Psikanalitik Psikoterapiler

Transkript

1 Psikanalitik Psikoterapiler

2 Freud ve Dürtü Kuramı Sigmund Freud Hakkında İki temel dürtü; cinsellik saldırganlık İd - Süperego çatışması Nevroz Freud un kendi analizi 1900lerde Freud ve psikanaliz Viyana Psikanaliz Birliği ndeki ayrışmalar Adler, Jung

3 Kişilik Kuramı Psikanalitik kuram çatışma üzerine kurulmuştur; amaç ise id ve süperego arasında uzlaşmanın sağlanmasıdır (compromise formation). İd ve Süperego çatışması Savunma Mekanizmaları

4 Kişilik Kuramı Kişiliğin temelinde; bilinçdışı çatışmalar olsa da, bireyler dürtüleri, süperego faaliyetleri, kaygıları ve savunmaları bakımından bu çatışmalarda farklılık göstermektedir. Bu farklılıkların temelinde çatışmanın yaşandığı psikoseksüel gelişim döneminin etkisi vardır.

5 Psikanalitik Kuramın Psikoseksüel Gelişim Dönemleri Oral Dönem Doğum - 1 yaş, Haz-ağız ve çevresinde; haz kaynağı annenin memesi İhtiyacın aşırı doyurulması ya da aşırı engellenmesi saplanma Optimist/pesimist, şüpheci/saf, pasif/manipülatif, haset/hayranlık İlkel savunmalar; inkar, yansıtma, birleştirme (incorporation)

6 Psikanalitik Kuramın Psikoseksüel Gelişim Dönemleri Anal Dönem 2-3 yaş Haz anüste; haz kaynağı kendi vücudu Kontrolcü tuvalet eğitimi ya da tuvalet eğitiminde rahatlık saplanma Erickson a göre bu dönem otonomi dönemidir; bırakma ve tutma davranışında çocuk otonom olmak ister. Anal kişilik; cimrilik, kısıtlayıcık, duygusal izolasyon, inatçılık ya da savurganlık, duygularda aşırılık, kabullenicilik Savunmalar; karşıt tepki geliştirme, yapma-bozma, izolasyon, entellektüelizasyon

7 Psikanalitik Kuramın Psikoseksüel Fallik Dönem Gelişim Dönemleri 3-6 yaş Haz-genital organlarda; haz kaynağı; kızlar için baba erkekler için anne Odipüs ve Elektra Çatışması özdeşim ve kişilik gelişimi Ensest değil; güç ihtiyacı!!!! Önemli olan ebeveynlerin çocukların arzularına nasıl karşılık verdikleridir. Aşırı tolerans/aşırı reddedicilik; kibir/ kendine düşmanlık, gurur/ aşağılanmışlık, gösterişlilik/gösterişsizlik, flörtözlük/utangaçlık, aşırı sosyallik/izolasyon Ebeveyn tepkisinin yanısıra toplum baskısı Savunma; bastırma

8 Psikanalitik Kuramın Psikoseksüel Gelişim Dönemleri Latent Dönem 6-11 yaş Pregenital arzuların bastırılıp sosyal kuralların, akademik başarı ve yarışın daha ön planda olduğu dönemdir. Ergenliğe geçiş döneminin başlangıcı sayılır. Süperego faaliyetleri hız kazanmıştır. Latent dönem süreci bireyi ergenlik için hazırlayacak, genital döneme geçişi sağlayacaktır.

9 Psikanalitik Kuramın Psikoseksüel Gelişim Dönemleri Genital Dönem 12+ Birey artık cinsellik (aşk) ve saldırganlık (iş) dürtülerinin uygun nesnelerini bulmak için hazırdır. Önceki gelişim dönelerini tamamen başarıyla atlamış kişilik yoktur. Bu kişilik psikanaliz sürecinin temel hedefidir. Kurama göre, psikanaliz oral, anal, fallik dönem saplanmalarından etkilenen kişilik özellikleri üzerinde etkilidir.

10 Psikanalitik Kurama Göre Psikopatoloji Pregenital saplanma ve savunmalar Stresli yaşam olayları ile geçmiş çatışmanın aktive olması Dürtülerin harekete geçmesi ve bilinç düzeyine gelmesini engellemek için savunma oluşturulması (semptomlar) Arzu Korku Savunma (Semptom)

11 Psikanalitik Kurama Göre Terapi Süreci Bilinçdışını bilince getirmek Çevresel koşullara bilinç dışı verilen patolojik tepkileri fark etme, Patolojik tepkileri bırakmaya ilişkin direnci fark etme, Dürtülerimizin düşündüğümüz kadar kötü sonuçları olmayabileceğini, işlevsel kontrol edilebileceklerini görme, Genital işlevsellik düzeyinde olgunluğa erişmek

12 Terapi Süreci: Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising) Hastanın payına düşen Serbest çağrışım Analizanın iyileşmek isteyen yanıyla terapötik ilişki (working alliance) kurulabilmesi Analizanın rahatsız edici olsa da rüyalarını, çocukluk dönemi anılarını aktarması Terapistin payına düşün Psikanalize uygunluğun tespiti Analizanın serbest çağrışım ve transferansa ilişkin direncine yönelik süreçler: Yüzleştirme Yorumlama Çözümleme, derinlemesine çalışma (working through)

13 Terapi Süreci: Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising) Yüzleştirme: Yüzleştirme, üzerinde çalışılan konuya ilişkin analizana geri bildirim vermek Ayrıştırma; daha detaylı olarak deneyimi açıklamak Ayrıştırma ve yüzleştirme bilinç düzeyindeki materyalle yapılır.

14 Terapi Süreci: Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising) Yorum: Psikanalizin en temel öğesidir. Bilinçdışını bilince getirmeyi amaçlar. Bilinçdışı materyal, geçmiş, deneyimler, süreç ile ilgili olabilir. Analist gözlemi, empati becerisi, hislerini ve en önemlisi kuramın varsayımları ışığında yorum yapar. Yorum analizanın deneyimleri ve farkındalık düzeyi dışında olabilmesi sebebiyle geri bildirimden ayrılır. Yorum analizana içgörü (insight) kazandırır. Yorumun doğruluğunu analizandaki olumlu değişimi gözleyerek anlayabiliriz. Ancak bu uzun bir süreçtir. Yorumun doğruluğunu kolay teyit edemememiz dirençten(resistance) kaynaklanır.

15 Terapi Süreci: Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising) Terapistle danışan arasında terapötik bir ilişki kurulduktan sonra ısrarla eşiyle yaşadığı problemlerin ya da eşinin kendisine olan ilgisizliğinin nedeninin kayınvalidesi olduğunu öne süren Esra, eşiyle olan ilişkisinin önceleri çok iyi olduğunu ancak son bir yıldır kötüleştiğini belirtmiştir. Gördüğü bir rüyasında kayınvalidesinin bavulunu toplayarak çok uzak bir yere gittiğini gördüğünü ve bu duruma çok sevindiğini, bir daha oradan dönmemesini istediğini belirtmiştir. Terapist aslında gördüğü bu yolculuğun onun ölmesini istemek anlamına geleceğini danışana söylemesi bir tür yorumlamadır.

16 Terapi Süreci: Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising) Derinlemesine Çalışma (Working Through): Psikanaliz sürecinde transferans ve direnç yorumlarıyla analizanın iç görü kazanma sürecidir. Analizan arzularının, korkularının, savunmalarının farkına varır. Analiz sürecinde transferans aracılığıyla arzularını dile getirmiş, kastre edilmemiş, reddedilmemiştir. Arzularını ve dürtülerini kontrol edebilir, uygun düzeyde savunma kullanabilir. Analiz sonucu kurama göre kişilik değişimi, gelişimi, güçlü ego faaliyetleri ile ilişkilidir. Not: Katarsis psikanaliz sürecinde yer alır ancak düzeltici duygusal bir deneyim olarak kabul edilmez. Psikanalizde düzeltici olan bilinçdışını bilinçli hale getirmektir.

17 Terapi Süreci: Farkındalık Arttırma (Conciousness Raising) Eşinin kendisiyle ilgilenmediğini söyleyen Esra, ilk başlarda terapistin çok iyi bir insan olduğunu belirtmektedir. Ancak ilerleyen zamanlarda onun da kendisiyle ilgilenmedigini, onunla birlikte olmaktan hoslanmadığını, adeta seansların bitmesini dört gözle beklediğini düşünmektedir. Bu yüzden terapistine karsı kızgın oldu ğ unu bunun nedeninin de kendisiyle ilgilenmemesi olduğunu düsünmektedir. Esra'nın kızgınlık ve öfke duyguları ödipal karmaşadaki babasını elinden alan annesine yöneliktir. Bir taraftan da danışmanın sevgisini kazanmaya çalışması onun babasına karşı duydugu özlemle iliskilidir.

18 Terapi İçeriği: İçsel Çatışmalar (Intrapersonal Conflicts) Analiz sürecinde analizanın problemleri kişilerarası düzeyde gibi görünse de analizan en temelde içsel çatışmaları düzeyinde ele alınır: Anksiyetesi ve savunma mekanizmaları Öz Saygısı Sorumluluk algısı

19 Terapi İçeriği: İçsel Çatışmalar Anksiyete ve savunma mekanizmaları: Ayrılma ve kastrasyon anksiyetesi Birincil anksiyete; doğum travması Analizanın anksiyetesi süreç içerisinde analizanın hazır olduğu düzeyde çalışılır. Süreç bu yüzden yavaştır. Gelişmemiş ego yüksek düzey anksiyete ile baş edemez. Analist süreci çoğunlukla savunmalardan oluşur. Analizde amaç savunmayı tamamen ortadan kaldırmak değil, analizanın kontrolünde olgun, gerçekçi savunmalarla yer değiştirmektir.

20 Terapi İçeriği: İçsel Çatışmalar Öz Saygı: Psikanaliz sürecinin temel konusu değildir. Ancak psikoseksüel dönemlerdeki saplanma öz saygıyı etkiler. Öz saygı sorunları kişiliğe ilişkin problemler sonucu ortaya çıkar. Dolayısıyla öz saygı çalışırken süreç kişiliğin genital dönem işlevsellik düzeyine getirilmesi şeklinde devam eder.

21 Terapi İçeriği: İçsel Çatışmalar Sorumluluk Algısı: Psikanalitik kuram deterministtir. Psişik determinizm, mental düzeydeki her sonucun bir nedeni olduğunu varsayar. Psikanalitik kurama göre de sorumluluk bastırılmış çatışmalarımız, savunmalarımız ve en nihayetinde bilinç dışımızdadır. Freud freed us from a generation of neurotics and gave us a generation of psychopaths (Mowrer, 1961)

22 Terapi İçeriği: Kişilerarası Çatışmalar Yakınlık ve Cinsellik: Piaget ye göre geçmiş bilişsel şemalar süreç içerisinde değişir ancak Freud saplanmanın değişmeyeceğini öne sürer. Psikanalitik kurama göre sadece geçmiş ilişkilerimizin olumsuz örüntülerinin farkında olmak yeni olumsuz ilişkiler kurmanın önüne geçer. Cinsel ilişki sürecine yön veren de saplantının olduğu psikoseksüel gelişim dönemidir.

23 Terapi İçeriği: Kişilerarası Çatışmalar İletişim: İmmatür kişiliklerin kurduğu iletişim bir tür monolog sayılabilir. Birey sadece kendi arzularını ötekine yansıtır, ötekinde gördüğü ise ötekine yansıttığı kendi imajıdır. Ör: Yansıtma ve yansıtmalı özdeşim

24 Terapi İçeriği: Kişilerarası Çatışmalar Düşmanlık: Saldırganlık ve toplumsal yaşam Paranoid kişiliklerde savunmaları arttır. Aşırı kontrolcü nevrotiklerde savunmayı azalt.

25 Terapi İçeriği: Kişilerarası Çatışmalar Kontrol: İlişkiler ve dünyaya bakış üzerindeki kontrol savunma mekanizmaları ve saplanılan dönem ile şekillenir. Analiz sürecinde analist kişinin ilişkilerindeki kontrol düzeyini iyi gözlemlemelidir. Bu gözlemler analizanın direnç ve savunmalarını tahminde ve yorumlanmasında önemli yer tutar.

26 Terapi İçeriği:Kişi-Toplum Çatışması Uyum ve Aşırılık: Arzu ve toplumsal beklentiler Savunma mekanizması olarak bastırma Dürtü Kontrolü: Cinsellik ve saldırganlık kontrolü Temel amaç aşırı kontrol ile olgun düzeyde kontrolün yer değiştirmesi

27 Terapi İçeriği: Kendini Gerçekleştirme Yaşamın Anlamı: Sevmek ve Çalışmak (lieben und arbeiten) Sublimasyon; olgun düzeyde savunma İdeal İnsan: Psikanalizin amacı ile aynıdır. Pregenital saplanmaların ve çatışmaların çözümlendiği, olgun düzeyde cinsel işlevsellik gösterebilen insan (genital kişilik) Alturistik, cömert, sosyal ve uyumlu insan

28 Terapi İlişkisi Terapi İlişkisi ve transferans Transferans; yer değiştirme, yansıtma Transferans öğeleri pregenital kişiliğin temelini oluşturur. Aynı zamanda analizanın psikopatolojisini temellendirir ve analiz sürecinde çalışılır (şimdi ve burada). Transferans bilinçdışı gerçekleşir, danışan için yorumlanmadığı sürece tedavi öğesi olmaz. Analist terapi ilişkisi için sıcak, transferans için nötr (blank screen) olmalıdır. Fenichel daha doğal terapist olunmasını savunur Freudyenlere göre Rogerian terapi (daha içten) transferansı engeller. Karşıt aktarım (countertransferans)

29 Psikanalizin Uygulanabilirliği Psikanalistin kendi analizi Psikanalistlerin %99 u psikanalitik psikoterapistlerin %90 ı terapiden geçmiş ( saat). Psikanaliz haftada 4-5 kez ya da en az üç kez yapılıyor dolar arası/50 dk /3-5 yıl Ortodoks analizi; süreçte yaşama ilişkin ciddi değişim yapılmıyor, ilaç, alkol, sigara kullanımı bırakılabiliyor. Divan Analistin analizanın hayatındaki yeri

30 Temel Alternatifler: Psikanalitik Psikoterapi ve İlişkisel Psikanaliz Ortodoks analiz sürecinden geçemeyen hastalar için alternatif (esnek) yöntemler üretildi. Anna Freud (Mother of Ego Psychology); dürtü kuramından yola çıkarak ego işlevlerini ve savunma mekanizmalarını çalıştı.

31 Temel Alternatifler: Psikanalitik Psikoterapi ve İlişkisel Psikanaliz Alexander ve French; Her hastayı pregenital saplanmalar ile açıklamaktansa hastanın ihtiyaçları ve psikopatolojisi düzeyinde analiz edebiliriz.nevrozla sınırlamak zorunda değiliz. Bazı kişilik bozuklukları ve kronik nevroz için klasik analiz gerekebilir. Ancak genel popülasyon için yaklaşık 65 seansta başarı elde edilebilir.

32 Temel Alternatifler: Psikanalitik Psikoterapi ve İlişkisel Psikanaliz Psikanalitik Psikoterapi: Divan yerine yüz yüze görüşme yapılabilir. Serbest çağrışım yerine direkt iletişim kullanılabilir. İlaç kullanımına izin verilebilir. Seansların arası açılabilir. Transferansın ilişki açısından önemi: pozitif transferans ve negatif transferans Transferans yorumunda geçmişten ziyade şimdi ve burada ya vurgu yapılabilir.

33 Temel Alternatifler: Psikanalitik Psikoterapi ve İlişkisel Psikanaliz Terapi ilişkisinde nötralite yerine ilişki kurmak adına pozitif karşıt aktarım önem kazanmıştır. Düzeltici duygusal deneyim empatik, sıcak terapist ile kurulan ilişkide yer bulmaktadır.

34 Temel Alternatifler: Psikanalitik Psikoterapi ve İlişkisel Psikanaliz İlişkisel Psikanaliz: Metakomünikasyon Terapistin aktarımı, danışan ve terapistin ortak ilişkisinin çalışılması Karşıt aktarım danışanın dışarıdaki deneyimlerini ve ilişkilerini anlayabilmek için önemli bir kaynaktır. Kişilerarası düzeyde inceleme; bir kişinin psikolojisinden iki kişinin psikolojisine odaklanmak Temel dürtülerden ziyade ilişkileri, çevre ile olan iletişime odaklı bir yaklaşım

35 Psikanalizin Etkililiği

36 Psikanalizin Etkililiği Etkililik araştırmalarında sonuçlar ölçme yöntemlerinden etkileniyorlar. Genellikle retrospektif, kontrolsüz, standardize olmayan araştırmalar mevcut. Merton Gill: iddialarını batı toplumlarının öngördüğü üzere sistematik bir şekilde sürdürmeyi reddeden tek terapi, bilgi kaynağı Herhangi bir psikoterapi? Psikanaliz > placebo

37 Gelecekte Psikanalitik kuramın pek çok öğesi hala canlılığını korur: Bilinçdışının varlığı, Psikopatolojilerin çocukluk temelleri İnsanların çatışma yaşayıp, çözümledikleri Kendimiz, öteki ve ilişkilerimiz ile ilgili zihinsel temsillerimizin olduğu

38 Psikanalize Yönelik Eleştiriler Ancak insanlar artık zaman ve finansal yönden uygun olanı tercih ediyorlar. Dolayısıyla psikanalizin gelecekte yerini daha kısa süreli psikanalitik terapilere ve ilişkisel psikanalize bırakması muhtemeldir. Yeni bakış açısı iki kişinin terapötik süreçteki varlığına odaklanmaktadır (entegrasyon, kişilerarası bakış) Tedaviyi bireyin ihtiyacına göre bütünleştirmek öncelik kazanmaktadır. Nöropsikanaliz

39 Mrs. Rain Over demanding, over controlling parents Expression of anger Isolating affect Controlling/hostile therapist Transference Excessive cleaning Atoning dirty acts (sexual feelings, homosexual impulses) Gratification of desires Anger against husband Waking him up at 5 am