu, E. (2013). Etkili İletişim ve Doğru Anlamak. E. Eroğlu ve H. Yüksel (Ed.). Bireylerarası İletişim (2-19). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: Güleç, G. (2013). Evlilikte İlişki Sorunları. G. Aksaray (Ed.). Aile Psikolojisi ve Eğitimi (18-35). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: Küçük, M. (2012). İletişim Kavramı ve İletişim Süreci. E. N. Orhon ve U. Eriş (Ed.). İletişim Bilgisi (2-19). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: McKay, M., Davis M. ve Fanning P. (2006). İletişim Becerileri. Ankara: HYB Yayıncılık. Oğuz, T. (2012). Bireylerarası İletişim. E. N. Orhon ve U. Eriş (Ed.). İletişim Bilgisi (72-93). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: Özdemir, A. A. (2012). Çatışmanın Doğası: Tanımı, Türleri ve Süreci. E. Ceyhan (Ed.). Çatışma ve Stres Yönetimi-I (2-21). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: Özdemir, A. A. (2012). Çatışma Yönetimi. E. Ceyhan (Ed.). Çatışma ve Stres Yönetimi-I (46-67). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: Öztürk, S. (2011). Bireylerarası İletişim. E. İpekli (Ed.). Bireylerarası İletişim (2-16). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2007). MEGEP Gazetecilik İletişim Süreci ve Türleri. Erişim: 15 Mart 2014, reci_ve_turleri.pdf T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2007). MEGEP Tüm Alanlar İş Hayatında İletişim. Erişim: 15 Mart 2014, atinda_iletisim.pdf T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2008). MEGEP Büro Yönetimi ve Sekreterlik Beden Dili. Erişim: 15 Mart 2014, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2008). MEGEP Halkla İlişkiler ve Organizasyon Hizmetleri Alanı Etkin İletişim. Erişim: 15 Mart 2014,

10 letisim.pdf Terlemez, M. S. (2011). Bireylerarası İletişim Biçimleri. E. İpekli (Ed.). Bireylerarası İletişim (18-35). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: Türnüklü, A. ve Şahin, İ. (2004) Yaş Grubu Öğrencilerin Çatışma Çözme Stratejilerinin İncelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 7 (13), Yüksel, A. H. (2011). Konuşma ve İkna Edici Konuşma. E. İpekli (Ed.). Bireylerarası İletişim (58-85). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: Yüksel, A. H. (2012). İkna Kavramı. M. Oyman (Ed.). İkna Edici İletişim (2-19). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: Yüksel, A. H. (2013). Etkili İletişimde Konuşma ve Dinleme. E. Eroğlu ve A. H. Yüksel (Ed.). Etkili İletişim Teknikleri ( ). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2775.