Sunum ve Sistematik 1. ÜNİTE: PSİKOLOJİ BİLİMİNİ TANIYALIM KONU ÖZETİ Bu başlık altında, ünitenin en can alıcı bilgileri, kazanım sırasına göre en alt başlıklara ayrılarak hap bilgi niteliğinde konu özeti olarak sunulmuştur. 1. BÖLÜM: PSİKOLOJİNİN KONUSU Psikolojinin Konusu KONU KAVRAMA TESTİ TEST - 1 Bu başlıkla üniteler alt bölümlere ayrılmış, her bölümün içerdiği kazanım ve alt başlıklar dikkate alınarak testler oluşturulmuştur. 1. ÜNİTE: PSİKOLOJİ BİLİMİNİ TANIYALIM UYGULAMALI SORULAR Bu başlık altında ünitenin geneli uygulamalı sorularla taranmış, öğrencinin bu ünite ile ilgili sınava hazır bulunulmuşluğu ölçme yoluna gidilmiştir. 1. ÜNİTE: PSİKOLOJİ BİLİMİNİ TANIYALIM ÜNİTE YAZILI SORULARI Bu başlık altında resmi ve özel okul yönetmeliklerinde öngörülen formatlar ile ünitenin tamamını kapsayan yazılı soruları konulmuştur. Bu uygulamanın amacı, öğrenciyi okuldaki yazılılara hazırlamak ve öğrencinin okul başarısını arttırmaktır. Bu başlık, ünitenin finali niteliğindedir.
1. ÜNİTE: PSİKOLOJİ BİLİMİNİ TANIYALIM KONU ÖZETİ 1. BÖLÜM: PSİKOLOJİNİN KONUSU Kazanım 1.1: Psikolojinin konusunu kavrar. B. PSİKOLOJİNİN KONUSU DAVRANIŞ Psikolojinin konusu olan davranış; organizmanın içten veya dıştan gelen uyarıcılara karşı gözlenebilen, incelenebilen ve ölçülebilen her türlü tepkisine denir. 1. Davranış Çeşitleri DAVRANIŞ ÇEŞİTLERİ A. PSİKOLOJİNİN TANIMI VE KONUSU Gözlenebilme durumuna göre Gözlenebilen davranışlar Gözlenemeyen davranışlar İstem durumuna göre İstemli (iradeli) davranışlar İstemsiz (irade dışı)davranışlar Psikoloji ruh anlamına gelen psyche ile bilim, bilgi, mantık anlamına gelen logos sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. Dolayısıyla sözcük anlamı ruh bilimi dir. Ancak psikoloji günümüzde davranış bilimi olarak kabul edilmektedir. Şayet bir psikologdan psikolojiyi tanımlamasını isteyecek olursanız, büyük bir olasılıkla, genellikle kabul edilen şu tanımı verecektir: Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını inceleyen bir bilimdir. Bu tanımdan yola çıkarak şu sorular sorulabilir: Psikoloji gerçekten bir bilim midir? Neden zihin, düşünceler veya duygular değil de davranış? Ayrıca neden hayvan davranışı? Hayvan davranışlarının psikoloji ile ne ilişkisi olabilir? Bunun nedenleri ise şunlardır: Yukarıdaki tabloda davranış çeşitleri gösterilmiştir. Şimdi bunları birer birer inceleyelim. I. Gözlenebilme durumuna göre a. Gözlenebilen davranışlar: Konuşma, gülme, yürüme, el sallama gibi fiziki etkinliklerdir. b. Gözlenemeyen davranışlar: Düşünme, tasarlama, sevinme, üzülme gibi zihinsel etkinliklerdir. II. İstem durumuna göre a. İstemli (iradeli) davranışlar: Konuşma, yürüme gibi kişinin kendi iradesi ile yaptığı davranışlardır. b. İstemsiz (irade dışı) davranışlar: Ani bir ses duyunca irkilme, göz kırpma (refleks) gibi kişinin kendi iradesi dışında yaptığı davranışlardır. F F F Hayvan ve insan davranışları arasında özellikle fizyolojik güdüler ve refleksler bağlamında birtakım benzerliklerin olması. İnsan hayatının değerli olması nedeniyle, insanlar üzerinde yapılamayan deneyler hayvanlar üzerinde yapılabilmesi. Bazı hayvanların ömürlerinin kısa olması araştırmaların sürecini kısaltmaktadır ve kısa zamanda sonuca ulaşılabilmektedir. Refleks: Etkiye karşı hemen yapılan, organizmayı tehlikelerden koruyan, yapılmasında zihnin (düşüncenin) payı olmayan davranışlardır. 2. Davranışların Özellikleri I. Davranışlar çok nedenli ve karmaşıktır. II. Davranışlar zaman içerisinde yaşanır ve süreklidir. III. Davranışlar özneldir. Yani kişiden kişiye değişir. Aynı uyarıcıya organizmalar farklı tepkiler verebilir, bazen de tepkileri aynı olabilir. Farklı uyarıcılar organizmalarda aynı tepkiye sebep olabilir, farklı tepkiye de sebep olabilir. 11
1. BÖLÜM: PSİKOLOJİNİN KONUSU Psikolojinin Konusu KONU KAVRAMA TESTİ TEST - 1 1. Psikoloji insanlardaki duyuş, düşünüş ve davranışları inceler. Bu tanıma göre psikolojinin en az ilgilendiği konu aşağıdakilerden hangisidir? A) İnsanın öğrenme yeteneği B) Bireyin çevreden gelen uyarıcılara tepkileri C) Bireyin kişilik yapısı ve bu yapının öğeleri D) Bireyin içinde yaşadığı kültürel ortam E) Bireyin zihinsel süreçleri 5. Misafir geldiğinde çocukların her zamankinden daha hareketli olmaları davranışı etkileyen faktörlerden hangisine örnektir? A) Psikolojik durum B) Organik faktör C) Organizmanın içinde bulunduğu sosyal çevre D) Geçmiş yaşantı ve deneyimler E) Tutum ve beklentiler 2. Psikoloji, sözcük karşılığı ruh bilgisi anlamına gelmesine karşın ruhu inceleme alanına almaz. Aşağıdakilerden hangisi, psikolojinin ruha yönelik olarak sorabileceği sorulardan değildir? A) Ruhsal hastalıkların davranışlara etkisi nedir? B) Ruhsal bunalımlar davranışları nasıl etkiler? C) Ruhun varlığını veya yokluğunu sağlayan nedir? D) Ruhsal yaşantılar heyecan üzerinde etkili midir? E) Ruhsal bozuklukların kaynağı kalıtım mıdır? 3. Gözlenemeyen davranışlar, sadece zihinsel etkinlikleri ifade ederler. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi gözlenemeyen davranışlara örnek değildir? A) Kenan sınavı iyi geçince çok mutlu oldu. B) Ebru erkek arkadaşından ayrılınca oldukça üzüldü. C) Filiz annesinin ölüm yıldönümünde çok ağladı. D) Sinan ın geleceği ile ilgili ilginç tasarıları var. E) Görkem sınıfta bir kenara oturmuş sessizce düşünüyordu. 4. Aşağıdakilerden hangisi istemsiz (irade dışı) davranışlara örnektir? A) Zil sesi duyunca telefona yönelme B) Fabrikada paydos zili çalınca herkesin işi bırakması C) Ders bitiş zili çalınca öğrencilerin teneffüse çıkması D) Araba alarmı çalınca aniden yerinden sıçrama E) Kapı zilini duyunca otomata basma 6. Oğlunun spor yapmasına izin vermeyen babanın, spor kulübüne olan tepkilerinde davranışı etkileyen faktörlerden hangisinin rolü vardır? A) Çevre B) Psikolojik durum C) Organik faktör D) Tutum E) Geçmiş yaşantı ve deneyimler 7. Elimize iğne battığında bir anda irkilmemiz istemsiz davranışa, acı hissetmemiz gözlemlenemeyen davranışa, acıdan dolayı bağırmamız gözlenebilen davranışa örnektir. Yukarıdaki örneğe göre, çıkartılabilecek en genel yargı aşağıdakilerden hangisidir? A) İstemsiz davranışlar beraberinde istemli davranışları getirir. B) İstemsiz davranışlar her insanda görülebilir. C) Bir davranış, davranış sınıflamalarının birkaçında olabilir. D) Gözlenebilen davranışlar deney ve gözlemle ölçülebilir. E) İstemsiz davranışlar organizmayı koruyucu niteliktedir. 8. Aşağıdakilerden hangisi psikolojinin amaçlarından biri değildir? A) İnsan davranışlarını anlama B) İnsanların hangi şartlarda ne şekilde davranışlarda bulunacağını önceden kestirebilme C) Gerektiğinde davranışları etkileyerek kontrol altına almada yardımcı olma D) İnsanın kendi yapısal özelliklerine uygun gelişimini sağlama E) İyi bir insanın nasıl davranması gerektiğini belirleme 25
9. Davranışı etkileyen faktörlerden birisi içinde bulunulan fiziki çevredir. Fiziksel şartlardan olan havanın sıcak veya soğuk olması, yağmurlu veya açık olması organizmanın davranışlarını etkiler. Buna göre, aşağıdaki davranışların hangisinde fiziksel çevrenin rolü yoktur? A) Çok soğuk ortamda üşümek B) Yağmur yağdığında kapalı bir mekana girmek C) Ev çok sıcak olduğunda camları açmak D) Çok güneşli olan aylarda açık renk giyinmek E) Korkulan durumlarda titremek 13. Psikoloji insan ve hayvan organizmalarının gözlenebilen, ölçülebilen etkinliklerini inceleyerek, insanlarla ilgili genellemeler yapmaya çalışan pozitif bir bilimdir. Bu tanıma dayanılarak psikoloji için aşağıdaki seçeneklerden hangisi söylenemez? A) Var olanları incelediği B) İdeal insan davranışlarını belirlediği C) Özelden genele ulaşan bir yol izlediği D) Deney ve gözlem yöntemlerini kullandığı E) Neden sonuç ilişkilerini yasalaştırmaya çalıştığı 10. Organizmanın yaptığı herhangi bir eyleme davranış diyebilmemiz için, söz konusu eylemin aşağıdaki özelliklerden hangisine sahip olması gerekir? A) Dışardan bir etki sonucunda gerçekleşmesi B) Herhangi bir yolla gözlenebilir veya ölçülebilir olması C) İçsel bir etkiyle ortaya çıkması D) Yalnızca gözlenebilir olması E) Aynı etkinin herkeste aynı sonuca neden olması 11. Davranış, organizmanın gözlenebilen ve ölçülebilen eylemleri olarak tanımlandığında örneklerden hangisi bu tanıma uymaz? A) Gol yiyen kalecinin kale direklerini tekmelemesi B) Eşine sinirlenen bir kimsenin yürüyüş yapması C) Sevgilisinden ayrılan gencin onun resmini yırtması D) Odasını düzenleyen çocuğun yerdeki oyuncakları toplaması E) Gencin geleceğini etkileyecek bir kararı alırken uzun uzun düşünmesi 12. Psikolojinin konusu en genel anlamda davranıştır. Dışardan doğrudan gözlenebilen davranışlara açık davranışlar, ancak dolaylı olarak gözlenebilen davranışlara ise kapalı davranışlar denilmektedir. Bu düşünceye dayanarak aşağıdakilerden hangisi kapalı davranışa uygun bir örnek değildir? A) Bir öğrencinin psikoloji öğretmenine ilişkin tutumu B) Sıkıntılı bir öğretmenin tatili hayal etmesi C) Bir gencin tatilde arkadaşlarını özlemesi D) Eşinden ayrılan bir kadının kederlenmesi E) Sevgilisinden ayrılan bir gencin ağlaması 14. Aşağıdakilerden hangisi psikolojinin araştırma alanına girmez? A) Öğrenme süreçlerinin neler olduğunun incelenmesi B) Algılama etkinliğinin nasıl gerçekleştiğinin saptanması C) Kaygının neden olduğu anormalliklerin sınıflandırılması D) Bireyler arası ilişkileri belirleyen ideal davranışların araştırılması E) Aşırı uyarılma durumunda organizmada görülen değişikliklerin belirlenmesi 15. Her davranışın belli bir nedeni olması gerektiği biliniyorsa, örneğin ağlayan bir bireyin üzüntülü olma ihtimali ya da kahkahalar atan birinin oldukça mutlu olma ihtimalinin yüksek olduğu tahmini yapılıyorsa, bu davranışların hangi şartlar altında tekrarlanacağı da biliniyor demektir. Eğer üzüntünün ya da mutluluğun nedenini açıklayabilmişsek, bu duyguların ne zaman, hangi durumda, hangi şartlar altında ortaya çıkacağını da biliriz demektir. Bu düşünceden hareketle psikolojinin hangi niteliğe sahip bir dal olduğu söylenebilir? A) Davranışları önceden tahmin edebilen B) Zihinsel süreçlerden bağımsız hareket edebilen C) Davranışın kalıtsal temelini araştırabilen D) Bireysel farklılıkları irdeleyebilen E) Kendine özgü yöntemler kullanabilen 1. B 2. C 3. C 4. D 5. C 6. D 7. C 8. E 9. E 10. B 11. E 12. E 13. B 14. D 15. A 26
1. ÜNİTE: PSİKOLOJİ BİLİMİNİ TANIYALIM UYGULAMALI SORULAR 1. Aşağıda verilen bilgiler doğru ise yanında verilen boşluğa (D), yanlış ise (Y) yazınız. 1. Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını bilimsel metotla inceleyerek ve açıklayarak genel yasalara ulaşmaya çalışan bilim dalıdır. 2. Koşma, yürüme, yemek yeme gibi dıştan doğrudan gözlenebilen davranışlara fiziki davranışlar denir. 3. İnsanı anlama çabası ilk kez Aydınlanma Dönemi nde başladı. 4. 5. 6. Doğrudan veya dolaylı gözlenebilen bir olayın veya durumun sayılarla (puanlarla) betimlenmesine yordama(öngörü) denir. Psikolojinin ilk ve en temel amacı davranışları betimlemektir. Betimlemenin ilk aşaması davranışların keşfedilerek tanımının yapılmasıdır. Zihin, yapı bakımından algı, düşünce, irade, bellek gibi çeşitli öğelere ayrılır. Psikolojinin amacı zihnin bu öğelerini ve bu öğeler arasındaki ilişkileri belirlemektir diyen yaklaşım Yapısalcı yaklaşım dır. 7. Zihin ne içindir? Ne gibi işlevleri vardır? sorularına cevap arayan yaklaşım Hümanistik yaklaşım dır. 8. 9. İnsanın iç yaşantıları yani bilinç halleri ile ilgilenmeyen psikolojinin konusunun organizmanın gözlenebilen ve ölçülebilen davranışları olduğunu söyleyen yaklaşım Davranışsal yaklaşım dır. Davranışsal yaklaşıma karşı olan Freud a göre bugünkü davranışların nedenlerini anlayabilmek için, bireyin geçmiş yaşantılarını (özellikle 0 6 yaş arası çocukluk yaşantısını) incelemek gerekir diyen yaklaşım İşlevselci yaklaşım dır. 10. Süperego kişiliğin gerçekçi yönüdür. 11. Davranışlarımız da basit öğelerin birleşiminden oluşur diyen yaklaşım Gestalt yaklaşımı dır. 12. 13. 14. 15. İnsan, diğer canlılardan farklı olarak dikkat, algı, düşünme, bellek gibi zihinsel süreçlerle etkin bir canlı olarak çevresini anlar ve yorumlar diyen yaklaşım Bilişsel yaklaşım dır. Biyolojik yaklaşım sinir sistemi, iç salgı bezlerinin yapı ve işleyişleri, bireyin beslenme düzeni ve kanın kimyasal yapısının davranışlar üzerinde etkili olduğunu savunmuştur. Bir plana göre yapılan, yeri, zamanı ve koşulları araştırmacı tarafından belirlenen bu gözlemler için laboratuvar gibi özel alanlar oluşturulmuştur. Gözlenenlerin, gözlendiklerinin farkında oldukları bu araştırma yöntemi Doğal gözlem dir. İki değişken arasında ilişki varsa ve biri artıp diğeri de buna bağlı olarak azalıyorsa ya da biri azalırken diğeri artıyorsa (ters orantı varsa) pozitif korelasyon var demektir. 16. Koşulların değiştirildiği ve bağımsız değişkenin uygulandığı grup deney grubudur. 17. 18. 19. 20. İnsanın doğum öncesinden başlayarak ölümüne kadar yaşa bağlı davranış değişikliklerini inceleyen dal Gelişim psikolojisi dir. Davranış bozukluklarının teşhisi ve tedavisiyle uğraşır. Amacı, insanın her türlü ruhsal sorunlarının çözümüne yardımcı olmak ve bireyin çevresiyle uyum içinde yaşamasını sağlamak olan piskolojinin alt dalı Endüstri psikolojisi dir. Çeşitli test ve görüşme teknikleriyle bireyin kendisini tanımasına yardımcı olma, hafif ve basit düzeydeki kişisel sorunlarını çözmesinde bireye yol gösterme ve bireyin kendi kararlarını kendisinin almasına yardımcı olma gibi konularla ilgilenen alt dal Danışmanlık psikolojisi dir. Sporcuların bilişsel özelliklerinin, yaptıkları spor dalına uygun olarak geliştirilmesinden ayrıca sporun topluma etkisi, kültür ve sporun birbirine etkisini de inceleyen psikolojinin alt dalı Eğitim psikolojisi dir. 43
2. Aşağıdaki tablolarda tanımı verilen ifadeleri boş bırakılan yerlere uygun gelecek şekilde doldurunuz. 1. 2. BİR DENEYDE ETKİSİ İNCELENEN UNSURA NE AD VERİLİR? ---------------------------------- JEAN PİAGET İN ÖNCÜSÜ OLDUĞU, ZİHNİN ALDIĞI BİLGİYİ ETKİN BİR ŞEKİLDE PSİKOLOJİ YAKLAŞIMDIR. -------------------------------------------------- 3. 4. CANLI BİR VARLIĞI OLUŞTURAN ORGANLARIN UYUMLU BÜTÜNÜNE VERİLEN ADDIR. İNSANIN, DOĞUMUNDAN ÖLÜMÜNE KADAR DAVRANIŞINI BELİRLEYEN FAKTÖRLERLE İLGİLENEN PSİKOLOJİ DALIDIR. 5. 6. İNSANIN BUGÜNKÜ DAVRANIŞINI ANLAYABİLMENİN GEÇMİŞ YAŞANTISINI BİLMEYE BAĞLI OLDUĞUNU SÖYLEYEN BETİMSEL YÖNTEMDİR. W. JAMES VE JOHN DEWEY İN ÖNCÜSÜ OLDUĞU DAVRANIŞI YARAR BAKIMINDAN ELE ALAN YAKLAŞIMDIR. 7. 8. GÖZLENEBİLEN VE ÖLÇÜLEBİLEN OLAYLARIN AYNEN YİNELENEBİLİR OLMASI DURUMUDUR. DAVRANIŞLARDA VE KİŞİLER ARASI İLİŞKİLERDE GÖRÜLEN AKSAMALAR VE BUNLARIN GİDERİLME YOLLARIYLA İLGİLENEN PSİKOLOJİ DALIDIR. 44
1.ÜNİTE PSİKOLOJİ BİLİMİNİ TANIYALIM ÜNİTE YAZILI SORULARI T.C. Lisesi Öğrencinin Adı / Soyadı: / Öğretim Yılı Dersi Dönem Yazılı Soruları No: / Sınıfı: Aldığı Not: 1. I. Zihnin yapısını içebakış yöntemiyle çalışır. II. Zihnin yapısal analizine değil, zihnin ne işe yaradığına önem verir. Yukarıdaki özelliklerin ait oldukları psikoloji yaklaşımları, aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Yapısalcı Yaklaşım İşlevselci Yaklaşım B) Bilişsel Yaklaşım İşlevselci Yaklaşım C) Davranışçı Yaklaşım Yapısalcı Yaklaşım D) Gestaltçı Yaklaşım Bilişsel Yaklaşım E) Yapısalcı Yaklaşım Gestaltçı Yaklaşım 2. Bir işyerinde, yeni bir makinenin verimi artırdığı varsayımını gerçeklemek amacıyla yapılan bir çalışmada her bakımdan eşitlenmiş iki gruptan birine yeni makine diğer gruba ise eski makine verilmiş, sonuçta yeni makineyi kullanan grubun daha verimli olduğu görülmüştür. Parçaya göre aşağıdakilerden hangisi kontrol grubudur? A) Bağımsız değişkenin uygulandığı grup B) Yeni makineyi kullanan grup C) Daha çok verim gösteren grup D) Eski makineyi kullanan grup E) İşyerinin tamamı 3. Bazı davranışçı psikologlar, davranışı; doğrudan görülebilen ve ölçülebilen eylem olarak tanımlamışlardır. Aşağıdakilerden hangisi bu tanıma uygun bir davranıştır? A) Bir problemin çözüm yolunu düşünme B) Bir tanıdığın telefon numarasını hatırlamaya çalışma C) Belirli bir haberle ilgili bir yorum tasarlama D) Verilen karton parçalarından bir bütün oluşturma E) Önümüzdeki Pazar günü ne yapacağını hayal etme 4. Aşağıdakilerden hangisi psikolojinin incelediği konulardan biri değildir? A) Yetenek ve yeteneklerin gelişmesi B) Organizmanın gelişmesi C) Öğrenme süreci D) Davranışı etkileyen faktörler E) Sosyal rol ve statü 45