TRANSFÜZYON MERKEZİ İŞLEYİŞ PROSEDÜRÜ. Döküman No Yayın Tarihi Revizyon No Revizyon Tarihi Sayfa No TH.PR.01 Nisan /8

Transkript

1 TH.PR.01 Nisan /8 1.0 AMAÇ Sağlık sorunu sebebiyle ihtiyacı olan hastaya tam kan ya da kan bileşeni ihtiyacını karşılamak, naklini çapraz karşılaştırma ve gerek duyulan diğer testleri yaparak hastalara kullanılması sağlamak. 2.0 KAPSAM Transfüzyon Merkezinde kanın alınması, tedarik edilmesi, testlerin yapılması, klinik kullanıma sunulması, ve iade edilenlerin imhasını kapsayan süreçleri özetler. 3.0 KISALTMALAR BKM: Bölge Kan Merkezi TM: Transfüzyon Merkezi 4.0 SORUMLULAR Başhekim yardımcısı Transfüzyon sorumlu hekimi, Transfüzyon hemşire, Teknisyeni ve sekretaryası 5.0 TANIMLAR Transfüzyon: Sağlık sorunu sebebiyle ihtiyacı olan hastaya tam kan ya da kan bileşeni naklini ifade eder. Transfüzyon Merkezi: Acil durumlar dışında kan bağışçısından kan alma yetkisi olmayan temin edilen kanı veya bileşenini transfüzyon için çapraz karşılaştırma ve gerek duyulan diğer testleri yaparak hastalara kullanılması maksadıyla hazırlayan birimi ifade eder. Transfüzyon Reaksiyonu: Kan ve kan bileşenlerinin transfüzyonu sırasında veya sonrasında alıcıda görülen istenmeyen etkidir. 6.0 FAALİYET AKIŞI Kan ve Kan bileşeni Temini Hastanemiz Ulusal Kan ve Kan Ürünleri Rehberinde belirtilen acil durumlar dışında Transfüzyon merkezinde donörden kan almamaktadır. Hastanemizde kullanılan kanlar BÖLGE KAN MERKEZİNDEN temin edilmektedir. BKM den haftada iki kez kan istemi onlıne veya faksla TOPLU TALEP FORMU ile istem yapılır. Kritik stok, ve mevsimler göz önüne alınarak istem miktarları tepsit edilir. BKM den gelen kan ve kan ürünleri stok dolaplarına alınır ve giriş kayıtları hızla yapılır. Teslim tutanakları dosyaya konur. BKM gerekli kanı karşılamadığı durumlarda gerekli izini verir ve Transfüzyon merkezimiz donörden kan almaya yetkilenir. (KIZILAY BKM Bilgi İşlem Merkezi kayıtlarına işlenerek yapılır) Transfüzyon Merkezimiz donör araması yaparak kanı temin etme sürecini başlatır. Tm Kan Ve Kan Ürünlerinin Temini, Hazırlanması, Muhafaza Edilmesi Transferi KIZILAY BKM den temin edilen kanlar 1-10 C derece şartlarında TM gelir. Teslim tutanağı ile teslim edilir. Gelen kanlar gruplarına ve miadlarına göre Stok kan saklama dolabımıza alınır. Gelen kanların BKM DEN çıkan etiket numarası ile Hastane bilgi işlem-otomasyon işlenir. Servislerden gelen talep formlarına uygun ürün hazırlanır. Talep formu, hasta kros kanı etiketleri incelenir. Uygunluk çek edilir. Kan grubu ve cross çalışmaları yapılır. TM de uygunluk testleri ve kan grupları otomatik jel santrifügasyon yöntemi ile yapılmaktadır. Uygun kanlar hazırlandıktan sonra servislere çıkışları otomasyon üzerinden yapılır ve telefonla servise haber verilir. Her serviste içinde buz aküsü bulunan kan taşıma çantaları ile, kanlar ilgili kişiye teslim edilir. İsim ve istem tekrar çek ettirilerek teslim edilir. Servise giden kan 30 dk içinde ilgili hastaya transfüze edilir. Transfüzyon süresi ortalama dk olmalı 4 saati geçmemeli. Kan transfüzyonu esnasında kan torbası isim kan grubu, çek edilmeli. Hasta ile uyumlu olup olmadığı kontrol edilmeli. Refakatçi ve ikinci bir sağlık çalışanı ile isim üzerinde mutabakat olmalıdır (bilinç kapalı hastalarda-yoğun bakımlarda). Sağlık çalışanı tarafından ilk 15 dk. yavaş transfüzyon yapılmalı, yan etkileri gözlemlenmeli, yan etkiler başlarsa, Transfüzyon durdurularak yan etkilerine yönelik tedbirler alınıp tedavisi uygulanır.

2 TH.PR.01 Nisan /8 Herhangi bir şekilde kullanılmayan veya yarım kalan kanlar (30 dk geçenler) imha için tutanak tutup TM e gönderilir. İmha için atık yönetim talimatına göre bertaraf edilir. 30 dk az sürede ve +4 derecede saklananlar bu şartlarda olduğu emin olunursa kabul edilmelidir. Aksi takdirde ürün imha edilmelidir. İmha edilenler, Servislerde kullanılan tüm kanların işlemleri hastane otomasyon sisteminde kayıt altına alınır. TM hemşiresi tüm kanların akıbetini araştırmak ve hemovijilans kayıtlarını tutulması için Transfüzyon formlarını, kan ürünü reaksiyonları formlarını 24 saat içinde takip eder. Transfüzyon öncesi yapılması gereken uygunluk testleri 4 aşamadır: Hastaya ait eski kayıtların gözden geçirilmesi Alıcı ve vericinin ABO ve Rh (D) gruplaması Alıcı antikor taraması Çapraz karşılaştırma Kullanılan alıcı ve vericiye ait örnekler transfüzyon merkezi laboratuarına ulaştığı tarihten itibaren 7 gün süre ile +4C de saklanmalıdır. Alıcıya ait örnek transfüzyon için planlanan tarihten en fazla 3 gün öncesine ait olmalıdır. Çapraz karşılaştırma testi iki amaca eşlik edecek şekilde gerçekleştirilmelidir. Alıcı ile verici arasında son bir kez daha ABO kan grubu kontrolü yapılmalıdır. Alıcının serumunda vericinin eritrositlerine karşı reaksiyon verebilecek bir antikorun var olup olmadığı araştırmalıdır. Trasfüzyon Öncesi Hastanın İşlemle İlgili Rızasının Alınması ve Kan Ve/Veya Kan Ürünü İstem Süreci Kan transfüzyonu yapılacak hastanın rızası (Kan ve Kan Bileşenleri Nakli İçin Bilgilendirilmiş Rıza Belgesi) alınır. Kan grubu ve cross için hastadan kan alınır. Alınan kan örneği kan merkezine kan grubu bakılmak üzere (kan grubu belli olmayan hastalar için) gönderilir. Kan grubu belirlenen hastaya otomasyon üzerinden Kan Ve Kan Ürünleri İstem Formu doldurularak 2 nüsha çıkarılır. İstemi yapan tarafından imzalanan form ve cross kanı kan merkezine gönderilir. Cross kanı üzerindeki etiket ve formdaki bilgiler karşılaştırılarak kimlik doğrulama yapılır. Diğer form hasta dosyasında saklanır. Kan merkezi tarafından kanın hazır olduğu bilgisi servise telefonla iletilir. Transfüzyon öncesi hasta adına hazırlanmış kan ya da kan ürününe ait bilgilerin kontrol edilmesi Kan transfüzyonu esnasında kan torbası isim kan grubu, çek edilmeli. Hasta ile uyumlu olup olmadığı kontrol edilmeli. Kimlik Doğrulaması, Transfüzyon Süresince Hastaların İzlenmesi ve Reaksiyon Durumunda Yapılması Gerekenler Kan ve kan ürünü istemi hekim tarafından tedavi planına yazılır. Transfüzyon öncesi iki sağlık çalışanı tarafından kan ve kan ürününe ait bilgiler kontrol edilir. Kontrol sürecinde; hastanın kan grubu, gelen kanın kan grubu, mikrobiyoloji testlerinin çalışılmış ve sonuçlarının negatif olduğunu gösterir etiketin varlığı, alınma ve son kullanma tarihi, tedavi planına yazılan ürün ile servise gelen ürünün aynı olup olmadığı, torbadan sızma olup olmadığı, ürün renginde değişiklik, içerisinde pıhtı/partikül varlığı, çapraz karşılaştırma testinin yapılıp yapılmadığı, ürünün ISPD numarası ve depolama sıcaklığına bakılır. Hastanın kendisine veya refakatçısına sorularak, ikinci bir sağlık çalışanı ile isim üzerinde mutabakat olmalıdır. Bilinci kapalı hastalarda yoğun bakımlarda 2 Sağlık çalışanı tarafından kimlik doğrulaması yapılır. Hastanın vital bulguları alınarak İlk 15 dk. hasta gözlenir ve yavaş transfüzyon yapılır. Her 30 dakikada bir vital bulgular alınarak Kan ve Kan Ürünleri Trasfüzyon İzlem Formuna kayıt edilir. Yan etki tespit edilirse, Transfüzyon durdurulur hekimine haber verilir. Yan etkilerine yönelik tedavi uygulanır. İade Edilen Ürünlerin İade Kabul Şartları ve İmha Edilmesine Karar Verilen Ürünlerin İmha Usul ve Esasları Herhangi bir şekilde kullanılmayan kanlar, uygun şartlarda saklanır ise 30 dakika içerisinde TM iade edilir. Reaksiyon gelişerek yarım kalan kan Transfüzyon Sonrası İstenmeyen Etki Bildirim Formu doldurularak TM gönderilir. 30 dakika içinde kullanılmayan kan, istenen birim tarafından tutanak tutularak imha edilir (Tıbbi Atık). TM ye gelen her ürün form ile birlikte kabul edilir. Ürün pıhtılı ise fotokopisi çekilen form ile birlikte kızılay BKM ye gönderilir. Diğer form TM de saklanır. İmhasına karar verilen ürünün otomasyon üzerinden imha kayıtları yapılır. Ayrıca imha defterine de kayıt yapılarak tıbbi atığa atılır.

3 TH.PR.01 Nisan /8 Bağış Sürecinde Yapılması Gerekenler Bağış işlemi bir sağlık çalışanı, aferez işlemi ise hekim gözetiminde yapılır. Ancak hastanemizde aferez işlemi yapılmamaktadır. Bağışçı gelişebilecek komplikasyonlar açısından izlenir. Hemogram ve tansiyon ölçümleri yapılır. Kan vermesi uygun olan bağışcı kan alma salonuna alınır. TM ACİL MÜDAHALE SETİ Acil müdahalede oksijen tüpü veya merkezi oksijen sistemi bulunmalı ve çalışır halde olması sağlanmalıdır Aspiratör bulunmalı. Çalışmaları kontrol edilmelidir. Acil kullanılan ilaçlar tespit edilmeli. Sayı ve miatları kontrol edilmelidir. Tansiyon aleti bulunmalı, çalışır halde olmalıdır. Acil müdahale ilaçları maksimum minimum seviyeleri İlaç Minimum Maksimum Adrenalin amp 3 adet 5adet Dekort amp 3 adet 5 adet Avil amp 3 adet 5 adet Serum Fizyolojik 1 adet 500 cc 2 adet 500 cc Bağışçı değerlendirmesi ve bilgilendirmesi hekim tarafından, mahremiyete uygun bir ortamda bağışçı sorgulama formu doldurularak (Transfüzyon Merkezi Bağışçı Sorgulama Ve Kayıt Formu) yapılır. Transfüzyon Merkezi Bağışçı Sorgulama Ve Kayıt Formu hekim ve bağış rızası bulunan donör tarafından imza altına alınır. Tm Kan Bağışçılarının Uygunluk Kriterleri Kan bağışçılarının uygunluk kriterleri aşağıda verilmiştir. Bu kriterler otolog bağışlara uygulanmaz. Geçici ve kalıcı red kriterleri güncel rehberde belirtildiği şekilde değerlendirilir. Özel durumlarda aşağıdaki kriterlere uymayan bireysel bağışlara hizmet biriminin sorumlu doktoru tarafından izin verilir. Bu tür durumlar, açık biçimde kaydedilir ve bu Yönetmeliğin Madde 15-hizmet birimindeki kalite sistemi, Madde 16- Dokümantasyon ile ilgili hükümleri çerçevesinde kalite yönetimi şartlarına tabi olur yaş Bağışçı adayı, reşit kabul edilebilmesi için yasal olan 18 yaşını doldurmuş olmalıdır Yaş Vücut Ağırlığı Hemoglobin 60 yaş üzeri ilk bağış 65 yaş üstü 50 kg Kadın 12.5 g/dl Hizmet birimi sorumlu doktorunun onayı ile Erkek 13.5 g/dl Total protein 6 g/dl Düzenli plazmaferez bağışçıları için en az yılda bir kez Trombosit sayısı 150x 109 /l Tromboferez bağışçıları için

4 TH.PR.01 Nisan /8 DONÖRDEN KAN ALMA SÜREÇLERİ Donör için gelen kişiler TM hemşiresi tarafından uygun bir şekilde karşılanır. Donör sorgulama formu kendisine verilerek doldurtulur. Tansiyon ölçülür, Transfüzyon Hekimi tarafından muayenesi yapılır. Donör sorgulama formu değerlendirilir. Donör kabul red kriterleri uygulanır Hemogram bakılarak uygunluk kriterleri sorgulanır Uygun olması halinde donasyon odasına alınır ve donasyon işlemi başlatılır. Donasyon dk sürmeli. Çalkalama cihazı muhakkak çalıştırılır. Donasyon yan etkileri oluştuğunda gerekli müdahale yapılır. Donasyon işlemi biten kişi dk dinlendirilmeli-tatlı içecek ikramı yapılır Araba ve sigara kullanımı konusunda gerekli uyarı yapılır. Donör kanında Kan grubu, aciliyetine göre kros ve enfeksiyon tarama testleri çalışılır. Uygun kanlar Servise gönderilir Tüm bu işlemler Hastane otomasyon kayıt sistemine girilerek kayıtlar tutulur. Donör kayıtları aynı zamanda Kızılay BKM kayıtlarına işlenir. Trama testlerinden biri ve birkaçı pozitif çıkan donörlere durum uygun bir şekilde açıklanır. Tarama testler için Transfüzyon merkezimizce tespit edilen algoritma uygulanır. Tüm işlemleri biten kan servisine telefon edilir, talep formu ve hasta kayıtları kontrol edilir, taşıma kabına koyularak Servisten gelen ilgili kişiye teslim edilir. TM RED-KABUL KRİTERLERİ Kan yoluyla bulaşan hastalıklar yönünden cinsel yaşamı yüksek risk oluşturan kişiler, kalıcı olarak reddedilmelidir. Sorgulama formu ve görüşme sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda aşağıdaki kriterler izlenmelidir. Olağan dışı durumlar, son kararı verme yetkisinde olan görevli hekime yönlendirilmelidir. Hekimin uygunluk hakkında herhangi bir kuşkusu olduğunda bağışçı reddedilmelidir. Sadece sağlıklı kişilerin kan bağışçısı olarak kabul edileceği dikkate alınarak, ret kriterleri aşağıdaki şekilde gruplandırılır. Kabul veya reddedilen bağışçılara yönelik kayıtlar tutularak saklanır. Bağışın reddedildiği durumlarda kişiler konu ile ilgili bilgilendirilir. Kalıcı ret gerektiren durumlar; Tanımlanmış bir zaman aralığı için geçici ret gerektiren durumlar, Kişiye göre değerlendirilmesi gereken durumlar, Enfeksiyon hastalıkları. Kalıcı Ret Gerektiren Durumlar DURUM Kanser/Malignite Creutzfeldt-Jakob Hastalığı (CJH) Diabet (DM) İlaçlar Kalp ve Damar Hastalığı Enfeksiyöz Durumlar AÇIKLAMA Malignitesi ya da bu tür öyküsü olanlar İnsan hipofiz hormon ekstreleri ile tedavi görmüş olanlar, Kornea, duramater alıcıları ya da CJH veya herhangi bir bulaşıcı spongioform ensefalopati için ailevi risk öyküsü olanlar İnsülin tedavisi gerektiriyor ise İntravenöz uyuşturucu kullanım öyküsü olanlar Koroner hastalık, anjina pektoris, myokart enfarktüsü öyküsü, Ağır kardiak aritmi öyküsü, Serebrovasküler hastalık öyküsü, Arteriyel tromboz, Tekrarlayan venöz tromboz HIV 1/2, HBV, HCV taşıyıcıları, Babezyoz, Layşmanyoz (Kala-Azar) Kronik Q ateşi, Trypanozoma kruzi (Şagas hastalığı) Ksenotransplant Alıcıları

5 TH.PR.01 Nisan /8 Aşılanma ve Temas Durumunda Geçici Ret Süreleri AŞILAR RET SÜRESİ 1. Atenue bakteri ve virüs aşıları: BCG, sarı humma, kızamıkçık, kızamık, poliomyelit (oral), kabakulak, canlı atenue tifo aşısı, canlı atenue kolera aşısı 4 Hafta 2. Ölü bakteri aşıları: Kolera, tifo, Kapsüler polisakkarid ifo aşısı Kişi iyi ise kabul edilir 3. İnaktif virüs aşıları Poliomyelit (enjektabl), influenza Kişi iyi ise kabul edilir 4. Toksoid aşılar Difteri, tetanoz Kişi iyi ise kabul edilir 5. Diğer aşılar Hepatit A aşısı Kişi iyi ise ve temas yok ise kabul edilir (bkz. sarılık ve hepatitler bölümü) Hepatit B aşısı Aşıya bağlı HBsAg yalancı pozitifliğinden sakınmak için 1 hafta Kuduz, kene ensefaliti Kişi iyi ise kabul edilir. Temas varsa 1 yıl sonra

6 TH.PR.01 Nisan /8 DURUM 38 ºC üzeri ateş, grip benzeri tablo Diş çekimi Tropikal Hastalıklar Cerrahi Fleksibl aletlerle yapılan endoskopik biyopsi İnokülasyon lezyonu Akupunktur Dövme Delici Takılar Mukozaya insan kaynaklı kan, doku veya hücresel transplant sıçraması Kan bileşenlerinin transfüzyonu Gebelik Osteomyelit Romatizmal ateş Geçici Ret Gerektiren Durumlar RET SÜRESİ Semptomların bitimini izleyen 2 hafta Komplikasyon yok ise 12 hafta Açıklanamayan bir ateş ya da hastalık olmaması koşuluyla tropikal bölgeden döndükten sonraki 6 ay 12 ay 12 ay İyileşmeden sonra 2 yıl İyileşmeden sonra 2 yıl Kronik kalp hastalığı oluşmuşsa devamlı ret sebebidir Epilepsi Akut glomerülonefrit İlaç tedavisi Tedaviden sonra, ataksız 3 yıl Tam iyileşme sonrası 5 yıl İlaç kullanımının sebebi, bağışçı reddini gerektiren bir hastalığın habercisi olabilir. Bağışçı kabulü konusunda, kan alan hizmet biriminin tıbbi personeli tarafından onaylanmış, sık kullanılan ilaçların bir listesinin yapılması önerilir. Özellikle teratojenik etkisi kanıtlanmış ilaçları kullanan bağışçılar, ilacın farmakokinetik özelliklerine uygun süre boyunca reddedilir. Aşılar Bakınız Aşılanma ve Temas Durumunda Geçici Ret Süreleri

7 TH.PR.01 Nisan /8 MİKROBİYOLOJİK TARAMA TESTLERİ Zorunlu testlerde genel yaklaşım; Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış test kitleri kullanılmalıdır. Mikrobiyolojik tarama testleri, reagen ve kit üreten firma talimatlarına uygun olarak çalışılmalıdır. Tarama testleri 9.Ocak.2007 tarih, sayılı resmi gazetede yayımlanmış olan Invitro (vücut dışında kullanılan) tıbbi tanı cihazları yönetmeliğine uygun olarak üretilmiş olmalıdır (Bkz KISIM A). Üretici, bu Yönetmeliğe uygun şekilde, yetkili makam tarafından verilmiş eksiksiz bir Kalite Sistem sertifikasına ve bu kapsamda yer alan her reagen için tüm kontrol sonuçlarını içeren bir belgeye sahip olmalıdır. Bağış kanlarının taranmasında kullanılan testler, ilgili antijen ve/veya antikorun gösterilmesi esasına dayanır. Testler, her çalışma için negatif ve pozitif kontrolleri içeren kitler halinde temin edilir. Bu testlerin asgari ve mutlak çalışma koşulu, üretici firma talimatlarına uygun olarak kontrollerin doğru sonuç vermesidir. Bunun yanı sıra bu testlerin, zayıf pozitif bir dış kontrolü de içermeleri önerilmektedir. İlk çalışmada reaktif olarak belirlenen bağışlara ait örnekler, üretici firma talimatında aksi belirtilmedikçe aynı testle yeniden iki kez çalışılmalıdır. Tekrar edilen testlerin herhangi biri reaktif bulunursa bu kan, tekrarlayan reaktif olarak kabul edilmeli; bağışlanan kan, transfüzyonda kullanılmamalı ve örnekler HCV ve HIV için doğrulama laboratuvarına gönderilmelidir. HBV için tekrarlayan reaktiflik durumunda bağışçı bilgilendirilir. HCV ve HIV için tekrarlayan reaktif örneklerin pozitifliği doğrulandığı takdirde, bağışçı ile görüşülmeli ve bağışçı-sonuç bağlantısını doğrulamak amacıyla yeni bir serum örneği alınmalıdır. İdeal doğrulama testleri, tarama testleri kadar duyarlı ve tarama testlerinden çok daha özgül olmalıdır. Yine de bazı tarama testleri, doğrulama testlerinden daha duyarlıdır. Uyumsuz veya doğrulanmamış sonuçlara bağlı sorunlarda kalıcı bir çözüm için aşağıdaki ALGORİTMA uygulanmalıdır. Kan ve Kan Ürünlerinin Güvenli Hazırlanması Süreci Güvenli kan ve kan ürünü almada dikkat edilecek noktalar: Uygun pvc torba kullanımı (ürün çeşitlerine göre), dönerden kan alma süreci 15 dakikayı aşmamalı, Plazma ve trombosit elde edilmesi, uygun devirlerde santrüfüj edilmesine dikkat edilmeli, Kan ve kan ürünleri saklama koşullarına dikkat edilmeli, Isı kayıtları düzgün tutulmalı, Ürün hazırlama kurallarına uyum sağlanmalı ve denetlenmeli. Kan ve Kan Ürünleri Uygun Şekilde Muhafaza Edilmesi Süreci Kan ve kan ürünlerini uygun saklama dolabı, derin dondurucu ve trombosit ajitatör ve saklama kabı kullanılır. Tam kan, eritrosit süspansiyonu kan saklama dolabında +4 C derecede saklanmalı, kan gruplarına göre uygun raflarda miad sırasına göre dizayn yapılarak tüketimine sunulur. Plazmalar C derecede 3 ay saklanabilir. Bu süre içinde tüketime verilir. Bu süre aşımında onlar imha edilir. Trombositler kızılay kan merkezinden geldiği gibi trombosit ajitatöre alınır, ajitatöre tüketimine kadar burada kalır. Ortam ısısı 25 C derece ve dakikada yumuşak sallama yapacak şekilde çalıştırılır. Trombositler beşgün içinde kullanılmalıdır. Kan ve Kan ürünleri saklama sürecinde dolap ısıları sabah akşam tespit edilerek çizelgeye yazılır. Trombosit ajitatör çalışması saat başı kontrol edilir. Elektrik kesilmesi durumunda jeneratöre bağlı olmayan dolap ve cihazlar hızla ilgili prizlerlerden elektriğe bağlanır. Kan ve Kan Ürünleri İstem Süreçleri Kan ve kan ürünleri istemi Kan ve Kan Ürünleri İstem Formu ile istenmektedir. Formda hastanın; Adı ve soyadı, Protokol numarası, Tedavi gördüğü bölüm, Kan grubu, Transfüzyon endikasyonu. Hastaya daha önce transfüzyon yapılıp yapılmadığı, hazırlanacak olan kan veya kan ürününün kan grubu, hazırlanacak kan veya kan ürününün türü ve miktarı, hekim kaşesi ve imzası bulunmalıdır. Form üzerindeki tüm ayrıntılar kurallara uygun ve eksiksiz olarak doldurulmalıdır.

8 TH.PR.01 Nisan /8 HAZIRLAYAN KONTROL EDEN YÜRÜRLÜK ONAYI