BÖLÜM 2 Biyolojik Başlangıçlar 52

Transkript

1 içindekiler KISIM 1 YAŞAM BOYU BAKIŞ AÇISI 2 BÖLÜM 1 Giriş 4 1 Yaşam Boyu Bakış Açısı 6 Yaşam Boyu Gelişimi İncelemenin Önemi 6 Yaşam Boyu Bakış Açısı nın Özellikleri 7 Bazı Çağdaş Konular 9 2 Gelişim Doğası 15 Biyolojik, Bilişsel ve Sosyoduygusal Süreçler 15 Gelişim Dönemleri 16 Yaşın Önemi 18 Gelişimsel Konular 20 3 Gelişim Kuramları 22 Psikanalitik Kuramlar 22 Bilişsel Kuramlar 24 Davranışsal ve Sosyal Bilişsel Kuramlar 26 Etolojik Kuram 27 Ekolojik Kuram 28 Eklektik Kuramsal Yönelim 29 4 Yaşam-Boyu Gelişimde Araştırma 31 Veri Toplama Yöntemleri 31 Araştırma Desenleri 33 Araştırmanın Zaman Uzamı 35 Etiğe Uygun Araştırma 38 Yanlılığı Azaltma 38 EK Yaşam Boyu Gelişimde Kariyerler 45 KISIM 2 BAŞLANGIÇLAR 5 0 BÖLÜM 2 Biyolojik Başlangıçlar 52 1 Evrimsel Bakış Açısı 54 Doğal Seçilim ve Uyum Sağlayıcı Davranış 54 Evrimsel Psikoloji 55 2 Gelişimin Genetik Temelleri 57 İşbirlikçi Gen 57 Genler ve Kromozomlar 59 Genetik İlkeler 60 Kromozomal ve Gene Bağlı Anomaliler 61 3 Üreme İle İlgili Güçlükler ve Seçimler 66 Doğum Öncesi Tanı Testleri 66 Kısırlık ve Üreme Teknolojisi 67 Evlat Edinme 68 4 Kalıtım ve Çevre Etkileşimi: Kalıtım - Çevre Tartışması 71 Davranış Genetiği 71 Kalıtım - Çevre İlişkileri 72 Paylaşılan ve Paylaşılmayan Çevresel Deneyimler 73 Epigenetik Görüş ve Gen Çevre (G Ç) Etkileşimi 74 Kalıtım Çevre Etkileşimi Hakkında Sonuçlar 74 BÖLÜM 3 Doğum Öncesi Gelişim ve Doğum 79 1 Doğum Öncesi Gelişim 81 Doğum Öncesi Gelişim Evreleri 81 Doğum Öncesi Gelişimde Teratoloji ve Hasarlar 86 Doğum Öncesi Bakım 92 Doğum Öncesi Normal Gelişim 93 2 Doğum 94 Doğum Süreci 94 Yenidoğan ın Değerlendirilmesi 96 Zamanından Önce ve Düşük Doğum Ağırlıklı Doğan Bebekler 99 3 Doğum Sonrası Dönem 102 Fiziksel Uyum 102 Duygusal ve Psikolojik Uyum 102 Bağ Kurma 104 xi

2 K I S I M 3 BEBEKLİK 108 BÖLÜM 4 Bebeklikte Fiziksel Gelişim Bebeklikte Fiziksel Büyüme ve Gelişim 112 Büyüme Örüntüleri 112 Uzunluk ve Ağırlık 113 Beyin 113 Uyku 117 Beslenme Motor Gelişim 125 Dinamik Sistemler Görüşü 125 Refleksler 126 Büyük Motor Beceriler 127 İnce Motor Beceriler Duyusal ve Algısal Gelişim 131 Algı ve Duyu Nedir? 131 Çevresel Bakış 132 Görsel Algı 135 Diğer Duyular 137 Duyulararası Algılama 139 Kalıtım, Yetiştirilme ve Algısal Gelişim 140 Algısal - Motor Eşleşmesi 141 BÖLÜM 5 Bebeklikte Bilişsel Gelişim Piaget nin Bebek Gelişim Kuramı 147 Bilişsel Süreçler 147 Duyu-Hareket Evresi 149 Piaget nin Duyu-Hareket Evresinin Değerlendirilmesi Öğrenme, Hatırlama ve Kavramlaştırma 155 Koşullama 156 Dikkat 156 Bellek 158 Taklit 159 Kavram Oluşturma ve Sınıflandırma Bireysel Farklılıklar ve Değerlendirme 161 Bebek Gelişimi Ölçümleri 162 Zekâyı Yordama Dil Gelişimi 164 Dili Tanımlama 164 Dil Kural Sistemleri 164 Dil Nasıl Gelişmektedir? 166 Biyolojik ve Çevresel Etkenler 168 Etkileşimci Görüş 172 BÖLÜM 6 Bebeklikte Sosyoduygusal Gelişim Duygusal ve Kişilik Gelişimi 179 Duygusal Gelişim 179 Mizaç 183 Kişilik Gelişimi Sosyal Yönelim/Anlama ve Bağlanma 189 Sosyal Yönelim/Anlama 189 Bağlanma ve Gelişimi 191 Bağlanmada Bireysel Farklılıklar 193 Bakım Verme Stilleri ve Bağlanma Sosyal Bağlamlar 196 Aile 196 Çocuk Bakımı 198 K I S I M 4 ERKEN ÇOCUKLUK 206 BÖLÜM 7 Erken Çocuklukta Fiziksel ve Bilişsel Gelişim Fiziksel Değişimler 210 Beden Büyümesi ve Bedendeki Değişim 210 Motor Gelişim 211 Uyku 212 Beslenme ve Egzersiz 212 Hastalık ve Ölüm Bilişsel Değişimler 216 Piaget nin İşlem Öncesi Evresi 216 Vygotsky nin Kuramı 220 Bilgi İşleme Süreci Dil Gelişimi 230 Ses Bilgisini ve Biçim Bilgisini Anlama 230 Söz Dizimi ve Anlam Bilgisindeki Değişimler 231 Kullanım Bilgisindeki İlerlemeler 231 Küçük Çocuklarda Okuma-Yazma Erken Çocuklukta Eğitim 233 Erken Çocuk Eğitiminde Farklılıklar 233 Dezavantajlı Küçük Çocuklar İçin Eğitim 234 Erken Çocuk Eğitimindeki Anlaşmazlıklar 236 xii

3 BÖLÜM 8 Erken Çocuklukta Sosyoduygusal Gelişim Duygusal Gelişim ve Kişilik Gelişimi 243 Benlik 243 Duygusal Gelişim 245 Ahlâki Gelişim 247 Cinsiyet Aileler 253 Ebeveynlik 253 Çocuğa Kötü Muamele 256 Kardeş İlişkileri ve Doğum Sırası 259 Değişen Toplumda Değişen Aile Akran İlişkileri, Oyun ve Televizyon 265 Akran İlişkileri 265 Oyun 266 Televizyon 269 KISIM 5 ORTA VE GEÇ ÇOCUKLUK 274 BÖLÜM 9 Orta ve Geç Çocuklukta Fiziksel ve Bilişsel Gelişim Fiziksel Değişiklikler ve Sağlık 278 Bedensel Büyüme ve Değişim 278 Beyin 278 Motor Gelişim 279 Egzersiz 279 Sağlık, Hastalık ve Bozukluklar Engelli Çocuklar 283 Engellerin Kapsamı 283 Eğitsel Konular Bilişsel Değişiklikler 287 Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramı 288 Bilgi İşleme 289 Zekâ 294 Zekânın Uç Değerleri Dil Gelişimi 303 Sözcük Bilgisi, Dil Bilgisi ve Dil Ötesi Farkındalığı 303 Okuma 304 Yazma 304 İkidillilik ve İkinci Bir Dil Edinimi 305 B Ö L Ü M 1 0 Orta ve Geç Çocukluk Döneminde Sosyoduygusal Gelişim Duygusal ve Kişilik Gelişimi 314 Benlik 314 Duygusal Gelişim 317 Ahlâki Gelişim 319 Cinsiyet Aileler 329 Ebeveyn-Çocuk İlişkilerindeki Gelişimsel Değişiklikler 329 Yöneticiler Olarak Ebeveynler 329 Üvey Aileler Akranlar 331 Gelişimsel Değişiklikler 331 Akran Statüsü 332 Sosyal Biliş 333 Zorbalık 333 Arkadaşlar Okullar 336 Öğrencinin Öğrenmesine Çağdaş Yaklaşımlar 337 Sosyo-ekonomik Statü, Etnisite ve Kültür 338 K I S I M 6 ERGENLİK 348 BÖLÜM 11 Ergenlikte Fiziksel ve Zihinsel Gelişim Ergenliğin Doğası Fiziksel Değişiklikler 353 Erinlik 353 Beyin 356 Ergen Cinselliği Ergenlikteki Sağlık Sorunları 363 Ergen Sağlığı 363 Uyuşturucu Kullanımı ve Bağımlılığı 366 Yeme Bozuklukları Ergen Bilişi (Zihni) 370 Piaget nin Kuramı 370 Ergenlik Ben Merkezliliği 371 Bilgi-İşlem Süreci 372 xiii

4 5 Okullar 373 Orta Okula Geçiş 374 Genç Ergenler için Etkili Okullar 374 Lise 375 Ders Dışı Etkinlikler 376 Hizmet Ederek Öğrenme (Service Learning) 376 BÖLÜM 12 Ergenlikte Sosyoduygusal Gelişim Benlik, Kimlik ve Dini/Manevi Gelişim 382 Öz Saygı 382 Kimlik 383 Dini ve Manevi Gelişim Aileler 389 Ebeveyn Kontrolü 389 Özerklik ve Bağlanma 389 Ebeveyn-Ergen Çatışması Akranlar 391 Arkadaşlar 391 Akran Grupları 392 Flört ve Romantik İlişkiler Kültür ve Ergen Gelişimi 396 Kültürler Arası Karşılaştırmalar 396 Etnisite 398 Medya Ergenlik Problemleri 401 Çocuk ve Genç Suçluluğu 402 Depresyon ve İntihar 403 Problemlerin Başarılı Önleme / Müdahale Programları ile İlişkisi 406 KISIM 7 GENÇ YETİŞKİNLİK 412 BÖLÜM 13 Genç Yetişkinlik Döneminde Fiziksel Bilişsel ve Gelişim Ergenlikten Yetişkinliğe Geçiş 416 Yetişkin Olmak 416 Lise Eğitiminden Yüksek Öğretime Geçiş Fiziksel Gelişim 419 Fiziksel Performans ve Gelişim 419 Sağlık 419 Yeme Alışkanlıkları ve Kilo 420 Düzenlik Egzersiz 422 Madde Bağımlılığı Cinsellik 425 Yetişkinliğin İlk Yıllarında Cinsel Etkinlik 425 Cinsel Eğilimler ve Davranış 425 Cinsel Yolla Buluşan Hastalıklar 428 Tecavüz ve Cinsel Taciz Bilişsel Gelişim 432 Bilişsel Dönemler 432 Yaratıcılık Kariyer ve İş 436 Gelişimsel Değişimler 436 Hedeflere Ulaşmanın Yollarını Bulmak 436 Mesleklerin Geleceklerinin İzlenmesi 437 Çalışmanın Etkileri 437 İş Yerinde Çeşitlilik 439 BÖLÜM 14 Genç Yetişkinlik Döneminde Sosyoduygusal Gelişim Çocukluktan Yetişkinliğe Geçişte İstikrar ve Değişim 446 Mizaç 446 Bağlanma Çekicilik, Aşk ve Yakın İlişkiler 450 Çekicilik 450 Aşkın Türleri 452 Aşkın Son Bulması Yetişkin Yaşam Biçimleri 456 Yalnız Yetişkinler 456 Birlikte Yaşayan Yetişkinler 456 Evli Yetişkinler 457 Boşanmış Yetişkinler 459 Tekrar Evlenen Yetişkinler 460 Gey ve Lezbiyen Yetişkinler Evlilik ve Aile 462 Başarılı Evlilikler 462 Ebeveyn Olmak 463 Boşanmayla Baş Etme Cinsiyet, İlişkiler ve Benlik Gelişimi 466 Cinsiyet ve İletişim 466 Kadınların Gelişimi 467 Erkeklerin Gelişimi 468 xiv

5 KISIM 8 ORTA YETİŞKİNLİK 472 BÖLÜM 15 Orta Yetişkinlik Döneminde Fiziksel ve Bilişsel Gelişim Orta Yetişkinliğin Doğası 476 Değişen Orta Yaş 476 Orta Yetişkinliğin Tanımlanması Fiziksel Gelişim 478 Fiziksel Değişimler 478 Sağlık ve Hastalık 482 Ölüm Oranları 483 Cinsellik Bilişsel Gelişim 487 Zekâ 488 Bilgi İşleme Süreci Kariyer, İş ve Boş Zaman 492 Orta Yaşta İş 492 Kariyer Sorunları ve Değişiklikler 493 Boş Zaman Din ve Hayatın Anlamı 494 Din ve Yetişkin Hayatı 494 Din ve Sağlık 495 Hayatın Anlamı 496 BÖLÜM 16 Orta Yetişkinlik Döneminde Sosyoduygusal Gelişim Kişilik Kuramları ve Gelişim 503 Yetişkinlik Dönemleri 503 Yaşam-Olayları Yaklaşımı 506 Orta Yaş Döneminde Stres ve Kişisel Kontrol 507 Orta Yaş Gelişim Bağlamları İstikrar ve Değişim 511 Boylamsal Çalışmalar 511 Sonuçlar Yakın İlişkiler 514 Orta Yaşta Aşk ve Evlilik 514 Boş Yuva ve Yeniden Doldurulması 516 Kardeş İlişkileri ve Arkadaşlıklar 517 Büyük Ebeveynlik 518 Nesillerarası İlişkiler 520 K I S I M 9 İLERİ YETİŞKİNLİK 528 BÖLÜM 17 İleri Yetişkinlik Döneminde Fiziksel Gelişim Uzun Ömür 532 Yaşam Beklentisi ve Yaşam Uzamı 532 Genç-Yaşlı, Yaşlı-Yaşlı ve En Yaşlı-Yaşlı 535 Yaşlanmanın Biyolojik Kuramlar ı İleri Yetişkinlikte Fiziksel Gelişimin Seyri 539 Yaşlanan Beyin 539 Bağışıklık Sistemi 541 Fiziksel Görünüm ve Hareket 541 Duyusal Gelişim 543 Dolaşım Sistemi ve Akciğerler 545 Cinsellik Sağlık 547 Sağlık Sorunları 547 Madde Kullanımı ve İstismar 549 Egzersiz, Beslenme ve Kilo 550 Tedavi 554 B Ö L Ü M 1 8 İleri Yetişkinlik Döneminde Bilişsel Gelişim Yaşlı Yetişkinlerde Bilişsel İşlevler 562 Çok-boyutluluk ve Çok-yönlülük 562 Eğitim, İş ve Sağlık 569 Kullan ya da Kaybet 571 Bilişsel Becerilerin Geliştirilmesi 572 Bilişsel Nörobilim ve Yaşlanma Dil Gelişimi İş ve Emeklilik 576 İş 576 ABD de ve Diğer Ülkelerde Emeklilik 577 Emekliliğe Uyum Sağlamak Zihinsel Sağlık 579 Depresyon 579 Bunama, Alzheimer ve Diğer Hastalıklar 580 Kurban Olma Korkusu, Suç ve Yaşlılara Yönelik Kötü Muamele Din 587 xv

6 BÖLÜM 19 İleri Yetişkinlik Döneminde Sosyoduygusal Gelişim Sosyoduygusal Gelişim Kuramları 594 Erikson ın Kuramı 594 Hareketlilik Kuramı 596 Sosyoduygusal Seçicilik Kuramı 596 Ödünleme Yoluyla Seçici Optimizasyon Kuramı Kişilik, Benlik ve Toplum 600 Kişilik 600 Benlik ve Toplum 601 Toplumda Yaşlı Yetişkinler Aileler ve Sosyal İlişkiler 606 Yaşam Tarzı Çeşitliliği 606 Yaşlı Yetişkin Ebeveynler ve Yetişkin Çocukları 608 Büyük Büyükannelik ve Büyük Büyükbabalık 608 Arkadaşlık 609 Sosyal Destek ve Sosyal Bütünleşme 609 Özgecilik ve Gönüllülük Etnik Köken, Cinsiyet ve Kültür 612 Etnik Köken 612 Cinsiyet 612 Kültür Başarılı Yaşlanma 614 KISIM 10 SON 618 BÖLÜM 20 Ölüm, Ölmek ve Yas Ölüm Sistemi ve Kültürel Bağlamı 622 Ölüm Sistemi ve Ölümün Kültürel Çeşitliliği 622 Değişen Tarihsel Koşullar Ölümü ve Yaşamı Tanımlamak/Ölümle İlgili Konular 624 Ölüm Belirleyen Konular 624 Yaşam, Ölüm ve Sağlık Hizmeti İle İlgili Kararlar Gelişimsel Bir Bakış Açısından Ölüm 627 Ölüm Nedenleri 627 Yaşamın Değişik Dönemlerinde Ölüme Yönelik Tutumlar Kişinin Kendi Ölümüyle Yüzleşmesi 630 Kübler-Ross un Ölüm Evreleri 631 Algılanan Kontrol ve İnkâr 632 İnsanların Öldüğü Bağlamlar Başka Birinin Ölümüyle Yüzleşme 633 Ölmekte Olan Bir Kişiyle İletişim 633 Yas 634 Dünyayı Anlamlandırmak 637 Hayat Arkadaşının Kaybı 637 Yas Biçimleri 639 Sözlük S-645 Kaynaklar K-653 Görsellerle İlgili Kaynaklar A-690 İsim Dizini İD-694 Konu Dizini KD-709 xvi