ÇUKUROVA ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ

Transkript

1 ÇUKUROVA ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ YÜKSEK LĐSANS TEZĐ Nuray TURHAN KAMU ĐHALE SĐSTEMĐNDEKĐ DEĞĐŞĐKLĐĞĐN ĐNŞAAT YATIRIMLARININ SÜRE VE MALĐYETĐNE YANSIMALARI ĐNŞAAT MÜHENDĐSLĐĞĐ ANABĐLĐM DALI ADANA, 2006

2 ÇUKUROVA ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ KAMU ĐHALE SĐSTEMĐNDEKĐ DEĞĐŞĐKLĐĞĐN ĐNŞAAT YATIRIMLARININ SÜRE VE MALĐYETĐNE YANSIMALARI Nuray TURHAN YÜKSEK LĐSANS TEZĐ ĐNŞAAT MÜHENDĐSLĐĞĐ ANABĐLĐM DALI Bu tez. /. / 2006 nde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği Đle Kabul Edilmiştir. Đmza.. Đmza.. Đmza.. Prof.Dr. M. Emin ÖCAL Prof.Dr. Recep YURTAL Yrd.Doç.Dr. Seren AKAVCI (GÜVEN) DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu tez Enstitümüz Đnşaat Mühendisliği Anabilim Dalında hazırlanmıştır. KOD NO: Prof. Dr. Aziz ERTUNÇ Enstitü Müdürü Đmza ve mühür Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

3 ÖZ YÜKSEK LĐSANS TEZĐ KAMU ĐHALE SĐSTEMĐNDEKĐ DEĞĐŞĐKLĐĞĐN ĐNŞAAT YATIRIMLARININ SÜRE VE MALĐYETĐNE YANSIMALARI Nuray TURHAN Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Đnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. M. Emin ÖCAL Jüri Yıl: 2006, Sayfa : 251 : Prof. Dr. M. Emin ÖCAL : Prof.Dr. Recep YURTAL : Yrd.Doç.Dr. Seren AKAVCI(GÜVEN) Bu çalışmada, yılında yürürlüğe giren 2886 sayılı Devlet Kanunu ile yılında yürürlüğe giren 4734 sayılı Kamu Kanunun arasındaki farklılıkların irdelenmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda her iki ihale kanununa dayalı olarak gerçekleştirilen kamu inşaat projeleri incelenerek, bunların gerçekleştirilmesi sürecinde meydana gelen süre ve maliyet sapmaları karşılaştırılmıştır. Çalışma sonucunda, 4734 sayılı ihale yasasının, kamu kaynaklarının verimli kullanılmasına katkı sağlar nitelikte düzenlemeler içerdiğine ilişkin önemli bulgulara ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Proje, Süre, Maliyet I

4 ABSTRACT MASTER OF THESIS REFLECTIONS OF CHANGĐNG PUBLIC TENDER SYSTEM ON TIME AND COST OF CONSTRUCTION INVESTEMENTS Nuray TURHAN Cukurova University, Institute of Basic and Applied Science Department of Civil Engineering Supervisor: Prof. M. Emin ÖCAL Jury Year: 2006, Page: 251 : Assoc. Prof.Dr. M. Emin ÖCAL : Assoc. Prof.Dr. Recep YURTAL : Asist. Prof.Dr. Seren AKAVCI(GÜVEN) In the present study, the articles of nation procurement law number 2886 which was valid as of January 1st 1984 and public procurement law number 4734 which was be valid as of January 1st 2003 were thoroughly targeted by the method of comparison between them. In addition to this with abstracting of public construction projects according to each articles of public procurement during term of implementing to them, compared time and cost changing. Thus, it accessed some significant inventions which enable to contributing to use public resource efficiently, aware of tender law number Key Words: Project, Time, Cost II

5 TEŞEKKÜR Bu çalışma, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Đnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı nda Kamu Sistemindeki Değişikliğin Đnşaat Yatırımlarının Süre ve Maliyetine Yansımaları konulu yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Bu çalışmanın başlangıcından sonuna kadar karşılaştığım sorunların çözümünde yapıcı eleştirilerini ve önerileri ile bana yol gösteren, beni yönlendiren, her aşamada beni motive eden ve manevi desteğini, bilgi ve tecrübelerini benden esirgemeyen değerli danışman hocam Prof. M. Emin ÖCAL a, Bu çalışmanın oluşmasında katkılarından dolayı; Adana, Ankara, Kayseri, Mersin, Gaziantep, Osmaniye ve Hatay illerinin Bayındırlık ve Đskân Müdürlüğü yetkililerine, Akademik çalışma yapmam konusunda beni destekleyen ve teşvik eden, her aşamada maddi ve manevi desteklerini benden esirgemeyen, anneme, babama, ağabeyime, erkek kardeşim Hasan a, kız kardeşime, sonsuz teşekkürlerimi ve şükranlarımı sunarım. Saygılarımla, III

6 ĐÇĐNDEKĐLER BÖLÜM ÖZ. ABSTRACT. TEŞEKKÜR. ĐÇĐNDEKĐLER. ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ.. TABLOLAR DĐZĐNĐ EKLER DĐZĐNĐ Sayfa I II III IV VII IX X 1. GĐRĐŞ 1 2. ÖNCEKĐ ÇALIŞMALAR 2 3. MATERYAL VE METOD KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Amaç Kapsam Temel Đlkeler Ödenek Sözleşme Usulü Şartnameler Usulü Uygun Bedelin Tespit Edilmesi Uygun Bedelin Tespitinde Đsteklilerde aranacak Nitelikler ve Đstenecek Belgeler Uygun Bedelin Tespitinde Đsteklilerin Đncelenmesi Komisyonu Đşlem Dosyası Đlanı Dokümanının Đsteklilere Verilmesi 13 IV

7 4.15. Tekliflerin Hazırlanması ve Sunulması Başvuru Belgelerinin Sunulması Tekliflerin Geçerlilik Süresi Teminatlar Uygun Bedelin Tespitinde Đsteklilerde Aranacak Belgeler ve Nitelikler Uygun Bedelin Tespiti ve nin Karara Bağlanması Sözleşmelerde Belirtilen Đşin Artışı veya Eksilişi Emanet Suretiyle Yaptırılacak Đşler Yüklenicilerin Yapım Sorumluluğu Fiyat Farkı Uygulaması Yapı Denetimi ve Sorumluluğuna Đlişkin Esas ve Usuller Đş Deneyim Belgeleri Benzer Đş Đş Deneyim Belgesinin Asgari Tutarı Değerlendirmeye Alınacak Đş deneyim Belgesi Ortak Girişimlerde Değerlendirme Đş Deneyim Tutarının Tespiti Đş Deneyim Belgelerinin Değerlendirme Oranları Đş Deneyim Belgeleri Temel Đlkeleri Đş Deneyim Belgelerinin Güncelleştirilmesi lerden Sorumlu Kurum VE 4734 SAYILI YASALARLA ĐHALE EDĐLEN KAMU ĐNŞAAT YATIRIMLARINDA PROJE SÜRESĐ VE MALĐYET SAPMALARININ BELĐRLENMESĐNE YÖNELĐK BĐLGĐ TOPLANMASI Đnşaat Projelerinin Sürelerine Yönelik Bilgiler Đnşaat Projelerinin Maliyetine Yönelik Bilgiler BULGULAR VE TARTIŞMA Süresel Gerçekleşmeler ve Sapmalar Maliyet Gerçekleşmeleri ve Sapmaları SONUÇLAR VE ÖNERĐLER 47 V

8 8. KAYNAKLAR ÖZGEÇMĐŞ EKLER. 52 Ek Yılları Arasında 2886 ve 4734 Sayılı Yasalar Đle Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar.. 52 Ek Yılları Arasında 2886 ve 4734 Sayılı Yasalar Đle Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları 149 Ek Yılları Arasında 2886 ve 4734 Sayılı Yasalar Đle Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Gerçekleşme Grafikleri 233 Ek Yılları Arasında 2886 ve 4734 Sayılı Yasalar Đle Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapma Grafikleri VI

9 ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ Şekiller No Sayfa Şekil Yılları Arasında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 878 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Şekil Yılları Arasında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 435 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Şekil Yılları Arasında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 878 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Şekil Yılları Arasında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 435 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Şekil ve 4734 Sayılı Yasalara Göre Edilmiş Đnşaat Projelerinde Süresel Gerçekleşmeler Şekil ve 4734 Sayılı Yasalara Göre Edilmiş Đnşaat Projelerinde Süresel Gerçekleşmeler Şekil 6.7 Gecikme Düzeyi Bakımından 2886 ve 4734 Sayılı Yasaların Kıyaslanması Şekil Yılları Arasında 2886 Sayılı Yasaya göre Edilmiş 878 Adet Đnşaat Proje Maliyetlerinin 2006 Yılı Fiyatlarıyla Güncellenmiş Maliyet Sapmaları Şekil Yılları Arasında 2886 Sayılı Yasaya göre Edilmiş 878 Adet Đnşaat Proje Maliyetlerinin 2006 Yılı Fiyatlarıyla Güncellenmiş Maliyet Sapmaları Şekil Yılları Arasında 4734 Sayılı Yasaya göre Edilmiş 435 Adet Đnşaat Proje Maliyetlerinin 2006 Yılı Fiyatlarıyla Güncellenmiş Maliyet Sapmaları Şekil Yılları Arasında 4734 Sayılı Yasaya göre Edilmiş 435 Adet Đnşaat Proje Maliyetlerinin 2006 Yılı Fiyatlarıyla Güncellenmiş Maliyet Sapmaları VII

10 Şekiller No Şekil 6.12 Şekil 6.13 Şekil 6.14 Şekil 6.15 Şekil 6.16 Sayfa 2886 ve 4734 Sayılı Yasalara Göre Edilmiş Proje Maliyetlerinin 2006 yılı Fiyatlarıyla Güncellenmiş Maliyet Sapmalarının Kıyaslanması ve 4734 Sayılı Yasalara Göre Edilmiş Proje Maliyetlerinin 2006 yılı Fiyatlarıyla Güncellenmiş Maliyet Sapmalarının Kıyaslanması Đnşaat Projelerinin Keşif Artışı Verilme Düzeyleri Bakımından 2886 ve 4734 Sayılı Yasaların Kıyaslanması ve 4734 Sayılı Yasalara Göre Edilmiş Đnşaat Projelerinde Toplam Tenzilat Oranları ve 4734 Sayılı Yasalara Göre Edilmiş Đnşaat Projelerinde Keşif Artış yüzdesi VIII

11 TABLOLAR DĐZĐNĐ Tablo No Tablo 5.1 Tablo 6.1 Tablo 6.2 Tablo 6.3 Tablo 6.4 Sayfa 2886 ve 4734 Sayılı Yasalara Göre Edilmiş Đnşaat Projelerinin Đllere Göre Dağılımı Sayılı Yasaya Göre Edilmiş 878 Adet Đnşaat Projesine Ait yıllara Göre Maliyet Dağılımı Sayılı Yasaya Göre Edilmiş 878 Adet Đnşaat Proje Maliyetlerinin 2006 yılına Göre Güncellenmiş Miktarları Sayılı Yasaya Göre Edilmiş 435 Adet Đnşaat Projesine Ait yıllara Göre Maliyet Dağılımı Sayılı Yasaya Göre Edilmiş 435 Adet Đnşaat Proje Maliyetlerinin 2006 yılına Göre Güncellenmiş Miktarları IX

12 EKLER DĐZĐNĐ Ekler No Sayfa Ek 1.1 Adana Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.2 Ankara Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.3 Gaziantep Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.4 Kayseri Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.5 Mersin Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.6 Osmaniye Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmaları Ek 1.7 Hatay Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.8 Adana Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.9 Ankara Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.10 Gaziantep Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.11 Kayseri Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.12 Mersin Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.13 Osmaniye Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar Ek 1.14 Hatay Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Süresel Sapmalar 146 X

13 Ekler No Sayfa Ek 1.15 Gecikme Düzeyi Bakımından 2886 ve 4734 Sayılı Yasaların Kıyaslanmasına Yönelik Projelere Ait Gecikme % Değerleri 148 Ek 2.1 Adana Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmalar Ek 2.2 Ankara Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 163 Ek 2.3 Gaziantep Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 173 Ek 2.4 Kayseri Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 181 Ek 2.5 Mersin Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 187 Ek 2.6 Osmaniye Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 191 Ek 2.7 Hatay Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları Ek 2.8 Adana Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 203 Ek 2.9 Ankara Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 205 Ek 2.10 Gaziantep Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 212 Ek 2.11 Kayseri Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 218 Ek 2.12 Mersin Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 223 Ek 2.13 Osmaniye Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları. 227 Ek 2.14 Hatay Bayındırlık Đl Müdürlüğü Tarafından Yıllarında Gerçekleştirilen Đnşaat Đşlerinde Maliyet Sapmaları XI

14 Ekler No Ek 2.15 Ek 3.1 Ek 3.2 Ek 3.3 Ek 3.4 Ek 3.5 Ek 3.6 Ek 3.7 Ek 3.8 Ek 3.9 Ek 3.10 Ek 3.11 Ek 3.12 Ek 4.1 Sayfa Đnşaat Projelerinin Keşif Artışı Verilme Düzeyleri Bakımından 2886 ve 4734 Sayılı Yasaların Kıyaslanmasına Yönelik Projelere Ait Keşif Artış % Değerleri Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 133 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 122 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 176 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 174 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 146 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 44 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 34 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 49 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Yılında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 125 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Yılında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 166 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler Yılında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 144 Adet Đnşaat Projesinde Süresel Gerçekleşmeler 238 Projelerdeki Gecikme Düzeyi Bakımından 2886 ve 4734 Sayılı Yasaların Kıyaslanması Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 133 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları. 240 XII

15 Ekler No Ek 4.2 Ek 4.3 Ek 4.4 Ek 4.5 Ek 4.6 Ek 4.7 Ek 4.8 Ek 4.9 Ek 4.10 Ek 4.11 Ek 4.12 Ek 4.13 Ek 4.14 Ek 4.15 Sayfa 2002 Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 133 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 122 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 122 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 176 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 176 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 174 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 174 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 146 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 146 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 44 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 44 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 34 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 34 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 49 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları. 247 XIII

16 Ekler No Ek 4.16 Ek 4.17 Ek 4.18 Ek 4.19 Ek 4.20 Ek 4.21 Ek 4.22 Ek 4.23 Sayfa 1995 Yılında 2886 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 49 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 125 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 125 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 166 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 166 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 144 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları Yılında 4734 Sayılı Yasa Đle Edilmiş 144 Adet Đnşaat Projesinde Maliyet Sapmaları. 250 Đnşaat Projelerinin Keşif Artışı düzeyleri Bakımından 2886 ve 4734 Sayılı Yasaların Kıyaslanması XIV

17 1.GĐRĐŞ Nuray TURHAN 1. GĐRĐŞ Ülkemizde, tarihinde yürürlüğe girmiş olan 2886 sayılı Devlet Kanunu, 2003 yılına kadar köklü değişikliğe uğramamıştır. Bu Kanun un günümüzün değişen ve gelişen ihtiyaçlarını karşılayamaması, uygulamada ortaya çıkan aksaklıkları gidermede yetersiz kalması, bütün kamu kurumlarını kapsamaması, Avrupa Birliği ve uluslararası ihale uygulamalarına paralellik göstermemesi nedeniyle, kamu ihaleleri ile ilgili daha geniş kapsamlı yeni bir kanun hazırlanmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu amaçla, 4734 sayılı Kamu Kanunu hazırlanmış ve tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ülkemizde kamu inşaat yatırımlarının beklenenden daha uzun sürede ve daha yüksek maliyetle gerçekleşmesinin, kamu kaynaklarında önemli israfa neden olduğu bilindiğinden; yeni ihale sistemi, bu konularda önemli iyileşmeler sağlayacağı beklentisiyle hazırlanmıştır. Bu çalışmada, 2886 sayılı Devlet Kanunu ve 4734 sayılı Kamu Kanunu na dayalı olarak yapılan kamu inşaat yatırımlarında, proje süresi ve maliyette ne düzeyde sapmalar meydana geldiği kıyaslanarak, ihale sisteminin değişmesiyle sağlanan iyileşme düzeyinin saptanması hedeflenmiştir. Belirtilen amaçla önce; Ankara, Kayseri, Adana, Mersin, Gaziantep, Osmaniye ve Hatay illerinde Bayındırlık ve Đskân Müdürlüklerince 2886 ve 4734 sayılı yasalara göre ihale edilmiş ve sonuçlandırılmış toplam 1313 adet inşaat projesinin ihale dokümanları incelenmiştir. Bu belgelerden, söz konusu projelerin öngörülen ve gerçekleşen süre ve maliyet değerleri elde edilmiştir. Daha sonra da bu veriler işlenerek elde edilen bulgular, 4734 sayılı Kamu yasasının beklentileri ne düzeyde karşılığı bağlamında yorumlanmıştır. Sonuç olarak, yeni ihale sisteminin kamu kaynaklarının etkin kullanılmasına önemli katkılar sağlayacak düzenlemeler içerdiğine ilişkin ciddi bulgulara ulaşılmıştır. 1

18 2.ÖNCEKĐ ÇALIŞMALAR Nuray TURHAN 2. ÖNCEKĐ ÇALIŞMALAR Abacıoğlu, M., 1999., Devlet Kanunu ve Đlgili Mevzuat, isimli kitabında, 2886 sayılı Devlet Kanunu ile ilgili yönetmenlikler, ihalelere ilişkin genel esaslar, fiyat farkı hesabında kullanılacak esaslar, afet bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmelik, vb. yönetmenliklerden bahsedilmektedir. Gencer, H., 2003., Kamu Bina Yapım lerinde, 2886 Sayılı Devlet Kanunu Đle 4734 Sayılı Kamu Kanunu'nun Karşılaştırılması isimli araştırmasında, her iki ihale sisteminin arasındaki temel farklılıkları açıklanmıştır. Ayrıca, kısaca 2886 ve 4734 sayılı yasalara göre iş deneyim belgelerinin karşılaştırılması yapılmıştır. Göçerler, A., 2002., Kamu Kanunu nun Getirdiği Yenilikler, isimli araştırmasında, 2886 ve 4734 sayılı yasalar arasındaki farklılıklardan kısaca bahsedilerek yeni ihale sisteminin getirdiği yenilikler açıklanarak, bir inceleme raporu hazırlanmış ve bu rapor Đçişleri Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığına sunulmuştur. Gök, Y., 2003., Sorular ve Cevaplarla Açıklamalı Kamu Kanunu isimli kitabında, 4734 sayılı Kamu Kanunu nun yasalaşma döneminden itibaren tartışılan muhtelif konulara, kanunun çerçevesinde soru-cevap halinde açıklamalar yapılmış, böylece uygulayıcıların hemen her konuda başvurabilecekleri bir rehber niteliğini taşımaktadır. Gören, S. G., 1998., Kamu Đnşaat Projelerinin Gerçekleştirilmesinde Süre Uzama Nedenlerinin Analizi konulu doktora tezinde, konu ile ilgili Bayındırlık ve Đskân Müdürlüğü nün yılları arasında 2886 sayılı Devlet Kanunu na göre ihale edilmiş 42 adet inşaat projeleri incelenmiştir. Đncelenen inşaat projelerinde süre uzama faktörleri ve projeye ne düzeyde etki ettiği araştırılmıştır. Süre uzamasına neden olan faktörlerin tamamı gruplandırılarak analizi yapılmıştır. Güreş, T., 1998., Kamuya Ait Đnşaat Đşlerinde Süre Uzatımı ve Ödenek Aktarımı Đhtilafları konulu yüksek lisans tezinde, 2886 sayılı yasaya göre ihale edilmiş kamuya ait inşaat işlerinde süre uzatımı ve ödenek aktarımı uygulamaları ile ilgili, ortaya çıkan ihtilafların nedeni araştırılmıştır. Örneklerin incelenmesi ile tespit 2

19 2.ÖNCEKĐ ÇALIŞMALAR Nuray TURHAN edilen ihtilafların ve mevzuatı mühendislik bakış açısıyla yorumlayarak, ihtilaflara mani olacak ve uygulamada bir standart yöntem geliştirilmiştir. Hastürk, M., 2002., Kamu Kanunu Đle Sisteminde Yapılan Değişiklikler, isimli araştırmasında, Kamu Kanunu nun ihale sisteminde meydana getirdiği değişiklikler irdelenmiş ve kanun hakkında genel bilgiler verilmiştir. Karslı, E. D., 1998., Đnşaat Süresini Etkileyen Faktörler ve Đnşaat Süresi Tahmin Modelleri konulu yüksek lisans tezinde, literatürde inşaat süresini etkileyen faktörleri ve geliştirilmiş olan modelleri sistematik ve bütünsel olarak bir araya getirerek, ülkemizde kullanılabilecek bir süre tahmin modelini var olanlar arasından uygun olan Walker modelini seçerek ve test edilmiştir. Paydak, Ö., 2002., Avrupa Birliği ve Ülkemizde Uygulanmakta Olan Mevzuatının Đrdelenmesi konulu yüksek lisans tezinde, 2886 ve 4734 sayılı yasaları ayrıntılı olarak irdelenmiştir. Saraç, S., 1995., Đnşaat Sektörü Đçin Geliştirilmiş Bir Süre Enformasyon Sistemi konulu yüksek lisans tezinde, Đstanbul Bayındırlık ve Đskân Müdürlüğü nün gerçekleştirdiği 33 adet proje incelenmiştir. Đncelenen bu inşaat projelerinde süre planlaması süreçlerinde kullanılan yöntemler, karşılaşılan zorlukları ve giderilemeyen eksiklikleri ele alınmıştır. Tasarım aşamasında tanımlanabilecek değişkenlerin süre üzerindeki etkisi irdelenerek, daha tasarım tamamlanmadan inşaatın süresiyle ilgili güvenilir bilgi sağlayacak bir süre enformasyon modeli gerçekleştirilmiştir. Anlaşıldığı gibi yapılan çalışmaların tamamı 2003 ve öncesine aittir. Dolayısıyla, incelemeler yasa metni üzerinden yapılmış olup 4734 sayılı Kamu Yasasının uygulanmasıyla oluşan verilere dayanmaktadır. Bu çalışmada, uygulamadan elde edilen verilere dayalı olarak, 2886 sayılı Devlet yasası ile 4734 sayılı Kamu Kanunu nun inşaat yatırımlarının süre ve maliyetine etkileri bağlamında kıyaslaması hedeflenmiştir. 3

20 3.MATERYAL VE METOD Nuray TURHAN 3. MATERYAL VE METOD Bu tez çalışmasında, 2886 sayılı Devlet Kanunu ile 4734 sayılı Kamu Kanunu na göre ihale edilerek gerçekleştirilmiş kamu inşaat projelerinde süre ve maliyette ne düzeyde sapmalar meydana geldiği kıyaslanarak, ihale sistemindeki yeni değişikliğin, özellikle kamu inşaat yatırımlarına yansımalarının saptanması hedeflenmiştir. Bu bağlamda, önce 2886 sayılı Devlet Kanunu ile 4734 sayılı Kamu Kanunu arasındaki temel farklılıklar ortaya konulmuştur. Daha sonra, ülkemizin farklı bölgelerinde yılları arasında, 2886 ve 4734 sayılı yasalara göre ihale edilmiş kamu inşaat yatırımlarında süre ve maliyetteki sapmaların düzeyinin belirlenmesine yönelik araştırma yapılmıştır. Belirtilen amaç doğrultusunda; Ankara, Kayseri, Adana, Mersin, Gaziantep, Osmaniye ve Hatay illerinde Bayındırlık ve Đskân Müdürlüklerince 2886 ve 4734 sayılı yasalara göre ihale edilmiş ve gerçekleştirilmiş toplam 1313 adet inşaat projesinin ihale dokümanları incelenmiştir. Söz konusu inşaat projelerine ilişkin verilerin, 2886 ve 4734 sayılı yasalara göre yıllar bazında ve illere göre tasnifi yapılmıştır. Bu veriler içinden, çalışmanın amacına yönelik bilgiler ayıklanarak ana veri tabloları oluşturulmuş ve bunlar çalışmanın ekinde verilmiştir. Veri tablolarındaki bilgilerden yararlanılarak, önce her iki ihale yasasına ait projelerin süre ve maliyet gerçekleşmelerinin izlenmesine yönelik sonuçlar yıllar bazında grafik olarak gösterilmiş ve bu bulgular da çalışmanın ekinde verilmiştir. Sonra, iki ihale yasasına ait verileri kıyaslayabilmek için, her biriyle gerçekleştirilen projelerin tamamına ait süre ve maliyet değerlerinin izlenebildiği grafikler oluşturulmuştur. Bu aşamada, maliyetteki gerçekleşmelerin ve sapmaların gerçekçi olarak kıyaslanabilmesi için; proje bedelleri, karne katsayısı ile 2006 yılına taşınarak güncellenmiştir. Daha sonra da elde edilen bulgular yorumlanarak bazı önerilerde bulunulmuştur. 4

21 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN 4. KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Ülkemizde, tarihinde yürürlüğe giren 2886 sayılı Devlet Kanunu, vaktinde gerekli güncellemeler yapılmaması nedeniyle çeşitli bakımlardan yetersiz hale gelmiştir (Hastürk, 2002). Bu yasanın yetersiz kaldığı hususları aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür: 1) Günümüzün değişen ve gelişen ihtiyaçlarına cevap vermemesi, 2) Uygulamada ortaya çıkan tereddütleri ve aksaklıkları gidermekte yetersiz kalması, 3) Tüm kamu kurum ve kuruluşlarını kapsamaması, 4) Avrupa Birliği ve uluslararası ihale uygulamalarına paralellik göstermemesi, 5) Ülke kaynaklarının kullanımında büyük boyutlu israflara neden olması, 6) Gerekli ödeneği olmayan projelerin ihalesine imkân vermesi, 7) Sadece birim fiyat usulü sözleşmeleri esas alması, 8) Belirli istekliler arasında yapılan ihalelerinde kayırmaların olabileceği yönünde kuşkulara açık olması, 9) leri organize eden ve aksaklıkları gidermeye yönelik bir kuruluşa ihtiyaç duyulması (Göçerler, 2002). Belirtilen eksiklikleri ortadan kaldırmak amacıyla hazırlanan 4734 sayılı Kamu Kanunu tarihinde kabul edilerek tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu bölümde, 2886 sayılı Devlet Kanunu ile 4734 sayılı Kamu Kanunu arasındaki temel farklılıklar özetlenmiştir. Bu iki ihale kanunu arasında genel olarak aşağıda belirtilen ana başlıklar altındaki düzenlemelerde farklılıklar bulunmaktadır Amaç 2886 sayılı Devlet Kanunu nda amaç başlığı altında bir madde bulunmamaktadır. 5

22 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN 4734 sayılı Kamu Kanunu nun 1.inci maddesinde kanunun amacı, "Kamu hukukuna tabi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemektir." olarak açıklanmıştır sayılı Kamu Kanunu nun genel gerekçesinde ise hazırlanma amacı, ihalelerde saydamlığın, rekabetin, eşit muamelenin, güvenirliğin, gizliliğin, kamuoyu denetiminin, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasının ve kaynakların verimli kullanılmasının en geniş şekilde sağlanması; kamu kurum ve kuruluşlarının kullanımlarında bulunan her türlü kaynaktan yapacakları ihalelerde tek bir yasal düzenlemeye tâbi olmaları, tahmini bedel baz alınarak indirim yapılmak suretiyle ihaleye çıkarılması yerine, işlerin istekliler tarafından piyasa rayiçlerine uygun fiyatlara göre tespit ve teklif edilen gerçekçi bedeller üzerinden ihale edilmesi olduğu belirtilmiştir (Hastürk, 2002) Kapsam 2886 sayılı Devlet Yasası; genel bütçeye dâhil idarelerle katma bütçeli idareler, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa ve taşıma işlerinin ihalelerinde uygulanacak esas ve usulleri düzenlemesini kapsamaktadır (Hamurcu, 2003) sayılı Kamu ihale Kanunu, tüm kamu kurumlarının mal ve hizmet alımları, yapım işlerinin ihalelerinde uygulanacak esas ve usulleri düzenlemeyi kapsamaktadır sayılı Devlet Kanunun en fazla eleştirilen taraflarından biri, tüm kamu kurumlarını kapsamamasıdır Kamu Kanunda "kapsam" oldukça genişletilmiştir. Diğer taraftan Kanunun kapsamının oldukça geniş tutulması sonucunda ihale ilanlarında Kurumumuz 2886 sayılı Devlet ihale Kanunu hükümlerine tabi değildir, ihaleyi yapıp yapmamakta ve ihaleyi dilediğine vermekle serbesttir ifadesi artık daha az yer almaktadır. 6

23 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN 4.3. Temel Đlkeler 2886 sayılı Devlet Kanunu nda; avan proje ve buna dayalı tahmini maliyet (keşif) ile ihaleye çıkılabilir sayılı Kanunda ihale ilkeleri, kamu ihtiyaçlarını en iyi şekilde, uygun şartlarda ve zamanında karşılanması, ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması şeklindedir (Gönen ve Işık, 1997) sayılı Kamu Kanunu nda uygulama projesi ve buna dayalı yaklaşık maliyet ile ihaleye çıkarılır. Arsa temin edilmeden; mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan; uygulama projesi yapılmadan ihaleye çıkılamaz. öncesi yaklaşık maliyet tespit edilir. Yaklaşık maliyete ihale ilanlarında yer verilmez, isteklilere veya ihale süreci ile resmi ilişkisi olmayan diğer kişilere yaklaşık maliyet açıklanmaz sayılı Kanununa göre yapılacak ihalelerde temel ilkeler; saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması şeklinde ifade edilmiş ve idareler bu ilkelerin sağlanması ve uygulanması konusunda sorumlu tutulmuştur. Ayrıca kanunda, ilgili mevzuatı gereğince Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu gerekli olan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için ÇED olumlu belgesinin alınmış olmasının zorunlu olduğu temel ilkeler başlığı altında hükme bağlanmıştır (Göçerler, 2002) Ödenek 2886 sayılı Devlet Kanunu nda, proje toplam ödeneğinin tamamının ihale aşamasında tahsis edilmiş olma zorunluluğu yoktur sayılı Kamu Kanunu na göre, ödenek planlaması yapılmamış hiçbir iş için ihaleye çıkılamaz Sözleşme Usulü 2886 sayılı Devlet Kanunu nda sadece Bayındırlık ve Đskân Bakanlığı nın belirlenen Birim Fiyatlara dayalı eksiltme usulü sözleşme uygulanır 7

24 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN (Abacıoğlu, 1999) sayılı Kamu Kanunu nda ise; uygulama projesi bulunan ve bina işlerinde Anahtar Teslimi götürü bedel, uygulama projesi yapılamayan işlerde Teklif Fiyat usulü sözleşme uygulanır. Ayrıca bu yasa, kamu alımlarını; hizmet, mal ve yapım olarak gruplayarak, her biri için farklı ihale usulü tanımlamıştır Şartnameler 2886 sayılı Devlet Kanunu na göre; ihale konusu işlerin her türlü özelliğini belirten şartname ve varsa ekleri idarelerce hazırlanır. Ancak uygulamada çoğunlukla Bayındırlık Đşleri Genel Teknik Şartnamesi ile yetinilir. Ayrıca gene tip genel şartname sözleşmeye eklenir sayılı Kamu Kanunu na göre; ihale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin her türlü özelliğini belirten idari ve teknik şartnamelerin idarelerce hazırlanması esastır. Ancak, mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin özelliği nedeniyle idarelerce hazırlanmasının mümkün olmadığının ihale yetkilisi tarafından onaylanması kaydıyla, teknik şartnameler bu Kanun hükümlerine göre hazırlattırılabilir. konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik niteliklerine ihale dokümanının bir parçası olan teknik şartnamelerde yer verilir. Belirlenecek teknik kriterlerin, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olacak, rekabeti engelleyici hususlar içermeyecek ve bütün istekliler için fırsat eşitsizliği sağlayacak şekilde olması esastır. Teknik şartnamelerde, varsa ulusal ve/veya uluslararası teknik standartlara uygunluğu sağlamaya yönelik düzenlemeler de yapılır. Bu şartnamelerde teknik özelliklere ve tanımlamalara yer verilir. Belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilmez ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilmez. 8

25 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN 4.7. Usulü 2886 sayılı Kanunda ihale usulleri; a) Kapalı teklif usulü, b) Belli istekliler arasında kapalı teklif usulü, c) Açık artırma ve eksiltme usulü, d) Pazarlık usulü, e) Yarışma usulü, f) Emanet usulü. Kanunda, bu usullerden kapalı teklif usulünün asıl ihale usulü olduğu ifade edilmiş ve diğer ihale usullerinin hangi hallerde kullanılabileceği özel olarak belirtilmiştir (Arslan, 2002) sayılı Kanunda ise ihale usulleri; a) Açık ihale usulü: Bütün isteklilerin kapalı zarf yöntemiyle teklif verebildiği usul. b) Belli istekliler arasında ihale usulü: Đki aşamalı olup, birinci aşamasında ilanla ihale koşullarının bildirildiği; ikinci aşamasında koşulları uygun olanların idare tarafından davet edilerek isteklilerden kapalı zarf yöntemiyle teklif alındığı usul. c) Pazarlık usulü: Kanunda belirtilen hallerde kullanılabilen, ihale sürecinin iki aşamalı olarak gerçekleştirildiği ve idarenin ihale konusu işin teknik detayları ile gerçekleştirme yöntemlerini ve belli hallerde fiyatı isteklilerle görüştüğü usul. d) Doğrudan temin: Kanunda belirtilen hallerde ihtiyaçların, idare tarafından davet edilen isteklilerle teknik şartların ve fiyatın görüşülerek doğrudan temin edilebildiği usul (Arslan, 2002) Uygun Bedelin Tespit Edilmesi 2886 sayılı Devlet Kanunu nda uygun bedel; tahmin edilen bedeli geçmemek üzere, teklif edilen bedeller arasından tercihe layık görülenidir. Bunun 9

26 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN nasıl belirleneceği her yıl Uygun Bedelin Tercihinde Kullanılacak Kriterler Hakkında Tebliğ Hükümleri isimli dokümanlarla yayınlanır sayılı Kanunda tahmin edilen bedelin idarelerce tespit edileceği veya ettirileceği, işin özelliğine göre gerektiğinde bu bedel veya bu bedelin hesabında kullanılacak fiyatların belediye, ticaret odası, sanayi odası, borsa gibi kuruluşlardan ve bilirkişilerden soruşturulacağı ayrıca bu bedelin gerektiğinde ihale komisyonlarınca tahkik ettirileceği ifade edilmiştir sayılı Kamu Kanunu nda ise; ekonomik ve mali yönden yeterlilik ile mesleki ve teknik yeterlilik kriterini asgari düzeyde sağlayan en düşük fiyat teklifi, ekonomik açıdan en avantajlı teklif olarak değerlendirilir. Tekliflerin değerlendirilmesi ve karşılaştırılmasında Tahmin Edilen Bedel kavramı yerine Yaklaşık Maliyet kavramı getirilmiş ve yaklaşık maliyetin mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere belirleneceği, bu yaklaşık maliyetin dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterileceği ve ihale sonuçlanıncaya kadar gizliliğinin korunacağı ifade edilmiştir (Gök, 2003). Devlet ihalelerinde, ucuzun değil, en iyisinin alınması ilke olarak benimsenmiş olmakla beraber, herhangi bir hazine zararına meydan vermemek amacıyla, en uygun istekliyi bulmak için, bedelin isabetli ve gerçeğe en yakın şekilde saptanması da çok önemli bir husustur (Gönen ve Işık, 2000) sayılı Kanunda yapılan düzenleme ile, işlerin istekliler tarafından piyasa rayiçlerine uygun fiyatlara göre tespit ve teklif edilen gerçekçi bedeller üzerinden ihale edilmesi amaçlanmıştır. Đdarece her türlü fiyat araştırması yapılmak suretiyle tespit edilen ve ihale sonuçlanıncaya kadar açıklanmayan yaklaşık maliyet bu tekliflerin değerlendirilmesi ve karşılaştırılmasında yardımcı olacaktır. Bu şekilde bir değerlendirme sisteminin kabul edilmesi, kaynakların etkin kullanılması ve harcamalarda tasarruf sağlanması açısından olumlu bir durumdur (Gök, 2003). 10

27 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN 4.9. Uygun Bedelin Tespitinde Đsteklilerde Aranacak Nitelikler ve Đstenecek Belgeler 2886 sayılı Devlet Kanunu na göre uygun bedel tespit kriterleri; her yıl Bayındırlık Bakanlığı nca Resmi Gazetede yayınlanan Uygun Bedelin Tercihinde Kullanılacak Kriterler Hakkında Tebliğ Hükümleri ne göre düzenlenmiş ek özel şartnamede belirtilir sayılı Kamu Kanunu na göre uygun bedel tespit kriterleri; Ekonomik ve Mali Yeterliliğe Đlişkin Belgeler: a) Bankalardan temin edilecek belgeler b) Đsteklinin bilançosu c) Đş hacmi Mesleki ve Teknik Yeterliliğe Đlişkin Belgeler: a) Mesleki faaliyetini sürdüğünü ve teklif vermeye yetkili olduğunu gösteren belgeler b) Đş deneyim belgeleri c) Đsteklinin organizasyon yapısına ve personel durumuna ilişkin belgeler d) Makine ve diğer ekipmana ilişkin belgeler Uygun Bedelin Tespitinde Đsteklilerin Đncelenmesi 2886 sayılı Devlet Kanunu nda; yeterlilik komisyonları tarafından Uygun Bedelin Tercihinde Kullanılacak Kriterler Hakkında Tebliğ Hükümleri ne göre başvuru dosyaları incelenir ve teklif mektupları ihale günü verilir sayılı Kamu Kanunu nda; ihale komisyonu dışında her ne ad altında olursa olsun başka bir komisyon kurulamaz. komisyonları tarafından ekonomik ve mali, mesleki ve teknik değerlendirme, yönetmenlik hükümlerine göre incelenir ve teklif mektupları başvuru dosyaları ile verilir Komisyonu 2886 Sayılı Kanunda ihale komisyonları; ita amirlerince görevlendirilecek, 11

28 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN ilgili idareden biri başkan, yapım işlerinde ihale konusu işin ehli veya uzmanı olması şartıyla en az bir uzman ile maliye memurunun katılmasıyla oluşacağı, il özel idarelerine ait ihalelerin il daimi encümenince; belediyelere ait ihalelerin belediye encümenince bu Kanun hükümlerine göre yürütüleceği, kararların çoğunlukla alınacağı ancak oyların eşit olması halinde başkanın bulunduğu tarafın çoğunlukta kabul edileceği hükme bağlanmıştır sayılı Kanunda ihale komisyonu; ihale yetkilisince, biri başkan olmak üzere, ikisinin ihale konusu işin uzmanı olması şartıyla, ilgili idare personelinden görevlendirilecek en az dört kişinin, genel ve katma bütçeli kuruluşlarda maliye memurunun, diğerlerinde ise muhasebe veya malî işlerden sorumlu bir personelin katılımıyla kurulacak en az beş ve tek sayıda kişiden oluşan ihale komisyonunu, yedek üyeler de dâhil olmak üzere görevlendirileceği hükme bağlanmıştır sayılı Kanunda yapılan bu düzenlemeyle ihale komisyonun tek sayıda kişiden oluşması ve kararların çoğunlukla alınması nedeniyle, 2886 sayılı Kanunda yer alan oyların eşit olması halinde başkanın bulunduğu tarafın çoğunlukta kabul edilmesi durumu artık söz konusu olamayacaktır. Diğer taraftan ihale komisyonlarında en az adet iki ihale konusu işin uzmanının bulunacağının hükme bağlanmasıyla, uygulamada ihalelerde alt komisyonların kurulması ve dolayısıyla isteklilerin yeterliklerinin ve tekliflerinin ayrı komisyonlar tarafından değerlendirilmesinin önüne geçilmiş olmaktadır Đşlem Dosyası 2886 sayılı Kanunun 15 inci maddesinde, ihale suretiyle yapılacak işler için bir ihale işlem dosyasının düzenleneceği, bu dosyada onay belgesi, varsa, tahmin edilen bedele ilişkin hesap tutanağı, şartname ve ekleri, gerekli projeler, ilana ilişkin belge ve gazete nüshaları, sözleşme tasarısı ile saklanmasında yarar görülen diğer belgelerin bulunacağı ifade edilmiştir sayılı Kanunun 7 nci maddesinde de, ihalesi yapılacak her iş için bir işlem dosyasının düzenleneceği bu dosyada ihale yetkilisinden alınan onay belgesi ve eki yaklaşık maliyete ilişkin hesap cetveli, ihale dokümanı, ilân metinleri, adaylar 12

29 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN veya istekliler tarafından sunulan başvurular veya teklifler ve diğer belgeler, ihale komisyonu tutanak ve kararları gibi ihale süreci ile ilgili bütün belgelerin bulunması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Devlet Kanunu, ihale işlem dosyası içerisinde bulunması gereken belgeleri, işin ihaleye çıkarılması aşaması ile tekliflerin alınmaya başlandığı zamana arasındaki süreçle kısıtlanmıştır. Kamu Kanunu ise; böyle bir süreç kısıtlaması yapmayarak ihaleye çıkılmasının başlangıcından ihalenin sonuçlanmasına kadar geçen süreçteki ilgili belgelerin ihale işlem dosyasında bulunmasını hükmetmiştir. Bunu da, adaylar veya istekliler tarafından sunulan başvurular veya teklifler ve diğer belgeler ve ihale komisyonu tutanak ve kararları gibi ihale süreci ile ilgili bütün belgeler ifadeleri kullanılarak dile getirilmiştir (Paydak, 2002) Đlanı 2886 sayılı Devlet Kanunu na göre; ilk ilan, ihale tarihinden 10 gün, son ilan en az 5 gün önce gazetelerde yayımlanır. ilanının hangi yayın organlarında yapılacağı keşif bedelinin büyüklüğüne göre belirlenir sayılı Kamu Kanunu nda ise; açık ihale usulü ile ihalelerde; yaklaşık maliyet eşik değerlere eşit veya üstünde ise ihale tarihinden 40 gün önce resmi gazetede ilan edilir. Eşik değerin altında ise; her yıl belirlenen parasal sınırlara göre ilan koşulları belirlenmiştir. Ayrıca ilanların, ihalenin ilanı, ön yeterlilik ilanı, düzeltme ilanı, ihale sonucunun ilanı olarak da niteliğine bağlı koşulları tanımlanmıştır Dokümanının Đsteklilere Verilmesi 2886 sayılı Devlet Kanuna göre; ihalesi yapılacak işe ait şartnameler ve ekleri, özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, ilgili idarelerce hazırlanır ve tasdikli örnekleri bedelsiz veya özelliklerine göre idarelerce takdir edilecek bir bedel karşılığında isteyenlere verilir. Şartname ve ekleri bedelsiz görülebilir sayılı Kamu Kanununa göre; ihale ve ön yeterlilik dokümanı idarede bedelsiz görülebilir. Ancak, ön yeterlilik veya ihaleye katılmak isteyen 13

30 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN isteklilerin bu dokümanı satın almaları zorunludur. Doküman bedeli, hazırlanma maliyetini aşmayacak ve rekabeti engellemeyecek şekilde idarelerce tespit edilir sayılı Devlet Kanunu "şartname ve ekleri" kavramı kullanılmasına karşılık, 4734 sayılı Kamu Kanunu nda "ihale dokümanı ve ön yeterlilik dokümanı" kavramları kullanılmıştır Tekliflerin Hazırlanması ve Sunulması 2886 sayılı Devlet Kanunu nda, kanunun 1.maddesinde yazılı olan işlere ilişkin ihalelerde, tekliflerin gizli olarak verilmesini sağlayan kapalı teklif usulü esastır. Ancak, 44.maddede gösterilen işler belli istekliler arasında kapalı teklif usulüyle, 45.maddede gösterilen işler, açık teklif usulüyle; 51.maddede sayılan işler pazarlık usulüyle, 52.maddede gösterilen işler de yarışma usulüyle yaptırılabilir sayılı Devlet Kanuna göre, kapalı teklif usulünde teklifler yazılı olarak yapılır. Teklif mektubu, bir zarfa konulup kapatıldıktan sonra zarfın üzerine isteklinin adı, soyadı ve tebligata esas olarak göstereceği açık adresi yazılır. Zarfın yapıştırılan yeri istekli tarafından imzalanır veya mühürlenir. Bu zarf geçici teminata ait alındı veya banka teminat mektubu ve isteklinin diğer belgeleriyle birlikte ikinci bir zarfa konularak kapatılır. Dış zarfın üzerine isteklinin adı ve soyadı ile açık adresi ve teklifin hangi işe ait olduğu yazılır sayılı Kamu Kanunu ise; teklif mektubu ve geçici teminat da dahil olmak üzere ihaleye katılabilme şartı olarak istenilen bütün belgeler bir zarfa konulur. Zarfın üzerine isteklinin adı, soyadı veya ticari unvanı, tebligata açık adresi, teklifin hangi işe ait olduğu ve ihaleyi yapan idarenin açık adresi yazılır. Zarfın yapıştırılan yeri istekli tarafından imzalanır ve mühürlenir Başvuru Belgelerinin Sunulması 2886 sayılı Devlet Kanunu nda Başvuru Belgelerin Sunulması başlığı altında bir madde düzenlenmemiştir. 14

31 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN 4734 sayılı Kamu Kanunu na göre, ön yeterliğe katılabilme şartı olarak istenilen bütün belgeler 30 uncu maddenin birinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen esas ve usullere uygun olarak idareye sunulur (Göçerler, 2002) Tekliflerin Geçerlilik Süresi 2886 sayılı Devlet Kanunu nda Tekliflerin Geçerlilik Süresi başlığı altında bir madde düzenlenmemiş olmasına rağmen, 4734 sayılı Kamu Kanunu nda, tekliflerin geçerlilik süresi ihale dokümanında belirtilir. Đdarece ihtiyaç duyulması halinde bu süre, teklif ve sözleşme koşulları değiştirilmemek ve isteklinin kabulü kaydıyla, en fazla ihale dokümanında belirtilen teklif geçerlilik süresi kadar uzatılabilir sayılı Kamu Kanunu, ülkemizde, enflasyonun bir sonucu olarak maliyetlerin sürekli artmasını da göz önünde tutarak, verilen teklifler için bir geçerlilik süresi belirlenmesini öngörmüştür. (Paydak, 2002) Teminatlar 2886 sayılı Kanuna yapılacak ihalelerde geçici veya kesin teminat olarak kabul edilecek değerler; a) Tedavüldeki Türk Parası, b) Maliye Bakanlığınca belirtilecek bankaların verecekleri süresiz teminat mektupları, c) Devlet tahvilleri ve Hazine kefaletini haiz tahviller olarak belirtilmiştir. Bankalarca verilen teminat mektupları dışındaki teminatların istekliler tarafından mal sandıklarına yatırılması zorunlu olup, bunlar komisyonlarca teslim alınamaz. Üzerlerine ihale yapılanların teminat mektupları ihaleden sonra mal sandıklarına teslim edilir ve üzerlerine ihale yapılmayan isteklilerin geçici teminatları hemen geri verilir. Her ne suretle olursa olsun idarece alınan teminatlar haczedilmez ve üzerine ihtiyati tedbir konulamaz sayılı Kanunun 34 üncü maddesinde teminat olarak kabul edilecek değerler olarak; 15

32 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN a) Tedavüldeki Türk Parası b) Bankalar tarafından verilen teminat mektupları. c) Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen Devlet iç Borçlanma Senetleri ve bu senetler yerine düzenlenen belgeler olarak gösterilmiştir. Ayrıca, ilgili mevzuatına göre Türkiye de faaliyette bulunmasına izin verilen yabancı bankaların düzenleyecekleri teminat mektupları ile Türkiye dışında faaliyette bulunan banka veya benzeri kredi kuruluşlarının kontrgarantisi üzerine Türkiye de faaliyette bulunan bankaların veya özel finans kurumlarının düzenleyecekleri teminat mektupları da teminat olarak kabul edilir. üzerinde kalan istekli ile ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi istekliye ait teminat mektupları ihaleden sonra saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine teslim edilir. Diğer isteklilere ait teminatlar ise hemen iade edilir. üzerinde kalan istekli ile sözleşme imzalanması halinde, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibine ait teminat, sözleşme imzalandıktan hemen sonra iade edilir (Hamurcu, 2003). Teminatlar, teminat olarak kabul edilen diğer değerlerle değiştirilebilir. Her ne suretle olursa olsun idarece alınan teminatlar haczedilmez ve üzerine ihtiyati tedbir konulamaz. Yeni Kanunda teminat mektupları konusunda getirilen farklı düzenlemelerde dikkat çeken hususlardan birisi bu Kanun kapsamında bankalarca verilecek teminat mektuplarının kapsam ve şeklini tespite Kamu ihale Kurumunun yetkili olduğu; diğer hususlar ise, tekliflerin geçerlilik süresinden en az otuz gün fazla süreli olmak kaydıyla, geçici teminat mektuplarında süre belirtileceği, teklif geçerlilik süresinin uzatılması halinde, geçici teminat mektuplarının süresinin de aynı süre ile uzatılacağı, kesin teminat mektuplarının süresinin ise ihale konusu işin bitiş tarihi dikkate alınmak suretiyle idare tarafından belirleneceğinin belirtilmiş olmasıdır Uygun Bedelin Tespitinde Đsteklilerde Aranacak Belgeler ve Nitelikler 2886 sayılı Devlet Kanunu na göre; her yıl Bayındırlık Bakanlığı nca Resmi Gazetede yayınlanan Uygun Bedelin Tercihinde Kullanılacak Kriterler 16

33 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN Hakkında Tebliğ Hükümleri ne göre düzenlenmiş ek özel şartnamede belirtilir. Bu şartnamede yer alan önemli kriterlerden ikisi; a) süresinde bitirebilme durumu ve b) Đş deneyimidir sayılı Kamu Kanunu na göre talep edilecek değerlendirme kriterlerine esas belgeler ise; Ekonomik ve Mali Yeterliliğe Đlişkin Belgeler: a) Bankalardan temin edilecek belgeler b) Đsteklinin bilânçosu c) Đş hacmi Mesleki ve Teknik Yeterliliğe Đlişkin Belgeler: a) Mesleki faaliyetini sürdüğünü ve teklif vermeye yetkili olduğunu gösteren belgeler b) Đş deneyim belgeleri c) Đsteklinin organizasyon yapısına ve personel durumuna ilişkin belgeler d) Makine ve diğer ekipmana ilişkin belgelerdir Uygun Bedelin Tespiti ve nin Karara Bağlanması 2886 sayılı Kanuna göre artırmalarda uygun bedel; tahmin edilen bedelden aşağı olmamak üzere teklif edilen bedellerin en yükseği, eksiltmelerde uygun bedel; tahmin edilen bedeli geçmemek şartı ile, teklif edilen bedellerin tercihe layık görülenidir. Kapalı teklif usulüyle yapılan ihalelerde; bedel tahmini yapılmışsa uygun bedel, teklif edilen bedellerden tahmin edilen bedeli geçmemek şartıyla tercihe layık görüleni; bedel tahmini yapılmamışsa uygun bedel, teklif edilen bedellerin tercihe layık görülenidir. Tercih gerekçeleri kararlarda belirtilir. Ancak, bedel tahmini yapılmamış kapalı teklif usulü ihalelerde, ihalenin geçerli sayılması bizzat ilgili bakanın onayına bağlıdır sayılı Kanuna göre bu Kanunun 40 ıncı maddesi gereğince kabul edilen teklifler incelenerek: a) nin yapıldığı, ancak ita amirinin onayına bağlı kaldığı, 17

34 4.KAMU ALIMLARINI DÜZENLEYEN 2886 VE 4734 SAYILI YASALARIN KIYASLANMASI Nuray TURHAN b) Tekliflerin daha ayrıntılı bir şekilde incelenmesi için süreye ihtiyaç duyulduğu ve şartnamelerde daha uzun bir süre öngörülmemiş ise ihalenin 15 günü geçmemek üzere başka bir güne bırakıldığı, c) nin yapılmadığı, hususlarından birine karar verilir ve bu husus gerekçeli bir karar veya karar özeti halinde yazılarak, komisyon başkan ve üyeleri tarafından imzalanır ve durum hazır bulunanlara bildirilir sayılı Kanunda ise tekliflerin değerlendirilmesinin nasıl yapılacağı ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Kanunun 37 ve 38 inci maddelere göre yapılan değerlendirme sonucunda ihalenin, ekonomik açıdan en avantajlı teklifi veren isteklinin üzerinde bırakılacağı hükme bağlanmıştır. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin sadece en düşük fiyat esasına göre belirlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda; işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar dikkate alınarak ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenir. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin, fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde, ihale dokümanında bu unsurların parasal değerler olarak ifade edilmesi zorunludur. Parasal değerler olarak ifade edilmesi mümkün olmayan unsurlar için ihale dokümanında nispi ağırlıklar belirlenir Sözleşmelerde Belirtilen Đşin Artışı veya Eksilişi 2886 sayılı Devlet Kanunu nda; keşif bedelinin %30 u kadar keşif ve sözleşmede öngörülmeyen artış veya eksiliş zorunlu hale gelirse, müteahhit süre hariç aynı şartlarda yapmak zorundadır. Artış %30 u geçerse, iş tasfiye edilir. Ancak, iş artışının özel koşullardan kaynaklanması halinde, artış oranının %30 u geçeği ve bunun koşulları yasada yer almaktadır. Đş, keşif bedelinin %70 inden düşük bedelle tamamlanırsa, ihale bedelinin %70 i ile yaptığı işin tutarı arasındaki farkın %5 ine kadar ödeme belgelenmek şartıyla yapılır sayılı Kamu Kanunu nda; ön görülmeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, anahtar teslimi işlerde sözleşme bedelinin %10 una, teklif birim fiyat sözleşmelerde ise %20 ine kadar, süre hariç aynı şartlarla 18