0-6 YAŞ BESLENME ÖNERİLERİ

Transkript

1 0-6 YAŞ BESLENME ÖNERİLERİ TURGUT ÖZAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ Hayat sağlıkla güzeldir ÇOCUK SAĞLIĞI ve HASTALIKLARI ANABİLİM DALI

2

3 Anne sütü, 6 aydan sonra bebeğin enerji, protein, demir, çinko ve yağda çözünen A ve D vitamin ihtiyacını karşılayamaz. Anne sütünün tek başına süt çocuğunun enerji ve besin öğeleri gereksinmesini tam olarak karşılamadığı dönemde başlayan ve diğer yiyecek ve içeceklerin anne sütü ile birlikte verildiği sürece tamamlayıcı beslenme adı verilir. Bu dönem genellikle 6 ay ile 2 yaş arasını kapsar. Bu dönemde bebek değişik tat, lezzet ve yapıda besinlerle tanışır. Uygun zamanda başlatılan ve kurallara uygun şekilde sürdürülen tamamlayıcı beslenme ile bebeğin bir yaş dolaylarında aile sofrasındaki yiyecekleri tüketebilecek olgunluğa ulaşmasını sağlar. Altıncı ayda tamamlayıcı beslenmenin başlanması, bebeğin besin ihtiyacını karşılaması yanında çocuğun normal gelişimi için de gereklidir: Isırma ve çiğneme becerisi geliştirilmesi sağlanır. Çiğneme ile ağız-dil koordinasyonu sağlanır ve konuşmanın geliştirilmesinde çok önemlidir. 6 aylık bebeğe farklı tat ve özellikte besin sunulmaya başlanması ile tat duyusunun gelişmesi sağlanır ve ileride çeşitli tat ve dokudaki besinleri alması kolaylaşır. Tamamlayıcı beslenme daha geciktirilirse bebeğin değişik tat içeren ve pütürlü, katı gıdalara alışması zorlaşır ve beslenme bozukluğu gelişir. Tamamlayıcı beslenmenin 4 altın kuralı Zamanında Tüm anne sütü alan çocuklara altıncı ayda başlanmalıdır Yeterli Çocuğun normal büyümesini sağlayacak kadar besleyici olmalıdır. Protein ve demir, çinko, kalsiyum, A vitamini, folat içeriği yüksek olmalıdır Güvenli Taze besinler verilmelidir Besinler bir öğünden fazla saklanmamalıdır Biberon kullanılmamalı, kaşık veya fincanla verilmelidir Uygun Bebeğin yaşına ve gelişimine uygun kıvamda olmalıdır Öğün sıklığı bebeğin yaşına uygun olmalıdır Bebeğin beslenmeye aktif katılımı sağlanmalıdır 3

4 Tamamlayıcı besinlere neden 6.aydan önce başlanmamalıdır? Anne sütü alımını ve süresini azaltması Anne sütünün hastalıklara karşı koruyucu etkisini azaltması İlk 6 ayda bebeklerin büyümesi için anne sütünün yeterli olması Çiğneme becerisinin altı aydan önce gelişmemiş olması Baş kontrolünün tam gelişmemiş olması Böbrek işlevlerinin yeterince olgunlaşmaması Sindirim sistemindeki enzimlerin yeterli olmaması Alerjik hastalıkların artmasına neden olması Tamamlayıcı beslenmeye başlarken dikkat edilecek noktalar İki yaşına kadar bebeğinizi emzirmeyi sürdürün İlk kez vereceğiniz yiyecekleri bebeğiniz aç iken ve öğle öğününde vermeyi deneyin Yeni bir yiyeceği ilk kez denerken tek başına verin İlk kez verdiğiniz yiyecekten sonra bebeğinizin cildinde kızarıklık ve ishal gibi allerjiyi gösteren bulgular olup olmadığını gözleyin Yeni besinleri en az 2-3 gün aralıklarla çocuğunuzun beslenmesine ekleyin Hoşlanmadığı yiyecekleri 2-3 haftalık aralarla tekrar vermeyi deneyin Bebeğinizi oturur pozisyonda besleyin Tamamlayıcı besinleri kaşıkla ya da fincanla verin. İlk başta lapa/püre şeklinde başlayın, sonra pütürüklüye, ardından küçük parçalara geçin. İlk başlarda küçük miktarlarda (genelllikle 1-2 tatlı kaşığı gibi) başlayın Tamamlayıcı besinleri verirken bebeğinizin isteğini ve iştahını göz önünde bulundurun Yiyecekleri hazırlamadan önce ellerinizi yıkayın Gün içerisinde farklı besinler, tatlar sunun Yiyeceklerin temiz ve taze pişmiş olmasına dikkat edin, günlük hazırlayın Çocuğunuza iki yaşına kadar herhangi bir diyet ürünü (light peynir, yoğurt) vermeyin. 4

5 6-7 Ay arası beslenme Günde 2-3 kez olacak şekilde, 2-3 yemek kaşığı lapa/püre halinde ya da iyice ezilmiş besin maddeleriyle başlayın, miktarını bir çay bardağı ( ml) olacak kadar aşamalı olarak arttırın. Çocuğunuza yemekler arasında iştah açıcı (yoğurt, meyve püresi) 1-2 ara öğün verin. Çocuğunuzu beslemeye yeterli zaman ayırın aceleci davranmayın Boğulmaya neden olabilecek gıdalardan çocuğunuzu uzak tutun (nohut, üzüm, vb.). Çocuğunuz 6 aylık olduktan sonra kaynamış ve daha sonra soğutulmuş su verilebilir. Verilebilecek besinler Yoğurt Meyve püresi (elma, muz, şeftali, armut) Sebze püresi (havuç, patates, kabak) Yumurta sarısı (1/8-1/4 oranında) Şekersiz muhallebi (süt + pirinç unu) Meyve püresi Genellikle ilk başlanacak meyveler elma, armut ve şeftalidir Mevsim meyvesi olmasına özen gösterilmelidir Tercihen cam rendede rendelenmelidir. İlk günler 2-3 tatlı kaşığı başlanarak ikinci haftadan itibaren 100 ml ye kadar verilebilir. Sebze püresi Genellikle ilk başlanacak sebzeler, havuç ve patatestir. Sebzeler doğrandıktan sonra yarım su bardaği su ekleyerek 10 dakika pişirilir. Pişen sebzeler tel süzgeçten geçirilir Sebze püresine alıştıktan sonra yarım tatlı kaşığı zeytinyağı veya tereyağı (5 gr) eklenebilir, ayrıca pirinç, irmik, tel şehriye gibi kıvamı ve kaloriyi arttıracak ilaveler yapılmalıdır. İkinci haftadan sonra çifte çekilmiş kıyma (bir ceviz büyüklüğünde) eklenmelidir. 5

6 Yoğurt Malzeme 100 ml süt 1 çay kaşığı yoğurt mayası 90 ml kaynatılıp ılıtılmış su 3 ölçek devam maması 1 çay kaşığı yoğurt mayası Yapılışı Süt kaynatılıp ılıtıldıktan sonra 1 çay kaşığı yoğurt mayası ilave edilerek mayalanır. Kımıldatmadan üzeri örtülerek 3-4 saat mayalanmaya bırakılır. veya 90 ml su kaynatılır. Elin dayanabileceği sıcaklığa gelinceye kadar soğutulur. Kaynatılmış ılıtılmış suya 3 ölçek devam maması konularak karıştırılır. Mama ılık iken 1 çay kaşığı yoğurt mayası ilave edilerek mayalanır. Kımıldatmadan üzeri örtülerek 3-4 saat mayalanmaya bırakılır. Kahvaltı Peynir (tuzu çıkarılmış, kibrit kutusu büyüklüğünde) Reçel veya pekmez (birer tatlı kaşığı) Ekmek veya bebek bisküvisi Yumurta sarısı Daha akışkan bir kıvama getirmek amacıyla içine ml hazır mama eklenebilir. Peynirle reçel veya pekmez mama içinde ezilir Tam katı haşlanmış yumurta sarısı (bir çay kaşığı kadar başlanıp zamanla arttırılır) Karışıma ekmek içi ya da bebe bisküvisi katılır. 1 çay kaşığı tereyağ eklenebilir. Kahvaltıya 1-2 tatlı kaşığı olarak başlanır ve giderek arttırılır. Muhallebi (hazır mama ile) 100 ml su 1 tatlı kaşığı pirinç unu (5 gr) 3 ölçek devam maması 100 ml su ile 1 tatlı kaşığı pirinç unu ilave edilerek ezilir ve yavaş ateşte karıştırılarak pişirilir. Muhallebi kıvamını aldıktan sonra ocaktan indirilir Ilıdıktan sonra içine 3 ölçek toz mama eklenir. Bir yemek kaşığı pekmez eklenebilir. Piştikten sonra 1 yemek kaşığı zeytinyağı eklenebilir. Muhallebiye soğuduktan sonra meyve püresi eklenebilir. 6

7 Bir yaşında sonra hazır mama yerine inek sütü ile hazırlanır. 7-9 Aylar arası beslenme 6-7. ayda başlanan besinlere devam edilir. Günde 2-3 kez, bir çay bardağı ( ml) olacak şekilde verin. Sekiz aylıktan itibaren çocuğunuza elleriyle kendi kendine yiyebileceği, çiğneyebileceği besinler verin. Verilebilecek besinler Sebze çorbaları ve tahıl yemekleri (iyi ezilmiş) Yumurta sarısı miktarı arttırılır (yarım, tam) Beyaz peynir Pekmez (bir tatlı kaşığı kadar) Ekmek, bisküvi, tost gibi elle tutulabilen yiyecekler Sebze çorbası Malzemeler 1/2 küçük boy havuç 1/2 orta boy patates 1/2 orta boy domates 1 yemek kaşığı mercimek, bulgur veya pirinç, 1 yemek kaşığı zeytinyağı Yapılışı Sebzeler iyice yıkanıp küçük olarak doğranır ve kısık ateşte pişirilir. Pişmeye yakın daha önceden ıslatılmış 1 yemek kaşığı mercimek, bulgur veya pirinç ilave edilerek 5-10 dk daha pişirilir. Son olarak 1 yemek kaşığı zeytinyağı eklenir. Tel süzgeçten geçirilerek çocuğa verilir. Başlangıçta ilk olarak genellikle havuç ve patates ile başlanır ve zamanla diğer sebzeler eklenir. Maydanoz, pırasa, brokoli, kereviz katılabilir. Tavuk eti, dana veya kuzu etinden az yağlı kıyma bir ceviz büyüklüğünde katılabilir. 9.aya kadar yemekler tuzsuz hazırlanmalıdır. 7

8 9-12 Aylar arası beslenme Çocuğunuza bir çay bardağı kadar günde 3-4 ana öğün, iştahına uygun olarak 1-2 ara öğünü verin, bir su bardağı ( ml) olacak kadar aşamalı olarak arttırın. 10 aylıktan itibaren kaşık kullanabilir. Aile sofrasına çocuğunuzla beraber oturun, kendisine ait bir tabağı olsun. Çocuğunuz yemek yerken ona sabırlı bir şekilde yardımcı olun. Sevgi dolu bir şekilde konuşun, onu yemek yemesi için cesaretlendirin ve asla güç kullanmayın. Çocuğunuz yemeğini yerken yemeğe karşı ilgisini kaybettiyse, çevresindeki dikkat çekici uyaranları kaldırın ve yeniden yemekle ilgilenmesini sağlayın. Bebeğinizi beslerken televizyonu, bilgisayarı kapatın Verilebilecek besinler 7-9 ayda verilen besinlere devam edilir. Sofra yemekleri (etli dolma, tarhana, şehriye çorbası, makarna ve pilav, etli sebze yemekleri) Baklagiller (fasulye, mercimek, nohut) Yumurta beyazı Balık (hamsi, somon) Izgara köfte 30 gr (1 köfte kadar) yağsız ve iki kere çekilmiş dana kıyma Az miktarda ekmek içi, Az miktarda ince doğranmış maydanoz Ekmek içi az su ile ıslatılır. Maydanoz ve kıyma katılarak yoğurulur Isıtılmış fırında pişirilir. Ekmek yerine pirinç veya bulgur konularak sulu köfte olarak da yedirilebilir. Bir yaşın altında kaçınılması önerilen besinler Çiğ yumurta veya çiğ ya da kısmen pişmiş yumurta içeren yiyecekler, kuruyemişler, çay, bal, şeker, gazlı içecekler, bakla, midye gibi kabuklu deniz ürünleri, konserve ürünler, salça 8

9 1-2 Yaş arası dengeli beslenme Anne sütüne devam edin, bebeğiniz her istediğinde emzirin. En az iki yaşına kadar emzirin. Tamamlayıcı beslenmeyi günde 3 ana 2 ara öğün şeklinde verebilirsiniz. "Temel besin grupları"ndan her birinden gün içerisinde yeterli miktarda tüketilmesini sağlayın Temel besin gruplarının herbirini aynı öğünde alması beklenmemelidir (öğle öğününde süt ürünü ağırlıklı beslenebilir, akşam ise sebze veya et ağırlıklı beslenebilir). Temel besin gruplarında bulunan bir veya birkaç besini alıyorsa, diğerlerini de alması için zorlamayın; örneğin çocuğunuz süt grubundan peynir sevmiyor, yoğurdu severek yiyorsa peynir yemesi için zorlamayın, zamana bırakın. Bu yaştaki çocuklar yavaş beslenir, etrafı batırır ve dikkatleri kolayca dağılır. Çocuğunuzun beslenmesi için yeterli zaman ayırın (ortalama 30 dakika). Çocuğunuzu diğer çocuklarla kıyaslamayın; her çocuğun büyüme hızı farklıdır. Büyüme hızını çok miktarda besin vererek değiştiremezsiniz. Günde ml den fazla inek sütü veya meyve suyu tüketimi çocuğun diğer zengin besinleri tüketimini azaltabilir. Günde 250 ml den fazla inek sütü ve meyve suyu tükettirmeyin. Çocuğunuza yiyecekler konusunda seçenekler sunun. Yiyeceği hazırlarken çocuğunuzun da katkıda bulunmasını teşvik edin; örneğin makarnanın peynirini onun serpmesine izin verin. Beslenmenin sosyal boyutunu unutmayın. Yemek saatlerini keyifli ve ailece bir arada olunan zamanlara dönüştürün. 1-2 yaş arası anne ile bebeğin beslenme konusunda en sık çatışma yaşadığı dönemdir. Bu çatışmanın beslenme sorunlarına yol açmaması için lütfen aşağıdaki önerilerimizi dikkate alınız: Bebeğiniz artık ilk yıl kadar hızlı büyümeyecektir. İlk yıl kadar hızlı büyümesini ve vücuduna oranla ilk yılda olduğu gibi fazla yemesini beklemeyin. Bebeğiniz çevresini tanımaya başladıkça yemeğe ilgisi azalabilir, bazı öğünler az yiyebilir, bazı besinleri reddedebilir. Bebeğinizle bu konuda çatışmayın, bekleyin, bir kaç öğün sonra düzelecektir. Temel besin gruplarından birini yeterli tüketiyor ancak aynı gruptan diğer besinleri reddediyorsa, tüketmesi için zorlamayınız. (Bakınız: Günlük tüketilmesi önerilen temel besin grupları tablosu) 9

10 2-6 Yaş arası dengeli beslenme Anne sütü kesilirken dikkatli olmalısınız Öncelikle gündüz emzirmeyi kesin, daha sonra gece emzirmeyi bırakın Emzirmeyi bırakmak için çocuğunuzdan uzaklaşma yöntemini kullanmayın Günde üç ana öğün aile yemekleri, iki ara öğün de meyve ve sebze şeklinde tüketmesini teşvik edin Temel besin grupları tablosunda belirtilen besin gruplarından her birinden gün içerisinde yeterli miktarda tüketmesini sağlayın. Aşırı şekerli ve tuzlu gıdalardan uzak tutun Gazlı ve kolalı içecekler yerine süt, ayran ve taze sıkılmış meyve suyu tüketmesini teşvik edin Tablo: Günlük tüketilmesi önerilen temel besin grupları Besin grubu İçerik özelliği Miktar 1 Süt ve süt ürünleri (peynir, yoğurt) Kalori Protein Vitaminler Mineraller 2 porsiyon 2 Kırmızı et, tavuk eti, balık, yumurta, fasulye, bezelye ve mercimek Protein Vitaminler Mineraller 2 porsiyon 3 Nişastalı yiyecekler (ekmek, bulgur, pirinç, makarna, kahvaltı yemekleri, patates) Kalori Vitaminler Mineraller Lif 2-3 porsiyon 4 Meyve ve sebzeler 5 Katı ve sıvı yağlar (yemekler içerisinde tüketilebilir) C vitamini Diğer koruyucu vitaminler Mineraller Lif Kalori Esansiyel yağ asitleri (beyin ve sinir gelişimi için gereklidir) 1-2 porsiyon meyve 1-2 porsiyon sebze 20 gram 10

11

12 TURGUT ÖZAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ Herşey Sağlıklı Nesiller İçin... Bölümlerimiz Sağlıklı Çocuk Takibi Çocuk Kardiyolojisi Çocuk Nörolojisi Çocuk Nefroloji - Romatoloji Çocuk Metabolizma Çocuk Endokrinoloji Yenidoğan Yoğun Bakım Çocuk Cerrahisi Çocuk Ergen Psikiyatrisi Yaşama sevincimiz çocuklarımız Hayata sağlıklı başlangıç için, doğum öncesi ve sonrasında çocuklarımızın sağlığı için hep yanınızdayız. TURGUT ÖZAL ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ Hayat sağlıkla güzeldir Randevu: 0(312)