SİNCAN 1 NO.'LU SAĞLIK OCAĞI'NA BAĞLI BULUNAN İLKÖĞRETİM OKULLARI 1. SINIF ÖĞRENCİLERİNDE KIRMA KUSURLARI, ŞAŞILIK VE AMBLİYOPİ PREVALANSI

Transkript

1 SİNCAN 1 NO.'LU SAĞLIK OCAĞI'NA BAĞLI BULUNAN İLKÖĞRETİM OKULLARI 1. SINIF ÖĞRENCİLERİNDE KIRMA KUSURLARI, ŞAŞILIK VE AMBLİYOPİ PREVALANSI Sabahat TEZCAN Hakan ALTINTAŞ Özgür SANCAK İlker TEKİN Derya TÜRELİ Volkan YÜKSEL Hatice İKİZLER Salih MARANGOZ Ebru ÖZGÜN Emel Şule YALÇIN Giriş Göz, insan vücudunun en önemli organlarından birisidir. Göz sağlığı kişinin sosyal ve kültürel yaşamı ile yakından ilgilidir. Göz merceğinin kırma kusurları toplumda, özellikle de okul çağındaki çocuklarda, en sık rastlanan sağlık sorunlarından biri olup çocukların %5-10 unu etkilemektedir1. Altı yaş altındaki çocuk populasyonunun yaklaşık %3 ünde şaşılık vardır2 ve bunların %40 ında ambliyopi veya görme yollarındaki patolojilere bağlı olarak ikincil görme kaybı gelişmektedir3. Yirmi ile 70 yaşları arasındaki insanlarda görülen monoküler görme kayıplarının temel nedeni ambliyopidir4. Pediatrik göz taramaları ile ambliyopiye bağlı olarak gelişen görme kaybı insidansı azaltılabilmekte5 diğer görme kusurlarının erken tanısı konulabilmekte ve gözlük, lens gibi tedavi edici ortezler kullanılarak birçok görme kusuru kolaylıkla düzeltilebilmektedir. Bu yapılmadığı takdirde çocuğun okul başarısı, erişkin hayatı ve psikolojik durumu olumsuz yönde etkilenmektedir6,7. Şaşılığın başlangıcı en sık 18 ay ile 6 yaş arasında olmaktadır6. Görme kaybı şaşılığın en ciddi sonucu olmakla birlikte şaşılıktaki tek sorun değildir. Şaşılık akademik performansı etkilemiyor gibi gözükmekle beraber6 özellikle adölesan dönemde karşı cinsle olan arkadaşlıklarda psikolojik sorunlara neden olmaktadır8. Aynı zamanda şaşılık ve ambliyopi, binoküler görmenin iyi düzeyde olmasını gerektiren bazı mesleklerin edinilmesini engellemektedir9. Uyum içinde hareket ederken her bir göz retinal görüntüyü makulası üzerinde odaklar ve beynin oksipital lobundaki kortikal görüntü binoküler görme şekline dönüştürülür10. Bir gözdeki retinal görüntü iki göz arasındaki kırma farkına bağlı olarak (anizometropi) veya konjenital katarakt sebebiyle bozulursa veya görme ekseni görüntüyü retina üzerinde yanlış hizalarsa; (şaşılık) kortikal görüntü net bir binoküler çözünürlük oluşturmak için fazlaca ayrık olur. Beyin, kısa zamanda, net bir görüntü elde etmek için, etkilenen gözden gelen kötü kalitedeki görüntüyü baskılamayı öğrenir. Görme korteksi gelişimi sürekli uyarılmayı gerektirdiğinden, baskılanan göze karşılık gelen görme korteksinde nöral gelişim engellenmiş olur ki; zamanında tedavi edilmediğinde, sonucunda ambliyopi ve kalıcı körlük gelişebilmektedir. Bu süreç dinamiktir ve retinal görüntüdeki bozukluk ne kadar erken yaşta düzeltilirse görmedeki iyileşme o kadar iyi olmaktadır6. Bugüne kadar ambliyopi prevalansı ile ilgili yapılan çeşitli çalışmalara bakarak toplumdaki insanların %2.0 ile %2.9 unun ambliyop olduğu söylenebilir10,11,12,13. Buradan hareketle yapılacak bir hesap ile Türkiye de civarında ambliyop olduğu tahmin edilebilir14. Ambliyopinin saptanmasında tek ve en pratik yöntem olan rutin göz taramaları bu nedenle önemlidir. Rutin göz taramaları sadece kırma kusurları ve şaşılığın değil, şahsın o dönemde var olan diğer göz patolojilerinin de saptanmasında yararlıdır. Özellikle hordeolum, blefarit, konjonktivit gibi göz hastalıkları bu patolojiler arasında ilk sıralarda yer almaktadır15. Ayrıca çocukluk döneminde basit muayene yöntemleriyle yapılan rutin taramalar, ileride ortaya çıkabilecek geri dönüşü olmayan sekelleri ve yüksek tedavi giderlerini önleyebilmektedir16. Bu nedenlerle Sincan 1 No.'lu Sağlık Ocağı Bölgesi'nde bulunan toplam 5 ilköğretim okulunun 1. sınıf öğrencilerini kapsayan bu çalışma (göz taraması) gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın kısa vadeli amaçlarını; Sincan 1 No.'lu Sağlık Ocağı'na bağlı bulunan ilköğretim okullarından uygun örnekleme yöntemi ile seçilen beş tanesinde öğrenim gören tüm 1. sınıf öğrencilerinde: 1- Kırma kusuru sıklığını (prevalansını) saptamak

2 2- Kırma kusuru varlığının bazı bağımsız değişkenlerle (çocuğun yaşı, cinsiyeti, ailede kırma kusuru varlığı vb.) ilişkisini araştırmak. 3- Çocukların önceden göz muayenesi olma, kırma kusurlarının saptanma ve düzeltilme boyutunu belirleyerek, yeni tespit edilenlerle birlikte taramanın yararını (yield) belirlemek. 4- Şaşılık (strabismus) prevalansını saptamak. 5- Saptanan tüm patolojilerde okul idaresi, aileler ve çeşitli sosyal yardım kurumları ile işbirliği içinde, tanıları kesinleşenlerin tedavi görmelerine katkıda bulunmak oluşturmuştur. Araştırmanın uzun vadeli amaçlarını ise; 1- Kırma kusurunun saptanmasından sonra gerekli tedaviyi alan çocukların okul başarısının ve eğitimden aldıkları verimin artmasına katkıda bulunmak. 2- Zamanında uygun tedavi verilmemesi sonucunda sekel bırakabilecek olan ambliyopi, şaşılık gibi göz patolojilerinin saptanarak bu patolojilerin ileride topluma yükleyeceği tedavi giderlerini azaltmak ve kişi üzerindeki olumsuz psikososyal etkilerini önlemek. 3- Bundan sonra yapılacak benzer çalışmalar için bilgi birikimine katkıda bulunmak. 4- Konunun önemine dikkat çekerek her yıl 1. sınıf öğrencilerine göz taraması yapılmasının sağlanmasına katkıda bulunmak oluşturmuştur. GEREÇ VE YÖNTEM Sincan 1 No.'lu Sağlık Ocağı (SO) araştırmanın yerini oluşturmuştur. Sincan SO 1965'te Hacettepe Üniversitesi ve Sağlık Sosyal ve Yardımlaşma Bakanlığı işbirliği ile oluşturulan Etimesgut Eğitim ve Araştırma Sağlık Grup Başkanlığı'na bağlı 5 No.'lu Sincan SO adı ile kurulmuştur. 1978'de Gecekondu Önleme Bölgesi'nde hizmet vermek üzere ikinci bir SO (Sincan 2 No.'lu SO) kurulduktan sonra ismi Sincan 1 No.'lu SO olmuştur. Sincan 1983'te ilçe olmuştur. 1994'te Sincan 1 No.'lu SO, Sincan Sağlık Grup Başkanlığı'na bağlanmıştır. Sincan ile Ankara arasında ulaşım, Ankara _ Ayaş karayolu, Ankara_Eskişehir karayolu ve Sincan-Kayaş demiryolu ile sağlanmaktadır. Ankara'ya karayolu ile 27 km. demiryolu ile 24 km. uzaklıktadır. Otobüs ve dolmuşlarla ortalama 45 dakikada, banliyö treniyle ise 36 dakikada ulaşılmaktadır. Ayrıca günün her saatinde taksilerden de yararlanma imkanı vardır. Sincan 1 No.'lu SO 1999 yıl ortası nüfusu olup, hane sayısı tir. Nüfusun çoğunluğu düşük ve orta gelir seviyesindedir yılı yıl ortası nüfusu olan Sağlık Ocağı nın hızlı nüfus artışı Gecekondu Önleme Bölgesi nin 1999 yılında ikamete açılmış olmasından kaynaklanmaktadır. Sincan 1 No.'lu Sağlık Ocağı na bağlı bulunan ilköğretim okullarının 1. sınıf öğrencileri araştırmanın evrenini oluşturmaktadır (Tablo I). Tablo I: İlköğretim Okulları ve Bu Okulların 1. Sınıflarındaki Öğrenci Sayıları (Ankara Sincan 1 No.'lu Sağlık Ocağı Bölgesi, Aralık 1999) Grup No. İlköğretim Okulunun Adı 1.Sınıfların Mevcudu 1 75.Yıl * Taylan Araslı Saraycık 61 Koç * 100.Yıl Saraycık Şehitler 133 Grup İçindeki Toplam 1.Sınıf Öğrencisi 4 Fevzi Çakmak Burak Reis Semiha İsen Mareşal Fevzi Çakmak 360 Samanyolu 50 Toplam * Kura sonucunda örneklemi oluşturan gruplar.

3 Örneklem büyüklüğü evreni bilinen örneklem formülü kullanılarak hesaplanmıştır17,18: N x (t1-a)2 x (p x q) n = S2 x (N - 1) + (t1 - a)2 x (p x q) Bu formülde; n : saptanacak olan optimum örnek büyüklüğü N : evrendeki kişi sayısı t(1-a) : t tablosunda, belirli güven düzeyinde sonsuz serbestlik derecesindeki değer (%95 için t tablo değeri=1.96) p : olayın görülme boyutu (prevalans) q : olayın görülmeme boyutu (1-p) S2 : araştırmada belirlenecek hızın olası standart sapması (0.05)2 Araştırmada N=2994, t(1-a)=1.96, p=0.5, S2=(0.05)2 olarak alınmış ve optimum örneklem 301 kişi olarak hesaplanmıştır. Elde bölgeye ait kırma kusuru prevalansı olmadığı ve önceki çalışmalarda önemli varyasyonlar olduğu için p=0.50 olarak kabul edilmiştir. Kırma kusuru prevalansının bazı bağımsız değişkenlerle ilişkisi de göz önüne alınarak: n = k x l17,18 formülünden yararlanılarak örneklemin en az 1204 kişiden oluşması gerektiği hesaplanmıştır. Bu formülde; n:hesaplanan örneklem büyüklüğü. k:çapraz tablolarda kullanılacak maksimum değişken sayısı. l:çapraz tablolardaki değişkenlerin alabileceği değerler. Zaman ve iş gücü yönünden her tarama grubu (dörder kişilik iki intern doktor ekibi) için 600 kadar öğrencinin tarama kapsamına alınabileceğine karar verilmiş ve bu sebeple Sincan 1 No.'lu Sağlık Ocağı Bölgesi'ndeki ilköğretim okulları her grupta yaklaşık 600 öğrenci olacak şekilde gruplandırılmıştır ve içlerinden kura ile rastgele iki grup seçilmiştir. Kura sonucuna göre örneklem; 2 ve 3 numaralı gruplardan oluşmuştur ve toplam 1213 öğrenciyi kapsamıştır. Araştırmaya 1028 öğrenci katılmış ve katılım boyutu %84,7 olmuştur (TabloII). Katılmama nedeni; tarama sırasında çeşitli nedenlerle okulda bulunmama olarak saptanmıştır. Tablo II: Araştırmanın Örneklemine Çıkan İlköğretim Okullarında Okumakta Olan Birinci Sınıf Öğrencilerinin Sayıları ve Araştırmaya Katılım Boyutu (Ankara Sincan 1 No.'lu SOB, Aralık 1999) Erkek Kadın Toplam İlköğretim Okulu Mevcut Katılan Yüzde Mevcut Katılan Yüzde Mevcut Katılan Yüzde Taylan Araslı , , ,1 Saraycık , , ,9 Koç , , , Yı , , ,0 Saraycık Şehitler , , ,5 Toplam , , ,7 Araştırma, kesitsel tipte epidemiyolojik bir çalışmadır. Araştırmanın bağımlı değişkenleri kırma kusuru, şaşılık ve ambliyopidir. Araştırmanın bağımsız değişkenleri ise öğrencinin yaşı, cinsiyeti, ailede gözlük kullanan birey bulunması ve ailede şaşı birey bulunması olarak saptanmıştır. Araştırmada normal görme keskinliği 1.0 D üzerinden 0.7 D ile 1.0 D arası olarak değerlendirilmiştir. Kırma kusuru 0.6 D ve altındaki görme keskinliği olarak, ambliyopi ise iki göz görme keskinliği arasında 0.2 D ve fazla fark bulunması olarak değerlendirilmiştir. Yapılan örtme açma ve/veya alternan örtme testlerinde gözde/gözlerde kayma tespit edilmesi sırasıyla manifest ve latent şaşılık olarak değerlendirilmiştir.

4 Araştırmada kullanılan araç ve gereçler; kırma kusuru tespiti için E eşeli, uzaklık ölçümü için mezür, tek gözü kapatmak için karton, şaşılık muayenesi için resimli muayene kartları, verilerin toplanması için çalışma çizelgesi (göz muayenesi kayıt formu), ailelerce doldurulmak üzere çocuklara verilen anket formları ve ışıklı kalemden oluşmuştur. Araştırma, muayenenin standart koşullar altında yapılabilmesi amacıyla ilköğretim okullarının laboratuvar ya da spor salonlarında gerçekleştirilmiştir. Göz muayenesi üç aşamadan oluşmuştur. Birinci aşamada, yeterli ışık altında ayakta 6 m uzaklıktan önce her iki göz açıkken, sonra sağ, sonra da sol göz kapatılarak E eşeli okutulmuştur. Gözlüklü çocuklara test hem gözlüklü hem de gözlüksüz yapılmıştır. İkinci aşamada, şaşılık için örtme açma testi, ve alternan örtme testi kullanılmıştır. Örtme açma testi, manifest şaşılığı ortaya çıkarmak için kullanılan bir test olup çocukların bakışları önce 6 m lik sonra da 33 cm lik uzaklıktaki belirli noktalara sabitlenerek kapatılan gözün önündeki engelin kaldırılmasıyla aynı gözde dışa ya da içe kaymanın varlığını saptar. Alternan örtme testi ise latent şaşılığı ortaya çıkarmak için kullanılan bir test olup çocukların bakışları önce 6 m lik sonra 33 cm lik uzaklıktaki belirli noktalara sabitlenerek sağ ve sol gözlerin sırayla kapatılması ile açık kalan gözde dışa ya da içe kaymanın varlığını saptar. Şaşılık Tipleri 1. Manifest Şaşılık : Manifest şaşılık dışarıdan farkedilebilir bir şekilde gözün, horizontal, vertikal ya da torsiyonel kaymasını ifade eder. Bir diğer ismi de heterotropya dır. Horizontal kaymalar içinde ezotropya (içe kayma) ve ekzotropya (dışa kayma); vertikal kaymalar içinde hipertropya (yukarı kayma) ve torsiyonel kaymalar içinde insiklotropya (kornea üst kutbu içe dönmüştür) ve ekssiklotropya (kornea üst kutbu dışa dönmüştür) yer almaktadır. Manifest şaşılık örtme-açma testi ile ortaya çıkarılır. 2. Latent Şaşılık : Füzyon mekanizması sayesinde, dışarıdan farkedilmeyen ancak füzyon ortadan kaldırıldığında gözlerin içe (ezoforya) ya da dışa (ekzoforya) kaymasına heteroforya denir. Ortoforya ise, füzyon ortadan kaldırılsa bile, gözlerin kayma olmaksızın birbirine paralel durumda bulunmalarını ifade eder. Latent şaşılık alternan örtme testi ile ortaya çıkarılır16. Muayenenin üçüncü aşamasında ise ışıklı kalem ile inspeksiyona dayalı göz muayenesi yapılmıştır. Kriterlere göre 0.7 D ile 1.0 D arası normal, her iki göz arasında 0.2 D den fazla fark bulunması ambliyopi açısından anlamlı kabul edilmiştir. İnspeksiyon bulguları, muayene formuna aynen kaydedilmiştir. Araştırmanın ön denemesi, gerekli araç, gereç ve personel kullanılarak, Sincan 1 No.'lu Sağlık Ocağı Bölgesi nde bulunan Samanyolu İlköğretim Okulu nda 50 birinci sınıf öğrencisi üzerinde, her araştırmacının tüm muayene yöntemlerini uygulaması sağlanarak standardizasyona yönelik olarak gerçekleştirilmiştir. Göz taraması, Kasım_Aralık 1999'da Halk Sağlığı rotasyonunu yapan sekiz intern doktor tarafından yapılmıştır. Araştırmayı gerçekleştiren intern doktorların göz muayenesi eğitimi Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Göz Hastalıkları Anabilim Dalı'nda görevli bir doçent doktor tarafından verilmiştir. Araştırmacılar arasında gözlemciler arası tutarlılık sağlanmıştır. Veri, öğrencilerin ailelerince doldurulmuş bir adet anket formu ve göz muayenesini gerçekleştiren intern doktor tarafından doldurulmuş bir adet muayene formu ile toplanmıştır. Elde edilen tüm veriler, Epi Info Ver. 6.04b programına girilmiş ve analizler bu program yoluyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın yapılabilmesi için Milli Eğitim Bakanlığı Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü'nden gerekli izinler yazılı olarak alınmıştır. Araştırma sonucunda saptanan göz patolojileri yazılı olarak Sincan 1 No.'lu Sağlık Ocağı sorumlu hekimine iletilmiştir. Sağlık Ocağı, bu öğrencileri ilgili ilköğretim okullarının müdürlerine bildirmiş ve onların da öğrencilerin ailelerini bilgilendirmeleri sağlanmıştır. Göz patolojisi tespit edilen öğrencilerden sosyal güvencesi olanların kurumlarına bağlı sağlık merkezlerince, sosyal güvencesi bulunmayanların ise serbest çalışan iki göz hekimininin muayenehanesinde, gruplar halinde kesin tanılarının konulması ve tedavilerinin yapılması gerçekleştirilmiştir. Sosyal güvencesi olmayan öğrencilerin gözlük ve cam ihtiyaçları gözlükçüler derneği tarafından sağlanmıştır. BULGULAR Araştırmaya katılan öğrencilerin %52,3'ü (538 öğrenci) erkek, %47,7'si (490 öğrenci) kadındır. Saraycık İlköğretim Okulu'nda öğrencilerin %60,4'ü (32 öğrenci) erkek, %39,6'sı (21 öğrenci) kadın olarak tespit edilmiştir. Öğrencilerin %84,6'sı (870 öğrenci) altı yaşında, %13,8'i (142 öğrenci) altı yaş üstünde, %1,6'sı (16 öğrenci) altı yaş altında bulunmuştur.

5 Araştırmaya katılan öğrencilerin babalarının %44,9'u (448 öğrenci) ilkokul mezunu olarak bulunmuştur. Saraycık Şehitler İlköğretim Okulu'ndaki öğrencilerin babalarının %82,2'sinin (88 öğrenci) ilkokul mezunu olduğu saptanmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerin annelerinin ise %63,8'inin (637 öğrenci) ilkokul mezunu olduğu tespit edilmiştir. Örneklemdeki annelerin okur-yazar olmama yüzdesi %10,5'tir. Saraycık ve Saraycık Şehitler İlköğretim Okulları'ndaki anneleri okur-yazar olmayanların yüzdeleri sırasıyla; %24.0 ve %45.0 olarak bulunmuştur. Örneklemdeki diğer üç okuldaki değerler ise %4,1 ile %7.0 arasında değişmektedir. Öğrencilerin ailelerinin %62,0'sinin (637 aile) sosyal güvencesi vardır. Sosyal güvencesi olan ailelerin %63,0'ünün (401 aile) sosyal güvence tipinin SSK olduğu saptanmıştır. Saraycık Şehitler İlköğretim Okulu ndaki öğrencilerin ailelerinin %70,1 inin (75 aile) sosyal güvencelerinin olmadığı belirlenmiştir. Öğrencilerin ailelerindeki çocuk sayısına bakıldığında %46,8 inde (481 aile) bu değer iki çocuk olarak bulunmuştur. Ailelerin %15,8 inin (162 aile) dört ve daha fazla sayıda çocuk sahibi olduğu saptanmıştır. Öğrencilerin %91,9 unun (945 öğrenci) daha önce göz muayenesi olmadığı tespit edilmiş olup göz muayenesi olan %8,1 lik (83 öğrenci) dilimin de %48,2 sinin (40 öğrenci) son dokuz ay içinde muayene olduğu saptanmıştır. Önceden göz muayenesi olan öğrencilerin %83,1 inin (69 öğrenci) gözlük kullanmadığı, gözlük kullanan %16,9 luk (14 öğrenci) grubun %35,7 sinin (5 öğrenci) dokuz aydır gözlük kullanmakta olduğu öğrenilmiştir. Önceden göz muayenesi olmuş öğrencilerin (83 öğrenci) %14,5 inin (12 öğrenci) daha önce göz ameliyatı olduğu tespit edilmiş olup bunların %66,7 sinin (8 öğrenci) şaşılık ameliyatı olduğu belirlenmiştir. Diğer dört öğrenciden ikisinin göz kanalı açılması ameliyatı, bir öğrencinin katarakt ameliyatı, bir öğrencinin de gözden yabancı cisim çıkarma ameliyatı olduğu saptanmıştır. Ailelerde öğrenci dışında gözlük kullanımına bakıldığında ailelerin %78,2 sinde (804 aile) gözlük kullanımının olmadığı saptanmış, gözlük kullanımının olduğu %21,8 lik (224 aile) bölümün %85,3 ünde (191 aile) bir bireyin gözlük kullandığı tespit edilmiştir. Ailelerin %97,2 sinde (999 aile) şaşılık bulunmadığı öğrenilmiştir. Saraycık İlköğretim Okulu nda ise ailesinde şaşı birey bulunan öğrencilerin oranı %13,2 dir (7 öğrenci). Araştırmaya katılan öğrencilerin %98,6 sının (1014 öğrenci) gözlük kullanmadığı, sadece %1,4 ünün (14 öğrenci) gözlük kullandığı muayeneler sırasında tespit edilmiştir. Öğrencilerin %10,1 inde (103 öğrenci) kırma kusuru tespit edilmiştir. Öğrencilerin %8,0 inde (81 öğrenci) sağ gözde, %7,4 ünde (75 öğrenci) sol gözde ve %5,1 inde (52 öğrenci) ise her iki gözde kırma kusuru saptanmıştır (Tablo III). Şekil 1 de kırma kusuru dağılımı Venn Diagramı ile gösterilmiştir. Gözlük kullanan öğrencilerin gözlükle yapılan kırma kusuru muayenesi sonucunda 6 öğrencide kırma kusuru bulunmuştur. Gözlük kullanan öğrencilerin beşinde sadece sağ gözde, dördünde sadece sol gözde, üçünde ise her iki gözde de kırma kusuru saptanmıştır. Bir öğrenci ise koopere olamadığı için değerlendirilememiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerin %6,0 sında (61 öğrenci) ambliyopi varlığı saptanmıştır (Tablo IV). Araştırmaya katılan öğrencilerin %7,1 inde (72 öğrenci) manifest şaşılık olduğu tespit edilmiştir. Saraycık İlköğretim Okulu ndaki öğrencilerin %10,0 unda (5 öğrenci) manifest şaşılık bulunmuştur. 33 cm den yapılan manifest şaşılık muayenesinde sağ gözde şaşılığı olanların %68,8 inde (33 öğrenci), sol gözde şaşılığı olanların %69,2 sinde (36 öğrenci) ekzotropya saptanmıştır. 6 m den yapılan manifest şaşılık muayenesinde ise sağ gözde şaşılığı olanların %72,7 sinde (8 öğrenci), sol gözde şaşılığı olanların %60,0 ında (6 öğrenci) ezotropya tespit edilmiştir (Tablo V).

6 Tablo III: Birinci Sınıf Öğrencilerinin Kırma Kusuru Muayene1 Bulguları (Ankara Sincan 1 No.'lu SOB ne Bağlı 5 İlköğretim Okulu2, Aralık 1999) Kırma Kusuru Muayenesi Sayı Yüzde Genel kırma kusuru Var ,1 Yok ,9 Toplam ,0 Sağ gözde kk3 Var 81 8,0 Yok ,0 Toplam ,0 Sol gözde kk Var 75 7,4 Yok ,6 Toplam ,0 Her iki gözde kk Var 52 5,1 Yok ,9 Toplam ,0 Not: Koopere olamayan 10 öğrenci değerlendirilememiştir. 1. Gözlüklü öğrenciler gözlüksüz olarak muayene edilmiştir. 2. Taylan Araslı, Saraycık, Koç, 100. Yıl ve Saraycık Şehitler İlköğretim Okulları. 3. Kırma kusuru.

7 Tablo VI: Birinci Sınıf Öğrencilerinde Latent Şaşılık Muayenesi Bulguları (Ankara Sincan 1 No.'lu SOB'ne Bağlı 5 İlköğretim Okulu*, Aralık 1999) Ambliyopi Sayı Yüzde Var 61 6,0 Yok ,0 Toplam ,0 Not: Koopere olamayan 10 öğrenci değerlendirilememiştir. * Taylan Araslı, Saraycık, Koç, 100. Yıl ve Saraycık Şehitler İlköğretim Okulları. Tablo V: Birinci Sınıf Öğrencilerinde Manifest Şaşılık Muayenesi Bulguları (Ankara Sincan 1 No.'lu SOB ne Bağlı 5 İlköğretim Okulu*, Aralık 1999) Manifest Şaşılık Muayenesi Sayı Yüzde Manifest şaşılık Var 72 7,1 Yok ,9 Toplam ,0 33 cm den sağ göz İçe 15 31,3 Dışa 33 68,8 Toplam ,0 33 cm den sol göz İçe 16 30,8 Dışa 36 69,2 Toplam ,0 6 m den sağ göz İçe 8 72,7 Dışa 3 27,3 Toplam ,0 6 m den sol göz İçe 6 60,0 Dışa 4 40,0 Toplam ,0 Not: 12 öğrenci koopere olamadığı için değerlendirilememiştir. * Taylan Araslı, Saraycık, Koç, 100. Yıl ve Saraycık Şehitler İlköğretim Okulları. Araştırmaya katılan öğrencilerin %35,8 inde (364 öğrenci) latent şaşılık olduğu tespit edilmiştir. 33 cm den yapılan latent şaşılık muayenesinde sağ gözde şaşılığı olanların %91,0 inde (315 öğrenci), sol gözde şaşılığı olanların %90,8 inde (305 öğrenci) ekzoforya saptanmıştır. 6 m den yapılan latent şaşılık muayenesinde ise sağ gözde şaşılığı olanların %73,8 inde (48 öğrenci), sol gözde şaşılığı olanların %72,6 sında (45 öğrenci) ekzoforya tespit edilmiştir (Tablo VI). Işıklı kalem ile muayene edilen 1028 öğrencinin %94,8 inde (975 öğrenci) kırma kusuru ve şaşılık dışında herhangi bir göz patolojisi saptanmamıştır. Öğrencilerin %1,8 inde (19 öğrenci) bir gözde primer pozisyonda deviasyon, %1,3 ünde (13 öğrenci) nistagmus tespit edilmiştir. Beş öğrencide göz hareketlerinde kısıtlılık, dört öğrencide konjonktivit, dört öğrencide blefarit, dört öğrencide hipertelorizm ve medial epikantus varyasyonu, üç öğrencide pitozis ve bir öğrencide egzoftalmi bulguları saptanmıştır.

8 Tablo VI: Birinci Sınıf Öğrencilerinde Latent Şaşılık Muayenesi Bulguları (Ankara Sincan 1 No.'lu SOB ne Bağlı 5 İlköğretim Okulu*, Aralık 1999) Latent Şaşılık Muayenesi Sayı Yüzde Latent şaşılık Var ,8 Yok ,2 Toplam ,0 33 cm den sağ göz İçe 31 9,0 Dışa ,0 Toplam ,0 33 cm den sol göz İçe 31 9,2 Dışa ,8 Toplam ,0 6 m den sağ göz İçe 15 23,1 Dışa 48 73,8 Vertikal 2 3,1 Toplam ,0 6 m den sol göz İçe 16 25,8 Dışa 45 72,6 Vertikal 1 1,6 Toplam ,0 Not: 12 öğrenci koopere olamadığı için değerlendirilememiştir. * Taylan Araslı, Saraycık, Koç, 100. Yıl ve Saraycık Şehitler İlköğretim Okulları. Erkeklerin %10,1'inde (54 öğrenci), kadınların %10,1'inde (49 öğrenci) kırma kusuru saptanmıştır. Cinsiyet ile kırma kusuru arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olmadığı saptanmıştır (ki kare = 0,00 ve p = 0,98). Beyana göre ailesinde gözlük kullanan birey bulunan öğrencilerin %12,1'inde (27 öğrenci), ailesinde gözlük kullanan birey bulunmayan öğrencilerin ise %9,6'sında (76 öğrenci) kırma kusuru tespit edilmiştir. Beyana göre ailede gözlük kullanan birey varlığı ile muayene sonucu öğrencide saptanan kırma kusuru arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir (ki kare = 1,18 ve p değeri = 0,28). Beyana göre ailesinde gözlük kullanan bir birey olan öğrencilerin %13,1'inde (25 öğrenci), ailesinde gözlük kullanan birden fazla birey olan öğrencilerin ise %6,1'inde (2 öğrenci) kırma kusuru saptanmıştır. Beyana göre ailede gözlük kullanan birey sayısı ile muayene sonucu öğrencilerde saptanan kırma kusuru arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (ki kare = 1,31 ve p = 0,28). Erkeklerin %7,3'ünde (39 öğrenci), kadınların %6,8'inde (33 öğrenci) manifest şaşılık saptanmıştır. Cinsiyet ile manifest şaşılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (ki kare = 0,09 ve p = 0,76). Beyana göre ailesinde şaşı birey bulunan öğrencilerden %17,2'sinde (5 öğrenci), beyana göre ailesinde şaşı birey bulunmayan öğrencilerin ise %6,8 inde (67 öğrenci) manifest şaşılık saptanmıştır. Bu değerlere göre beyana göre ailede şaşı birey bulunması ile muayene sonucu öğrencide saptanan manifest şaşılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki vardır (ki kare=4,68 ve p=0,03) (Tablo VII).

9 Tablo VII: Birinci Sınıf Öğrencilerinde Ailede Şaşı Birey Bulunmasına Göre1 Manifest Şaşılığın Dağılımı (Ankara Sincan1 No.'lu SOB ne Bağlı 5 İlköğretim Okulu2 Aralık 1999) Manifest Şaşılık Var Yok Toplam Ailede Şaşı Birey Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Var 5 17, ,8 29 2,9 Yok 67 6, , ,1 Toplam 72 7, , ,0 1. Beyana göre. 2. Taylan Araslı, Saraycık, Koç, 100. Yıl ve Saraycık Şehitler İlköğretim Okulları Ki kare = 4,68 P = 0,03. Erkeklerin %30,8 inde (164 öğrenci), kadınların ise %41,4 ünde (200 öğrenci) latent şaşılık saptanmıştır. Cinsiyet ile latent şaşılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki ortaya konmuştur (ki kare = 12,47 ve p = ) (Tablo VIII). Tablo VIII: Birinci Sınıf Öğrencilerinde Cinsiyete Göre Latent Şaşılığın Dağılımı (Ankara Sincan 1 No.'lu SOB ne Bağlı 5 İlköğretim Okulu*, Aralık 1999) Latent Şaşılık Var Yok Toplam Cinsiyet Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Erkek , , ,5 Kadın , , ,5 Toplam , , ,0 * Taylan Araslı, Saraycık, Koç, 100. Yıl ve Saraycık Şehitler İlköğretim Okulları. Ki kare = 12,47 P = 0,0004. İki gözle muayenede kırma kusuru saptanan öğrencilerin %43,7 sinde (45 öğrenci), iki gözle muayenede kırma kusuru tespit edilmeyen öğrencilerin ise %1,7 sinde (16 öğrenci) ambliyopi saptanmıştır. Kırma kusuru ile ambliyopi arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır (ki kare = 289,09 ve p = 0,0000) (Tablo IX). Tablo IX: Birinci Sınıf Öğrencilerinde Kırma Kusuruna Göre Ambliyopinin Dağılımı (Ankara Sincan 1 No.'lu SOB ne Bağlı 5 İlköğretim Okulu*, Aralık 1999) Ambliyopi Var Yok Toplam Muayenede Kırma Kusuru Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Var 45 43, , ,1 Yok 16 1, , ,9 Toplam 61 6, , ,0 * Taylan Araslı, Saraycık, Koç, 100. Yıl ve Saraycık Şehitler İlköğretim Okulları. Ki kare = 289,09 P = 0,0000. Manifest şaşılık saptanan öğrencilerin %9,7'sinde (7 öğrenci), manifest şaşılık saptanmayan öğrencilerin %5,7'sinde (54 öğrenci) ambliyopi saptanmıştır. Manifest şaşılık ile ambliyopi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olmadığı bulunmuştur (ki kare = 1,87 ve p = 0,17). Taramanın kırma kusuru için yararı (yield) aşağıda verilmiş olan formül kullanılarak hesaplanmıştır 17,18 : y = (N _ n/n) x k Bu formülde: N:Tüm kırma kusuru saptanan olgular (113). n:daha önceden bilinen kırma kusuru olguları (7). k: 100 ifade etmektedir. Buna göre; y = %93,8 olarak hesaplanmıştır.

10 TARTIŞMA Sincan 1 No.'lu Sağlık Ocağı Bölgesi'ndeki beş ilköğretim okulunda toplam 1028 öğrenci üzerinde yapılan göz taraması sonucunda elde edilen bulgular bir önceki bölümde belirtilmiştir. Öğrencilerin %52,3'ünün (538 öğrenci) erkek, %47,7'sinin ise (490 öğrenci) kadın olduğu bulunmuştur. Araştırmada yer alan beş ilköğretim okulundan dördünde erkek ve kadın yüzdeleri %50±5 sınırları içinde iken Saraycık İlköğretim Okulu'nda öğrencilerin %60,4'ü (32 öğrenci) erkek, %39,6'sı (21 öğrenci) kadın olarak tespit edilmiştir. Saraycık İlköğretim Okulu kırsal kesimde yer alan bir okuldur ve bu okuldaki kadın yüzdesinin düşük olması bölgede kız çocuklarının okula gönderilmemesinden kaynaklanıyor olabilir. Saraycık Şehitler İlköğretim Okulu da kırsal kesimde yer alan bir okuldur ve okuldaki öğrencilerin %52,3'ü (56 öğrenci) erkek, %47,7'si (51 öğrenci) ise kadın olarak tespit edilmiştir. Ancak tarama sırasındaki katılım %80,5 olduğundan tarama yapıldığı gün mevcut olmayan öğrencilerin çoğunlunun erkek olabileceği varsayılarak bu okuldaki erkek öğrenci yüzdesinin de aslında %55.0 üzerinde olduğu düşünülebilir. Yine bu bölgedeki öğrencilerin annelerinin öğrenim durumu da kırsal yörede olmayan okullarda okumakta olan öğrencilerin annelerinden farklılık göstermiştir. Saraycık ve Saraycık Şehitler İlköğretim Okulları'ndaki anneleri okur-yazar olmayanların yüzdeleri sırasıyla %24.0 ve %45.0 olarak bulunmuştur. Bu değerlerin örneklemdeki diğer üç okuldaki değerlerden (%4,1 _ %7.0) oldukça yüksek olduğu göze çarpmıştır. Bu değerler 1998 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması değerleri ile karşılaştırıldığında ise örneklemdeki anneleri okur-yazar olmayanların yüzdesi olan %10,5; Türkiye ortalaması olan %25,4'den oldukça düşüktür. Ancak Saraycık Şehitler İlköğretim Okulu'ndaki %45.0'lik değer, 1998 Türkiye kırsal kesim kadınlarındaki okur _ yazar olmama yüzdesi olan %33,1'den oldukça yüksektir 19. Bu durum Sincan'daki kent içi ve kırsal kesim arasındaki farkın, Türkiye genelindeki kent ve kır değerleri arasındaki farktan daha yüksek olduğunu göstermektedir. Öğrencilerin %84,6 sı (870 öğrenci) altı yaşında, %13,8 i (142 öğrenci) altı yaş üstünde, %1,6 sı (16 öğrenci) altı yaş altında bulunmuştur. Öğrencilerin büyük çoğunluğunun altı yaşında olması okula başlama yaşının altı olması sebebi ile beklenen bir durumdur. Araştırmaya katılan öğrencilerin babalarının %44,9 u (448 öğrenci) ilkokul mezunu olarak bulunmuştur. Saraycık İlköğretim Okulu ndaki öğrencilerin babalarının %82,2 sinin (88 öğrenci) ilkokul mezunu olduğu saptanmıştır. Bu değer, 1998 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması ndaki kırsal kesim erkeklerinin ilkokul mezunu olma yüzdesi olan %41,5 den oldukça yüksektir19. Araştırmaya katılan öğrencilerin annelerinin ise %63,8 inin (637 öğrenci) ilkokul mezunu olduğu tespit edilmiştir verilerine göre Türkiye deki ilkokul mezunu kadın yüzdesi %36,7 dir19. Yüzde 63,8 bu değerden oldukça yüksek bulunmuştur. Bu rakamlar Sincan içi ve Saraycık Bölgesi ndeki öğrenim düzeyinin büyük oranda ilkokul mezunu olma ile sınırlı kaldığını göstermiştir. Kırsal bölge ile kentsel bölge arasında anne ve babanın öğrenim durumu açısından önemli farklar göze çarpmıştır. Kırsal bölgedeki anne ve babalar arasında yüksekokul mezunu bulunmadığı, okur yazar olmayanların oranının da kentsel yerleşimli anne ve babalara oranla oldukça yüksek olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerin ailelerinin %62,0 sinin (637 aile) sosyal güvencesi olduğu anlaşılmıştır. Sosyal güvencesi olan ailelerin %63,0 ünün (401 aile) sosyal güvence tipinin SSK olduğu saptanmıştır. Saraycık Şehitler İlköğretim Okulu ndaki öğrencilerin ailelerinin %70,1 inin (75 aile) sosyal güvencesi olmadığı belirlenmiştir. Kırsal bölgede yer alan diğer okul olan Saraycık İlköğretim Okulu nda da, kentsel bölgede yerleşimli ailelerden farklı olarak, sosyal güvenceden yoksun ailelerin oranı %54,7 çıkmıştır. Kırsal bölgedeki iş sektörlerinin (örn: sigortalılık oranının düşük olduğu tarım sektörü gibi) farklılık göstermesi bunun nedeni olabilir. Daha önceden yapılan çalışmalardan Mart Nisan 1997 de Balgat AÇSAP Bölgesi'ndeki Mustafa Kemal İlköğretim Okulu nda yapılan çalışmada sosyal güvencesi olmayan grup %20.0 olarak bulunmuştur20. Ayrıca Ekim 1997 de Yenikent Sağlık Ocağı Bölgesi'nde Yenikent İlköğretim Okulu nda yapılan çalışmada bu oran %39.0 olarak tespit edilmiştir21. Fakat bu çalışmadaki öğrenci sayısının 130 gibi düşük bir sayı olması dikkati çekmektedir. Mart 1995 de Batıkent İlköğretim Okulu nda yapılan çalışma sonuçlarına göre %1,6 gibi düşük bir oran sosyal güvencesi olmayan gruba ait bulunmuştur22. Aralık 1992 de Etimesgut İlköğretim Okulu nda yapılan çalışmada ailelerin %22,3 ünün sosyal güvencesi olmadığı saptanmıştır23. Sincan 1 No.'lu SOB ndeki sosyal güvenceye sahip olma oranının; Balgat, Etimesgut, Altındağ ve Batıkent te yapılan çalışmalarda bulunan oranlara göre daha düşük olması bu bölgede diğer bölgelere oranla daha az memur ve SSK lı insanın yaşıyor olmasından kaynaklanıyor olabilir.

11 Öğrencilerin ailelerindeki çocuk sayısına bakıldığında %46,8'inde (481 aile) bu değer iki çocuk olarak bulunmuştur. Ailelerin %15,8'inin (162 aile) dört ve daha fazla sayıda çocuk sahibi olduğu belirlenmiştir. Kırsal kesimdeki ailelerin ilçe merkezinde yaşayan ailelerden farklı olarak %35,8 ve %38,3 oranlarında dört ve daha fazla çocuk sahibi oldukları tespit edilmiştir. Bu da anne ve baba öğrenim düzeyi düşüklüğü, sosyal güvence yoksunluğu ve kırsal kesimin geleneksel aile yapısı ile bağdaştırılabilir. Bu verilere göre örneklemdeki ailelerin ortalama çocuk sayısı 2,6 olarak bulunmuştur. Bu değer Türkiye'de kadın başına ortalama çocuk sayısı olan 2,6 ile aynı çıkmıştır 19. Öğrencilerin %91,9'unun (945 öğrenci) daha önce göz muayenesi olmadığı tespit edilmiş olup göz muayenesi olan %8,1'lik (83 öğrenci) dilimin de %48,2'sinin (40 öğrenci) son dokuz ay içinde muayene olduğu saptanmıştır. Mustafa Kemal İlköğretim Okulu'ndaki çalışmada en az bir defa göz doktoruna gidenlerin oranı % Cumhuriyet İlköğretim Okulu'nda yapılan çalışmada %13,5 20 ve Batıkent İköğretim okulu'nda yapılan çalışmada % olarak tespit edilmiştir. Bu değerler ilkokul birinci sınıf öğrencilerinin velilerinin çocuklarını göz doktoruna götürme alışkanlığı ve bilincinin ne kadar yetersiz olduğunu düşündürmüştür 24. Okul taramaları olmadığı takdirde, kırma kusurlarının teşhis ve tedavisi gecikebilecektir. Öğrencilerin %10,1'inde (103 öğrenci) kırma kusuru tespit edilmiştir. Öğrencilerin %8,0'inde (81öğrenci) sağ gözde, %7,4'ünde (75 öğrenci) sol gözde ve %5,1'inde (52 öğrenci) ise her iki gözde kırma kusuru saptanmıştır. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı bünyesinde yapılmış daha önceki çalışmalar incelendiğinde kırma kusuru prevalansının %5,3 ile %37,6 arasında değiştiği görülmektedir 25,26. Ancak Aralık 1994_Ocak 1995 tarihlerinde Batıkent Kooperatifliler İlkokulu'nda gerçekleştirilen çalışma 655 kişilik örneklemi ile bugüne kadar gerçekleştirilmiş en kapsamlı çalışmadır 22. Saptanan prevalans %11,2'dir ve bu çalışmada bulunan prevalans değeri olan %10,1 ile karşılaştırılabilir niteliktedir. Gözlük kullanan öğrencilerin gözlükle yapılan kırma kusuru muayenesi sonucunda 6 öğrencide kırma kusuru bulunmuştur. Gözlük kullanan öğrencilerin beşinde sadece sağ gözde, dördünde sadece sol gözde, üçünde ise her iki gözde de kırma kusuru saptanmıştır. Bu durum; gözlük verilmesinin tek sebebinin kırma kusuru olmadığını, çocuğun koopere olamaması ya da yanlış ölçüm sonucu yanlış gözlük numarası verilmiş olabileceğini ya da çocuklarda gözlük kullanımında genel bir uygulama olan düşük numaralı gözlük ile tedaviye başlanması gibi nedenleri düşündürmüştür. Araştırmaya katılan öğrencilerin %6,0'sında (61öğrenci) ambliyopi varlığı saptanmıştır. Ambliyopi ile ilgili olarak yapılan bazı çalışmalarda toplumdaki insanların %2,0_%2,9'unun ambliyop olduğu saptanmıştır 10,11,13. Buna göre bu araştırma sonucu ortaya çıkan %6.0 lık değer, toplumdakinin oldukça üstünde bulunmuştur. Bu fark, araştırmanın sadece 6 7 yaşındaki çocukları kapsamasından kaynaklanıyor olabilir. Erken yaşta farkedilen ambliyoplar tedavi edilebilmekte ve ileriki yaşlarında normal olarak değerlendirilebilmektedir. Bu da tüm toplumdaki ambliyopi prevalansının bu araştırmadaki altı yedi yaş ambliyopi prevalansından düşük çıkmasının nedeni olabilir. Araştırmaya katılan öğrencilerin %7,1 inde (72 öğrenci) manifest şaşılık olduğu tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerin %35,8 inde (364 öğrenci) latent şaşılık olduğu tespit edilmiştir. Nisan 1998 de Altındağ Atilla İlköğretim Okulu nda yapılan çalışmada manifest şaşılık prevalansı %1,1 ve latent şaşılık prevalansı %30,5 olarak bulunmuştur15. Yenikent Merkez İlköğretim Okulu nda Ekim 1997 de yapılan çalışmada ise yalnızca manifest şaşılığa bakılmış ve prevalansı %1,6 olarak bulunmuştur27. Işıklı kalem ile muayene edilen öğrencilerin %94,8 inde (975 öğrenci) kırma kusuru ve şaşılık dışında herhangi bir göz patolojisi saptanmamıştır. Öğrencilerin %1,8 inde (19 öğrenci) bir gözde primer pozisyonda deviasyon, %1,3 ünde (13 öğrenci) nistagmus tespit edilmiştir. Beş öğrencide göz hareketlerinde kısıtlılık, dört öğrencide konjunktivit, dört öğrencide blefarit, dört öğrencide hipertelorizm ve medial epikantus varyasyonu, üç öğrencide pitozis ve bir öğrencide egzoftalmi bulguları saptanmıştır. Mayıs Haziran 1999 döneminde Batıkent Türkan Azmi Köksoy İlköğretim Okulu nda yapılan çalışmada inspeksiyon ile beş öğrencide strabismus saptanmış ve bu çocukların hiç birinde kırma kusuru olmadığı araştırmacıların dikkatini çekmiştir26. Ocak Şubat 1998 döneminde Altındağ Cumhuriyet İlköğretim Okulu nda yapılan çalışmada ise epikantus prevalansı %3.0, blefarit, hordeolum, oküler melanozis prevalansları ise %0,4 olarak saptanmıştır20. Erkeklerin %10,1 inde (54 öğrenci), kadınların %10,1 inde (49 öğrenci) kırma kusuru saptanmıştır. Cinsiyet ile kırma kusuru arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olmadığı saptanmıştır (ki kare = 0,00 ve p = 0,98). Ocak Şubat 1998 döneminde Altındağ Cumhuriyet İlköğretim Okulu nda ve Mayıs Haziran 1999 döneminde Batıkent Türkan Azmi Köksoy İlköğretim Okulu nda yapılan çalışmalarda20,26 öğrencilerin cinsiyetleri ile kırma kusuru varlığı arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır.

12 Erkeklerin %7,3 ünde (39 öğrenci), kadınların %6,8 inde (33 öğrenci) manifest şaşılık saptanmıştır. Cinsiyet ile manifest şaşılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (ki kare = 0,09 ve p = 0,76). Daha önce bu ilişki Yenikent Merkez İlköğretim Okulu nda Ekim 1997 de yapılan çalışmada da irdelenmiş olup şaşı olan iki öğrenciden birinin kadın birinin erkek olması sonucunda anlamlı bir ilişki bulunmamıştır27. Ancak bu durum Yenikent çalışmasında muayene edilen öğrenci sayısının (130 öğrenci) azlığından kaynaklanmış olabilir. Erkeklerin %30,8'inde (164 öğrenci), kadınların ise %41,4'ünde (200 öğrenci) latent şaşılık saptanmıştır. Cinsiyet ile latent şaşılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır (kikare = 12,47 ve p = ). Beyana göre ailesinde gözlük kullanan birey bulunan öğrencilerin %12,1'inde (27 öğrenci), ailesinde gözlük kullanan birey bulunmayan öğrencilerin ise %9,6'sında (76 öğrenci) kırma kusuru tespit edilmiştir. Beyana göre ailede gözlük kullanan birey varlığı ile muayene sonucu öğrencide saptanan kırma kusuru arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir (ki kare =1,18 ve p değeri = 0,28). Mayıs_Haziran 1999 döneminde Batıkent Türkan Azmi Köksoy İlköğretim Okulu'nda yapılan çalışmada ailede gözlük kullanımı ile öğrencide kırma kusuru arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur 26. SONUÇLAR Sincan 1 No.'lu SOB'nde bulunan ilköğretim okullarından rastgele seçilen beş tanesinde öğrenim gören birinci sınıf öğrencilerinde (1018 öğrenci) yapılan araştırmada elde edilen bilgiler ışığında şu sonuçlar ortaya çıkmıştır: Kırma kusuru prevalansı %10,1 olarak bulunmuştur. Cinsiyet, beyana göre ailede gözlük kullanan birey bulunması ve ailede gözlük kullanan birey sayısı bağımsız değişkenleri ile kırma kusuru arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Manifest şaşılık prevalansı %7,1 olarak saptanmıştır. Cinsiyet ile manifest şaşılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Beyana göre ailede şaşı birey bulunması ile manifest şaşılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Latent şaşılık prevalansı %35,8 olarak tespit edilmiştir. Cinsiyet ile latent şaşılık arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Ambliyopi prevalansı %6,0 olarak saptanmıştır. Kırma kusuru ile ambliyopi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Manifest şaşılık ile ambliyopi arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Bu taramanın kırma kusuru için yararı %93,8 olarak saptanmıştır. ÖNERİLER 1.İlkokul birinci sınıf öğrencilerinin eğitim-öğretim yılı başlarında göz taramalarının rutin olarak gerçekleştirilmesi, 2.Okullarda Snellen ve E eşelleri bulundurulması, 3.Genel maksatla yapılan okul taramalarında göz sağlığına özel önem verilmesi, 4. Aileler, öğretmenler ve çocukların göz sağlığı yönünden bilgilendirilmesi, 5. Gözlük kullanan veya kırma kusuru saptanan öğrencilerin daha sık aralıklarla göz kontrollerinin yapılması, 6. Bu çalışmaya benzer çalışmalarda, ailelerden veri alınmasının kolaylaştırılması için anketlerin muayeneden birkaç gün önce ailelere ulaştırılması ve muayene için anket formunun doldurulmasının gerekliliğinin vurgulanması önerilir.

13 Kaynaklar 1. Brown MS. Vision screening of preschool children: How to check on visual acuity and heterophoria as part of a routine physical examination. Clin Pediatr 1975; 14: Preslan MW, Novak A. Baltimore vision screening project. Ophthalmology 1996;103: Lavrich JB, Nelson LB. Diagnosis and treatment of strabismus disorders. Pediatr Clin North Am 1993; 40: Ederer F, Krueger DE. Report on the National Eye Institute's visual acuity impairment survey pilot study. Washington, D.C.: Office of Biometry and Epidemiology, National Eye Institute, National Institutes of Health, Public Health Service, Department of Health and Human Services, Simons K. Preschool vision screening: Rationale, methodology and outcome. Surv Ophthalmol 1996; 41: Broderick P. Pediatric vision screening for the family physician. Am Fam Physician 1998; 58: , Review. ( atp/980901ap/broderic.html/). 7. Helveston EM, Weber JC, Miller K, Robertson K, Hohberger G, Estes R, et al. Visual function and academic performance. Am J Ophthalmol 1985; 99: Satterfield D, Keltner JL, Morrison TL. Psychosocial aspects of strabismus study. Arch Ophthalmol 1993; 111: Rubin SE and Nelson LB. Amblyopia. Diagnosis and management. Pediatr Clin North Am 1993; 40: Ganong WF. Vision. In: Review of Medical Physiology 14th Edition, pp Appleton & Lange, Von Noorden GK. Binocular vision and ocular motility, 5th Edition, pp St Louis, C.V. Mosby, Von Noorden GK. Binocular vision and ocular motility, p.344. St Louis, C.V. Mosby, Vinding TE ve ark. Prevalance of ambliyopia in old people without previous screening and treatment. Acta Ophthalmol. 1991: 69: Sanaç AŞ ve Önen M. Ambliyopi. Hacettepe Tıp Dergisi. 1997: 28 (4): Çölbay M ve ark. Altındağ Atilla İlköğretim Okulu 1. sınıf öğrencilerinde kırma kusuru ve diğer göz patolojilerinin prevalansı. HÜTF Halk Sağlığı AD intern araştırma raporu, indeks no: 11, 51. Ankara, Bengisu Ü. Göz Hastalıkları, 4. Basım, Kırılma Kusurları syf 1-23, Şaşılık syf , Palme, Ankara, Tezcan S. Epidemiyoloji Tıbbi Araştırmalar Yöntem Bilimi, syf. 80, 244. Hacettepe Halk Sağlığı Vakfı, Ankara, Bertan M ve Güler Ç. Halk Sağlığı Temel Bilgiler, syf. 58, 86. Güneş Yayınevi, Ankara, Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 1998, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etüdleri Enstitüsü Yayını, Ekim Candevir A ve ark. Cumhuriyet İlköğretim Okulu 1. ve 2. sınıf öğrencilerinde kırma kusurları ve diğer göz patolojilerinin prevalansı. HÜTF Halk Sağlığı AD intern araştırma raporu, indeks no: 11, 48. Ankara, Çiler G ve ark. Ahmet Hamdi Tanpınar İlköğretim Okulu 1. sınıf öğrencilerinin sağlık taraması. HÜTF Halk Sağlığı AD intern araştırma raporu, indeks no: 11, 40. Ankara, Başyıldız H ve ark. Batıkent Kooperatifliler İlkokulu öğrencilerinin gözlerinde kırma kusuru ve diğer patolojilerin prevalansı. HÜTF Halk Sağlığı AD intern araştırma raporu, indeks no: 11, 28. Ankara, Aliilkhichi A ve ark. Etimesgut Merkez İlkokulu 1. ve 5. sınıf öğrencilerinde refraksiyon kusuru prevalansı. HÜTF Halk Sağlığı AD intern araştırma raporu, indeks no: 11, 16. Ankara, Nelson LB. Ophthalmic examination of infants and children by the pediatrician. Pediatr Clin North Am 1983; 30: Öztürk Ç ve ark. Balgat Mustafa Kemal İlköğretim Okulu 1. ve 5. sınıf öğrencilerinde göz kusurlarının taranması. HÜTF Halk Sağlığı AD intern araştırma raporu, indeks no: 11, 44. Ankara, Uysal Ç ve ark. Türkan Azmi Köksoy İlköğretim Okulu 1. ve 8. sınıf öğrencilerinde göz kırma kusuru ve renkli görme kusurunun taranması. HÜTF Halk Sağlığı AD intern araştırma raporu, indeks no: 11, 54. Ankara, Baykal YT ve ark. Yenikent Merkez İlköğretim Okulu 1. ve 2. sınıf öğrencilerinde kırma kusuru ve şaşılık prevalansı. HÜTF Halk Sağlığı AD intern araştırma raporu, indeks no: 11, 46. Ankara, 1997.