FİNAL RAPOR TUZLA İLÇESİ ÇEVRE RİSK ANALİZİ VE ÇEVRESEL

FİNAL RAPOR TUZLA İLÇESİ ÇEVRE RİSK ANALİZİ VE ÇEVRESEL ARALIK 2006 Hazırlayan Uluslararası Danışmanlık Organizasyon Ltd. Şti. Sahrayı Cedit Mahallesi Golden Plaza B Blok No:31 Kat:6 Daire:12 Kozyatağı İstanbul 1

İÇİNDEKİLER BÖLÜM SAYFA 1 TANITIM... 4 1.1 Gerekçe ve Kapsam...4 1.2 ICC Yaklaşımı ve Metodoloji...4 İlçe ve İlçe Çevresinin Tanımı...5 Mevzuata Göre Çevresel İzinler ve Onaylar...5 Çevresel Değerlendirme...5 Risk Derecelendirme...5 Alınacak Önlem ve Faaliyetlerin Tanımlanması...6 Proje Organizasyonu...6 2 BÖLGE TANIMI... 7 2.1 Coğrafi Konumu...7 2.2 Alt Yapı...8 Su Şebekesi...8 Elektrik...9 Ulaşım...9 Posta...10 Telefon...10 2.3 Yeraltı Suyu...10 2.4 Meteorolojik Bilgiler...10 2.5 Topografi Ve Jeoloji...11 2.6 Sismik Yapı...17 Yerleşime Uygun Alanlar (YU)...18 Yerleşime Önlemli Alanlar (YÖUA)...18 Ayrıntılı Jeoteknik Etüt Gerektiren Alanlar (AJE)...18 Alüvyonlar (AJE-1)...19 2.7 Hidroloji Ve Hidro Jeoloji...19 2.8 Bitki Ve Hayvanlar (Flora & Fauna)...20 2.9 Potansiyel Hassas Alıcılar...20 2.10 Kültürel Unsurlar...22 Nüfus Ve Yönetim Birimleri...22 Sosyal Durum Ve Turizm...23 Eğitim Ve Kültür Durumu...24 2.11 Ekonomik Durum...24 3 TUZLA BELEDİYESİ... 26 3.1 Mevcut Faaliyetler ve Birimler...26 3.2 Tuzla Belediyesi nin Çevre Yönetimi Alanındaki Faaliyet ve Planları...27 3.3 Çevresel Yükümlülük ve Yaptırımlar...29 2

4 BÖLGENİN ÇEVRESEL ETKİLERİ... 50 4.1 Faaliyet Gösteren Sektörler...50 4.2 Tesislerin Çevresel Etkileri ve Yasal Yükümlülükleri...50 4.3 Saha Ziyareti ve Bulgular...58 5 DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER... 78 5.1 Değerlendirme Yöntemi ve Başlıkları...78 5.2 Anket Sonuçları...86 5.3 Öneriler...88 5.4 Risk Derecelendirme...95 5.5 AB Yasal Düzenlemeleri ile İlgili Konular...98 5.6 Ekler...100 3

1 TANITIM 1.1 Gerekçe ve Kapsam Belediye hizmet alanında bulunan yerleşim ve sanayi bölgelerinin çevresel etkilerinin tespiti, yükümlülüklerin gözden geçirilerek değerlendirilmesi, çevre mevzuatı gerekliliklerine uyumun tespiti ve elde edilen verilerin değerlendirilerek, tespit edilen risklerin giderilmesine yönelik önerilerin oluşturulması, bu çalışmanın amacını ve içeriğini oluşturur. Çalışma kapsamı aşağıdaki gibidir: İlçe genelinde çevresel etki yaratan unsurların ve etkilerinin belirlenmesi ve gruplandırılması Çevre etkilerinin; Atık su, enerji, emisyon, kimyasal madde kullanımı, toprak kirliliği yaratan unsurlar, zararlı maddeler, gürültü vb. açısından sınıflandırılması Çevre etkilerine karşı halihazırda alınmış olan önlemlerin tespiti ve mevzuata uygunluğun değerlendirilmesi İlçe nin çevreye duyarlı, yaşamak ve çalışmak için tercih edilen bir ilçe olması açısından çevre etkilerinin en aza indirgenmesini sağlayacak önlemler ve önerilerin geliştirilmesi Bu amaçları gerçekleştirmek üzere 1nci Aşama Çevresel Tesis Değerlendirmesi ve Uyumluluk Denetimi yapılacaktır. Bu çalışmalar aşağıdakilerden oluşacaktır: Saha incelemesi, bölgede bulunan sınai tesislerin ziyareti, faaliyetler hakkında ilgili teknik personelle görüşmeler; Bölge ile ilgili geçmiş ve bugünkü mevcut bilgi ve verilerin, ölçüm-analiz sonuçlarının, varsa daha önce yapılan çevre ile ilgili çalışma raporlarının toplanması; Bilgilerin gözden geçirilmesi ve analizi; Raporlama. 1.2 ICC Yaklaşımı ve Metodoloji Çevresel değerlendirme ve risk analizi çalışması bölgede yapılacak detaylı incelemeler sonucunda aşağıdaki ana bileşenlerden oluşacaktır: İlçe ve İlçe Çevresinin Tanımı Türk Mevzuatına Göre İlçede faaliyet gösteren kuruluşların Çevresel İzin ve Onayları Çevresel Değerlendirme Risk Derecelendirme 4

İlçe ve İlçe Çevresinin Tanımı İlçe ve çevresinin genel incelemesi ve değerlendirmesi yapılacaktır. İlçede çevre etkisi olan tessilerin yeri ve yerleşimi, tesislerdeki genel faaliyetler, tesis yerinde ve çevresinde geçmişteki kullanım ve faaliyetler, jeoloji, bölgesel depremsellik, hidroloji ve hidrojeoloji, tesis etrafındaki olası duyarlı alıcılar incelenecektir. Mevzuata Göre Çevresel İzinler ve Onaylar İlçedeki organize site ve tesislerin özelliklerine, kapasitesine, inşa tarihine göre Türk mevzuatı uyarınca inşaat ve işletme aşamasında hazırlanması gereken rapor, alınması gereken izin-ruhsat-onay vb durumu incelenecektir. Bunlardan bazıları Çevresel Etki Değerlendirme Raporu, Atıksu Deşarj İzni, Hava Emisyon İzni, Sıhhi/Gayri Sıhhi Müessese Açılma Ruhsatı, ve Atık Yönetimi İzin ve Esasları dır. Çevresel Değerlendirme İlçe ve ilçede bulunan tesislerin genel faaliyetler, işletme koşulları, çevre koruma önlemleri ve tesis faaliyetlerinin yürürlükteki Türk Çevre Mevzuatı na uyumluluğu incelenecektir. Risk Derecelendirme Bu çalışmanın amacı, değerlendirmelerde gözlenen şartların önem derecesine dayanarak, tesisi risk sınıfına (yüksek, orta, düşük) göre derecelendirmektir. Risk derecelendirmede BS 7799 ve BS 8800 Risk Değerlendirme Metodolojileri kullanılmıştır. 5

Alınacak Önlem ve Faaliyetlerin Tanımlanması Tespit edilen risklerin ortadan kaldırılmasına yönelik olarak alınması gereken önlemler ve yapılması gereken faaliyetler kısa, orta ve uzun dönemli olarak tanımlanacaktır. Proje Organizasyonu Çalışmalar aşağıda ismi görev, ve proje içindeki rolü belirtilen ICC uzmanları tarafından gerçekleştirilmiştir: UZMAN SAHA ZİYARET TARİHLERİ ÜNVAN PROJEDEKİ ROLÜ Tülin Seçen - Baş Danışman Proje Koordinatörü Suna Dökmeci 1 Kasım 2 Aralık 2006 Çevre Y. Mühendisi Proje Yöneticisi Ayşe Eyigör 1 Kasım 2 Aralık 2006 Çevre Mühendisi Proje Mühendisi Özlem Öztürk 1 Kasım 2 Aralık 2006 Çevre Mühendisi Proje Mühendisi Seçil Özdede 1 Kasım 2 Aralık 2006 Endüstri Mühendisi Proje Mühendisi Kurumdan Projeye destek veren ekipler ise aşağıdaki gibidir: Birim Temizlik İşleri Müdürlüğü Zabıta Müdürüğü Adı Soyadı Süleyman Çetinkaya Fatih Şen Alişan Başçı 6

2 BÖLGE TANIMI 2.1 Coğrafi Konumu İstanbul un Doğu ya açılan kapısı, 124.000 nüfus 12600 hektar alana sahip Tuzla İlçesi, 10 mahalle ve 2 beldeyi kapsamaktadır. Kuzey Batı istikametinde Orhanlı ve Akfırat Beldeleri, Kuzey Doğu istikametinde Şekerpınar ve Çayırova Beldeleri ile Gebze İlçesi, Güney Batı istikametinde Pendik İlçesi, Güney Doğu istikametinde ise Marmara Denizi bulunmaktadır. Osmanlılar zamanında tuz elde edilen Göl den dolayı adını Tuzla olarak almıştır. Tuzla nın doğusunda Gebze İlçesi batısında Pendik, kuzeyinde Pendik ve güneyinde Marmara Denizi bulunmaktadır. Tuzla engebeli bir toprak yapısına sahiptir. Tuzla nın güneyinde Tuz Burnu büyük bir çıkıntı oluşturmaktadır. Tuzla nın kıyısı burunlarla ve koylarla girintili ve çıkıntılıdır. Tuzla Körfezinde; Mezar Burnu, Dalyan Burnu, Tuz Burnu, Sarp Burnu, Tuz Burnunun güneyinde Şemsiye Adası, Korsan Adası, İncir Adası ve Ekrembey (Eşek Adası) bulunmaktadır. Ayrıca, Sakız Adası Burnu ile İçmeler Burnu belirgin bir çıkıntı yapmıştır. Tuzla ilçesi Marmara Bölgesinde Kocaeli Yarımadasının güneybatısında yer alır. İstanbul'un Anadolu Yakasındaki son noktadır. Haydarpaşa'ya 32 km. uzaklıktadır. Kuzeyinde ve batısında Pendik ilçesi, doğusunda Gebze ilçesi (Kocaeli) güneyinde Marmara Denizi bulunur. Seksen altı kilometre kare yüz ölçümüne sahip olan ilçe, Marmara Denizinde 13 km. uzunluğunda kıyıya sahiptir. İlçenin güney uç noktası olan Tuzla Burnu büyük bir çıkıntı meydana getirir. Aydıntepe kıyılarından merkeze kadar koylar ve burunlarla girintili ve çıkıntılıdır. Tuzla Körfezi'nden sonra Mezar Burnu, Mesari Burnu, Limon Burnu, Dalyan Burnu sıralanır. En ileri çıkıntı Tuzla Burnuyla, Sarp Burnudur. Tuzla Burnu güneyinde şemsiye Adası, Korsan Adası ve İncir Adası yer alır. Kuzeye doğru Sakız Ada Burnu ile İçmeler Burnu belirgin bir çıkıntı gösterir. Sakız Burnu açıklarında Eşek Adası (Ekrem Bey Adası) vardır. Kıyılar, tepelerin denize yakın olduğu kesimlerde ve genellikle burunlarda yüksek kıyı, tepelerin iç kısımlarının bulunduğu kesimlerde alçak kıyı biçimindedir. Tuzla topraklarında dağlık kesim düzlüklerden daha fazladır. Denize yakın kesimlerde oldukça geniş düzlükler yer alır. içerilere gidildikçe, yükseklik artar. Düzlükler, Platolar halinde tepelerin arasında uzanır. En yüksek yerlerde denizden yüksek yerlerde denizden yükseklik 300 metreyi aşmaz. Aydınlı'daki Karatepe denizden 190 m. Kavastepe 109 m. yüksekliklerindedir. 7

2.2 Alt Yapı Su Şebekesi İlçede su işleri İSKİ Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. İçme suyu şebeke hattı uzunluğu 400.390 metredir. İlçede su sıkıntısı yaşanmamaktadır. Batıda Pendik İlçesi, Güneyde Marmara Denizi, Doğuda Gebze İlçesi ve Darıca Beldesi, Kuzeyde Tepeören Beldesi arasında kalan bölgeye içme suyu verilmektedir. Tuzla İlçesi; Postane, Evliya Çelebi, Yayla, İstasyon, Cami Mahalleleri, Askeri Birliklerden Deniz Harp Okulu, KKK Kamp ve Askeri Lojmanlar 0 800/600 mm bir branşmanla, Tuzla Piyade Okulu 0 800/20 mm lik ve 0 800/150 mm lik birer branşmanla, Tuzla İlçesi; Mimarsinan ve Şifa Mahalleleri alt kısımları 0 800/200 mm lik bir branşmanla,tuzla İlçesi Şifa mahallesi, Arçelik Fabrikası 0 800/100 mm lik bir branşmanla Şeyhli-Gebze hattından beslenmektedir.tuzla İlçesi Aydınlı Mahallesinin tamamı Şifa. Mimarsinan Mahallelerinin üst katları, Orhanlı Beldesi Merkez, Mescit Mahalleleri ve Darıca Teknik Şefliği hizmet alanında kalan Göçmen Blokları 0 800/400 mm lik bir branşmanla Şeyhli-Gebze hattından Aydınlı pompa sistemi ile beslenmektedir. Herhangi bir doğal afet durumunda mevcut içme suyu şebeke hattına alternatif olarak Ömerli- Aydınlı Q 2000 lik çelik ishale hattı devreye alınacaktır. Atık su şebekesi ihtiyaca cevap verebilecek durumdadır. Ancak, hızla çoğalan nüfusa yeterli olabilmek için bu şebekelere ilave çalışmalar yapılmaktadır. Fenni kanal şebeke uzunluğu 372.620 metre, fenni olmayan kanal durumu, 14.560 metre, ihtiyaç duyulan kanal durumu ise 25.350 metredir. TabloTuzla İlçesinde Atık Su Kanalı Olmayan Sokak Listesi: Aydınlı mah. G-302 sokak Aydınlı mah. Ümit sokak Aydınlı mah. İhsan Kabadayı sokak Aydınlı mah. G-281 sokak Aydınlı mah. G-310 sokak Aydınlı mah. Gül sokak Aydınlı mah. C-147 sokak Aydınlı mah. G-6 sokak Aydınlı mah. Büşra sokak Aydınlı mah. G-147 sokak Aydınlı mah. G-157 sokak Aydınlı mah. Çiftlik sokak devamı Aydınlı mah. G-249 sokak Aydınlı mah. G-49 sokak devamı Aydınlı mah. Çeşme sokak devamı Aydınlı mah. G-118 sokak Aydınlı mah. G-253 sokak Aydınlı mah. Son sokak 8

Mimar Sinan mah. Hakan sokak devamı Mimar Sinan mah. Kirazlı sokak Postane mah. Zümrüt sokak Postane mah. G-16 sokak Postane mah. G-160 sokak Aydıntepe mah. Aydın cad. devamı Orhanlı Beldesi, Anadolu mah. Papatya sokak Orhanlı Beldesi, Anadolu mah. Lale sokak Orhanlı Beldesi, Anadolu mah. Gül sokak Orhanlı Beldesi, Anadolu mah. Elmalık caddesi Orhanlı Beldesi, Tem Yan yoldaki Sanayi Siteleri Orhanlı Beldesi, Fatih mah., Mehmet Akif Ersoy cad. civarı, Sanayi Siteleri Orhanlı Beldesi, Mescit mah. Fettan Başaran cad. devamı. NOT: Akfırat Beldesi ve Tepeören'in tamamında fenni atık su kanalı bulunmamaktadır. Elektrik İlçede elektrik işleri TEDAŞ (İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım Koordinatörlüğü tarafından yürütülmektedir. İlçe sınırları içerisinde 156 adet işletme, 43 adet dağıtım, 128 adet özel tip trafo merkezi olmak üzere toplam 327 adet trafo merkezi bulunmaktadır. Bu trafolara ait toplam kurulu güç ise 316848 KVA dır. 2002 yatırım programı dahilinde ihalesi yapılan Orhanlı Beldesinin yeraltına alınması işi % 80 tamamlanmış olup, çalışmalar devam etmektedir. 2002 yatırım programında bulunan ve ihalesi yapılan Tuzla Hatboyu Caddesi üzerindeki 10 KV trafo merkezlerinin 35 KV trafo merkezine dönüştürülmesi işi için yeraltına alma çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca, Aydıntepe ve İçmeler Mahallelerinde enerji nakil hatları yeraltına alınmış olup, kısmen havai hatlar mevcuttur. Ulaşım Tuzla nın bağlı bulunduğu İstanbul dışında diğer illerle doğrudan kara, deniz, hava ve demiryolu bağlantıları yoktur. Ancak E-5 karayolu ile Haydarpaşa dan başlayan demiryolu ilçe sınırları içerisinden geçmektedir. Halkın büyük kesimi toplu taşımacılıkta treni tercih etmekle birlikte Tuzla Belediyesi ne ait otobüsler ve özel minibüsleri de kullanmaktadırlar. Banliyö Tren, Gebze-Haydarpaşa hattı arası işlemektedir. Belediye otobüsleri ise Tuzla-Pendik, Aydıntepe-Pendik bağlantılıdır. Özel şahıslarca işletilen minibüslerde aynı güzergahta çalışmaktadırlar. İlçe halkı il dışı seyahatlerinde de yine tren yada otobüsü tercih etmektedirler. Tuzla nın il merkezi yada diğer il lerle doğrudan deniz ulaşımı bağlantısı yoktur. 9

Bunun yanında Gebze-Harem arası işleyen minibüsler ve Adapazarı Topkapı arası çalışan özel şahıslara ait otobüsler ilçe sakinlerinin başlıca ulaşım araçlarıdır. Posta 150 nci Yıl Anadolu Yakası PTT Müdürlüğü ile irtibatlı olarak posta alınır-verilir, PTT merkezine ait dağıtım elemanlarınca dağıtılır. PTT Hizmetleri İlçe Merkezinde Tuzla PTT Merkezince, Tuzla İlçesine bağlı yerleşim yerlerinde ise Piyade Okulu PTT Şube Şefliği, Deniz Harp Okulu, Aydıntepe, İçmeler, Organize Deri Sanayii, Evliya Çelebi, Şifa Mahallesi, Aydınlı Mahallesi olmak üzere 8 şube ile verilmektedir. Hizmet verilen bu şube binaları özel şahıslara aittir. Telefon Tuzla Merkez Santrali 18508, Tepeören 1552, Aydınlı 3664, Orhanlı 1828, Şifa 6383, Dericilik Organize Sanayii 2136 kapasitelidir. 2.3 Yeraltı Suyu Tuzla ilçesinde, sıcaklığı 18-50 santigrat derece civarlarında olan yeraltı suyu çıkarılmaktadır. Bu sular sanayide ve kaplıcada kullanılmaktadır. İçmeler adında kaplıca tesisleri vardır. 2.4 Meteorolojik Bilgiler İlçede genellikle Akdeniz iklimi özellikleri görülür. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar yağışlı ve serindir. ilkbahar serin ve yağışlı, sonbahar ılıman ve bol yağışlıdır. Yılın ortalama sıcaklığı 14 derecedir. Sıcaklığın yaz ortalarında 39 dereceye kadar yükseldiği, kış ortalarında sıfırın altında -10 dereceye kadar düştüğü görülmüştür. Yıllık ortalama nem oranı %72'dir. Yıllık yağış ortalaması 720 mm'dir. Yağışlar genelde yağmur şeklindedir. Ortalama yıllık karlı günlerin sayısı 9 dur, ilçede yazın poyraz, kışın lodos en çok esen rüzgarlardır. Lodosta, deniz fırtınası görülür. 10

İstasyon Adı Yıl Ay Gün Değer Maximum Rüzgar Hızı (m/sec) Kartal 1975 1 9 14,2 Kartal 2003 10 6 13,2 Minimum Sıcaklik ( C) Kartal 1985 2 21-6,4 Kartal 1987 3 6-5,6 Kartal 2004 2 14-4.7 Maksimum Sıcaklik ( C) Kartal 1984 7 17 39,3 Kartal 1994 8 12 37,8 Kartal 2000 7 13 40,6 Maksimum Yağış Miktarı (mm) Kartal 1981 9 10 136,1 Kartal 1995 7 9 72 Kartal 1997 10 14 63,6 Maksimum Kar Yüksekliği (cm) (-1 LEKE) Kartal 1985 2 19 20 Kartal 1987 3 9 41 Kartal 2004 2 14 41 2.5 Topografi Ve Jeoloji Tuzla ilçesinin jeolojik yapısında Tuzla Formasyonu, Kartal Formasyonu, Dolayoba Formasyonu, Sultanbeyli Formasyonu, Hereke Pudingi ve Alüvyon görülmektedir. Formasyon sınırı Fay Bindirme Alüvyon Hereke Pudingi Tuzla Formasyonu Kartal Formasyonu Dolayoba Formasyonu 11

Dolayoba Formasyonu (Df) Formasyonun Kartal-Pendik ve Tuzla çevresi yanında Beykoz ve İstinye dolaylarında da yaygın mostraları bulunmaktadır. Birim, Gözdağ Formasyonu ile geçiş bölgelerinde genelde mercan parçaları, krinoid sapları ve brakyopod kavkı ve parçalarından oluşan bir tane taşı ile başlar. Mavimsi gripembe renkli olan bu fasiyes genelde birkaç metre kalındır. Bu fasiyes üzerinde, tablalı mercanlardan oluşan ve kalınlığı bölgesel olarak farklılıklar gösteren; kısmen yama, baskın olarak da set resifi türünde resiflerden yapılmıştır. Koloniler arasında ise, çeşitli bentik fosil içeren karbonat çamurtaşlarından ibaret bir fasiyes bulunur. Bu fasiyes içinde yalnızca karbonat çamurtaşlarında tabakalaşma özellikleri belirgindir. Resif çekirdekleri ise masiftir. Fasiyesin kalınlığı Dolayoba çevresinde 50 m. kadardır. Istinye çevresinde ise, birkaç on metre tahmin edilmiştir. Resif fasiyesi üzerinde bazı bölgelerde kalınlığı 500 m. nin üzerinde olan ince şeyl aratabakalı koyu mavimsi gri-pembemsi gri renklerde kesinlikle balık sırtı çapraz laminalı, dalgalı-merceksi ve flaser tabakalı kireçtaşları gelir. Gelgit etkisindeki bir karbonat platform koşullarını yansıtan bu fasiyes içinde yoğun çeşitli organizma parçalarının karbonat çimento ile çimentolanmasından oluşmuş aratabakalar da yaygındır. Bir diğer deyişle, bu ortam gelgit etkisinde bir resif önü platformu şeklindedir. Dolayoba Formasyonu içinde bu fasiyes üzerinde ince paralel laminalı koyu mavimsi gri mikrit ve ince pembemsi renkli laminalı çamurtaşı ardışımından oluşan, dalga taban altı ve düşük enerjili platform içi derin çukurluk koşullarını yansıtan bir diğer fasiyes yer alır. Önalan (1982), tarafından Sedefadası Formasyonu olarak ayırtlanmış bu birim genel istif içinde mercekler şeklindedir. Formasyonun üst seviyeleri cm.-dm. kalınlıklı şeyl mikrit ardışımından yapılmıştır. Kireçtaşı aratabakaları budinajlanma sonucu iri yumrular haline dönüşmüştür. 12 m. kalınlıklı bu zon üzerinde Kartal Formasyonu nun sarımsı kahverenkli şeyllerine geçilir. Formasyon içinde gözlenen değişik türde kireçtaşları ileri derecede diyajenez ile bazen tümüyle yeniden kristallenmesi ve, dolayısıyla, birincil dokusal özelliklerini geniş ölçüde yitirmişlerdir. Neomorfizma olarak tanımlanabilecek bu rekristalizasyonun yanı sıra; basınç erimeleri ile gelişmiş stilolitleşme, ikincil dolomitleşme ve daha sonra didolomitleşme bu kireçtaşlarını sert kaya haline getiren başlıca diyajenetik olaylar olarak sayılabilir. Yalnız, daha sonra gelişen karstlaşma ile birim bazı yerlerde ileri derecede tahrip olmuştur. Formasyonun genel geometrisi örtü tipindedir. Alt ve üst birimlerle sınırları uyumludur. Alttaki Gözdağ Formasyonu ile girik, üstteki Kartal Formasyonu ile dikey geçişlidir. Formasyon doğudan batıya doğru transgresif aşmalıdır. Bir diğer değişle, Kartal-Pendik 12

yöresinde Venlokiyen Jediniyen (Alt Silüriyen-Alt Devoniyen); Istinye yöresinde ise, Ludloviyen ve Sigeniyen (Üst Silüriyen-Alt Devoniyen) yaşındadır. Kartal Formasyonu (Kf) Dolayoba Formasyonu üzerinde sarımsı kahve-gri renkli, iyi yapraklanmalı düzeyler halinde brakyopod, mercan ve bryozoa vs. fosilleri içeren ve seyrek silttaşı ile kumtaşı aratabakalı şeyller yeralır. Kartal, Pendik, Tuzla, Yakacık, Beykoz-Çengelköy arası ve Istinye kuzeyinde geniş alanlarda mostra verir. Kartal çevresinde yaklaşık 750 m. kalınlıkta ve yukarıdaki tanıma uygun şekilde silttaşı ve seyrek kumtaşı aratabakalı, laminalı-ince tabakalı şeyller şeklindedir. Bunlar, üste doğru kırıntılı kireçtaşı aratabakalıdırlar. Kırıntılı kireçtaşlarının alt yüzeyleri keskin ve aşınmalı, içleri dereceli, paralel ve akıntı ripil laminalı üstten de şeyllere geçişlidir. Tabaka kalınlıkları 10 cm-2 m. arasında değişir. Formasyon içinde arakatkıların sayı ve kalınlıklarının artması, şeyllerinde incelmesiyle üstteki Tuzla Formasyonu na geçilir. Şeyller iyi yarılma özellikli genelde silt boyutlu kuvars, feldispat ve mikalıdır. Mostraların üst kesimlerinde yerel olarak metrelerce kalınlıkta altere zonlar mevcuttur. Su aldıklarında kolaylıkla çamur haline gelebilmektedirler. Kumtaşı aratabakalarının genellikle alt yüzleri keskin, içleri paralel ve mikroçapraz, bazen de konvolut laminalıdır. Ince orta kum boyutlu kuvars, feldispat ve serizit-muskovit türü mikalar başlıca taş yapıcı minerallerdir. Bunlar matriks ile tutturulmuştur. Matriks içinde çörtleşme, serizit iğneleri ve illit bileşimli kil minerali gelişmeleri yaygındır. Bu formasyon dalga tabanı altındaki düşük enerjili ve açık-derin denizel koşullarda çökelmiştir. Şeyller süspansiyondan, kaba kırıntılarda türbit akıntılarla ortama getirilmişlerdir. Formasyonun alt ve üst sınırları uyumlu ve diğer geçiş tedricidir. Geometrisi de genelde örtü şeklindedir. Çeşitli araştırmalarda içerisinden derlenen fosillere göre Kartal Formasyonu nun Sigeniyen Eyfeliyen (Alt-Orta Devoniyen) yaşında olduğu saptanmıştır. Tuzla Formasyonu (TF) İstanbul ve Kocaeli yarımadalarında, Kartal Formasyonu içindeki kırıntılı kireçtaşı aratabakalarının kalınlaşması ve sayıca artması, şeyllerin de giderek yok olmasıyla sarımsı mavimsi gri masif kireçtaşlarına geçilir. Bu kireçtaşları bu birim üste doğru ince ardışımlı mikritik kireçtaşı alacalı-sarımsı kahve şeyl ardışım haline gelir. 13

Alt kesiminde izlenen masif kireçtaşları genelde 30-100 cm. tabaka kalınlıklı, alt yüzleri aşınmalı ve keskin içleri dereceli, paralel ve mikroçapraz laminalı üst kesimleri karbonat çamurtaşı şeklindedir. Oldukça derin-denizel ortama türbit akıntılarla getirilip depolanmış kırıntılı kireçtaşları olarak tanımlanabilirler. Yaklaşık 40 m. kalınlıklı bu fasiyes üzerinde istif yine kireçtaşı-çamurtaşı ardışımı şeklindedir. Ince ardışımlı tabakalaşmalı olarak tanımlanabilecek bu kesim budinajlanma sonucu ince yumrulu bir görünüm kazanmıştır. Bu fasiyesin kalınlığı yaklaşık 50 m. dir. Formasyonun üst kesiminde kireçtaşı aratabakaları incelip seyrekleşerek kaybolur ve istif sarımsı-pembemsi kahverenkli ince paralel laminalı bir şeyl haline gelir. Bu şeyller içerisinde kalınlıkları önce milimetre mertebesinde ve yanal olarak birkaç metre uzunlukta siyah renkli çört bantları izlenir. Bunlar yukarı doğru giderek kalınlaşır ve sıklaşır. Çamurtaşı aratabakalarıda kalınlık olarak incelir. Çamurtaşı aratabakalarının tedricen yok olması ile daha üstte yer alan Radiolaria lı çörtlere geçilir. Bu kesimin kalınlığı yaklaşık 25 m. dir. Petrografik açıdan formasyonun en altında görülen kireçtaşları, kırıntılı kireçtaşı ya da dış literatürde allodapik kireçtaşı veya kalsitürbidit olarak tanımlanan bir kireçtaşıdır. Ayrıntıda fosil kavkı parçası, pellet veya herhangi bir karbonat kaya parçalarının yine bir karbonat çimento ile birleştirilmesinden oluşmuştur. Kireçtaşı tabakalarının üst kesimleri ise mikritten (mikrokristalin karbonat çamuru) yapılıdır. Aratabaka olarak daha üst kesimde izlenen çamurtaşları silt boyutlu kuvars, mika ve opak mineral kırıntıları içeren killerden oluşmuştur. Kireçtaşları içerisinde çökelme sonrasında büyümüş olan pirit kristalleri çökelme ortamının oksijensiz, diğer bir deyişle, indirgeyici ve çok büyük bir ihtimalle derin-denizel olduğunu vurgulamaktadır. Genel olarak örtü şeklinde bir geometriye sahip olan formasyon alt ve üsteki birimlerle tedrici geçişlidir. Önceki çalışmalara göre formasyon Orta-Üst Devoniyen yaşındadır. Birim, içindeki killi kireçtaşı, yumrulu kireçtaşı ve alt seviyelerde masif özelliktedir. Formasyon, kahverengi-gri, taze yüzeyleri de gri renklerde olup, genelde orta ve kalın tabakalı, ayrışmadığı kesimlerde sağlam kaya özelliğindedir. Formasyon, eklem takımları içermekte olup, eklem aralıkları değişkendir. Eklemler ayrışma zonu içerisinde bazen açık bazen de kil, kalsit ve kuvars dolguludur. Formasyon içinde yer yer porfirik daykları görülmektedir. Bu dayklar, genelde yüzeyde çok ayrışmış ve killeşmiştir. Birimin genel stabilitesi, dayanımı, taşıma kapasitesi yüksektir. Heyelan, krip, akma gibi kitle hareketleri izlenmemiş, ancak bazen dik derin kazılarda süreksizlik yüzeylerinin geometrik konumlarına bağlı olarak kama tipi kaymalar ve kaya düşmeleri oluşabileceği kanısına varılmıştır. 14

Tuzla formasyonu ince ve orta tabakalanmalıdır. Muntazam bir tabakalanma sunar. Tabakalanmaları tektonik etkilerden dolayı çok aşırı kıvrımlı ve kırklı bir yapı gösterir ve belirgin bir yönelimi yoktur. KamiI Abduş Gölü Gölde yapılan sondajlarda üstte kalınlığı 0,30-0,35 m. arasında değişen grimsi, kahverengi kumlu, çakıllı yer yer az kavkı içeren bir toprak seviyesi bulunmaktadır. Bu zonun altında Kara tarafında daha az kalınlıklı (0,90-2,35 m. arasında), deniz tarafında ise daha kalın (11,20 m.) gri renkli, yoğun kavkılı, kumlu, çakıllı, çok yumuşak olan Kuşdili Formasyonu bulunmaktadlr. Bu raporun değişik kesimlerinde bahsedildiği gibi bu Formasyon deniz etkisinde oluşan bir haliç dolgusudur. Gölün paleotopografyasına bakılırsa KB-GD gidişli bir çukur alan bulunmaktadır. Deniz tarafı bağlantısında da (SK-3) derin olan Kuşdili Formasyonu, o kesimde de derin bir açılımın olduğunu işaret etmektedir. Diğer taraftan gölün derin kesimlerinde altta Kartal Formasyonu bulunmaktadır. Litolojik bileşimi itibariyle kalsitürbidit aratabakalı şeyl olan bu birim, karbonatlı kesimlerinde erimeye; karst oluşumuna uygun özelliklere sahiptir. Nitekim gerek Göl çevresindeki kazılarda ve gerekse yapılan sondajlarda (SK-3) bu karşılaşma sonucunda karbonat seviyelerinde oluşan düzensiz kalıntı blokların kırmızı renkli bir karbonat kili içerisinde olduğu görülmektedir. Bu sıralanan özellikleri ile göl tabanı değişik kökenden gelen bir kil tabakası ile kaplıdır. Göle gelen su beslenmesi bu alan içerisinde bir su rezervini sağlar. Tabandaki Kartal Formasyonu karstlaşan (karstik erime) kesimlerinde boşluklu, poröz bir yapı kazandığı gibi, erime, ayrışım sonucu ortaya çıkan kilde geçirimsizlik oluşturur. Tuzla Gölü tabanı bu tür bir özelliğe sahiptir. Diğer yandan göl alanının oluşumunu sağlayan tektonizmaya bağlı kırık, çatlak ve fay zonları yeraltı suyunun dolaştığı aralıklardır. İSKİ nin yağmur, taşkın sularını toplamak ve taşımak amacıyla yaptığı kanallar belirli bir alanı (yeraltında), belirli bir hacmi kapte edecektir. Su gelirlerinin tamamını toplayacak yada önünde set oluşturacak durumda değildir. Bu alanın dışında kalan yeraltısuyunun dolaşımı serbest durumdadır; dolayısıyla, göl tabanı bu kesimlerden yine beslenebilir. Ancak göl tabanı geçirimsiz özelliklerde olduğu için genelde tabanda su beslenmesinin olmadığı yada çok düşük seviyede olduğu düşünülebilir. Göl yüzeyinde halihazırda toprak özelliğini taşıyan ince (0.30-0.35 m) bir örtü bulunmaktadır. Bu örtü kazılarak alınabilir. Bu seviyenin altındaki çoğunlukla kavkılı kil olan malzeme tam manasıyla deniz dolgusu olup, tuzlu oldugundan tarıma elverişli değildir. 15

Sultanbeyli Formasyonu Sultanbeyli Formasyonu çakıl, kum, kil ve karbonattan yapılmış olup, az-orta konsolide bir formasyondur. Kalınlığı çok değişken olmakla beraber sondajlardan elde edilen görünür maksimum kalınlığı 25 m nin üzerindedir. Tektonik aktivite ile oluşmaya başladığından, kalınlığı gibi litolojisi de yerel olarak değişiklikler gösterir. Tuzla ilçesi sahilinde karbonatlı seviyeler daha baskın iken, kuzeyde ise kum ve çakıl daha baskındır. Sultanbeyli formasyonu yüzeyde tamamen ayrık, bazen toprak şeklindedir. Birkaç metre derinlikten sonra giderek sertliği artmaktadır. Tekne tipi çapraz tabakalanma izlenir. Bu tabakalar genellikle aşınmalı olarak devresel devam eder. Formasyonun rengi, kumların baskın olduğu yerlerdeki rengi koyu kahve-gri, karbonatın baskın olduğu yerlerde ise kirli beyaz, açık kahve renk tonlarındadır. Tabaka içinde tane boylanması izlenir. Derinlere doğru formasyonun sıkılığı arttığından, sıvılaşma riski çok fazla taşımamaktadır. Genellikle yer altı suyu ihtiva eder. Gerekli iyileştirme ve önlemler alındıktan sonra eğimin az olduğu alanlarda yapılaşma bakımından önemli bir sorun yaşanmaz. Tuzla ilçesinde 17 Ağustos 1999 depreminde en çok hasar gören binalar kısmen bu zemin üzerinde bulunmaktaydı. D ve C grubu olup, yerel zemin sınıfı Z2, Z3 dür. Granit Arenası Tuzla Şifa mahallesi, granit sokulumunun üzerinde bulunur. Granitin ayrışması sonucu arena meydana gelmiştir. Ayrışmanın daha az olduğu birkaç yer dışında mahallenin tümü ileri derecede ayrışmış arena zemin üzerindedir. Ayrışma dereceli olarak derinlere doğru azalarak devam eder. Ayrışma birçok yerde hidrotermal etkilerle olmuştur. Yer yer kükürtlü sarımsı boyanmalar bulunmaktadır. Arenanın kalınlığı çok değişken olmakla beraber 5-10 m arasında değişmektedir. Arena derinliğe bağlı ayrışma derecesine göre D, C ve B grubu olup, yerel zemin sınıfı Z2 dir. Alüvyonlar İstanbul Boğazı ve Marmara ya doğru akan derelerin yataklarında alüvyonlar oluşmuştur. Bu alüvyonlar kalınlıkları, malzeme özellikleri ve yaşları bakımından farklı özellikler gösterir. ÖzellikleTugay Dere, Kemikli Dere ve Tuzla Deresinde bulunan alüvyonların kalınlıkları ve yayılımları çok fazladır. Genellikle dere yataklarının oluşumunda ve şekil kazanmasında faylanmalar aşınmadan daha etkili olmuştur. Bu nedenle, alüvyonların geometrisi buna bağlı olarak farklılık göstermektedir. Bu alüvyonların kenar kesimleri daha dik ve normal aşınma ile oluşmuş dere yataklarındaki alüvyonlardan kalınlıkları daha fazladır. 16

Alüvyonların özellikle denize yakın olan kesimleri çok geniş ve kalın özellikler göstermektedir. Bu kesimlerde de genellikle daha ince taneli materyalden oluşurlar. Bu kesimlerde daha çok kum, silt ve killi birimler görülür. D ve C grubu olup, yerel zemin sınıfı Z2, Z3 dür. Marmara Deniz sahili ve Abduş Gölü çevresi genel olarak plaj ve alüvyon fasiyeslerindedir. Çok sayıdaki derenin denize açıldıkları yerlerde denizin dalga etkisiyle derelerden gelen malzemeleri sahile taşıyıp yayarak çakıl, kum ve kil boyutunda malzeme birikimine neden olmuştur. Çok zayıf nitelikli bu birikintilerin kalınlıkları yerel olarak çok farklılık gösterir. D grubu olup, yerel zemin sınıfı Z2, Z3 dür. Kaya Türleri Dolayoba (Df) ve Tuzla (Tf) Formasyonları kireçtaşlarından yapılmış olmaları sebebiyle sert kaya niteliğindedirler. Yalnız, bunlar içinde jeolojik zamanlar boyunca gelişmiş mikro ve makro karstik boşluklar yüksek binalarda tasman nedeniyle deformasyonlara sebep olabilirler. 2.6 Sismik Yapı Afet İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılmış olan çalışmaya göretuzla bölgesi Kuzey Anadolu Fayına yakınlığı sebebiyle 1.derece deprem bölgesinde kalmaktadır. Sahil şeridindeki plaj, alüvyon ve dolgular ile derelerdeki alüvyonların su muhtevası yüksek, zemin sıkılığı düşüktür. 1. derece deprem bölgesi olan bu alanlarda hali hazırda sıvılaşma riski bulunmaktadır. Bunun dışında kalan alanlarda sıvılaşma problemleri beklenmez. 17

Marmara Denizi çevresinde Kuzey Anadolu Fayı'nın başlıca aktif kolları ve bu kollar üzerinde gerçekleşmiş tarihi depremler (Barka, 1997) Sarı alanlar 1700-1900 yılları arasında kırılan fay segmentleri ve etkiledikleri alanları göstermektedir. Yerleşime Uygun Alanlar (YU) Dolayoba, Kartal, Tuzla, Baltalimanı Formasyonlarının ayrışmamış veya çok az ayrışmış ve eğimi %30 un altında kalan alanlar yerleşime uygun alanlar olarak değerlendirilmiştir. Bu alanlar çoğu yerde kazılamayacak kadar sert özelliktedir. Her türlü yapılaşmaya uygun olan bu alanlarda yapıların depremlerden kaynaklanan büyük yatay ivmelere mukavemet gösterebilmesi için en az bir bodrum derinliğine inilmesi gerekir. Yerleşime uygun alanlar üzerinde devamlılığı çok olmayan ince ayrışma zonları, yapılaşma esnasında kaldırılmalıdır. Yapı temelleri, bir kısmı kaya bir kısmı zemin olan heterojen bir temele oturtulmamalı, bunun yerine homojen sertlikte bir temel seçilmelidir. Yerleşime Önlemli Alanlar (YÖUA) %30 altında ayrık taneli zeminler (YÖUA-1): Sultanbeyli Formasyonu, yamaç molozları ve ayrışmış kaya zeminler Yüzey eğimi %30 dan fazla, temeli kaya olan alanlar (YÖUA-2): Dolayoba, Kartal, Tuzla, Baltalimanı Formasyonları, Ayrıntılı Jeoteknik Etüt Gerektiren Alanlar (AJE) Alüvyon, suni dolgu, taş ocakları, tünel üzeri, kaya düşmesi olan alanlar ve fay zonları bu kapsamda değerlendirilmiştir. Ayrıntılı olarak incelenmesi gereken bu alanlar özellikleri bakımından gruplara ayrılmıştır. 18

Alüvyonlar (AJE-1) İstanbul Boğazı ve Marmara ya doğru akan derelerin yataklarında alüvyonlar oluşmuştur. Bu alüvyonlar, kalınlıkları, malzeme özellikleri ve yaşları bakımından farklı özellikler gösterir. Özellikle Kurbağalı dere, Tugay dere, Kemikli dere ve Tuzla deresinde bulunan alüvyonların kalınlıkları ve yayılımları çok fazladır. Alüvyonların, zemin periyotları, taşıma gücü, sıvılaşma potansiyeli, oturma durumu ve sismik aktivitesinin araştırılması gerekir. Alüvyonların kenar kesimleri kısmen daha sağlamdır. Ancak orta kısımlarda derenin akış yatağı genellikle çok zayıf özelliktedir. Bu kısımlar yerleşime uygun olmamakla beraber ıslah edilmesi gereken alanlardır. Alüvyonlar, az katlı ve yoğun olmayan yapılaşmaya uygundur. Uygulama şekli 1/1000 ve parsel bazındaki etütlerle belirlenmelidir. 2.7 Hidroloji Ve Hidro Jeoloji Tuzla ilçesinde, sıcaklığı 18-50 santigrat derece civarlarında olan yer altı suyu çıkarılmaktadır. Bu sular sanayide ve kaplıcada kullanılmaktadır. İçmeler adında kaplıca tesisleri vardir. Tuzla daki su büyük bir olasılıkla çok az miktarda jüvenil su içermekte (Formasyon suyunun daha önceleri hiç yeryüzüne çıkmamış olup ilk defa yeryüzüne çıkmış olanlarına jüvenil su adı verilir. Bazen meteorolojik (atmosferik) su da sızma ile derinlere kadar inip ısınarak tekrar başka bir yoldan yeryüzüne geri dönebilir), buna karşın yüksekteki Sancaktepe den sızan yüzey suları ile beslenmektedir. Jüvenil sular, radyoaktiviteleri ve erimiş mineral yüzdeleri yüksek, içimi ekşi veya acı olan sulardır. Tuzla da içilebilecek kalitede su çıkışları bulunmakta olup, büyük bir olasılıkla bu sular Sancaktepe deki graniti saran, ayrışmış arenit (iri kuvars kumu) kabuğundan aşağı doğru infiltre edilmektedir. Bu suların yükseklerdeki Sancaktepe den beslenmesi, az mineralli olması ve çok sıcak olmaması dolayısı ile, Sancaktepe ye piezometrik olarak bağlı olup, Tuzla da yüzeye bileşik kaplar basıncı ile çıkabilmektedir. Yüzeydeki geçirimsiz tortul kayaçların varlığı nedeniyle, asıl büyük boşalımın denize doğru yapılmış olması olasılığı vardır. Ne yazık ki sığ yer altı suyu, Tuzla nın zemini her ne kadar sağlam zemin sınıfına girse de, depremde hasar riskini artırmaktadır. Buna ilaveten Kocaeli Yarımadasını, Çene deresi, Ağva Deresi, Riva Deresi, Haliç + Kağıthane Deresi, Küçükçekmece Gölü + Karadere, Büyükçekmece Gölü + Sazlı Dere ve olasılıkla Silivri Deresi üzerinden yedi adet çek-ayır zonu ile dilimleyen KAFZ (Kuzey Anadolu Fay Zonu), NASA tarafından alınan uzay görüntüsünde gözler önüne serilmektedir. 19

Bu durumda Tuzlanın hemen doğusundan geçen çek-ayır zonu nun kırıklı, ezikli kanal dolgusunun da, bu ılık su çıkışına yardım ettiğini söyleyebiliriz. Bu çek-ayır zonu da Tuzla nın sağlam olması gereken alt yapısını zayıflatmaktadır. Jeolojik Harita ve Jeolojik Dik Kesit 2.8 Bitki Ve Hayvanlar (Flora & Fauna) Doğal bitki örtüsü orman olması gerekirken kesilip yok edilmiş ormanların yerinde çalılıklar ve fundalıklar vardır. Kırsal alanlarda genellikle makiler egemendir Buralarda meşe, bodur, süpürge çalısı, funda, katırtırnağı, kocayemiş, defne gibi ağaçlar çoğunluktadır. 2.9 Potansiyel Hassas Alıcılar Sulak alanlar, bulundukları çevre itibarıyla çok sayıda işlev ve öneme sahiptir. Bunların başında öncelikle bulundukları bölgenin su rejimini dengelemekteki üstün işlev ve katkıları gelir. Sulak alanlar ayrıca bulundukları yörenin iklimini stabilize eder. Tortu ve zehirli maddeleri alıkoyarak ya da besin maddelerini kullanarak suyu temizler. 20