Vitaminler. Vitaminler, vücut fonksiyonlarının devamı için esansiyeldir. Enzimlerle beraber görev alırlar.

Transkript

1 Vitaminler

2 Vitaminler Vitaminler, vücut fonksiyonlarının devamı için esansiyeldir. Enzimlerle beraber görev alırlar. Vitaminler enzimlerle beraber hareket ederek vücutta katalizör olarak davranırlar.

3 Vitaminler yağda çözünenler A, D, E, K A Vitamini karaciğerde, D vitamini vücudun her yerinde yağda depolanır. E ve K vitaminleri genelde depolanmazlar ve bu yüzden toksik değillerdir.* *K vitamininin çok azı karaciğerde depolanır. Vücut ihtiyaç duyduğunda bağırsak bakterileri üretebilir. E vitamini Karaciğer, yağ dokusu, ince bağırsak ve mide tarafından sentezlenebilir.

4 Vitaminler suda çözünenler Beta karoten, B vitaminleri ve C vitamini Vücutta depolanmazlar (B 12, karaciğerde depolanır), günlük olarak alınmalıdırlar. İdrarla kolayca atılabilirler. Çoğu birçok kimyasal reaksiyonu hızlandıran enzimlere yardım ederler. Bu vitaminlerin eksikliği kısa zamanda enerji eksikliği ile kendini gösterir.

5 A Vitamini karotenler Karotenler - A Vitamini: Karotenler, A vitamininin ön maddesidirler, karaciğerde değişikliğe uğrayarak vitamin haline gelirler. Çoğu bilimsel çalışma, yüksek provitamin A aktivitesinden dolayı beta karoteni en aktif karoten olarak göstermektedir. Kaynaklar: Ciğer, böbrek, tereyağı, işlenmemiş süt direkt A vitamini kaynaklarıdır. Koyu yeşil yapraklı sebzeler ve sarıturuncu sebzeler provitamin A karotenlerinin kaynağıdır. Emilim: Karotenlerin emilimi için safra gerekir. Besinlerden alınan karotenlerdense destek besinlerden alınan karotenlerin emilimi daha iyidir.

6 A Vitamini Karotenler - yararları Vücudumuzdaki A Vitamini nin %90 ı karaciğerde depolanır. Gözlerin ışığı algılamasında esansiyeldir. Gelişmekte olan ülkelerde her yıl 10 milyon çocuk A vitamini yetersizliğinden kör olmaktadır. A Vitamini, iskelet ve yumuşak dokuların gelişmesi için gereklidir; çünkü kemik sentezini ve kemik hücrelerinin farklılaşmasını sağlar. A Vitamini ve karotenler, epitel (doku hücreleri) hücrelerin dönüşümleri için önem taşır. A Vitamini, bağışıklık sisteminin fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için esansiyeldir. Özellikle karotenlerin, çok etkili antioksidan özellikleri vardır.

7 A Vitamini karotenler - eksikliği Bağışıklık sisteminde görülecek aksamalar, yardımcı T hücrelerinde azalma, direncin azalması, solunum yollarında ve gastrointestinal yolda ve mukosal zarda değişimler A Vitamini eksikliği olanlar, enfeksiyonlara daha açık olurlar. Devam eden A Vitamini eksikliğinde, gece körlüğü ve artan enfeksiyon riski de meydana gelir. Toksik maddelerin etkisi altında kalmak A Vitaminini azaltır ve ihtiyaç artar. A Vitamininin toksik etkisi: Gebelik döneminde, A Vitamini desteği alınmamalıdır. Doğuştan gelen defektlerin riskini arttırır. Toksik etkinin belirtileri kuru ve yıpranmış cilt, tırnaklarda kırılmalar, alopecia (saç dökülmesi), yorgunluk, mide bulantısı, irritasyon, vb dir. Öte yandan, beta karotenin yüksek miktarlarda tüketiminin herhangi bir yan etkisi bulunmamaktadır.

8 D Vitamini D2 - Ergokalsiferol / D3 Kolekalsiferol Kaynaklar: Güneş ışığının ciltteki reaksiyonu sonucu, balık yağı, soğuk su balıkları, tereyağı, margarin, yumurta beyazı, ciğer, koyu yeşil yapraklı sebzeler. Yararları Kalsiyumun ve fosforun barsaklardaki emilimini uyarır ve kalsiyum metabolzimasının değişik evrelerinde rol alır. Kemik ve diş sağlığı için çok önemlidir. Sinir sistemi bünyesindeki sinyal iletiminde önemli rol oynar. Osteoporozlu hastalarda, D Vitamininin, vücutta en aktif formuna dönüşümü tamamlanamaz. Kalsiyumun i.barsaklardan emilimi ve kemikte depolanması için gereklidir.

9 D Vitamini eksikliği D Vitamini Eksikliği: Çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde osteomalazi ye yol açar. Raşitizm: Kemik matriksinin kalsifiye olamama durumudur. Sonucunda, kafatası kemiği yumuşar, bacaklar çarpılır, kıkırdaklar büyür, spinal eğrilik meydana gelir. Osteomalazi: Kemik gücünün ve yoğunluğunun azalmasına ve eklem ağrılarına yol açar.

10 E Vitamini d-alfa tokoferol Kaynaklar: Bitkisel yağlar, çekirdek, fındık-fıstık-ceviz, tahıl, hububat, yeşil yapraklı sebzeler, domates, zarlı kabuksuz meyveler.

11 E Vitamini yararları Lipid antioksidanı olarak hücre membranlarının lipid bölümlerinde ve taşıyıcı moleküllerde bulunur ve bunları zararlı maddelere karşı korur. Akyuvarları koruduğu gibi, oksidatif stres ve kronik viral enfeksiyonlara karşı bağışıklık sistemini de korur.

12 E Vitamini eksikliği Ciddi eksikliğine az rastlanır, ancak eksikliğinin görüldüğü durumlar: Yağ malabsorbsiyonu, kistik fibroz ve bazı kronik karaciğer hastalıklarında. E vitamini eksikliğinde kaslarda zayıflık, sinirlerde hasarlanma, anemi gibi durumlar gözlenebilir. Eritrositlerin yarı ömrü kısalır ve anemi görülür.

13 K Vitamini K vitamini ilk keşfedildiğinde kan pıhtılaşması ile ilişkili olduğu saptandığı için de önceleri koagülasyon vitamini (yani pıhtılaşma vitamini) olarak adlandırılmış ve adını buradan almıştır. Kaynaklar: Koyu yeşil yapraklı sebzeler, et, yeşil çay, tahıllar. Kalın barsaklarda bakteriler tarafından sentezlenebilir. Yararları: Karaciğerdeki kan pıhtılaşmasında rol oynayan proteinler ve Kemik metabolizması için gereklidir. Kullanım Alanları: -Osteoporoz -Yoğun menstrüel kanama -Yenidoğanlarda Hemofili Rahatsızlığı: K Vitamini yenidoğanlarda sentezlenemez, çünkü barsaklarında bakteri yoktur. Bu nedenle K Vitamini eksikliği görülür. Kasa enjekte yoluyla K Vitamini verilir ya da emziren anne K Vitamini kullanır.

14 K Vitamini eksikliği Barsak bakterileri K Vitamini sentezleyebildikleri için eksikliği nadirdir. Yeni doğanda barsak bakterileri olmadığı için K Vitamini eksikliği riski vardır. Bu da yeni doğanlarda ani başlayan ve durdurulamayan kanamalara neden olabilir.

15 Tiamin B 1 Vitamini Kaynaklar: Soya fasulyesi, kabuklu pirinç, ayçiçeği, fındık, fıstık ceviz, buğday. Yararları: Enerji üretimi için esansiyel olan bir enzimin parçası gibi davranır. Karbonhidrat metabolizması ve sinir hücreleri fonksiyonları için gereklidir. Nörotransmitter (sinir sisteminde iletimi sağlayan madde) olan asetilkolin in sentezinde ve salınımında önemli rol oynar ve bellek üzerinde olumlu etkisi vardır.

16 Tiamin eksikliği Çok nadir de olsa tiamin eksikliğine rastlanır ve beriberi ye neden olabilir. Hafif bir tiamin eksikliği yorgunluğa, depresyona, kabızlığa neden olabilir. Eksikliği, yetişkinlerde sinir siteminde ve kardiovasküler sistemde klinik bulgulara yol açar. Alkoliklerde görülen tiamin eksikliği, ciddi beyin rahatsızlıklarına neden olur. Beriberi: Vücutta yaygın sinir yangıları, zayıflık, felçler, dokularda şişme, ussal yetersizlikler ve sonuçta kalp yetmezliği ile kendini gösteren bir hastalık.

17 Riboflavin B 2 vitamini Kaynaklar: Hayvan organlarının eti, badem, fındık, hububat, soya fasulyesi, yeşil yapraklı sebzeler. Yararları: Enerji üretimi için önemlidir. Riboflavin Eksikliği: Gözlerde, dilde, ağızda, dudaklarda yanma ve kaşınma Mukoz membranlarında rahatsızlıklar

18 Niasin-Nikotinat-Nikotinamid B 3 vitamini Kaynaklar: Sakatat, yumurta, balık, fıstık, süt, baklagiller, arpa, buğday. Yararları: Enerji üretimi için esansiyeldir Kandaki şeker oranının ayarlanmasında, antioksidan mekanizmasında ve detoksifikasyonda da önemli rol oynar. Eksikliği: Cilt sertleşir ve çatlar. Deri yangısı ile sonuçlanır. Beyin fonksiyonlarını devam ettirmede zorlanır ve demans belirtileri başlar.

19 Pantotenik Asit B 5 vitamini Kaynaklar: Hayvan organlarının etleri, balık, süt, kümes hayvanları ürünleri, marul, patates, brokoli, karnıbahar, portakal, çilek, arpa-buğday-mısır. Yararları: Enerji üretiminde, yağların ve karbonhidratların kullanımında, böbrek üstü bezi hormonlarının ve alyuvarların üretiminde çok önemlidir. Pantotenik asit eksikliği: Eksikliğinin ilk işaretlerinden biri yorgunluktur.

20 Pridoksin B 6 vitamini Kaynaklar: Tahıllar, baklagiller, muz, çekirdek, patates. Vücut hücrelerindeki pridoksin seviyesi, besinlerdeki magnezyum seviyesi ile de ilişkilidir (Mg birikimini arttırır). Yararları: 60 dan fazla enzimin fonksiyonları için Pridoksin in önemi büyüktür. Protein anabolizma ve katabolizması ile ilgilidir. Hücre oluşumu için ve dolayısıyla gebelik boyunca, bağışıklık sistemi için, mukoz membranları için, cilt ve alyuvarlar için önemlidir. Eritrosit oluşumuna, yağ ve protein metabolizmasına yardımcı olur. Eksikliği: Depresyon, glukoz intoleransı, anemi, sinir sistemi fonksiyonlarında aksamalar, dudaklarda çatlamalar, egzema

21 Kobalamin B 12 vitamini Kaynaklar: Hayvan organlarının etlerinde, yumurta, balık, peynir. Vejeteryanlarda eksikliğine sıkça rastlanır. Yanlızca hayvansal gıdalardan alınır ve depolanan tek suda çözünür vitamindir. Yararları: Enerji metabolizmasında kritik bir rol oynar.bağışıklık sistemi ve sinir sistemi için de önemlidir.alyuvarların oluşumuna katkıda bulunur. Eksikliği: Diğer suda çözünen besinlerden farklı olarak, B12 Vitamini karaciğerede, böbreklerde ve diğer vücut dokularında depolanır. Eksikliğinde anemi görülür.

22 Folik Asit folat - folasin Kaynaklar: Yeşil yapraklı sebzeler, portakal, tahıl, köklü sebzeler. Yararları: DNA sentezinde gerekli olduğu için hücre bölünmesinde önemlidir.folik asit olmayınca hücreler doğru bölünemez. Fetus un, sinir sistemi gelişimi için çok önemlidir. Nükleoprotein ve eritrositlerin sentezi için gereklidir. Eksikliği: Hücre bölünmesinde rol alan folik asitin eksikliğinde, alyuvarlar büyür ve anemi görülür.

23 C Vitamini askorbik asit Kaynaklar: Narenciyeler, brokoli, patates, biber, taze sebze ve meyveler. Yararları: Vücudun ana protein maddesi olan kollajenin üretiminden sorumludur. Dolayısıyla C Vitamini, yara iyileşmelerinde ve çürümelere karşı önemli bir vitamindir. Kollajen metabolizmasının yanısıra bağışıklık sisteminde, sinir sisteminde iletimi sağlayan maddelerin ve hormonların üretiminde, karnitin sentezinde ve besin maddelerinin emilim ve kullanım aşamalarında önemli rol oynar. C Vitamini akyuvarların fonksiyonlarına büyük destek sağlar. Demir emilimini sağlar. Vücudun doğal antiviral ve antikanser mekanizmalarını da destekler. Antioksidan görevi de çok önemlidir.

24 VİTAMİNLER ÖZET Vitamin Adı Görevi Eksikliğinde oluşan sonuç Bulunduğu besinler A Gözü kuvvetlendirir. Bağışıklığa yardım eder. Gece körlüğü Balık yağı, yumurta, yeşil sebzeler, süt ve tereyağında B Grubu Sinir sistemi ve kasları güçlendirir. Kan dolaşımını düzenler. Deri ve sindirim sistemine faydalıdır. Beri beri hastalığı. Pellegra Hastalığı Et, süt, yumurta, ekmek, yeşil bitkiler. C Diş ve kemik yapısını güçlendirir. Hastalılara direnci arttırır. Diş eti kanaması olarak bilinen Skorbüt hastalığına neden olur Turunçgiller, domates, kivi, yeşil bitkiler, biber D Kemik ve dişlerin kuvvetli olmasını sağlar Kemiklerin yumuşaması olarak bilinen Raşitizim hastalığı Yumurta, süt, tereyağı, balık yağı E Sinir sistemini kuvvetlendirir Kısırlık Ruhsal bozukluklar Yeşil bitkiler, et, süt, tahıllar, fındık, ceviz, susam K Kanın pıhtılaşmasını sağlar Kan iyi pıhtılaşmaz Yeşil sebzeler, domates, karaciğer, Yumurta sarısı

25 Mineraller

26 Mineral nedir? Mineral, kayaçların yapısını oluşturan, belirli bir kimyasal birlieşime sahip organik veya inorganik özellikteki büyük ve karmaşık bir element grubudur

27 Mineral nelerdir? Büyük miktarlarda ihtiyaç duyulan mineraller: Sodyum, Potasyum, Klor, Kalsiyum, Fosfor, Magnezyum, Sülfür İz Elementler: Krom, Boron, Bakır, Flor, İyot, Demir, Manganez, Molibden, Vanadyum, Silika, Selenyum ve Çinko. İz elementlerin belirgin yetmezliği nadir olsa da yetmezlik durumlarında klinik önemi olan durumlar meydana gelebilir. Yetersiz alınmaları gelişme anormalliğine yetersiz büyümeye ve yenidoğan ölümlerinde artışa neden olur.

28 Mineral vücuttaki görevleri Mineraller; düzenleyici ve yapıcı-onarıcı besin türlerine girer. Vücuttaki görevleri: doku onarımında proteinlere ve vücut savunmasındada vitaminlere yardım etmektir.

29 Sodyum - Na Sodyum asıl olarak ekstrasellüler sıvıda bulunur. Vücut sıvılarının ve hücrelerinin birleşimlerinin kontrol altında tutulması ve hücre su dengesinin devamı açısından önemlidir. Sinir iletisinin ve kas kontraksiyonunun kontrol edilmesinde rol alır. Eksikliğinde ekstrasellüler sıvı azalır ve dehidrasyona neden olur. Sodyum, bazı durumlarda meydana gelen aşırı vücut sıvısı tutulumunu kontrol etmek amacıyla kısıtlanır.

30 Kolor - Cl Ekstrasellüler sıvıda önemli bir elektrolittir. Sodyum ile birlikte su dengesinin sağlanmasında ve osmotik basıncın dengelenmesinde rol oynar.

31 Potasyum - K Elma, muz, havuç, portakal, patates gibi sebze ve meyvelerde bulunur. Vücutta su dengesini ve dağılımını sağlar. Asit dengesini sağlar. Kas ve sinir hücrelerinin fonksiyonlarını yerine getirmesinde destek sağlar. Kalp fonksiyonlarının düzenli devamı için destek sağlar. Böbreğe destektir. Potasyum Eksikliği: Kaslarda güç kaybına, yorgunluğa, halsizliğe, kalp rahatsızlıklarına, kalp kasılamalarında ve sinir iletimlerinde aksaklığa neden olabilir.

32 Fosfor - P Fosfor kemik ve dişlerin matriksini oluşturmak üzere kalsiyum ile birlikte çalışır. Fosfor vücutta enerji üretimine destek olur. Böbrek yetersizliğinde kısıtlanır.

33 Magnezyum - Mg İşlenmemiş gıda, çekirdek, fındık, yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller, tahıllarda bulunur En önemli görevi enerji üretiminde rol alan enzimlerin aktivasyonudur. Hücreden dışarı sodyum ve içeri potasyum pompalayan pompaların aktivasyonunda önemli rol oynar. Kalsiyumun, vasküler yumuşak dokularına ve kalp kası hücrelerine girişini engeller. Kalsiyum metabolizması için gereklidir. Eksikliği: Kalp rahatsızlıları, yüksek kan basıncı, böbrek taşı gibi rahatsızlıların riskini arttırır. Yorgunluk, konfüzyon,kalp rahatsızlıkları, kas kasılmalarında ve sinir iletimlerinde problemler, iştahsızlık görülebilir.

34 Kalsiyum - Ca Süt ürünleri, tofu (soya loru), ıspanak, diğer yeşil yapraklı sebzeler, lahana ailesi, balıkta bulunur Kemik ve diş yapımı ve korunmasında mutlak bir faktördür. Vücuttaki enzim aktivitelerinin çoğunda rol alır. Kasların kasılması, nörotransmitterların salınmaları, kalp ritminin düzenlenmesi, kan pıhtılaşması kalsiyuma bağlıdır. Eksikliği: Çocuklarda kalsiyum eksikliği raşitizm e yol açar. Kemiklerde deformasyonlar meydana gelir ve kemik büyümesinde az gelişim söz konusu olabilir. Yetişkinlerde kemiklerde yumuşama olan osteoporoz a yol açar. Kandaki düşük kalsiyum oranı, kas spazmlarına ve bacak

35 Bakır - Cu İstridye, deniz kabukları ve baklagillerde bulunur. En yüksek konsantrasyon karaciğer ve beyindedir. Bir çok önemli enzimin kofaktörüdür. Eksikliği: Demir emilimi ve kullanımı için gerekli olduğundan anemiye yol açabilir. Osteoporoz, kemik ve eklem abnormalitelerine neden olabilir. Toksitesi: Çocuklardan uzak tutulmalıdır. Kronik bakır toksitesine nadir rastlanır.

36 Iyot - I Deniz ürünleri, esmer su yosunu gibi yosunlarda bulunur. Tiroid hormonlarının fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için gereklidir. Eksikliği: Her yaşı etkileyebilir ama özellikle gebelerde sık rastlanır. Guatr, büyüme bozuklukları, artan çocuk ölümleri ve artan erken ya da geç doğumlar. Hipertirodizm tiroid bezinin büyümesine yol açar ve son safhada, guatr olur. Besinlerde ve kandaki iyot oranı düşünce tiroid bezindeki hücreler büyür ve sonunda da tüm bez büyür.

37 Demir Fe +2, +3 Yeryüzünde en çok bulunan elementtir. Demir, kaya ve toprakta ferrik formda bulunur ve bu formu, çoğu biyolojik sistemler için kullanışlı değildir. 2 ve 3 değerlikli olarak bulunur. Kimyasal olarak 2 değerlikli olan demir, okside olmaya çok meyillidir. Demirin bu özelliği, vücutta oksijen tutmasını sağlamaktadır

38 Demir Fe +2, +3 Besinlerle alınan demirin büyük bir bölümü üç değerli ferri demir bileşikleri şeklindedir. Fakat bu üç değerli demir bileşikleri kolayca emilmez, ancak iki değerli ferro demir bileşiklerine dönüşünce kolayca emilir.

39 Demir Fe +2, +3 kaynakları Et, karaciğer, yumurta, böbrek, pekmez, kuru meyveler, yeşil yapraklı sebzelerdir. En iyi demir kaynağı karaciğerdir. 150g karaciğer 12mg demir içerir. Bu miktar demiri karşılamak için 8 yumurta veya 500g et yemek gerekir.

40 Demir Fe +2, +3 kaynakları Demir bakımından zengin olan diğer besinler arasında, kuru fasulye, mercimek ve bezelye gibi baklagillerde sayılabilir. Süt ise demir bakımından çok fakirdir. Bu nedenle bebek ve yavru doğarken, büyük bir demir deposu ile birlikte dünyaya gelir. Bu demir, doğumdan sonra büyük oranda yıkıma uğrayan alyuvarların yerine, yeni oluşan alyuvarların gereksinimini karşılar.

41 Demir Fe +2, +3 organizmada demir Organizmada demir, başlıca hemoglobin, miyoglobin, sitokromlar olmak üzere çeşitli dokulara dağılmış halde bulunur. Hemoglobin: kan globulini manasına gelip, kana kırmızı rengini veren ve oksijen taşımada görevli alyuvarların yapısında bulunur. Miyoglobin: kırmızı kaslarda yoğun olarak bulunan ve kaslarda oksijen tutulumunu sağlayan bir proteindir.

42 Demir Fe +2, +3 organizmada demir Vücuttaki bütün demir miktarı 4-5 g kadardır. %65'i hemoglobine, %4'ü miyoglobine, %1'i çeşitli hem bileşiklerine, %1'i de plazmada transferrine bağlıdır.

43 Demir Fe +2, +3 Hayvansal gıdalarda demir : Hem (Fe +2 ) Bitkisel gıdalarda demir : Non - Hem (Fe +3 ) Hem demirin emilimi yüksek; Non-hem demirin emilimi daha düşüktür.

44 Demir Fe +2, +3 emilimini artıran faktörler Büyüme dönemi, gebelik, emzirme, kanama gibi gereksinim artması Midedeki asit salgısı C Vitamini varlığı Vücuttaki demirin azalması Ette bulunan hem demir etkisi Proteinden zengin gıdalar Narenciye ve yeşil sebzeler Demir mutfak gereçleri Bakır, kobalt, mangan gibi elementlerin besinlerle alınması.

45 Demir Fe +2, +3 emilimini azaltan faktörler Mideden asit salgısının azalması Antiasit ilaç kullanımı Et ve içeceklerde fosfat bulunması Kalsiyum Hububattaki fitat maddesi Yeşil yapraklı sebzelerde oksalat bulunması Soya proteini Çay ve kahve Barsak hareketlerinin hızlanması

46 Demir Fe +2, +3 yararları En önemli görevi hemoglobin yapımıdır. Hemoglobin eritrositlerde bulunur ve oksijen taşıma işlemini yapar. Demir 2 ve 3 değerlikli hallerinden birbirine dönüşme işlemi ile oksijeni tutar ve bırakır. Bir hemoglobin molekülü 4 oksijen molekülü taşıma kapasitesine sahiptir. Myoglobin yapısında bulunur. Çizgili kaslarda ve kalpte bulunur. Kasların çalışması için gereken oksijeni taşır. Enerji üretimi ve protein metabolizmasına etkili bir çok enzim için demir gereklidir. Karnitine olan etkisi ile yağ asitlerinin metabolizmasına etki eder.

47 Demir Fe +2, +3 eksikliği Dünyada en sık rastlanan besinsel eksikliktir. Bunun sonucunda da anemi oluşur: Eritroositlerin hem ebatça küçülmesi (=mikrositer) hem de içlerinin boşalması (=hipokrom) özelliği gösterir. Bu durum kan sayımı tetkikinde anlaşılır: MCV : ortalama hücre hacmi MCH : ortalama hücre hemoglobini MCHC: ortalama hücre hemoglobin konsantrasyonu Demir eksikliği anemisinde bu üç değer de düşük olur

48 Demir Fe +2, +3 eksikliği Ülkemizde çocuklarda ve kadınlarda demir eksikliği son derece yaygındır. Bunun olası nedenleri: Günlük beslenme ile yeterli demir alınmaması Sindirim kanalından emilimin bozulması Kan kayıpları Gebelikler

49 Demir Fe +2, +3 eksiklik belirtileri Halsizlik, kalp çarpıntısı, nefes darlığı ve iştahsızlık Okul çağındaki çocuklarda öğrenme zorluğu diğer sık görülür. Baş ağrısı, kilo kaybı, kabızlık, hastalıklara karşı direnç düşmesi. Deri ve diğer dokuların renginin solukluğu, Saç dökülmesi, kaşıntı, saç ve tırnaklarda çatlamalar. Çocuklarda Pika denilen aslında yenilmeyen toprak, kömür, duvar sıvası gibi maddelerin yenmesi hali demir eksikliğinin bir başka sonucu olabilir.

50 Demir Fe +2, +3 fazlalığı Depolanma özelliği olması fazlalık sorunlarına yol açmasına neden olmaktadır. Fazlalık sorunu aşağıdaki durumlarda meydana gelir. Demirin barsaktan aşırı emilmesine bağlı Genetik bir hastalık sonucu, İlaç ve beslenme ile Kronik alkol alımı Bazı kan hastalıkları sonucu alyuvarların parçalanması Kan nakilleri

51 Demir Fe +2, +3 fazlalığı Bu durumda demir karaciğer, dalak, kalp, pankreas ve deriye oturur. Demir fazlalığı sonucu oluşan belirtiler şunlardır. Deride biriken hemosiderin sonucu kızıl-kahve renk alması, Halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, baş ağrısı, bulantı, kusma, nefes darlığı gibi yakınmalar. Karaciğerde siroza kadar giden değişiklikler, İç salgı bezlerindeki birikime bağlı, yapılan salgıların azalması sonucu değişik yakınmalar. Kalp adalesinde depolanan demir nedeniyle kalp çalışmasında sorunlar.

52 Demir Fe +2, +3 metabolizması Midede demir emilimi çok az düzeydedir. Mide salgısının düşük ph'sı, C vitamini, sülfidril grupları ve diğer indirgeyici maddeler besinlerdeki 3 değerli demiri 2 değerli demire indirger. Demirin büyük bir bölümü ince bağırsağın üst kısımlarında emilir. Pankreastan salınan NaHCO3 (sodyum bikarbonat) duodenumda asit ph'yı nötrleştirerek 2 değerli demiri 3 değerli demire dönüştürür. Bu üç değerli demir bağırsak epitel hücrelerinde 2 değerli demire indirgenir.

53 Demir Fe +2, +3 metabolizması Demir emilimi oldukça yavaştır ve ancak günde birkaç mg kadar demir emilir. Demir emilimini, organizmanın demir gereksinimi belirler. Tahıllarda bulunan fitik asit, demir ile reaksiyona girerek ince bağırsakta suda kolay çözünmeyen bileşiklerin oluşumuna neden olur. Fosfat ve oksalatlar da aynı şekilde demirle birleşip suda kolay çözünmeyen bileşikler oluşturarak emilimi engeller. Buna karşın vücutta demir depoları boşaldığında, alyuvar oluşumu arttığında ve anemi durumunda, demir emilimi artar ve birkaç katına çıkabilir. Demir, ince bağırsaktan emildikten sonra hızla kana geçer.

54 Manganez (mangan) - Mn Fındık, fıstık, kurutulmuş meyveler, hububat, yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. Kan şekerinin kontrolü, enerji metabolizması, tiroid hormon fonksiyonları gibi yerlerde gereken birçok enzim fonksiyonlarında rol alır. Mangan antioksidan aktiviteyi arttırır. Eksikliği: Büyüme bozukluklarına, iskelet abnormalitelerine, karbonhidrat ve yağ metabolizmasında aksamalara neden olabilir. Gebelik döneminde manganez eksikliği, bebekde ataxia denen hareket bozukluklarına, denge bozukluklarına, neden olur.

55 Selenyum - Se Direkt olarak ürünün yetiştiği topraktaki selenyum konsantrasyonuna bağlıdır. Antioksidan etki gösterir. Ayrica tiroid hormonunun üretiminde de rol alır. Eksikliği: Selenyum eksikliği ciddi bir kalp rahatsızlığı olan Keshan a neden olur. Topraktaki selenyum konsantrasyonu az olan Çin de bu rahatsızlığa sık rastlanır. Kalp rahatsızlıklarının yanısıra kas zayıflığına da yol açar. Ancak ciddi selenyum eksikliğine az rastlanır.

56 Çinko - Zn İstridye, deniz kabukları, balık, kırmızı et. Tahıllar, fındık, gibi bitkilerden de alınabilir, ancak bunlardan alınan çinko fiber bir madde ile birleşir ve çözünemez çinko-fityat haline gelir ve emilemez. Birçok enzim ve vücut fonksiyonlarında görev alır. Temel yararlarından biri, bağışıklık sistemine olan desteğidir. Protein sentezinde ve hücre büyümesinde etkilidir. Görme, tatma ve koklama duyuları için esansiyeldir.

57 Kolin Vitamin benzeri bir bileşimdir. B vitamininin bir parçasıdır. Kolin olarak: karnıbahar, marul, tahıllar, ciğer, soyada bulunur Yağ metabolizması için gereklidir. Kolin olmayınca yağlar karaciğerde depolanır ve metabolizmayı önler. Karaciğer fonksiyonları için çok önemlidir. Kan kolesterol seviyesini düşürdüğü bilinmektedir. Hücre zarlarının ana komponentidir. Beyinde çok önemli bir nörotransmitter olan Asetilkolin birikimini arttırır.

58 İnositol Lifli bir komponenttir. Narenciyelerde, tahıllar, fındık-fıstıkçekirdek, marul. Hayvan etinde myo-inositol olarak bulunur. Hücre zarlarının ana komponentidir. Yağın karaciğerden çıkışını hızlandırır. Sinir, beyin ve kas fonksiyonları için de gereklidir. Yenidoğanda resprituar distress sendromuna karşı etkilidir.

59 Biotin Peynir, et, soya fasulyesi, yumurta, mantar, fındık, fıstık, buğday, karnıbaharda bulunur Vücutta önemli enzimler için kofaktördür. Kan yapımında önemli rol oynar. Eksiklik: Uzun süreli antibiyotik tedavisi görenlerde eksiklik belirtileri görülebilir Cilt kuruması ve dökülmesi. Mide bulantısı. Dermatit ve saç dökülmesi Halsizlık, moralsizlik, Yeni doğanda kas zayıflığı ve dermatolojik problemler

60 MİNERALLER ÖZET TABLOSU Mineral Kaynağı Görevi Kalsiyum Fosfor Magnezyum Süt, peynir, yumurta, yapraklı sebzeler Proteince zengin besinler, tahıl Süt, peynir, tahıl, sebzeler, fındık gibi sert kabuklu meyveler Kemik ve dişlerin yapısına katılır, kanın pıhtılaşması için gereklidir. Kemik ve dişlerin yapısına katılır, enerji kullanımı için gereklidir. Sindirimde uyartının iletilmesine yardım eder. Potasyum Besinlerin çoğu, özellikle sebze ve meyveler Sodyum ve potasyum sindiriminde uyartı iletimi için gereklidir. Ayrıca, hücre içindeki ve dışındaki su miktarını düzenlemeye yardım eder. Sodyum Demir İyot Çinko İyotlu tuz, besinlerin çoğu Karaciğer, kırmızı et, tahıl, yumurta, yapraklı sebzeler İyotlu tuz, deniz ürünleri Et, balık, yumurta, süt Sodyum ve potasyum sindiriminde uyartı iletimi için gereklidir. Ayrıca, hücre içindeki ve dışındaki su miktarını düzenlemeye yardım eder. Oksijen taşınmasında rol oynayan hemoglobinin yapısında bulunur. Tiroit bezinin işlevlerini gerçekleştirebilmesi için gereklidir. Yaraların iyileşmesinde etkilidir. Büyüme ve gelişme için gereklidir.