OKUL ÖNCESİ OKUL DÖNEMİ DİYABET YÖNETİMİ

Transkript

1 OKUL ÖNCESİ VE OKUL DÖNEMİ DİYABET YÖNETİMİ HATİCE BİLGİLİ Diyabet Eğitim Hemşiresi Aile Danışmanı & NLP Trainer Pusula Psikodrama Enstitüsü ve Danışmanlık Merkezi/Ankara

2 SUNUM PLANI Okul Öncesi Dönem ve Diyabet Yönetimi Okul Dönemi ve Diyabet Yönetimi Olgu Sunumu Dünyada ve Ülkemizde Diyabet Politikaları Kaynaklar

3 Diyabet, kronik hastalıklar içerisinde, her yaş grubunda tehdit oluşturan ve çocukluk dönemindeki en yaygın hastalıklardan biridir.

4 Diyabetle yaşam 7 gün-24 saat, ömür boyu bakım, tedavi ve kontrolü zorunlu kılmakta Evde, kreşte, okulda, parkta, sokakta, arkadaş partilerinde onunla yaşamayı bilmek ve onunla barışık olabilmektir

5 Diyabetli çocuğun sağlıklı yaşamını sürdürebilmesi için ailenin bilgisi ve ilgisi kadar yakın çevrenin okul doktoru, okul hemşiresi, sınıf öğretmeni ve yöneticilerin ilgili ve bilgili olması önem taşır Temel Amaç çocuk ve ailenin mevcut yaşam şekline diyabet bakımını bütünleştirmek olmalıdır

6 ISPAD Uluslararası Bildirgesi DİYABET EĞİTİMİ Diyabetliye, Aile ve yakınlarına, Sağlık personeline, Okul, kreş, yuva vb. çalışanlarına ve bakıcılara, Topluma 1) Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 12): doi: /j x 2009 John Wiley & Sons A/S All rights reserved 2) IDF-ISPAD_Diabetes_in_Childhood_and Adolescence_Guidelines_2011

7 ISPAD- Uluslararası Bildirgesi * Yaşa göre * Diyabet evresine göre * Olgunluğa ve yaşam şekline göre, * Kültürel fark ve ihtiyaca göre HER ULUSA GÖRE ayrı olmalıdır Ailenin ve diyabetlinin ihtiyacına yönelik Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 12): doi: /j x 2009 John Wiley & Sons A/S All rights reserved

8 BECERİ ADA Sağlık Profosyonelleri Önerileri A- Hipoglisemi 1) Hipoglisemi farkındalık durumu 2) Tedavi becerisi 3) Hipoglisemi önleme becerisi 8-10 yaş yaş yaş 4-9 yaş 6-10 yaş 9-13 yaş B-Kan Şekeri Ölçümü 8-10 yaş 7-11 yaş C-İnsülin Enjeksiyonu 1) Kendi yapma becerisi (bazen destekli) 2) İki enjeksiyon yapma 3) Ek doz yapma yaş yaş 8-11 yaş 8-12 yaş yaş D-Diyet 1) Egzersiz öncesi uygun ara öğün 2) Ana Öğün alma 3) Kan şekerine göre besin değişimi yaş yaş yaş yaş 9-15 yaş yaş UNIVERSITY OF VIRIGINIA DIABETES CARE 11:65-68,1990

9 3-6 YAŞ OKUL ÖNCESİ DÖNEM ve DİYABET YÖNETİMİ

10 3-6 YAŞ OKUL ÖNCESİ DÖNEM İlk insan ilişkilerinin kurulduğu dönem Özgüven duygusu gelişir, Kendi kararlarını verebilmektedir Keşif devam eder, Özgürlük duygusunun başlangıcı, Küçük sorumluluk alabilir...

11 3-6 YAŞ OYUN VE GIRIŞIMCILIK DÖNEMI Hareketli ve enerjiktir Hayal gücü çok geniştir Sosyal ortamlara ihtiyaç duyar Okul öncesi dönemdir Soruları yoğunlaşmıştır Kendini ifade etme Girişimcilik ve beceri istekleri Etkin dinleme Korkutmamak Sorumluluklar vermek için ideal Övgü ve taktir Seçimler sunun

12 3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM DIYABETTE YAKLAŞıM Psikolojik yaklaşım Ceza Sevgi

13 3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM DIYABETTE YAKLAŞıM Hipoglisemi * Beslenme ve fiziksel aktivite değişikliklerine bağlı * Açlığını iletir fakat hipoglisemiyi tarif edemez ÇÖZÜM Önerileri Aile fertleri ve bakıcılar hipoglisemiyi iyi bilmeliler Gözlem, çocuğu tanımak Sık kan şekeri ölçümü Hedef KŞ : mg/dl

14 3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM DIYABETTE YAKLAŞıM Egzersiz * Egzersiz yapmak istememesi * Zamansız egzersiz Beslenme *Yeme bozukluğu, *Yasak gıda isteği, *Öğün zamanı isteksizlik *İnatlaşma ÇÖZÜM ÖNERİSİ *oda/oyuncak toplanması *kirlinin kaldırılması *mutfakta basit yardımlar *Diyabetle ilgili oyunlar ÇÖZÜM ÖNERİSİ *mutfakta basit yardımlar *SEREMONİ Diyabet bilekliği veya kartı

15 3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM DIYABETTE YAKLAŞıM SORUN * Aile kendini diğer ailelerden uzak tutuyor.(gizleme) * Çocuk bu durumu sorgular, * Kendi merkezci, ÇÖZÜM ÖNERİSİ * Psikolojik destek, * Sosyalleşme, * Sevgi ve oyun paylaşımı * Aile,akraba,derneklerin desteği, * Sağlık ekibi desteği

16 3-6 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM DIYABETTE YAKLAŞıM Eğitime çocuk dahil edilir *Basit,aşamalı,uygulamalı eğitim * Parmak temizliği ve delme işlemi * İnsülin bölge seçimi Kan şekeri ölçümü İnsülin uygulama eğitimi

17 6-12 YAŞ OKUL DÖNEMİ ve DİYABET YÖNETİMİ

18 6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM Diğer insanların görüşü önemlidir, Toplumla iç içe yaşar, Arkadaşları ile zaman geçirmek ister, Kendinden büyüklerle sohbetten hoşlanır, Sosyalleşme dönemi Aileye yardımcı olacağı dönemdir Hayvan bakımı ve odasının temizliği vb. BİREYSEL DESTEK Adölesana geçişte önemli!!! Grup eğitimi alabildiği en iyi yaş grubu dönemidir.

19 6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM DIYABETTE YAKLAŞıM Gördüğünü uygulayabilir, Kan şekeri bakabilir, İnsülin uygulamasını yapabilir, Hedef kan şekeri: mg/dl Aile desteği şart... Çalışmalar tek başına çocuğa bırakılan takiplerin kötü metabolik kontrolle sonuçlandığını, çocuğa ailenin gözetiminin şart olduğunu göstermektedir.

20 6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM Aile dışı arkadaşlarında kalma isteği, * Tüm malzemelerin hazırlanması, * Kalacağı aile yetişkinlerine diyabet ve hipoglisemi hakkında bilgi ve deneyimin paylaşımı

21 6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM OKULDA Şeker almaması konusunda bilinçlendirilmeli, Hipoglisemi hakkında bilgi verilmeli, Öğünlerin zamanı ve alımın önemi, Spor bu yaş grubu için çok önemli * Ara öğün * Kan şekeri ölçümü, * Hipoglisemi semptomlarının bildirilmesi sorumluluğu verilir. *Motivasyonu arttırır, *Sosyalleştirir

22 6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM Defter kayıtlarını yanlış tutma Yalan söyleme (ek besin almadım) Okulda utandığı için insülin yapmama Ek doz uygulama İnsülin yapmak için mekan yok Arkadaşlarından gizleme Hipoglisemi riski Egzersiz/Hipoglisemi riski Aileden uzak!!!

23 6-12 YAŞ SORUNLAR ve YAKLAŞIM Ailenin aşamalı görüşmesi!!! Okul yönetimi ve öğretmen ile iletişim 2. görüşme: *Glukogen kullanımı!!! *İmzalı belge *İletişim Görüşme *Değerlendirme... Diyabet, *Kan şekeri ölçümü, *Hedef aralığı, *Hipoglisemi, *Ana-ara öğün, *Egzersiz, *İletişim

24 Tip 1 Diyabet Olgusu M.A. 4 yaş 1 aylık erkek

25 M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK ERKEK Hikayesi: 1 yıl önce ateş yüksekliği, Çok su içme ve sık idrara çıkma Kilo kaybı, bulantı ve kusma şikayetiyle hastaneye başvurmuş. Acil servisde bakılan KŞ:401 Keton: + ph:6,89 HCO3: 1,8 gelmiş. DİYABETİK KETO-ASİDOZ KOMASI

26 M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK ERKEK Özgeçmiş: Özellik yok Soy geçmiş: Özellik yok Anne Baba akraba değil Aşıları düzenli yapılmış Klinik takipte: HbA1C:10,1 Diyabet Otoantikorlar + Fizik Muayene: Ateş: 38,5 C Nabız: 128/dk Sol. Sayısı: 48/dk TA: 120/60 mmhg Tartı:12 kg ( 10 p) Boy: 91cm ( 10p )

27 M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK ERKEK TEDAVI Yaşa göre Sağlıklı Beslenme Planı Çoklu İnsülin Tedavisi ( Nova Rapit+Lantus) Temel Diyabet Eğitimi Tip 1 Diyabet 3 Ayda bir takip

28 M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK ERKEK Başvuru Nedeni: Annenin işe başlaması Aile destek guruplarının olmaması ( Aile büyükleri, akraba,vb..) Uygun bakıcı bulunamaması Annenin korku, kaygı ve endişesinin yüksek olması Bakıma muhtaç bir yaş grubunda olması

29 M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK- OKUL ÖNCESI DÖNEM SORUNLAR: * Annede anksiyete / Problemi çözmekte sıkıntı * Bakıcı bulamaması * Çocuğun yaş dönemi nedeniyle bakıma muhtaç olması * Diyabet bakımında görev alamaması ÇÖZÜM ÖNERİLERİ * Duygularını ifade etmesi sağlandı * Çocuğun gelişim dönemi konusunda bilgi verildi * İşe yakın bir yerde uygun kreş

30 M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK- OKUL ÖNCESI DÖNEM SORUNLAR: * Kreş yöneticisi ve personelin isteksiz olması * Kreş hemşiresi yok/ dr. Haftada bir gün geliyor ÇÖZÜM ÖNERİLERİ * Kreş personeli ziyaret edilerek, temel diyabet eğitimi verildi * Öğretmene mektup gönderildi * Anne öğlen insülinleri uyguladı * Gerekli malzemeleri temin etti * Gönüllü öğretmen kan şekeri ölçümü desteği

31 M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK- OKUL ÖNCESI DÖNEM SORUNLAR: Kreşte malzemelerin bulundurulması İnsülin uygulaması için uygun ortamın olmaması Çocukların yanında insülin uygulanması ÇÖZÜM ÖNERİLERİ * Diyabet hemşiresi Anne- Kreş personeli iletişim devamı sağlandı * Kreşte insülin yapılması için uygun oda ayarlandı * Gerekli malzemelerin saklanması için buzdolabı ve dolap ayarlandı

32 M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK- OKUL ÖNCESI DÖNEM SORUNLAR: Sağlıklı beslenme planının uygulamasında güçlük Yaş günü kutlamaları Karbonhidrat ağırlıklı beslenme ÇÖZÜM ÖNERİLERİ * Sağlıklı beslenme planının önemi anlatıldı * Ara öğün saatine denk getirilmesi, kutlama gününde ince bir dilim * Anneye CHO Eğitimi planlandı * Beslenme planı değişikliği gerçekleştirilemedi * Hiperglisemi???- Ek doz???

33 M.A. 4 YAŞ 1 AYLıK- OKUL ÖNCESI DÖNEM SORUNLAR: Egzersiz saatlerinin ayarlanmasında güçlük Kreş dışı gezi aktivitelerine çocuğun alınmaması ÇÖZÜM ÖNERİLERİ * Kan şekeri sonucuna göre gerekli önlemleri alarak katıla bilmesi * Öğretmenler bu konuda sorumluluk almak istemiyorlar!!!

34 DÜNYADA DİYABET POLİTİKALARI ADA, Diyabet Dostu Okul- Güvenli Okul Diyabet Bakım Koordinatörü, tüm personel eğitilmeli Ücretsiz Danışma Hattı Webb Tabanlı iletişim Okulda Diyabetlinin Bakımı Federal Yasalar İSVEÇ * Zorunlu eğitim süresi içinde okul bakımdan sorumludur * Öğretmenlere Temel destek bakım becerileri eğitimi * Çocuk hastaneleri ile 24 saat telefonla destek * Belediyeler Alexandria, Virginia, USA; and cuniversity of Florida and Florida State University, Florida, USA Pediatric Diabetes 2009: 10 (Suppl. 13): (

35 UYGULANAN DİYABET POLİTİKALARI

36 MESAJLAR Diyabet Eğitim Hemşiresinin hastalık bilgisinin yanı sıra, çocuğun gelişimsel özelliklerini, ve çocuğa ilişkin farklılıkları bilmesi Aile yapısı ve yaşam şeklini eğitimde göz önünde bulundurması gerekir Kaynak: Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, 2005

37 MESAJLAR Diyabet bakım ve yönetimi Okul, Aile, Diyabet Ekibi Arasında gerçekleştirilen Pozitif ve sürekli iletişime bağlıdır

38 MESAJLAR Diyabetle Yaşamı kolaylaştırmak için Toplumsal Yaşamın her alanında destek gereklidir

39 KAYNAKLAR GELİŞİM PSİKOLOJİSİ,Çocuk ve Ergen Gelişimi, ISBN: ÇOCUKLUK ÇAĞI DİYABET EĞİTİMCİ REHBERİ, T.C. Halk Sağlığı Kurumu DİYABET 2020 Vizyon ve HEDEFLER ÇALIŞTAY RAPORU, 2009 IDF POSİTİON STATEMENT: Diabetes Education.2004 IDF-ISPAD_Diabetes_in_Childhood_and Adolescence_Guidelines_2011 Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 12): Pediatric Diabetes 2009: 10(Suppl. 13): doi: /j x All rights reserved Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, 2005 DIABETES CARE, VOLUME 35, SUPPLEMENT 1, JANUARY 2012 University of Viriginia Diabetes Care 11:65-68,1990 Alexandria, Virginia, USA; and cuniversity of Florida and Florida State University, Florida, USA Pediatric Diabetes 2009: 10 (Suppl. 13):

40 HER TÜRLÜ ÇOCUK İSTİSMARINA KARŞIYIZ! TEŞEKKÜRLER