Demokrasi, Sivil Toplum ve Siyasete Doğrudan Katılım. Cengiz Erişen Siyaset Bilimi Bölümü TOBB ETÜ

Transkript

1 Demokrasi, Sivil Toplum ve Siyasete Doğrudan Katılım Cengiz Erişen Siyaset Bilimi Bölümü TOBB ETÜ

2 Sivil toplumun demokratik düzende yeri Demokrasi anlayışı içerisinde sivil ka?lımın önemi Sivil Kültür yaklaşımı Vatandaşın hükümeen siyaset yapımına yönelik etkisinin demokrasi için kilit bir önem taşıdığını çalışan araş?rmalar 1960 lardan başlayıp günümüze kadar gelen bir alan

3 Sivil toplumun demokratik düzende yeri Demokrasi anlayışı içerisinde sivil ka?lımın önemi Sivil Kültür yaklaşımı Vatandaşın hükümeen siyaset yapımına yönelik etkisinin demokrasi için kilit bir önem taşıdığını çalışan araş?rmalar 1960 lardan başlayıp günümüze kadar gelen bir alan SiyaseEn yerelleşmesi ve siyasetçilerin toplumun içinde yaşadığı alanın sorunlarına doğrudan katkıda bulunması Başarılı belediyeler ve yerel siyasete ka?lım

4 Sivil toplumun demokratik düzende yeri Demokrasi anlayışı içerisinde sivil ka?lımın önemi Sivil Kültür yaklaşımı Vatandaşın hükümeen siyaset yapımına yönelik etkisinin demokrasi için kilit bir önem taşıdığını çalışan araş?rmalar 1960 lardan başlayıp günümüze kadar gelen bir alan SiyaseEn yerelleşmesi ve siyasetçilerin toplumun içinde yaşadığı alanın sorunlarına doğrudan katkıda bulunması Başarılı belediyeler ve yerel siyasete ka?lım Sivil Toplum Kurumları nın bu bağlamda önemi nedir? HayaE bir önem taşıyor Vatandaşın ve önceliklerin, çıkarların birleşerilmesi Bunların karar vericiler ile paylaşılması

5 Siyasete Katılım Dolaylı Ka?lım SiyaseE takip etme; gazete, TV, dergi Siyaset konuşma

6 Siyasete Katılım Dolaylı Ka?lım SiyaseE takip etme; gazete, TV, dergi Siyaset konuşma Doğrudan Ka?lım Seçimlere ka?lım ParE üyelikleri, siyasi kampanya sürecinde destek verilmesi Toplan?lara, mienglere gitme Yerel ve mahalli komisyonlara ka?lma STK lara (gönüllü) ka?lım Yetkililere e- posta, mektup, dilekçe gönderme Vatandaşın yasal haklarını kullanması Dilekçe Verme

7 Türkiye de Siyasete Katılım Dünya Değerler Anketleri: hzp:// Dilekçe imzalama % İmzaladım Belki İmzalarım Kesinlikle İmzalamam Bilmiyor

8 Türkiye de Siyasete Katılım Dünya Değerler Anketleri: hzp:// Siyasete Ka?lım 2007 (%) Yap;m Belki Yaparım Kesinlikle Yapmam Bilmiyor Boykot Barışçıl Gösteriler (%) Yap;m Belki Yaparım Kesinlikle Yapmam Bilmiyor Boykot Barışçıl Gösteriler Grev/Lokavt Diğer akeviteler

9 TBMM Dilekçe Komisyonu Türkiye de yurzaşların TBMM de karar alıcıları etkileyebilmelerinin en önemli aracı dilekçe vermeker TBMM nde her komisyona doğrudan dilekçe verilemiyor. Bunun için Dilekçe Komisyonu isimli bir alt- birim var. Dilekçeler önce bu komisyona gidiyor, eğer uygun görülürse diğer komisyonlara gidiyor. Dilekçe verilmesine dair süreç Anayasa, kanunların ilgili maddeleri ve TBMM İçtüzüğüne göre düzenlenmişer

10 Tarihçe, Mevzuat ve Üyeler Tarihçe 1908 Meclisi Mebusan 1924 Anayasası Dönemi 1960 Anayasası ve güçler ayrılığı dönemi Çik Meclisli yapıya uygun olarak karma komisyon faaliyet göstermiş 1982 Anayasasından günümüze kadar Başkanlık Divanı olarak çalışmış ve Komisyon Genel Kurulu çalışması veya Meclis Genel Kurulu çalışması şeklinde İçtüzükten kaynaklanan görevlerini yapmamış ve yetkilerini kullanmamış?r

11 Tarihçe, Mevzuat ve Üyeler Tarihçe 1908 Meclisi Mebusan 1924 Anayasası Dönemi 1960 Anayasası ve güçler ayrılığı dönemi Çik Meclisli yapıya uygun olarak karma komisyon faaliyet göstermiş 1982 Anayasasından günümüze kadar Başkanlık Divanı olarak çalışmış ve Komisyon Genel Kurulu çalışması veya Meclis Genel Kurulu çalışması şeklinde İçtüzükten kaynaklanan görevlerini yapmamış ve yetkilerini kullanmamış?r Mevzuat Üyeler Adalet ve Kalkınma ParEsi : 8 Cumhuriyet Halk ParEsi : 3 Halkların DemokraEk ParEsi: 1 Milliyetçi Hareket ParEsi : 1

12 Komisyonun Çalışma Niteliği Meclis deneem yollarından biri olarak Dilekçe Komisyonu Komisyon a dilekçe verilerek şikayet konuları milletvekillerine aksemrilebiliyor ancak Komisyon özellikle İdari organlar nedeniyle mağdur olunan konulara odaklanmış;r İdari işlemlerin yerindeliğini ve hukukiliğini denetlemekte, değerlendirmeleri doğrultusunda aldığı somut kararlarla kanunların doğru uygulanmasını gözetmektedir

13 Komisyonun Çalışma Niteliği Meclis deneem yollarından biri olarak Dilekçe Komisyonu Komisyon a dilekçe verilerek şikayet konuları milletvekillerine aksemrilebiliyor ancak Komisyon özellikle İdari organlar nedeniyle mağdur olunan konulara odaklanmış;r İdari işlemlerin yerindeliğini ve hukukiliğini denetlemekte, değerlendirmeleri doğrultusunda aldığı somut kararlarla kanunların doğru uygulanmasını gözetmektedir Dilekçe Komisyonu mevzuazaki öngörüldüğü şekliyle çalış?rıldığı zaman Avrupa ülkelerinde uygulamasını gördüğümüz ve daha çok idari makamlara ve parlamentolara yönelik tavsiye kararı alan ombudsmanlık kurumundan daha güçlü bir denegm mekanizması olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla Meclis Dilekçe Komisyonu bir anlamda Kamu denetçiliği işlevi görmektedir: Dilekçe Komisyonu nun kararlarının hukuksal olarak bağlayıcı değildir. Bu komisyonların işlevi daha çok hak ihlalini araş?rmak ve bunu kamuoyu ile paylaşmak?r.

14 İşlevi En önemli işlevi idarelerin işlemlerini denetlemesidir Hukukiliğin yanı sıra yerindelik bakımından da denetleyebiliyor Meclis organları, Komisyonun hazırlayacağı istagsgki veriler ile ülke iheyaçlarını ve halkın taleplerini tespit edebilme imkânını bulmaktadır. Meclisin diğer siyasi denegm yollarını tegkleyebilmektedir. Meclisin kendi dışında bir organa bağlı kalmadan, kendiliğinden bir konuyu ele alıp, o konu hakkında parlamento kararı şeklinde irade ortaya koymasını sağlamaktadır Vatandaşın bireysel sorunlarıyla alakalı konular da incelenebiliyor Emeklilik sorunu, kamulaş?rma, iskan ve imar sorunu, maddi yardım talebi, hastane kurul raporlarından şikayet, iş talebi, banka kredisi veya kredi kar? ödemelerinden şikayet ve benzeri sorunlar

15 Dilekçe Komisyonuna Başvuru Yazılı Şikayet Edilen İdare Talebiniz Adli Mercilerin İncelemesine Alındı Mı? Talebinizi Daha Önce İdari Makamlara Yönelmniz Mi? Hangi Makamlara Başvurduğunuzu Tarihleriyle Bildiriniz? Kısaca Dilek veya ŞikayeEnizi Anla?nız. Dilekçenize ek olarak sunduğunuz belgeler. Elektronik: hzps://edilekce.tbmm.gov.tr/

16 Dilekçenin İzlediği Yol

17 Madde 116 Dilekçe Komisyonunun; Başkan, Başkanvekili, Sözcü ve KâEbinden oluşan Başkanlık Divanı, komisyona gelen dilekçeleri inceleyerek; 1. Belli bir konuyu iheva etmeyen, 2. Yeni bir kanunu veya bir kanun değişikliğini gerekeren, 3. Yargı mercilerinin görevine giren konularla ilgili olan veya haklarında bu merciler taraqndan verilmiş bir karar bulunan, 4. Yetkili idarî makamlarca verilen kesin cevap sureeni iheva etmeyen, 5. Kanunun dilekçede bulunmasını zorunlu gördüğü şartlardan herhangi birini taşımayan dilekçelerin görüşülemeyeceğini karara bağlar.

18 Dilekçe İstatistikleri Dönem Gelen Dilekçe Sayısı Karar Olan Dilekçe Sayısı Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Bekleyen Dilekçe Sayısı: 39

19 Örnek Dilekçe - Haber Eylül 2015 te fizyoterapistlerin Sağlık Bakanlığı uygulamalarını eleşermek amacıyla Dilekçe Komisyonu na dilekçe vermelerine dair bir haber: hzp:// personeli/fizyoterapistler- atama- icin- meclise- dilekce- verdi- h7440.html

20 Kamu Denetçiliği Kurumu ile benzerlik TBMM bünyesindeki Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK) da benzer bağlamda düşünülebilir zira bu kurum kamu kurumlarının belirli kriterler üzerinden denetlemektedir Ancak yasama faaliyetleri KDK nın yetki alanına girmemektedir, dolayısıyla milletvekilleri üzerinde tasarruf kullanma ve onları etkileme gücüne sahip değiller

21 İki Ek Komisyon Dilekçe Komisyonu dışında Meclis te doğrudan dilekçe verilebilecek iki Meclis komisyonu daha var: İnsan Hakları Komisyonu: temel hak ve özgürlüklerin ihlale uğradığı düşünülen durumlarda Meclis İnsan Hakları Komisyonu na başvuru yapılabiliyor: hzps:// Kadın- Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu: hzps://

22 Son Değerlendirmeler Her vatandaşın siyasete ka?lımının ve etkide bulunmasının demokraek anlamda büyük önemi bulunmaktadır STK ların aracı görevleri vatandaşı bilgilendirme ve denetleme mekanizmalarında görev almaları gerekmektedir TBMM nin sunduğu imkanların iyi değerlendirilmesi Dilekçe Komisyonu DemokraEk toplumlarda yerel ve genel siyasete doğrudan ka?lımın desteklenmesi